kvdbnepatrika2017

(9) इसे कम्प्मटू य औय कृ त्रत्रभ फवु द्ध के शरमे सफसे उऩमकु ्ि ब ष भ न ज ि है।

(10) शोध से ऐस ऩ म गम है कक ससॊ ्कृ ि ऩढ़ने से स्भयण शल्क्ि फढ़िी है।
(11) ससॊ ्कृ ि ि क्मों भंे शब्दों को ककसी बी क्रभ भें यख ज सकि है। इससे अथि

क अनथि होने की फहुि कभ म कोई बी सम्पब िन नहीॊ होिी।
ऐस इसशरमे होि है क्मोंकक सबी शब्द विबल्क्ि औय िचन के अनसु य होिे हैं

औय क्रभ फदरने ऩय बी सही अथि सयु क्षऺि यहि है। जसै े - अहॊ गहृ ॊ गच्छ शभ म
गच्छ शभ गहृ ॊ अहभ ् दोनो ही ठीक हैं।
(12) सॊस्कृ ि विश्ि की सि धि धक 'ऩणू 'ि (perfect) एिॊ िकि सम्पभि ब ष है।
(13) ससॊ ्कृ ि ही एक भ त्र स धन है जो क्रभश: अॊगशु रमों एिॊ जीब को रचीर

फन िे हैं। इसके अध्ममन कयने ि रे छ त्रों को गणणि, विऻ न एिॊ अधम ब ष एॉ

ग्रहण कयने भें सह मि शभरिी है।

(14) ससॊ ्कृ ि ब ष भंे स हहत्म की यचन कभ से कभ छह हज य िषों से तनयधिय
होिी आ यही है। इसके कई र ख ग्रधथों के ऩठन-ऩ ठन औय धचधिन भें ब यििषि

के हज यों ऩशु ्ि िक के कयोडों सिोत्िभ भल्स्िष्क हदन-य ि रगे यहे हैं औय आज

बी रगे हुए हंै।

ऩि नहीॊ कक ससॊ य के ककसी देश भें इिने क र िक, इिनी

दयू ी िक व्म ्ि, इिने उत्िभ भल्स्िष्क भें विचयण कयने ि री कोई ब ष है म

नही।ॊ श मद नहीॊ है। दीघि क रखण्ड के फ द बी असखॊ ्म प्र कृ तिक िथ भ निीम
आऩद ओॊ (िदै ेशशक आक्रभणों) को झरे िे हुए आज बी 3 कयोड से अधधक सॊस्कृ ि
ऩ ण्डु शरवऩम ॉ विद्मभ न हंै। मह सॊख्म ग्रीक औय रहै टन की ऩ ण्डु शरवऩमों की

सल्म्पभशरि सॊख्म से बी 100 गनु अधधक है।

तन्सॊदेह ही मह सम्पऩद छ ऩ ख ने के आविष्क य के ऩहरे ककसी

बी सॊस्कृ ति द्ि य सलृ ्जि सफसे फडी स ॊस्कृ तिक विय सि है।

(15) ससॊ ्कृ ि के िर एक भ त्र ब ष नहीॊ है अवऩिु ससॊ ्कृ ि एक विच य है। सॊस्कृ ि
एक सॊस्कृ ति है एक सॊस्क य है सॊस्कृ ि भंे विश्ि क ककम ण है, श तॊ ि है, सहमोग
है, िसधु िै कु टु म्पफकभ ् की ब िन है।

33

कशशश कु ण्डर, कऺ - अष्टभ(सॊकशरि)

सुभावषतानन

महाजनस्य ससॊ गःग ,
कस्य नोन्ननतकारकः।
ऩद्मऩत्रस्स्ितॊ तोयम,्
धत्ते मकु ्तापऱश्रियम ् ॥

भह ऩरु ुषों क स भी्म ककसके शरए र बद मक नहीॊ होि , कभर के ऩत्िे ऩय ऩडी
हुई ऩ नी की फॉदू भोिी जसै ी शोब प्र ्ि कय रेिी है।

ऩानततोऽवऩ कराघात-ै
रुत्ऩतत्येि कन्दकु ः।
प्रायेि साधिु तृ ्तानाम-
स्िानयन्यो विऩत्तयः ॥

ह थ से ऩटकी हुई गेंद बी बशू भ ऩय धगयने के फ द ऊऩय की ओय उठिी है, सज्जनों
क फयु सभम अधधकिय थोडे सभम के शरए ही होि है।

न चोराहायमग ् न च राजहायमग ,्
न भ्रातभृ ाज्यॊ न च भारकारर।
व्यये कृ ते िधतग एि ननत्यॊ,

विद्याधनॊ सिधग नप्रधानम॥्

ल्जसे न चोय चयु सकिे हंै, न य ज हयण कय सकि है, न ब ई फॉट सकिे हंै, जो
न ब य स्िरुऩ ही है, जो तनत्म खचि कयने ऩय बी फढ़ि है, ऐस विद्म धन सबी
धनों भंे प्रध न है।

34

हवषिि ऩ ठक, कऺ - दशभ(सकॊ शरि)

सदाचारः

सताम ् आचारः सदाचारः कथ्यते । सज्जनाः यानन कमाणग ि कु िसग ्न्त तानी एि
अस्माभभः कतवग ्यानन । ऋषयश्च िदस्न्त यानन अननन्द्यानन कमाणग ि तानन
सवे ितव्यानन नते राणि । गुरुजनानाॊ सिे ा, सरऱता सत्यभाषिम,् इस्न्ियननग्रहः
अिोहः, अऩशै नू ्यम ् आदद गिु ानाॊ गिना सदाचारे भिनत । सदाचारिान ् जनः
दीघसग तू ्री न भिनत । स दह अतस्न्ितः स्िकमागनषु ्ठानम ् समयेन करोनत । सदा
मधरु ॊ भाषिॊ करोनत । स दह न कस्मशै्रचदवऩ िहु ्यते । ऩरु ा भारते सिेजनाः
सदाचारिन्तः आसन ् । इदानीॊ रामचन्िस्य मयादग ाऩरु ुषोत्तमस्य जीिनॊ सदाचारस्य
उत्कृ ष्टम ् उदाहरिम ् अस्स्त । अस्माभभः तस्यिै जीिनम ् अनकु रिीयम ् ।

यिा श्रचत्तॊ तिा िाचो यिा िाचस्तिा क्रक्रयाः ।
श्रचत्ते िाश्रच क्रक्रयायाचॊ साधनु ामके ्रू ऩता ॥

35

दीवऩक , कऺ - 9 (सॊकशरि)

सदैि ऩुरतो ननधदे ह चरिम ्

चर चर ऩयु िो तनधेहह चयणभ।्
सदैि ऩुयिो तनधेहह चयणभ।्
धगरयशशखये ननू तनजतनके िनभ।्

विनिे म न नग योहणभ॥्
फरभ ् स्िकीमभ ् बिति स धनभ।्

सदैि ऩुयिो तनधहे ह चयणभ॥्
ऩधथ ऩ ष ण विषभ : प्रखय :।
हहसॊ ्त्र : ऩशि: ऩरयिो घोय : ।
सदु षु ्कयभ ् खरु मद्मऩी गभनभ ् ।
सदैि ऩुयिो तनधेहह चयणभ॥्
जहीहह बीतिभ ् बज –बज शल्क्िभ।्
विधहे ह य ष्रे िथ नुयल्क्िभ॥्
कु रु कु रु सििॊ ध्मेम-स्भयणभ।
सदैि ऩयु िो तनधहे ह चयणभ॥्

36

दीवऩक , कऺ - 9 (सॊकशरि)

सभु ावषतानन
गुन गनु ेऻशे ु गनु बिल्धि
िे तनगणुि प्र ्म बिल्धि दोष :I
सुस्ि दिु ोम : प्रबिल्धि नध:
सभदु ्र्भ स घ ब िधिे्म : II1II
स हहत्म सगॊ ीत्ककर विहीन:
स छ िऩशु: ऩुच्छविस णविहीन:I
त्र्यण् न स द्त्रत्रऩी जीिभ न:
िद्भ ग्मदेहभ ऩयभ ऩशनू भ II2II
रबु ्धस्म धमशमतिमश: वऩशूधस्म भैत्री
नष्टकक्रमस्म कु रभथमि यस्म धभ:ि I
विध परॊ व्मसतनन: क्र्ऩमधस्म सौख्मॊ
य ज्मॊ प्रभिसधचिस्म नय धधऩस्म II3II
भहि ॊ प्रक्रति: सिै िधधिि न ऩयैयवऩI
न जह ति तनजॊ ब िॊ सॊख म सु र कृ तिमथि II4I
ल्स्त्रम ॉ योजभ नम ॊ सिि िद योचिे कु रभI

37

वार्षकि ोत्सव 2016-17

38

वार्षकि ोत्सव 2016-17

39

वार्षकि ोत्सव 2016-17

40

वार्षकि ोत्सव 2016-17

41

वार्षकि क्रीड़ोत्सव-2016-17

42

वार्षकि क्रीड़ोत्सव-2016-17

43

वाणी-पव,ि 2016-17

समाचार वाचन प्रतियोगगिा काव्य पाठ प्रतियोगगिा

आशुभाषण प्रतियोगगिा दशिक वगि

भाषण प्रतियोगगिा परु स्कार र्विरण

44

आज़ादी पखवाड़ा 2016-17
जरा याद करो कु र्ािनी

45

46

English Section

47

S.no. Title name INDEX Class/ designation

1 Changing trends in teaching and Author/ Class XII
learning of English Writer PGT-Bio
Class-VI
2 Cancer treatment Shagu Rana
Class – VII
3 Rain Rajendra Babbar Class - XI
Pratiksha PGT-Chem.
4 A TEACHER Anonymous Class- XI
5 BOOKS Anonymous Class-XI
Anonymous Class-VIII
6 TRICOLOUR Mukti Porwal Class-IX
Class-XI
7 Facts on Human Being Simranpreet Kaur
Dhiraj Vyas
8 CRAZE OF SELFIE
9 “Everyone needs failure in life to Arshpreet Kaur
Komalpreet kaur
enjoy the taste of successes”
10 Did You Know……….? Sahil Singh
Name – Shehbaj singh,
11 The Importance of Morning Deepika Sharma
Assembly in Schools

