หน่วยที่ 1

ความรเู้ บอื้ งตน้ เกี่ยวกบั หลกั การ

และกระบวนการทางเศรษฐศาสตรก์ ารเกษตร

2

บทท่ี 1
ความร้เู บ้ืองต้นเกีย่ วกับหลักการและกระบวนการทางเศรษฐศาสตร์การเกษตร

ภาคการเกษตรมีความสําคัญต่อระบบเศรษฐกิจ ภาคการเกษตรเป็นแหล่งผลิตปัจจัยสี่ ได้แก่
อาหาร เคร่ืองนงุ่ ห่ม ยารักษาโรค และทอ่ี ยอู่ าศยั ซึง่ เป็นปัจจยั พ้ืนฐานในการดํารงชีวติ ของ มนุษย์ รวมท้ัง
เป็นแหล่งผลิตวัตถุดิบให้แก่หน่วยผลิตอื่นๆ ในระบบเศรษฐกิจ มนุษย์จึงมีความต้องการ ผลผลิตทาง
การเกษตรและทรัพยากรการผลิตในภาคการเกษตรอย่างไม่จํากัด ในขณะที่ทรัพยากรการ ผลิตในภาค
การเกษตรมีอยู่อย่างจํากัด จึงมีการนําแนวคิดและทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์มาประยุกต์ใช้ ในภาค
การเกษตร เพื่อก่อให้เกิดการใช้ทรัพยากรการผลิต ในภาคการเกษตรที่มีอยู่อย่างจํากัด ให้เกิด
ประสิทธิภาพสูงสุด และสามารถตอบสนองต่อความต้องการของมนุษย์ ในสังคมที่มีอยู่อย่างไม่จํากัด
เนื้อหาในบทที่ 1 ประกอบด้วยความหมายของเศรษฐศาสตร์การเกษตร ขอบเขตของการศึกษา
เศรษฐศาสตร์การเกษตร บทบาทของภาคการเกษตรต่อเศรษฐกิจของประเทศไทย

ความหมายของเศรษฐศาสตร์การเกษตร
เศรษฐศาสตรก์ ารเกษตรเป็นวชิ าที่นําแนวคิดและทฤษฎีทางเศรษฐศาสตรม์ าประยกุ ต์ใช้ ในภาค

การเกษตร ทั้งนี้มีนักเศรษฐศาสตร์ทั้งในอดีตและปัจจุบันได้นิยามความหมายของ เศรษฐศาสตร์
การเกษตรไวด้ ังน้ี

คราเมอร์, เจนเซน, และเซาท์เกท (Gail L. Cramer, Clarence W. Jensen, & Douglas D.
Southgate, Jr., 1997 : 7) นิยามความหมายของเศรษฐศาสตร์การเกษตรไว้ว่า “เศรษฐศาสตร์
การเกษตรเป็นศาสตร์ที่ศึกษาถึงการที่มนุษย์เลือกใช้ความรู้ทางเทคนิค และทรัพยากรการผลิตที่มีอยู่
อย่างจํากดั เช่น ทด่ี นิ แรงงาน ทนุ และการจดั การ เพ่อื ผลติ อาหารและเส้นใย และจดั สรรในการ บริโภค
ให้แก่มนุษยใ์ นสงั คมตอ่ ไป”

เพนสัน, จอห์น, และแคป (Person, John B. JR., Capps, Oral. JR., and Rosson, C. Parr.,
2002 : 12) กล่าวถึงความหมายของเศรษฐศาสตร์การเกษตรไว้ว่า “เศรษฐศาสตร์การเกษตร เป็นวิชา
สังคมประยุกต์ที่กล่าวถึงผู้ผลิต ผู้บริโภค และสังคมที่ใช้ทรัพยากรที่มีจํากัดมาทําการผลิต การ กระจาย
สินค้า การตลาด และการบรโิ ภคอาหารและเส้นใย”