12 Great Scientist of India

13 Music

14 SMILE A WHILE

Little

Stars

1 Beg Your Pardon Mrs Hardin Navdeep Singh Class-III
Class-IV
2 Interesting Facts Rohit Singh Class-IV
Class-IV
3 MY DAD Gurbir Singh Class-IV

4 SMILE Komaldeep Kaur

5 FRIENDS Gurpreet Singh

48

.
Shagun Rana, Class-XII

Changing Trends in Teaching and Learning of English

English language is widely used not only in India but all over the world. Today it
works as a connecting language across all barriers. In this Era of globalization,
English is the best medium to communicate with people across the globe. The accents
may be different, the pronunciation may be different but it definitely helps in
conveying the feelings, emotions and sentiments of one person to another.

In this context, today English should be taught to learners so that they are able to
interact in this language with a fair amount of fluency in Listening, Speaking,
Reading and Writing. Hence, to achieve this, there needs to be a change in the
teaching and learning patterns of this language.

English language teaching is a continuous process which needs many changes from
time to time .Earlier, this language was taught with the objective that the Indians
could speak, read and write the language for the benefits of the rulers of the Raj. But
the focus has changed and it is now a means of communication. It is now taught as a
development of language skill. The transition isa need of the hour.

New trends are introduced in teaching and learning process of English language. To
achieve the objective, new terms are coined and the conventional methods like GTM-
Grammar Translation Method, where formal grammar of the language was the base
and a mandatory, is transferred with functional approach.

Today, there is also a shift towards functional approach and the latest is constructive
approach. Constructivism is seen as a better option to teach English as a foreign
language or second language. In Constructivist approach apart from the functional
approach there are assignments at the end of the lesson to consolidate the teaching
and learning of the learners.

Earlier this was achieved through black board, projector, OHP, audio tapes, authentic
and meaningful contextualized discourse, teacher centered activities and many more.
Now the new methods insist that the learners are at the centered activities and many
more. Now the new methods insist that the learners are at the center while the teacher
is in the background. The teacher‘s role is that of a helper or a facilitator .The learner
who is in the lead should show curiosity foe creative thinking, be self-confident and
enthusiastic about going ahead of the conventional ways of learning. The teacher
should motivate the learners to think out of the box and instill self confidence in
them.

49

Rajendra Babbar,
PGT-Bio

Cancer treatment

A synthetic genetic circuit programmed into an attenuated Salmonella enterica subspecies can be used to

systemically deliver an anti-tumor toxin into mice with cancer. The circuit allows the bacterial cells inside a tumor

to synchronously self-destruct by lysis, releasing the toxin directly in the tumor. The treatment of mice with

the engineered bacteria is described by researchers at the University of California, San Diego on July 20 2016

in Nature, pointing to a way to harness bacteria for cancer drug delivery.
―This impressive study represents a big step towards one of the great dreams of synthetic

biology: rationally programming cells, in this case bacteria, to exhibit complex, dynamic,
and beneficial behaviors in a host organism,‖ Michael Elowitz, whose Caltech lab builds

synthetic genetic
Bert Vogelstein, a cancer geneticist at the Johns Hopkins‘ Sidney Kimmel Cancer Center
in Baltimore who also was not involved in the work, agreed. ―This paper describes a

highly innovative strategy employing synthetic biology to weaponize bacteria and shows
that these bacteria can be used to slow the growth of tumors growing in mice,‖
The idea of using bacteria as a cancer therapy is more than 100 years old. ―And attempts to engineer bacteria for
therapeutic and other purposes are also many,‖ said Shibin Zhou, an associate professor of oncology at Johns
Hopkins, who penned an accompanying perspective. ―What is new here is a genetic circuit that allows synchronized
production and release of a toxin in repeated cycles by the engineered bacteria.‖

Jeff Hasty, a professor of biology and bioengineering at UCSD, and his colleagues had previously developed

a simple genetic circuit in Escherichia coli consisting of a positive feedback loop. The circuit produces a small
molecule autoinducer—AHL, which is secreted by the bacteria and diffuses to neighboring cells—as well as a green

fluorescent protein (GFP) reporter from the same promoter. Another downstream gene under the same promoter

encodes a protein that degrades AHL, forming a negative feedback loop. The circuit allows the cells to go through

multiple cycles of GFP bursts that can be viewed under the microscope when the cell population reaches a critical

mass and produces enough AHL.
For the present study, the team modified the circuit to include a gene expressing an anti-tumor toxin—haemolysin E,
which accumulates inside the cell—and a gene for a bacteriophage protein that lyses bacteria. Once the AHL

reaches a critical level, the bacteriophage lysis protein is expressed, kick-starting a negative feedback loop, allowing

the cells to go through a cycle of growth followed by lysis when a population threshold is reached, leaving behind

only a few surviving cells.

The researchers challenged cervical tumor cells in a microfluidic device with the engineered bacteria and saw that,

following bacterial lysis, the tumor cells were killed, about 111 minutes after the initial GFP activity. The team also

created similar circuits but substituted haemolysin E with either a gene to activate murine T cells or to trigger tumor

apoptosis.

Injecting the bacteria expressing the immune-activating gene directly into the tumor was the most effective in

deterring malignant growth in a colorectal cancer mouse model, the researchers found.

Next, Hasty and colleagues orally administered a mixture of all three bacterial strains to mice with colorectal tumor

metastases, and simultaneously treated the animals with the chemotherapy drug 5-fluorouracil (5-FU). The team

found that this combination increased overall survival of the mice compared to either chemotherapy or the bacterial

strains alone.

The researchers found that the population of bacteria cycled within the mice for 18 days. While the orally injected

bacteria are spread systemically, the anaerobic bacteria are likely able to infiltrate and grow within the anaerobic
tumor where standard drug penetration is poor, according to Hasty. ―The toxin-producing bacteria are likely killing
tumor cells from behind enemy lines, so to speak.‖
To Elowitz‘s mind, the work is part of an ongoing paradigm shift of replacing molecular therapies with cell-based
ones. ―Using cells makes a lot of sense if you think about the many things that cells can do that molecules can‘t:
control their own proliferation and death and the synthesis and release of toxins to kill other cells,‖ he wrote.
―The combination therapy didn‘t result in tumor eradication,‖ noted Zhou. ―But the idea that you can engineer this

type of circuit is really forward-thinking and a proof of concept that could be applied not only to cancer, but also to
other diseases.‖
Elowitz agreed. ―Even this relatively simple genetic circuit built out of just a handful of genes can be amazingly

powerful. As we learn to design and construct genetic circuitry better, it should become possible to program cells to
perform an almost unlimited variety of computations and behaviors.‖

One major question, according to Elowitz, is how to reliably get the synthetic bacteria to efficiently home to the

diseased tissue or organ while not harming healthy tissue.
Hasty‘s team is now working to develop a modified strain that, rather than cycling through growth and lysis phases

on its own, can be killed and mopped by the delivery of a subsequent dose of the bacteria.

50

Pratiksha Class-VI
RAIN
I wish it would rain,
Oh! I wish it would rain;
But there isn‘t cloud in the sky,
And the dust is a –blowing
Down butterfly lane
And every where‘s perfectly dry.
I wish it would rain,
Oh! I do and I do
For I‘ve got to go out to tea,
And I‘ve got an umbrella
All shining and new
And I do want to use it you see!

51

A TEACHER

A TEACHER IS THE BUILDER,
BUILD THE FUTURE OF CHILD
A TEACHER IS THE PREACHER,
PREACHES KNOWLEDGE TO A CHILD

A TEACHER IS A DOCTOR,
TEACHER IS A DANCER,
CURES THE CHILD ,WHEN HE IS SICK
TEACHER IS A DANCER,
DANCES WITH A CHILD,
A TEACHER IS MAGICIAN
MAKE MAGIC WHILE DEALING WITH AN ACTIVITY
TEACHER IS A POLICEMAN,
SOLVE PROBLEM IN EASY WAY

TEACHER IS A POET,
RHYMMES WITH A CHILD
TEACHER IS A WRITER

WRITES FOR CHILD
MY DEAR FERIENDS ISN’T IT A FANTASTIC RELATION

FOR THE BUILDIG A HEALTHY NATION .

52

BOOKS

BOOKS ARE GOOD ,BUT SOME BOOKS ARE BETTER
ALL BOOKS HAVE KNOWLEDGE
IN OTHERS IT DOESN’T MATTER

THOSE WHO HAVE A PASSION FOR BOOK ALWAYS EXCEL,
DO BETTER,THAN THOSE

WHO THINK,THAT READING BOOKS IS NONSENCE
THE OTHER THING ARE BETTER

SO, READ AS MANY BOOKS AS YOU FEEL BETTER AND LEAVE THE REST
BOOKS ARE WISDOM ,BOOKS ARE LIGHT FOR THOSE WHO TRAPPED IN DARK

WITH A FRIGHT,
READ BOOKS GAIN KNOWLEDGE YOU WOULD NEVER GO WRONG,

YOU WOULD ALWAYS RIGHT
MAKE BOOKS YOUR CONSTENT COMPANIAON AND SHAPE THE WORLD

AS YOU LIKE.

53

TRICOLOUR

DISPLAYING THE TRI COLOUR
IWANTED TO SAY

HOW INDEPENDENT
HOW SELF DEPENDENT
WE ARE HERE TODAY
AND I WANTED TO SAY
HOW WE FEEL IMPORTANT
HOW WE LOOK WITH ENTHUSIASM
DISPLAYING THE TRI COLOUR
I WANTED TO KNOW

54

Mukti Porwal , Class – VII

Facts on Human Being

 Every square inch of the body has about 1,90,00,000 skin cells.
 Every hour on billion cells in the body must be replaced.
 The small intestine in the human body is about 2 inches around and 22 feet long.
 The human body makes anywhere from 1 to 3 pints of saliva every 24 hours.
 The adult human body requires 88 pounds of oxygen daily.
 The human body has approximately 37,000 miles of capillaries.
 Forty one percent of women apply body and hand moisturizer at least three times a day.

55

Simranpreet Kaur, Class - XI
CRAZE OF SELFIE
‗‘No matter how better you edit your selfie, it will always remain false.‘‘
Social media and mobile web have given rise to a strange phenomenon called
‗‘Selfie‘‘.It refers to a photograph that one has taken of oneself,typically with
a smart phone or web cam and uploaded to a social media.People take selfies
to get attention of as many people as possible.
Too much selfies can cause physiological effects on adolescents and
addiction.It is also more dangerous for teenagers who are still developing their
identity.Selfie craze are a new kind of social sickness.
The people who take a bunch of selfies are also found to be proud of their
appearance. To overcome the habit of taking selfies and avoid developing a
selfie craze one has to get himself involved in healthy activities.Selfie craze
will automatically come to an end when people will stop thinking too much
about their looks.

56

ART GLLERY

57

CO-CURRICULAR ACTIVITIES

58

CO-CURRICULAR ACTIVITIES

59

EXTRA CO-CURRICULAR ACTIVITIES

60

Dhiraj Vyas, PGT-Chem

“Everyone needs failure in life to enjoy the taste of successes”

These great word are belong to a person who was newspaper hocker and his journey
goes throw as physics teacher ,as scientist, as author, as the president of india ,as
bharat ratna ,he was the man behind Indian nuclear power.

He is Avul Pakir Jainulabdeen Abdul Kalam better known as A. P. J. Abdul Kalam 15
October 1931 – 27 July 2015), was the 11th president of india from 2002 to 2007. A career scientist
turned statesman, Kalam was born and raised in Rameswaram, tamilnadu, and studied physics and
aerospace engineering. He spent the next four decades as a scientist and science administrator, mainly
at the Defence Research and Development Organisation (DRDO) and Indian Space Research
Organisation (ISRO) and was intimately involved in India's civilian space programme and military missile
development efforts. He thus came to be known as the Missile Man of India for his work on the
development of ballistic missile and launch vehicle technology.He also played a pivotal organisational,
technical, and political role in India's Pokhran-II nuclear tests in 1998, the first since the original nuclear
test by India in 1974.

Kalam was elected as the 11th President of India in 2002 with the support of both the ruling Bharatiya
Janata Party and the then-opposition Indian National Congress. Widely referred to as the "People's
President," he returned to his civilian life of education, writing and public service after a single term. He
was a recipient of several prestigious awards, including the Bharat Ratna, India's highest civilian honour.

While delivering a lecture at the Indian Institute of Management Shillong, Kalam collapsed and died
from an apparent cardiac arrest on 27 July 2015, aged 83.Thousands including national-level dignitaries
attended the funeral ceremony held in his hometown of Rameshwaram, where he was buried with full
state honours.

On 27 July 2015, Kalam travelled to Shillong to deliver a lecture on "Creating a Livable Planet Earth" at
the Indian Institute of Management Shillong. While climbing a flight of stairs, he experienced some
discomfort, but was able to enter the auditorium after a brief rest.At around 6:35 p.m. IST, only five
minutes into his lecture, he collapsed.[85][86] He was rushed to the nearby Bethany Hospital in a critical
condition; upon arrival, he lacked a pulse or any other signs of life. Despite being placed in the intensive
care unit, Kalam was confirmed dead of a sudden cardiac arrest at 7:45 p.m IST.His last words, to his
aide Srijan Pal Singh, were reportedly: "Funny guy! Are you doing well?"may be he knew its time to rest
in peace.he always be live in heart of all indians.

Salute……

Let, remember me as teacher not as a president “APJ ABDUL KALAM”

61

Arshpreet Kaur, Class- XI

Did You Know……….?
 Did You Know – 11% of people are left handed.
 Did You know –Unless food is mixed with saliva you can‘t taste it.
 Did you know – the average person falls asleep in 7 minutes.
 Did you know -8% of people have an extra rib.
 Did you know- the smallest bone in the human body are found in you ear.
 Did you know- All the blinking in one day equates to having your eyes closed

for 30 minutes.
 Did you know-Your foot has 26 bones in it.
 Did you know- the average human brain contains around 78% water.
 Did you know-1/4 of your bones are in your feet.
 Did you know-your tougue is the fastest heating part of your body.
 Did you know- You burn more calories while sleeping than watching T.V.
 Did you Know – an average person will spend 25 years in sleep.
 Did you know – the most common mental illness are anxiety and depression.
 Did you know- your skin is the largest organ making up the human body.
 Did you know- the hyoid bone in your throat is the only bone in your body not

attacted to any other.
 Did you know- your most sensitive finger is your index finger.
 Did you know- the human body of a 70 kg person contains 0.2 mg of gold.

62

Komalpreet kaur, Class-XI
The Importance of Morning Assembly in Schools
Well – begun is half done.The morning assembly is a powerful means to begin the day at school
in a euphoric and ecstatic manner.Before the formal classroom teacher begins students assemble
in the school compound for the collective prayer. It leads a celestial aroma to the atmosphere
when children with folded hands and closed eyes pray to the almighty God in one sonorous and
musical voice.It helps to ingrain moral and ethical values in the child‘s mind.
The singing of national Anthem is also an interal part of the morning assembly is in most
schools.It fills in the child‘s heart deep feelings of nationalism an patriotism.The morning
assembly can also be used for a variety of activities that can go a long way in the harmonious
development of the child.Apart of the time can be devoted to talks on G.K and current
affairs.Students can be encourage to show case their talents and in the process,a spirit of self
confidence will develop in them.
In short,the importance of morning assembly in the schools can never be gain said.It is infact,the
most important activity of the school,and that is why it is performed at the very start of the day.

63

Sahil Singh, Class VIII

Great Scientist of India
Shanti Swarup Bhatnagar, (Born -1894 Died – 1955)

He is important in the field of physical chemical. Particularly of magheto chemical and
emulsions .HE was responsible for desighnihg a magnetic balance .known as Bhat nagar Mathur
balance. He was also responsible for the establishment of a country. He was a fellow of the

royal society . Of the London and the president of the Indian scince congress.

Avul Pakir Jainulabdeen Abdul Kalam,(born- 1931 Died -2015)

He was bourn in Tamil Nadu He is halied as the father of India.s missile
Programme .his work on the SL V 111. INDIA.S first sate liite Launch vehicle and the
grided missile programme has Mde in him India.s most honoured scientist for the design and
deve Lopment of high technology aerospace projects .He is the recipiebt of mahy awards and
at present is the scientific advisor to the defense minister and is secretary . Department of

defense Research and Development .In 1997 he was awarded the Bharat Ratan.

Sir Chandrasekhar Venkata Raman,(Born -1888 Died -1970)

He was born in Tamilnadu. He was a Nobel prize winning physicist .He discovered
that when a beam of light passes through a Liquid or a gas .it is scattered, and the
frequency of some of the scattered light is changed. This change is called the Raman effect.
Raman founded the Indian academy of science and the journal of physics.

Vikram Ambalal Sharabhai ,(Born – 1919 Died – 1971)

He was born in Gujarat. He is known for his work in the field of cosmic ray. He
diserves credit for much of what India achieved in space technology. He ushered in space age in
Indian space research organization. His research in space science helped solve the country
problems in communication, education, meterology and other areas.

64

Name – Shehbaj singh, Class IX

Music

Music is a unigue art. It touches your heart and make your worries music is the
every time of like .It helps sweet memoriec to revivc .It give stability to the
disturbed soul .An enterainment to both yaung and old .Music can add life to your
soul and give you the anfideence to reach your god .

Deepika Sharma, Class-XI

SMILE A WHILE
Teacher – Tell me the name of an animals who has no teeth in his mouth.
Student – Madam, my grandfather.
Prof – [in anger] look here if you don‘t mind ways

Student – I will have to take strong action against you.
Teacher – [politely] madam, in hope you know newton‘s third law of motion.
Rohan –
rohan, how did you fall in English paper?
well ! Sir , it was easy . But i didn‘t know the

Teacher – past tense of think .
Rohan – what did you write.
i thought and thought and thought and finally

Judge – wrote think.
Wife – why did you hit your husband with chair?
sir, i could not lift the table

65

Little Stars

66

Navdeep Singh, Class-III

Beg Your Pardon Mrs Hardin

One afternoon, a little boy had lost his kitten. He looked under his bed. He looked all
over his house. But still there was no puppy. Finally, he looked for his puppy in the garden.
After a few hours, he still could not find the puppy. The little boy was tired and was about to
give up. Then he saw his neighbor, Mrs. Hardin. “I beg your pardon, Mrs. Hardin. Is my puppy in
your garden?" asked the little boy. “Oh yes, she is. She is chewing on a mutton bone," replied
Mrs Hardin. The little boy climbed the fence and saw his puppy chewing on a mutton bone. He
was so happy that his puppy was not lost but had only gone to his good neighbor’s house to
eat.
Moral of the story: Do not give up searching for something you have lost too soon.