บัญญตั ิ จุลนาพนั ธ์ุ (2542 : 7) อธิบายถงึ เศรษฐศาสตร์การเกษตรวา่ “เศรษฐศาสตร์ การเกษตร
คือ วิชาเศรษฐศาสตร์ประยุกต์ โดยการนําเอาหลักทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์ไปแก้ไขปัญหา การเกษตร
โดยเน้นใหค้ วามสําคัญในการแก้ปัญหาในระดบั ต่างๆ ที่เกี่ยวกบั การเกษตร ซึ่ง ประกอบด้วยสาขาต่างๆ
ได้แก่ เศรษฐศาสตร์เกี่ยวกับการผลิตการเกษตร การจัดการฟาร์ม การตลาด นโยบายการเกษตร
การพัฒนาและการวางแผนการเกษตร และการวิจัยทางการเกษตร ทั้งนี้เพือ่ เป้าหมายให้ประชากรของ
ประเทศมีฐานะทางเศรษฐกิจท่ีมนั่ คง อนั จะนําประเทศไปสู่ความม่งั คง่ั ทาง เศรษฐกจิ ”

ประยงค์ เนตยารักษ์ (2550 : 8) อธิบายถึงเศรษฐศาสตร์การเกษตรไว้ว่า “เศรษฐศาสตร์
การเกษตรเป็นเศรษฐศาสตร์ประยกุ ต์เป็นการนํากรอบความคิดและทฤษฎีเศรษฐศาสตร์มาประยุกต์ กับ

3

ปัญหาทางการเกษตร หรือเป็นการนําทฤษฎีเศรษฐศาสตร์มาวเิ คราะหป์ ัญหา หรือทําความเข้าใจ สภาพ
และปญั หาการเกษตรตา่ งๆ”

ศานิต เก้าเอี้ยน (2557 : 5) สรุปความหมายของเศรษฐศาสตร์การเกษตรไวว้ ่า “เศรษฐศาสตร์
เกษตรเป็นวิชาเศรษฐศาสตร์ประยุกต์ที่นําเอาทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์ทั้ง เศรษฐศาสตร์จุลภาค และ
เศรษฐศาสตร์มหภาค มาประยุกต์ใช้ในการหาแนวทางตัดสินใจของผู้ทํา หน้าที่ต่างๆ ในภาคการเกษตร
เพือ่ การจดั การกับปญั หาตา่ งๆ ทางภาคเกษตรใหเ้ หมาะสมทส่ี ุด”

จากที่กล่าวมาสรุปนิยามของเศรษฐศาสตร์การเกษตรได้ว่า เศรษฐศาสตร์การเกษตร หมายถึง
วิชาท่นี ําแนวคิดและทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์มาประยุกต์ใช้ในภาคการเกษตร เพ่ือจดั สรร ทรัพยากรทาง
การเกษตรทม่ี อี ย่อู ย่างจํากัด ให้สามารถตอบสนองตอ่ ความตอ้ งการของมนุษย์ทม่ี ีอยู่ อยา่ งไม่จํากัด และ
ใหเ้ กดิ การใช้ทรพั ยากรทางการเกษตรอย่างมปี ระสทิ ธิภาพสูงสุด

ขอบเขตของการศกึ ษาเศรษฐศาสตร์การเกษตร

เศรษฐศาสตร์การเกษตรเป็นวิชาที่นําแนวคิดและทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์มาประยุกต์ใน ภาค
การเกษตร เพอื่ จัดสรรทรพั ยากรทางการเกษตรท่ีมีอยอู่ ย่างจํากัด ให้สามารถตอบสนองตอ่ ความ ต้องการ
ของมนุษย์ที่มีอยู่อย่างไม่จํากัด ขอบเขตของการศึกษาเศรษฐศาสตร์การเกษตรจะครอบคลุม ทั้งด้าน
เศรษฐศาสตร์จุลภาคและเศรษฐศาสตรม์ หภาค ดงั น้ี

1. ด้านเศรษฐศาสตร์จุลภาค

การศึกษาเศรษฐศาสตร์การเกษตรในด้านเศรษฐศาสตร์จุลภาคเป็นการศึกษาถึงกิจกรรม
ทางเศรษฐกิจการเกษตรในระดับย่อยๆ หรือกลุ่มเล็กๆ ของสังคม เช่น การผลิตสินค้าเกษตร
ของ เกษตรกรหรือหน่วยธุรกิจ ตลาดและการกําหนดราคาสินค้าเกษตร อุปสงค์และอุปทานของ
สินค้าเกษตร พฤตกิ รรมการบรโิ ภคสินคา้ เกษตร เปน็ ต้น