67

Rohit Singh-IV

INTERESTING FACTS

 When hippos are upset, their sweat turns red.
 A flock of crows is known as a murder.
 ―Facebook Addiction Disaorder is a mental disorder identified by

Psychologists.
 Human saliva has a boiling point three times that of regular water.
 If you lift a kangaroo‘s tail off the ground it can‘t hop.
 Bananas are curved because they grow towards the sun
 During your lifetime, you will produce enough saliva to fill two swimming

pool.
 In 2015, more people were killed from the injuries caused by taking a selfie

than by shark attack.
 A lion‘s roar can be heard from 5 miles away !
 You cannot snore and dream at the same time.
 The following can be read forward and backward :

Do geese see God ?
 Cafish are the only animals that naturally have an odd number of whiskers.
 The Kumbh Mela of 2011 as clearly visible from the space.
 Mawsynram , a village on the Khasi Hills , Meghalaya , receives the highest

recorded average rainfall in the world.

68

Gurbir Singh – IV

MY DAD

My dad is my role model,
To everything I do,

To see what‘s right I look to him,
He always gets me through,
My dad know

How much I love him and care for him.
He is my hero

Without him I am zero,
My heart fails

To paint my feelings.
Words are insufficient
To write what I feel,
All that I would want to say,
I LOVE YOU DAD.

69

Komaldeep Kaur – IV

SMILE

Smile is a curve that
Straightens things,
Makes us fly and gives us wings
Smile cannot be borrowed
Or else it fills our life with sorrow
And so it is a milky cream
That makes our life
Full of sweet dreams
It is good to be merry and wise
It is good to be honest and true
It is well of to be with old love
Before you go on with the new one.
―Smile is better than any frown or tear‖.

70

Gurpreet Singh – IV

FRIENDS

Best friends stick together till the end,

They are like a straight line that will not bend.

They trust each other forever,
No matter if you‘re part or together.

They can be your hero and see the day,

They will never leave you side they are here to say.

They help you up when you are fail,

Your true friend is the best of all.

71

ਪੰ ਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ

72

ਕਮਰ ਾੰਕ ਿ੃ ਖ ਤਾਵਿਕਾ ਜਮਾਤ/ਪਦ

ਿ੃ ਖ੍ਕਾਰ

1 ਸਾਡੀ ਟਾਹਿੀ ਿਿਪੀਰ ਤ ਕ੆ਰ ਜਮਾਤ, ੬

2 “||ਵਮਠਤ ਨੀਿੀ ਨਾਨਕਾ ਗਣੁ ਯਾਜਵੰ ਤ ਕ੆ਯ ਟੀ ਜੀ. ਟੀ ਷ਭਾਜਜਕ ਜਵਜਗਆਨ
ਚੰ ਗਆਈਆਂ ਤੱ ਤ||”

3 ਜ਼ਬੁ ਾਨ ਦਾ ਰਸ ਭਨਦੀ਩ ਕ੆ਯ ਜਭਾਤ-6

4 ਗਿ੅ਬਿ ਿਾਰਵਮੰ ਗ ਬਾਰ੃ ਜਾਗਰਕੂ ਸੰ ਤ੅ਸ਼ ਕਮੁ ਾਰੀ, ਪੀਜੀਟੀ PHYSICS

ਤਾ ਅਵਤ ਜਰੂਰੀ

5 ਵਿਰਸ ਜ਷ਭਯਨਜੀਤ ਕ੆ਯ ਜਭਾਤ 11

6 ਤੁਿਸੀ ਕਰਦੀ ਹ੄ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਜ਷ਭਯਨਜੀਤ ਕ੆ਯ ਜਭਾਤ 11

ਇਨਹ ਾਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨੰ ੂ ਦਰੂ

73

ਨਾਮ – ਿਿਪੀਰ ਤ ਕ੆ ਰ, ਜਮਾਤ, ੬

ਸਾਡੀ ਟਾਹਿੀ

਷ਾਡੀ ਟਾਸਰੀ ਨੰ ੂ ਵਰ੃ ਾਂ ਨੇ ਰਕ੅ ਜਰਆ- 2
਷ਾਡੀ ਜਨਿੱਕੀ ਜਸੀ ਟਾਸਰੀ ਷ੀ ਓ
਩ਾਣੀ ਩ਾ ਩ਾ ਵੱ ਡੀ ਕੀਤੀ ਷ੀ

ਰਾ ਵ੃ਰਾਂ ਰਾਗ੃ ਓਦ੃ ਗਰਤੀ ਕਯ ਜਦੱ ਤੀ ਷ੀ
ਵੱ ਧ ਗਈਆਂ ਵਰ੃ ਾਂ ਜਪਯ

ਚੜ ਚੜ ਵਰ੃ ਾਂ ਨੇ ਉੱਤ੃ ਟਾਸਰੀ ਰਕ੅ਈ ਷ੀ
ਜਨਿੱਕੀ ਜਸੀ ਟਾਸਰੀ ਷ੀ ਓ

ਵੱ ਡੀ ਸ੅ ਗਈ ਷ੀ ਵ੃ਖ ਵ੃ਖ ਷ਾਯ੃
ਕਜਸੰ ਦ੃ ਜਕੱ ਡੀ ਵੱ ਡੀ ਟਾਸਰੀ ਓ

ਫੜਾ ਦੁਖ ਸ੅਋ਆ ਓਦ੅
ਟਾਸਰੀ ਜਦੋਂ ਰੁਕੀ ਷ੀ
਷ਾਯ੃ ਕਜਸੰ ਦ੃ ਜਕਥ੃ ਗਈ ਟਾਸਰੀ ਓ ਵੱ ਡੀ ਜਸੀ
਋ਨਾ ਕੀ ਸੀ ਷ਾਡ੃ ਸਣੁ ਭੰ ਨ ਜਵੱ ਚ ਷ੀਗਾ
ਕਯ ਜਦੱ ਤਾ ਦਯਜ਼ ਸੁਣ ਕਾਗਜਾਂ ਉੱਤ੃
਷ਾਡੀ ਟਾਸਰੀ ਨੰ ੂ ਵ੃ਰਾਂ ਨੇ ਰਕ੅ ਜਰਆ- 2
਷ਾਡੀ ਜਨਿੱਕੀ ਜਸੀ ਟਾਸਰੀ ਷ੀ ਓ- ੩

74

ਨਾਭ-ਯਾਜਵੰ ਤ ਕ੆ਯ
ਟੀ .ਜੀ. ਟੀ ਷ਭਾਜਜਕ ਜਵਜਗਆਨ

“||ਵਮਠਤ ਨੀਿੀ ਨਾਨਕਾ ਗਣੁ ਚੰ ਗਆਈਆਂ ਤੱ ਤ||”

ਇਸ ਗੁਯੂ ਨਾਨਕ ਷ਾਜਸਫ ਦਾਵ ਯਾ ਉਚਾਯੀ ਗਈ ਗੁਯਫਾਣੀ ਦੀ ਤੁਕ ਸ੄|ਜਜ਷
ਦਾ ਬਾਵ ਸ੄ ਕ੃ ਜਭਠਾ਷ ਅਤ੃ ਜਨਭਯਤਾ ਷ਾਯ੃ ਗਣੁ ਾਂ ਤ੃ ਚੰ ਗਆਈਆਂ ਦਾ ਷ਾਯ
ਸ|੄ ਜਭਠਾ਷ ਸਯ੃ਕ ਦ੃ ਜਦਰ ਜਸਯਦ੃ ਨੰ ੂ ਠੰ ਡ ਩ਾਉਂਦੀ ਸ੄| ਜਭਠਾ ਫਰ੅ ਣ
ਵਾਰਾ ਅਤ੃ ਜਨਭਯਤਾ ਵਾਰਾ ਜਵਅਕਤੀ ਸਯ ਥਾਂ ਭਾਣ ਩ਰ਩ਾਤ ਕਯਦਾ ਸ੄
ਅਤ੃ ਜ਩ਆਯ ਜਫਖ੃ਯਦਾ ਸ|੄ ਸਯ ਕ੅ਈ ਉ਷ ਜਵਅਕਤੀ ਦਾ ਷ਾਥ ਩ਾਓਣ
ਰਈ ਤੱ ਤ਩ਯ ਯ੃ਸਂੇਦਾ ਸ੄ | ਕ੅ਈ ਵੀ ਭਨੱ ੁਖ ਬਾਵੇਂ ਜਕੰ ਨਾਂ ਵੀ ਜਗਆਨੀ ਜਾਂ ਜਵਦਵਾਨ ਸ੅ਵ੃ ਜ੃ ਉ਷ ਜਵੱ ਚ ਜਭਠਾ਷ ਨਸੀੰ ਤਾਂ
ਉ਷ਦਾ ਷ਾਯਾ ਜਗਆਨ ਸੀ ਜਵਅਯਥ ਸ੄| ਜਭਠਾ ਫਰ੅ ਣ ਨਾਰ ਷ਾਡਾ ਭਨ ਤਨ ਖੁਸ਼ ਅਤ੃ ਅਯਗ੅ ਯ੃ਸਦੇਂ ਾ ਸ੄ |ਜਨਭਯਤਾ
ਵਰ੃ ੃ ਜਵਅਕਤੀ ਕ੅ਰ ਷ੁਜਸਦਾਤਾ ਷ਸਜਤਾ ਵਾਰ੃ ਗੁਣ ਸੰ ੁਦ੃ ਸਨ |ਉਸ ਸਯ ਕਭ ਨ੍ੂੰ ਫੜ੃ ਸੀ ਷ੁਚਜ੃ ਢੰ ਗ ਨਾਰ ਕਯਦਾ ਸ੄
| ਉਸ ਸਭ੃ਸ਼ਾ ਸੀ ਅਨੰ ਦੁ ਬਯ਩ੂਯ ਯਸੇ੃ੰਦਾ ਸ੄ |
ਜਨਭਯਤਾ ਅਤ੃ ਜਭਠਾ਷ ਬਯ੃ ਫਰ੅ ਫਰ੅ ਣ ਨਾਰ ਷ਾਡਾ ਕਈ੅ ਵੀ ਖਯਚ ਨਸੀ ਸੰ ਦੁ ਾ ਩ਯ ਇ਷ਦਾ ਷ਾਨੂ ਰਾਬ ਦ੅ ਗੁਣਾ ਸ੅
ਜਾਂਦਾ ਸ|੄ ਜਭਠਾ਷ ਨਾਰ ਅ਷ੀਂ ਸਯ ਚੀਜ ਤ੃ ਕਾਫੂ ਩ਾ ਷ਕਦ੃ ਸਾਂ| ਷ਾਡੀ ਇਜ਼ਤ , ਭਾਣ ਤ੃ ਷ਬ੅ ਾ ਵੱ ਧ ਜਾਂਦੀ ਸ੄ | ਭ੄
ਇਸੀ ਕਸਨਾ ਚਾਉਂਦੀ ਸਾਂ ਕ੃ ਜ੃ਕਯ ਅ਷ੀਂ ਷ਬ ਤ੅ ਵਖਯਾ ਜਦ਷ਣਾ ਚਾਸੰ ਦੁ ੃ ਸਾਂ ਤਾਂ ਷ਾਡ੃ ਜਵੱ ਚ ਜਨਭਯਤਾ , ਜਭਠਾ਷ ,
਷ਸਜਤਾ ਵਾਰ੃ ਗਣੁ ਸੁਣ੃ ਚਾਸੀਦ੃ ਸਾਂ ਤਾਂ ਸੀ ਷ਾਡੀ ਵਖਯੀ ਩੃ਸਚਾਨ ਸਵ੅ ੃ਗੀ | ਜਜੰ ਦਗੀ ਜਵੱ ਚ ਬਾਵ੃ ਅ਷ੀਂ ਅਨੇ ਕਾਂ ਸੀ
ਡੀਗਯੀਆਂ ਸਾਂਜ਷ਰ ਕਯ ਰਈ਋ ਩ਯ ਜ੃ ਅ਷ੀਂ ਅਜਸ੃ ੃ ਗੁਣਾ ਨੰ ੂ ਨਾ ਷ਜਵਕਾਜਯ਋ ਤਾ ਷ਾਡਾ ਷ਾਯਾ ਜਗਮਾਨ ਜਵਅਯਥ ਸ੄ |
ਚੰ ਗ੃ ਗੁਣਾ ਦਾ ਧਾਯਨੀ ਸਣ੅ ਾ ਸੀ ਷ਾਡ੃ ਰਈ ਉਤਭ ਜਗਮਾਨ ਸ੄ |

75

ਨਾਭ –ਭਨਦੀ਩ ਕ੆ਯ ,ਜਭਾਤ-6

ਜ਼ਬੁ ਾਨ ਦਾ ਰਸ

ਇਕ ਭੁ਷ਾਪਯ ਥੜ੅ ੃ ਜਸ੃ ਕੱ ਚ੃ ਚਾਵਰ ਰ੄ ਕ੃ ਜਕ਷੃ ਭਾਈ ਦ੃ ਘਯ ਚਰਾ ਜਗਆ | ਤ੃ ਜਾ ਕ੃ ਕ੃ਸਨ ਰਗਾ ਸ੃
ਭਾਈ ! ਭਯ੃ ੃ ਩ਟ੃ ਜਵੱ ਚ ਜਵਗਾੜ ਸ੄ | ਆ਩ ਜਕਯ਩ਾ ਕਯਕ੃ ਇਸ ਚਾਵਰ ਜਯਨ ਦ੃ਵ|੅ ਭਾਈ ਨੰ ੂ ਦਮਾ ਆਈ| ਉ਷ ਨੇ
ਚਾਵਰ ਰ੄ ਕ੃ ਩ਤੀਰ੃ ਜਵੱ ਚ ਩ਾ ਕ੃ ਚਰੁ ੃ ਤ੃ ਧਯ ਜਦਤ੃ | ਭ਷ੁ ਾਜ੝ਯ ਫ੄ਠ ਜਗਆ | ਉ਷ ਭਾਈ ਦ੃ ਵ੃ਸੜ੃ ਜਵੱ ਚ ਇਕ ਭੱ ਜ
ਫਜੀ ਸ੅ਈ ਷ੀ | ਭਾਈ ਦ੃ ਘਯ ਦਾ ਦਯਵਾਜਾ ਛਟ੅ ਾ ਤ੃ ਤੰ ਗ ਷ੀ , ਇਸ ਵ੃ਖ ਕ੃ ਭੁ਷ਾਜ੝ਯ ਕ੃ਸਨ ਰਗਾ , ਸ੄ ਭਾਈ ! ਤ੃ਯ੃
ਘਯ ਦਾ ਦਯਵਾਜਾ ਛਟ੅ ਾ ਤ੃ ਤੰ ਗ ਸ੄ ਜ੃ਕਯ ਇਸ ਤਸੁ ਾਡੀ ਭਜ਼ ਭਯ ਜਾਵ੃ਗੀ ਤਾਂ ਇ਷ ਨੰ ੂ ਜਕ਷ ਤਯਾਂ ਫਾਸਯ ਕਡ੅ਗ੃ ?
ਇਸ ਷ਣੁ ਕ੃ ਭਾਈ ਨੰ ੂ ਫੜਾ ਗੱ ੁ਷ਾ ਆਇਆ ਤ੃ ਕਯਧ੅ ਦ੃ ਨਾਰ ਥ੅ੜ੃ ਚਾਵਰ ਭੁ਷ਾਜ੝ਯ ਦੀ ਚ੅ਰੀ ਜਵੱ ਚ ਩ਾ ਕ੃ ਕ੃ਸਨ
ਰੱ ਗੀ ਭ੃ਯ੃ ਘਯਂੋ ਜਨਕਰ ਜਾ| ਭੁ਷ਾਜ੝ਯ ਚਾਵਰ ਰ੄ ਕ੃ ਤੁਯ ਜ਩ਆ | ਯ਷ਤ੃ ਜਵੱ ਚ ਜਾਂਦ੃ ਸ੅਋ ਜਕ਷੃ ਬਗਤ ਨੇ ਩ੁਛਮ੃ ਾ ਕ੃
ਇਸ ਤ੃ਯੀ ਚਰ੅ ੀ ਜਵੱ ਚ ਕੀ ਚਂੋਦਾ ਜ਩ਮਾ ਸ੄ ਤਾਂ ਭੁ਷ਾਜ੝ਯ ਨੇ ਕ੃ਸਾ ਭ੃ਯੀ ਜ਼ੁਫਾਨ ਦਾ ਯ਷ ਚਦੋਂ ਾ ਜ਩ਮਾ ਸ੄ ਬਾਵ – ਷ਗਰ
ਫ੅ਰਣ ਕ੃ ਭਾਸ੃ ਜਫਚਾਯ ਕਯਨਾ ਉਜਚਤ ਸ੄ |

76

ਸੰ ਤ੅ਸ਼ ਕੁਮਾਰੀ, PGT-PHY (ਸੰ ਕਵਿਤ)

ਗਿ੅ਬਿ ਿਾਰਵਮੰ ਗ ਬਾਰ੃ ਜਾਗਰਕੂ ਤਾ ਅਵਤ ਜਰਰੂ ੀ

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਫਾਦ ਦੀ ਗੱ ਰ ਕੀਤੀ ਜਾਵ੃ ਤਾਂ ਷ਾਜਯਆਂ ਦੀ ਜਵੁ ਾਨ ਤ੃ ਇੱ ਕ ਸੀ ਗੱ ਰ ਸੰ ਦੁ ੀ ਷ੀ ਜਕ ਷ਭਾਜ
਩ੜਾਓ,ਗਯੀਫੀ ਜਭਟਾਓ,ਜਪਯ ਨਾਯਾ ਆਇਆ ਜਕ ਜੰ ਨ਷ੰ ਜਖਆ ਘਟਾਓ,ਦ੃ਸ਼ ਫਚਾਓ । ਅੱ ਜ ਸਯ ਦਸ਼੃ ਜਵੱ ਚ ਇੱ ਕ੅
ਨਾਯਾ ਰਗ ਜਯਸਾ ਸ੄ ਩ਦ੆ ੃ ਰਗਾਓ.ਧਯਤੀ ਫਚਾਓ। ਇ਷ ਰਈ ਇਸ ਚਯਚਾ ਦਾ ਜਵਸ਼ਾ ਸ੄ ਜਕ ਆਜਖਯ ਧਯਤੀ
ਤ੃ ਇੱ ਸ੅ ਜਜਸਾ ਜਕਸੜਾ ਷ੰ ਕਟ ਆ ਜਗਆ ਸ੄ ਜਕ ਸਯ ਕ੅ਈ ਦ੃ਸ਼ ਧਯਤੀ ਨੰ ੂ ਫਚਾਉਣ ਦੀ ਗੱ ਰ ਕਯ ਜਯਸਾ ਸ੄।