2. ดา้ นเศรษฐศาสตร์มหภาค

การศึกษาเศรษฐศาสตร์การเกษตรในด้านเศรษฐศาสตร์มหภาคเป็นการศึกษาถึงกิจกรรม ทาง
เศรษฐกิจการเกษตรโดยภาพรวมของสังคม เช่น การพัฒนาภาคเกษตรของประเทศ นโยบายของ รัฐใน
การส่งเสริมการผลิตการส่งเสริมการตลาดสินค้าเกษตร นโยบายด้านปัจจัยการผลิตทาง การเกษตร
นโยบายสนิ เช่ือการเกษตร ตลอดจนการศกึ ษามาตรการต่างๆ ของรัฐในการให้ความ ชว่ ยเหลือเกษตรกร
และธุรกิจการเกษตรตา่ งๆ เป็นต้น

บทบาทของภาคการเกษตรตอ่ เศรษฐกจิ ของประเทศไทย

4

ภาคเกษตรมีบทบาทความสําคัญอย่างยิ่งต่อระบบเศรษฐกิจของประเทศ ภาคการเกษตร เป็น
แหล่งผลิตอาหารเพื่อเลี้ยงประชากรของประเทศและของโลก เป็นแหล่งรองรับการประกอบ อาชีพของ
คนสว่ นใหญ่ เป็นฐานวัตถุดิบใหก้ ับภาคอุตสาหกรรมและภาคบรกิ าร และสรา้ งรายได้ให้แก่ ประเทศจาก
การส่งออก ดังนั้นการพัฒนาภาคเกษตรให้ยั่งยืนจึงถือเป็นหัวใจของการพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมของ
ประเทศ ภาคการเกษตรมีบทบาทต่อเศรษฐกจิ ของประเทศไทยดังน้ี

1. ภาคการเกษตรเปน็ แหล่งผลติ อาหาร

ภาคการเกษตรเป็นแหลง่ ผลิตอาหารให้แก่ประชากรทั้งภายในและภายนอกประเทศ ประเทศไทย
สามารถผลิตผลผลิตทางการเกษตรได้หลากหลายทั้งพืช ประมง และปศุสัตว์ ซึ่งเพียงพอ สําหรับ
การบริโภคภายในประเทศ ทั้งยังเป็นผู้ผลิตและส่งออกสินค้าเกษตรและอาหารรายใหญ่ของ โลก
เนื่องจากประเทศไทยมีทรัพยากรอดุ มสมบูรณ์ มีสภาพภูมิประเทศและภูมิอาการที่เหมาะสมใน การทํา
การเกษตร ทําให้สามารถผลิตสินค้าเกษตรได้หลายหลาย อีกทั้งประเทศไทยมีฤดูกาลผลิต แตกต่างกัน
ในแตล่ ะภูมิภาค ทําใหม้ ผี ลผลิตการเกษตรอย่างตอ่ เน่อื งตลอดทั้งปี ดังนน้ั มูลคา่ ผลผลติ สินค้าเกษตรของ
ไทยจึงมีแนวโนม้ เพมิ่ ข้นึ ดังแสดงในตารางท่ี 1.1

ตารางท่ี 1.1 มูลค่าผลผลิตสนิ ค้าเกษตรท่ีสำคัญ ปี 2553-2557

(ล้านบาท)

รอ้ ยละ

รายการ 2553 2554 2555 2556 2557 เพิ่ม/ลด

ปี 56-57

รวมสินค้าทัง้ หมด 1,249,525 1,518,729 1,514,530 1,421,834 1,319,796 -7.18

พชื อาหารและธัญพืช 473,574 565,906 623,274 558,339 501,319 -10.21

พืชน้ำมนั 48,096 73,502 65,986 55,873 68,726 23.00

พชื ผกั 7,743 10,015 9,289 7,705 9,756 6.44

ไมผ้ ล 50,079 57,133 56,526 68,637 73,060 6.44

ไมย้ ืนต้น 317,714 418,944 364,008 324,715 341,743 -25.55

ไมด้ อก 6,541 6,229 6,318 5,365 4,827 -10.03

ปศสุ ัตว์และผลิตภณั ฑ์ 202,495 224,303 214,774 244,138 272,722 11.77

ผลิตภณั ฑ์สัตว์นำ้ 143,263 162,717 174,355 154,062 147,643 -6.00

ทม่ี า: ศนู ย์สารสนเทศการเกษตร,2558:22

ในแต่ละปีประเทศไทยมีการผลิตพืช ปศุสัตว์ และประมงเป็นจํานวนมาก ในปี 2553 2557

ผลผลิตเกษตรมีมูลค่าสูงสุดได้แก่ พืชอาหารและธัญพืช รองลงมาคือ ไม้ยืนต้น ปศุสัตว์และ ผลิตภัณฑ์