ਅੱ ਜ ਗਰ੅ਫਰ ਵਾਯਜਭੰ ਗ ਩ੂਯ੃ ਷ੰ ਷ਾਯ ਜਵੱ ਚ ਵਾਤਾਵਯਨ ਷ਫੰ ਧੀ ਭੱ ੁਖ ਭੱ ਦੁ ਾ ਸ੄ ਜਜ਷ਨੰ ੂ 21ਵੀਂ ਷ਦੀ ਦਾ
਷ਬ ਤੋਂ ਵੱ ਡਾ ਖਤਯਾ ਦੱ ਜ਷ਆ ਜਾ ਜਯਸਾ ਸ੄ ਅਤ੃ ਇਸ ਜਕਸਾ ਜਾ ਜਯਸਾ ਸ੄ ਜ੅ ਇਕ ਅ਷ਟਯਰ੃ ਾਈਡ ( ਰਘੂ
ਗਰਜਸ) ਦ੃ ਧਯਤੀ ਨਾਰ ਟਕਯਾਉਣ ਤਂੋ ਩੄ਦਾ ਸ੅ਣ ਵਾਰ੃ ਖਤਯ੃ ਵੀ ਵੱ ਡਾ ਸ੅ ਷ਕਦਾ ਸ੄। ਇ਷ ਰਈ ਗਰ੅ਫਰ
ਵਾਯਜਭੰ ਗ ਵਾਯ੃ ਜਾਣਨਾ ਫਸੁਤ ਜਯਯੂ ੀ ਸ੅ ਜਗਆ ਸ੄, ਖਾ਷ ਤ੆ਯ ਤ੃ ਷ਾਡ੃ ਫੱ ਜਚਆਂ ਨੰ ੂ ਜਕਉਂਜਕ ਫੱ ਚ੃ ਸੀ ਕੱ ਰ
ਦ੃ ਬਜਵੱ ਖ ਸਨ। ਗਰ੅ਫਰ ਵਾਯਜਭੰ ਗ ਦ੃ ਵੱ ਧ ਯਸ੃ ਦੁਸ਼ਟ ਩ਬਰ ਾਵਾਂ ਨਾਰ ਭਨੱ ੁਖ ਦੀਆ ਷ੱ ਭਜ਷ਆਵਾਂ ਰਗਾਤਾਯ
ਵੱ ਧ ਯਸੀਆਂ ਸਨ ਇ਷ ਰਈ ਇ਷ ਩ਰਜਤ ਷ਾਭਾਜਜਕ ਜਾਗਯਕੂ ਤਾ ਵੀ ਫਸੁਤ ਜਯਯੂ ੀ ਸ੄। ਇ਷ ਷ੱ ਭਜ਷ਆ ਤੋਂ
ਛੁਟਕਾਯਾ ਩ਾਉਣ ਤਂੋ ਩ਜਸਰਾਂ ਇ਷ ਦ੃ ਜਾਣਕਾਯੀ,ਕਾਯਣ ਅਤ੃ ਫਯੁ ੃ ਩ਬਰ ਾਵਾ ਨੰ ੂ ਜਾਣਨਾ ਰ੅ਕਾਂ ਰਈ ਫਸਤੁ
ਜਯੂਯੀ ਸ।੄
ਕੀ ਸ੄ ਗਰ੅ਫਰ ਵਾਯਜਭੰ ਗ- ਆਭ ਷ਫਦਾਂ ਜਵੱ ਚ ਕਜਸ ਰਈ਋ ਤਾਂ ਗਰ੅ਫਰ ਵਾਯਜਭੰ ਗ ਦਾ ਭਤਰਵ ਸ੄ ਧਯਤੀ ਦ੃
ਤਾ਩ਭਾਨ ਜਵੱ ਚ ਵਾਧਾ ਩ਯ ਇਸ ਸ਼ਫਦ ਇੰ ਨਾ ਟਕ੄ ਨੀਕਰ ਸ੄ ਜਕ ਆਭ ਆਦਭੀ ਇ਷ ਨੰ ੂ ਷ਭਝ ਸੀ ਨਸੀ
਩ਾਉਂਦਾ ਜਜ਷ ਕਯਕ੃ ਜਜਆਦਾਤਯ ਰ੅ਕਾਂ ਨੰ ੂ ਰਗਦਾ ਸ੄ ਜਕ ਜਪਰਸਾਰ ਧਯਤੀ ਤ੃ ਕਈ੅ ਭੁਜਸ਼ਕਰ ਨਸੀਂ ਆਉਣ
ਵਾਰੀ।

ਗਰ੅ਫਰ ਵਾਯਜਭੰ ਗ ਦ੃ ਕਾਯਣ- ਇ਷ਦਾ ਭੱ ੁਖ ਕਾਯਣ ਵਾਮੂਭੰ ਡਰ ਜਵੱ ਚ
ਕਾਯਫਨ ਡਾਈਆਕ਷ਾਈਡ ਅਤ੃ ਭੀਥਨ੃ ਗ੄਷ਾਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਸਣ੅ ਾ ਸ।੄ ਇਸਨਾਂ ਗ੄਷ਾਂ ਦ੃ ਵੱ ਧਣ ਨਾਰ ਗੀਰ ਨ ਸਾਊ਷
਩ਬਰ ਾਵ ਵੱ ਧ ਜਾਂਦਾ ਸ੄ ਜਜ਷ ਦ੃ ਜ਷ੱ ਟ੃ ਵਜੋਂ ਵਾਮਭੂ ੰ ਡਰ ਦਾ ਤਾ਩ਭਾਨ ਵੱ ਧ ਜਾਂਦਾ ਸ।੄ ਗਰੀਨ ਸਾਊ਷
਩ਰਬਾਵ ਕਾਯਣ ਸੀ ਧਯਤੀ ਦੀ ਷ਤਾ ਗਯਭ ਸ੅ ਯਸੀ ਸ੄। ਕਾਯਫਨ ਡਾਈਆਕ਷ਾਈਡ ਭੱ ਖੁ ਯੂ਩ ਜਵੱ ਚ ਜੰ ਤੂਆਂ
ਦ੃ ਷ਾਸ ਨਾਰ ਅਤ੃ ਩ਥਯਾਟ ਫਾਰਣ ( ਕ੅ਰਾ,ਡੀਜਰ ਆਜਦ) ਨੰ ੂ ਜਰਾਉਣ ਨਾਰ ਩੄ਦਾ ਸੰ ਦੁ ੀ ਸ੄
ਗਰ੅ਫਰ ਵਾਯਜਭੰ ਗ ਦ੃ ਩ਰਬਾਵ-
1. ਗਯਭੀਆਂ ਜਵੱ ਚ ਤਾ਩ਭਾਨ ਜਵੱ ਚ ਵਾਧਾ

77

2. ਇ਷ ਨਾਰ ਗਰ੃ਜਸ਼ਅਯਾਂ ਤ੃ ਩ਈ ਫਯਪ ਜ਩ਘਰ ਜਾ਋ਗੀ ਜਜ਷ ਨਾਰ ਷ਭੰ ਦੁ ਯੀ ਩ਾਣੀ ਵੱ ਧਗ੃ ਾ, ਜ਷ੱ ਟ੃ ਵਜਂੋ
਷ਭੰ ਦੁ ਯੀ ਜਕਨਾਜਯਆਂ ਤ੃ ਵ਷੃ ਸ਼ਜਸਯ ਅਤ੃ ਕਈ ਟਾ਩ੂ ਩ਾਣੀ ਜਵੱ ਚ ਡੱ ਫੁ ਷ਕਦ੃ ਸਨ।
3.ਗਰ੃ਜਸ਼ਅਯਾਂ ਦ੃ ਜ਩ਘਰਣ ਨਾਰ ਜਵਾਰਾਭੱ ਖੁ ੀ ਪੱ ਟਣ ਅਤ੃ ਬੁਚਾਰ ਆਉਣ ਦੀ ਷ੰ ਬਾਵਨਾ ਵੱ ਧ ਜਾ਋ਗੀ।
4. ਷ਭੰ ਦੁ ਯੀ ਩ਾਣੀ ਦ੃ ਤਾ਩ਭਾਨ ਜਵੱ ਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਸ੅ਵਗ੃ ਾ ਜਜ਷ ਨਾਰ ਩ਾਣੀ ਦ੃ ਕਈ ਜੀਵ ਰੁ਩ਤ ਸ੅ ਷ਕਦ੃
ਸਨ।
ਫੱ ਚਣ ਦ੃ ਢੰ ਗ- ਗਰ੅ਫਰ ਵਾਯਜਭੰ ਗ ਤਂੋ ਫੱ ਚਣ ਦਾ ਷ੱ ਬ ਤ੅ ਆ਷ਾਨ ਤਯੀਕਾ ਸ੄ ਜਕ ਵੱ ਧ ਤਂੋ ਵੱ ਧ ਦਯਖੱ ਤ
ਰਗਾ਋ ਜਾਣ। ਩ੰ ਜਾਫ ਜਵੱ ਚ ਕਵ੃ ਰ1-2 % ਖਤ੃ ਯ ਸੀ ਜੰ ਗਰਾਂ ਅਧੀਨ ਸ੄ ਜੱ ਦਂੋ ਜਕ ਚੰ ਗੀ ਜ਷ਸਤ ਰਈ ਧਯਤੀ
ਦਾ 33 % ਜਸੰ ਷ਾ ਜੰ ਗਰਾਂ ਅਧੀਨ ਸ੅ਣਾ ਚਾਸੀਦਾ ਸ੄
5. ਭੱ ੜੁ ਚੱ ਕਯ ਵਾਰੀਆਂ ਵ਷ਤੂਅਆਂ ( ਩੃਩ਯ,਩ਰਾ਷ਜਟਕ) ਦਾ ਩ਰਮਗ੅ ਕਯਨਾ ਚਾਸੀਦਾ ਸ੄
6. ਩ਥਯਾਟ ਫਾਰਣ( ਕਰ੅ ਾ,਩ਟ੄ ਯ੅ਰ,ਡੀਜਰ) ਦਾ ਩ਰਮਗ੅ ਘੱ ਟ ਤੋਂ ਘੱ ਟ ਕਯਨਾ ਚਾਸੀਦਾ ਸ੄ ਅਤ੃ ਰ੅ਕਾਂ ਨੰ ੂ
ਊਯਜਾ ਦ੃ ਫਦਰਵੇਂ ਷ਯ੅ਤਾਂ( ਷ਯੂ ਜੀ ਊਯਜਾ ਅਤ੃ ਩ਕਰ ਾਸ਼ ਊਯਜਾ) ਦਾ ਩ਰਮਗ੅ ਕਯਨ ਰਈ ਉਤਸ਼ਾਜਸਤ ਕਯਨਾ
ਚਾਸੀਦਾ ਸ।੄
ਉਂਝ ਗਰ੅ਫਰ ਵਾਯਜਭੰ ਗ ਤਂੋ ਫੱ ਚਣ ਦਾ ਕਈ੅ ਜਵਸ਼੃ਸ਼ ਢੰ ਗ ਤਾਂ ਨਸੀ ਸ੄ ਩ਯ ਜ੃ਕਯ ਅ਷ੀਂ ਷ੱ ਚਭੱ ੁਚ ਜਵਚ ਇ਷
ਤਂੋ ਛਟੁ ਕਾਯਾ ਩ਾਉਣਾਂ ਚਾਸੰ ਦੁ ੃ ਸਾਂ ਤਾਂ ਷ਾਨੰ ੂ ਅ਷ਰ ਜਵੱ ਚ ਧਯਤੀ ਨੰ ੂ ਸਯਾ-ਬਯਾ ਫਣਾਉਣਾ ਩ਵਗ੃ ਾ

਷ੰ ਮੁਕਤ ਯਾਸ਼ਟਯ ਦ੃ ਭੈਂਫਯਾਂ ਨੇ ਵੀ 2015 ਜਵੱ ਚ ਜਰਵਾਧੂ ਷ੰ ਧੀ ਕਯਨ ਦਾ ਩ਜਸਰਾ ਕਦਭ ਚਜੁ ਕਆ ਸ੄
ਜਜ਷ ਤ੃ 195 ਦਸ਼੃ ਾਂ ਨੇ ਦ਷ਤਖਤ ਕੀਤ੃ ਸਨ ਅਤ੃ ਇ਷ ਜਵਸ਼੃ ਤ੃ ਗੱ ਰਫਾਤ ਸ਼ਯੁ ੂ ਕੀਤੀ ਸ੄ ਜਕ ਜਕਵੇਂ ਕਾਯਫਨ
ਡਾਈਆਕ਷ਾਈਡ ਦ੃ ਉਤ਷ਯਜਨ ਨੰ ੂ ਘੱ ਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਷ਕ੃। ਇਦ ਷ੰ ਧੀ ਷ਾਯ੃ ਜਵਕਜ਷ਤ ਅਤ੃ ਜਵਕਾ਷ਸ਼ੀਰ ਦ੃ਸ਼ਾਂ
ਤ੃ ਰਾਗੂ ਸ੅ਵ੃ਗੀ।

78

ਜ਷ਭਯਨਜੀਤ ਕ੆ਯ, ਜਭਾਤ 11(਷ੰ ਕਜਰਤ)

ਵਿਰਸਾ

ਅੱ ਜ ਤੜਕ੃ ਅੱ ਖ ਸ੄ ਖੱ ਰੁ ੀ, ਦਜ੃ ਖਆ ਚਾਯ ਚੁਪਯ੃ ਾ,
ਨਾ ਕਈ੅ ਭੰ ਜਾ ਨਾ ਸੀ ਛੰ ਨਾ , ਨਾ ਚਾਟੀ ਜਵੱ ਚ ਭਧਾਣੀ ਪਯ੃ ਾ,

ਜਚੜੀ ਨਾ ਚਸੁਕ੃ ਩ਸੁ ਪਟੁ ਾਰ੃, ਨਾ ਭਯੁ ਗ੃ ਦੀਆਂ ਵਾਂਗਾਂ ,
ਸਾਰੀ, ਩ਾਰੀ ਜਕੱ ਥ੃ ਗ਋, ਨਾ ਛਰ੃ ੂ ਦੀਆਂ ਛਰਾਗਾਂ,

ਫ੃ਫ੃ ਫਾ਩ੂ ਅੱ ਡਯ੃ ਸ੅ ਗ਋, ਭਜੁ ਟਆਯਾਂ ਬਰੁ ੀਆਂ ਚੱ ਰੁ ਾ ਚਕਂੌ ਾ,
਩ਾਣੀ ਨਾ ਕ੅ਈ ਬਯਦੀ ਜਦਖਦੀ , ਖਸੂ ਬਯਦ੃ ਨੇ ਸਉਕਾ,

਩ਤ੅ ਾ ਬੁਜਰਆ ਫਾਫ੃ ਨੰ ੂ , ਫਾਫ੃ ਬੱ ਰੁ ਗ਋ ਨੇ ਷ੱ ਥਾਂ,
਩ਯਣ੄ ਷ੁਸਾਗਾ ਅਤ੃ ਩ੰ ਜਾਰੀ, ਜਛੱ ਕਰੀ ਫਰਦਾਂ ਤ੃ ਨੱ ਥਾਂ,
ਨਾ ਕ੅ਈ ਟ੅ਬਾ ਨਾ ਸੀ ਛੱ ਩ੜ, ਨਾ ਜ਩ੱ ਩ਰਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਵਾਂ,

ਨੱ ੁਕਯ੃ ਰੱ ਗ ਕ੃ ਰੱ ਬਦੀਆਂ, ਅੱ ਜ ਩ੱ ਤੁ ਯਾਂ ਨੰ ੂ ਭਾਵਾਂ,
ਚਾਦਯ ਨੰ ੂ ਅੱ ਜ ਜੀਨਾਂ ਖਾਧਾ, ਗ਷੄ ਨੇ ਖਾਧਾ ਚੱ ਰੁ ਾਹ ,
ਜ੅ ਫੰ ਦਾ ਅੱ ਜ ਜਵਯ਷ਾ ਬੱ ਰੁ ਾ, ਭਯਭਯ ਜੀਵ੃ ਕੱ ਰਾ ,

79

ਜ਷ਭਯਨਜੀਤ ਕ੆ਯ, ਜਭਾਤ 11(਷ੰ ਕਜਰਤ)

ਤੁਿਸੀ ਕਰਦੀ ਹ੄ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਇਨਹ ਾਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨੰ ੂ ਦਰੂ