และผลติ ภัณฑ์สัตวน์ ้ำตามลาํ ดับ ดงั แสดงในตารางที่ 1.1 ในปี 2553-2555 ผลผลิตพืช อาหารและธัญพืช

มีมูลค่าเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ โดยมีมูลค่า 473,574 ล้านบาท 565,906 ล้านบาท และ 623,274 ล้านบาท

5

ตามลําดับ แต่ในปี 2556 และ 2557 ผลผลติ พืชอาหารและธญั พืชมีมูลค่าลดลง ปี 2556 มีมูลค่าผลผลิต
พืชอาหารและธัญพืช 558,339 ล้านบาท และปี 2557 มีมูลค่าผลผลิตพืชอาหาร และธัญพืช 501,319
ลา้ นบาท ลดลงเมอ่ื เทียบกับปี 2556 รอ้ ยละ 10.21

2. ภาคการเกษตรเป็นแหลง่ ผลติ วตั ถุดบิ ให้แกภ่ าคเศรษฐกจิ อื่นๆ

ภาคการเกษตรเป็นแหล่งผลิตวัตถุดิบให้แก่ภาคอุตสาหกรรม และเศรษฐกิจอื่นๆ เช่น
อุตสาหกรรมแปรรูปอาหาร อุตสาหกรรมสิ่งทอ อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว เป็นต้น จากตารางที่ 1.1
แสดงมลู คา่ ผลผลติ สนิ ค้าเกษตรท่ีสําคัญ ปี 2553-2557 พบวา่ ในแต่ละปีประเทศไทยมมี ลู ค่าการ ผลผลิต
สินค้าเกษตรเป็นจํานวนมาก และมีการผลิตสินค้าเกษตรที่หลากหลาย เช่น พืชอาหารและ ธัญพืช พืช
น้ํามัน ไม้ผล ปศุสัตว์ เป็นต้น สินค้าเกษตรเป็นวัตถุดิบสําคัญให้แก่ภาคอุตสาหกรรม เช่น ข้าวนํามาใช้
ในการบริโภค การใช้ทําพนั ธ์ุ และใช้ในอุตสาหกรรมอาหารสัตว์ มันสําปะหลังนําไปแปรรูป เป็น มันเส้น
มันอัดเมด็ แป้งมันสําปะหลงั และเอทานอล เพื่อใชเ้ ป็นวตั ถดุ ิบในอุตสาหกรรมต่อเนื่อง ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์
ใช้ในอุตสาหกรรมการเลี้ยงสัตว์ อ้อยโรงงานเปน็ วัตถุดิบในการผลิตน้าํ ตาลทรายซึ่ง เป็นสินค้าที่มีความ
ต้องการบริโภคสูง ทั้งการบริโภคน้ําตาลในประเทศ และความต้องการใช้น้ําตาลใน ภาคอุตสาหกรรม
อาหารและเคร่อื งด่ืม เปน็ ตน้ นอกจากนภี้ าคการเกษตรยงั มีการเชื่อมโยงไปสู่ภาค บรกิ าร เช่น การขนส่ง
สินคา้ เกษตร การทอ่ งเท่ียวเชิงเกษตร การแปรรูปสินค้าเกษตรเพ่ือจําหน่ายเป็น ของทร่ี ะลกึ หรือของฝาก
ในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว เป็นต้น แรงงานในภาคเกษตรส่วนใหญ่ทํางาน ในช่วงฤดูการผลิตและ
ฤดูกาลเก็บเกี่ยว หลังจากพ้นฤดูกาลเพาะปลูกแล้ว แรงงานในภาคการเกษตร บางส่วนจะว่างงาน และ
เคล่อื นย้ายไปเป็นแรงงานในภาคอุตสาหกรรมหรือภาคบรกิ าร ทําให้เกิดการ จา้ งงานในภาคการผลิตและ
การบริการอนื่ ๆ ทเ่ี กี่ยวข้องกบั ภาคการเกษตร