ਤਰੁ ਷ੀ ਜਵਚ ਕਈ ਔਸ਼ਧੀ ਗਣੁ ਸੰ ਦੁ ੃ ਸਨ। ਜਦਰ ਦਾ ਯ੅ਗ ਸਵ੅ ੃ ਜਾਂ ਷ਯਦੀ ਜਕੁ ਾਭ ਬਾਯਤ ਜਵਚ ਤੁਰ਷ੀ ਦੀ ਵਯਤੋਂ ਸ਼ੁਯੂ
ਤਂੋ ਸੰ ਦੁ ੀ ਆ ਯਸੀ ਸ੄ ਅੱ ਜਕਰ ਸਯ ਘਯ ਜਵਚ ਤੁਰ਷ੀ ਦਾ ਩੆ਦਾ ਦਖ੃ ਣ ਨੰ ੂ ਜਭਰ ਜਾਂਦਾ ਸ।੄ ਇ਷ ਦੀ ਵਯਤਂੋ ਨਾਰ ਷ਯੀਯ
ਕਈ ਫੀਭਾਯੀਆਂ ਤਂੋ ਦੂਯ ਯਜਸੰ ਦਾ ਸ੄। ਤਰੁ ਷ੀਂ ਨਾਰ ਕਈ ਯਗ੅ ਾਂ ਨੰ ੂ ਦਯੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਷ਕਦਾ ਸ।੄ ਆਓ ਜਾਣਦ੃ ਸਾਂ ਤਰੁ ਷ੀਂ
ਨਾਰ ਷ਯੀਯ ਨੰ ੂ ਸਣ੅ ਵਾਰ੃ ਪਾਇਜਦਆਂ ਫਾਯ.੃ ..
1. ਗਿ੃ ਦੀ ਖਰਾਸ਼
ਤਰੁ ਷ੀ ਦੀਆਂ ਩ੱ ਤੀਆਂ ਨੰ ੂ ਉਫਾਰ ਕ੃ ਉ਷ ਩ਾਣੀ ਨੰ ੂ ਩ੀਣ ਨਾਰ ਗਰ੃ ਦੀ ਖਯਾਸ਼ ਦੂਯ ਸ੅ ਜਾਂਦੀ ਸ੄। ਇ਷ ਩ਾਣੀ ਨੰ ੂ ਤ਷ੁ ੀਂ
ਗਯਾਯ੃ ਕਯਣ ਰਈ ਵੀ ਵਯਤ ਷ਕਦ੃ ਸ।੅ ਫੱ ਜਚਆਂ ਜਵਚ ਫੁਖਾਯ, ਖਾਂ਷ੀ ਅਤ੃ ਉਰਟੀ ਵਯਗੀ ਷ਭੱ ਜ਷ਆ ਸਣ੅ 'ਤ੃ ਤੁਰ਷ੀਂ
ਫ੃ਸੱ ਦ ਪਾਇਦਭ੃ ੰ ਦ ਸੰ ੁਦੀ ਸ੄।
2. ਸਾਹ ਦੀ ਸਮੱ ਵਸਆ
਷ਾਸ ਦੀ ਷ਭੱ ਜ਷ਆ ਸ੅ਣ 'ਤ੃ ਤੁਰ਷ੀਂ ਫਸਤੁ ਸੀ ਰਾਬਕਾਯੀ ਷ਾਫਤ ਸੰ ਦੁ ੀ ਸ।੄ ਸ਼ਜਸਦ, ਅਦਯਕ ਅਤ੃ ਤੁਰ਷ੀ ਨੰ ੂ ਜਭਰਾ ਕ੃
ਫਣਾਇਆ ਜਗਆ ਕਾੜਾਹ ਩ੀਣ ਨਾਰ ਕਪ ਅਤ੃ ਷ਯਦੀ ਤਂੋ ਯਾਸਤ ਜਭਰਦੀ ਸ੄ ਅਤ੃ ਇ਷ ਨਾਰ ਷ਾਸ ਦੀ ਷ਭੱ ਜ਷ਆ ਵੀ
ਦਯੂ ਸ੅ ਜਾਂਦੀ ਸ੄।
3. ਗੁਰਦ੃ ਦੀ ਪੱ ਥਰੀ
ਤਰੁ ਷ੀਂ ਗੁਯਜਦਆਂ ਨੰ ੂ ਭਜ਼ਫੂਤ ਫਣਾਉਂਦੀ ਸ੄ ਜ੃ ਜਕ਷੃ ਦ੃ ਗਯੁ ਦ੃ ਜਵਚ ਩ੱ ਥਯੀ ਸ੅ ਗਈ ਸ੄ ਤਾਂ ਸ਼ਜਸਦ ਜਵਚ ਤੁਰ਷ੀ ਦ੃
਩ੱ ਤ੃ ਜਭਰਾ ਕ੃ ਜਨਮਜਭਤ ਇ਷ ਦੀ ਵਯਤਂੋ ਕਯ।੅ ਛ੃ ਭਸੀਨੇ ਜਵਚ ਸੀ ਇ਷ ਦਾ ਅ਷ਯ ਜਦਖਣਾ ਸ਼ਯੁ ੂ ਸ੅ ਜਾਵਗ੃ ਾ।
4. ਵਦਿ ਦ੃ ਰਗ੅
ਤਰੁ ਷ੀਂ ਖਨੂ ਜਵਚ ਕਰ੅ ੄਷ਟਯਰ੅ ਦ੃ ਰ੃ਵਰ ਨੰ ੂ ਘਟਾਉਂਦੀ ਸ।੄ ਅਜਜਸ੃ ਜਵਚ ਜਦਰ ਦ੃ ਯ੅ਗੀਆਂ ਰਈ ਇਸ ਕਾਪੀ ਕਾਯਗਾਯ
਷ਾਫਤ ਸੰ ਦੁ ੀ ਸ੄।
5. ਤਣਾਅ
ਤੁਰ਷ੀਂ ਦ੃ ਩ੱ ਜਤਆਂ ਜਵਚ ਤਣਾਅ ਨੰ ੂ ਦਯੂ ਕਯਨ ਦ੃ ਵੀ ਗਣੁ ਭ੆ਜੂਦ ਸਨ। ਸਾਰ ਸੀ ਜਵਚ ਇਕ ਸ਼੅ਧ ਜਵਚ ਩ਤਾ ਚਜਰਆ
ਸ੄ ਜਕ ਤਰੁ ਷ੀ ਤਣਾਅ ਤਂੋ ਫਚਾਉਂਦੀ ਸ੄। ਤਣਾਅ ਨੰ ੂ ਖੁਦ ਤਂੋ ਦੂਯ ਯੱ ਖਣ ਰਈ ਸਯ ਜਕ਷੃ ਨੰ ੂ ਤੁਰ਷ੀ ਦ੃ 12 ਩ੱ ਜਤਆਂ ਦੀ
ਯਜ਼੅ ਵਯਤੋਂ ਕਯਨੀ ਚਾਸੀਦੀ ਸ੄। ਇ਷ ਨਾਰ ਕਾਪੀ ਪਾਇਦਾ ਸੰ ੁਦਾ ਸ।੄
6. ਇਨਫ੄ਕਸ਼ਨ ਅਤ੃ ਚਮੜੀ ਰਗ੅

80

ਅਰ਷ਯ ਅਤ੃ ਇਨਪ੄ਕਸ਼ਨ ਸ੅ਣ 'ਤ੃ ਤੁਰ਷ੀਂ ਦੀਆਂ ਩ੱ ਤੀਆਂ ਪਾਇਦ੃ਭੰ ਦ ਷ਾਫਤ ਸੰ ਦੁ ੀਆਂ ਸਨ। ਯਜ਼੅ ਾਨਾ ਤੁਰ਷ੀਂ ਨੰ ੂ
ਚਫਾਉਣ ਨਾਰ ਇਨਪਕ੄ ਸ਼ਨ ਦਯੂ ਸ੅ ਜਾਂਦੀ ਸ੄। ਦਾਦ, ਖਾਯਸ਼ ਅਤ੃ ਚਭੜੀ ਦੀਆਂ ਸ੅ਯ ਷ਭੱ ਜ਷ਆ ਜਵਚ ਤਰੁ ਷ੀਂ ਦ੃
ਅਯਕ ਨੰ ੂ ਩ਬਰ ਾਜਵਚ ਥਾਂਵਾਂ 'ਤ੃ ਰਗਾਉਣ ਨਾਰ ਕਝੁ ਸੀ ਜਦਨਹ ਾਂ ਜਵਚ ਯਗ੅ ਦੂਯ ਸ੅ ਜਾਂਦਾ ਸ।੄
7. ਸਾਹ ਦੀ ਬਦਬੂ
ਤਰੁ ਷ੀਂ ਦੀ ਷ੱ ੁਕੀਆਂ ਩ੱ ਤੀਆਂ ਨੰ ੂ ਷ਯਂੋ ਦ੃ ਤਰ੃ ਜਵਚ ਜਭਰਾ ਕ੃ ਦੰ ਦ ਷ਾਪ ਕਯਨ ਨਾਰ ਷ਾਸ ਦੀ ਫਦਫੂ ਦੂਯ ਸ੅ ਜਾਂਦੀ ਸ।੄
ਜ਷ਯ ਦਯਦ ਜਵਚ ਤੁਰ਷ੀਂ ਇਕ ਵਧੀਆਂ ਦਵਾਈ ਦ੃ ਤਯ੆ 'ਤ੃ ਕੰ ਭ ਕਯਦੀ ਸ੄। ਤਰੁ ਷ੀ ਦਾ ਕਾੜਹਾ ਩ੀਣ ਨਾਰ ਜ਷ਯ ਦਯਦ
ਜਵਚ ਆਯਾਭ ਜਭਰਦਾ ਸ।੄ ਅੱ ਖਾਂ ਜਵਚ ਜਰਣ ਸ੅ਣ 'ਤ੃ ਤੁਰ਷ੀਂ ਕਾਯਗਾਯ ਷ਾਫਤ ਸੰ ਦੁ ੀ ਸ੄। ਯ੅ਜ਼ਾਨਾ ਤੁਰ਷ੀ ਦ੃ ਅਯਕ
ਦੀਆਂ ਦ੅ ਫੰ ੂਦਾਂ ਅੱ ਖਾਂ ਜਵਚ ਩ਾਉਣੀਆਂ ਚਾਸੀਦੀਆਂ ਸਨ।

81

Editorial Board

Patron
Chairman, VMC-KV-Shikar
Mr. Dinesh Kumar Rajora, Commandant, 12th BN BSF

Mentor
Principal, K.V. Shikar

Mr. R.K. Lomra
Editors:

Mr. Gyanendra Kumar Shukla, PGT-Hindi
Mrs. Rajwant Kaur, TGT-SST
Mr. Sarjeet Singh, TGT-Hindi
Mr. Adesh Kumar, TGT-Lib
Ms. Santosh Kumari, PGT-PHY
Mrs. Jasbir Kaur, TGT-Eng
MS. Lata Tiwari, PRT
Students Members:
Simranpreet Kaur, Class XI
Arshpreet Kaur, Class XI
Cover Page/Back Page
Sukhrajdeep Singh, Class XII
Shabaj Singh, Class IX

Designed and Published by:

Adesh Kumar, Librarian, K.V. Shikar

82