3. ภาคการเกษตรเปน็ แหล่งการจ้างงาน

ในอดีตประเทศไทยถอื เปน็ ประเทศเกษตรกรรม ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ เกษตรกรรม
เป็นหลัก ในปัจจุบันภาคอุตสาหกรรมมีบทบาทต่อเศรษฐกิจของประเทศมากข้ึน การ พัฒนาของ
ภาคอุตสาหกรรม และอัตราค่าจ้างแรงงานที่สูงกว่าภาคการเกษตร ส่งผลให้แรงงานในภาค การเกษตร
เคลื่อนย้ายเข้าสู่การเป็นแรงงานในภาคอุตสาหกรรมมากขึ้น ทําให้แรงงานในภาค การเกษตรมีแนวโนม้
ลดลง ดงั แสดงในตารางท่ี 1.2

ตารางที่ 1.2 จำนวนแรงงานภาคการเกษตรและนอกภาคการเกษตร ปี 2553-2557

รายการ 2553 2554 2555 2556 2557 รอ้ ยละ
เพ่ิม/ลด
จำนวนแรงงาน 38,644 38,922 39,408 38,661 38,576 ปี 56-57
จำนวนแรงงานภาค 16,447 16,420 16,201 16,102 15,978
การเกษตร -0.22
สัดสว่ น (รอ้ ยละ)
-0.77

(42.56) (42.19) (41.11) (41.65) (41.42)

จำนวนแรงงานนอกภาค 22.197 22,502 23,207 22,559 22,598 6
(58.58) 0.17

เกษตร

สดั ส่วน (ร้อยละ) (57.44) (57.82) (58.89) (58.35)

ท่ีมา สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร 2558:9

การเกษตร, 2558 : 2) โดยมูลค่าการส่งออกสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ดังแสดงใน

ตารางที่ 1.3
ตารางที่ 1.3 มลู ค่าการส่งออกสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์ทส่ี าํ คัญ 10 อันดบั แรก ปี 2553-2557

ร้อยละ

รายการ 2553 2554 2555 2556 2557 เพ่มิ /ลด

ปี 56-57

มูลคา่ การสง่ ออกสนิ คา้ 6,176,170 6,707,851 7,082,333 6,907,494 7,306,533 5.78

ท้งั หมด

มูลคา่ สินค้าเกษตรและ 1,135,754 1,444,996 1,341,826 1,268,217 1,308,905 3.21

ผลิตภณั ฑท์ ส่ี ำคญั

ยางธรรมชาติ 296,380 440,547 336,304 315,159 244,748 -22.34

ข้าวและผลติ ภัณฑ์ 180,727 208,253 158,433 149,733 191,228 27.71

ปลาและผลติ ภัณฑ์ 99,039 112,179 131,369 122,481 120,657 -1.49

มนั สำปะหลังและ 66,889 77,689 84,322 95,692 113,726 18.85

ผลิตภัณฑ์

ผลไม้และผลิตภณั ฑ์ 63,072 81,334 77,307 80,962 95,906 18.46

นำ้ ตาลและผลิตภณั ฑ์ 76,327 116,960 132,129 94,262 95,437 1.25

เนอื้ ไก่และผลติ ภัณฑ์ 52,223 60,295 67,751 66,800 73,963 10.72

กุ้งและผลติ ภณั ฑ์ 101,141 110,665 96,522 69,349 65,005 -6.26

ผกั และผลิตภณั ฑ์ 19,238 21,420 21,035 20,919 23,421 11.96

กากและเศษทีเ่ หลือใช้ 18,023 19,583 16,772 16,795 17,905 6.61

ทำอาหารสตั ว์

สนิ ค้าเกษตรอ่ืน ๆ 162,695 196,081 219,882 236,065 266,909 13.07

ที่มา สำนกั งานเศรษฐกิจการเกษตร 2558:10

7

จากตารางที่ 1.3 แสดงมูลค่าการส่งออกสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์ที่สําคัญ 10 อันดับ แรก ในช่วงปี
2553-2557 ในช่วงปี 2553-2554 มลู ค่าการสง่ ออกสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑท์ ่ีของ ประเทศไทยเพม่ิ ขนึ้
อย่างต่อเนื่อง แต่ในปี 2555 มูลค่าการส่งออกสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์ลดลง และในปี 2556 และ
2557 การสง่ ออกสนิ คา้ เกษตรและผลิตภัณฑ์มีมูลคา่ เพมิ่ ขน้ึ โดยในปี 2556 การ ส่งออกสนิ ค้าเกษตรและ
ผลิตภัณฑ์มีมูลค่า 1,268,217 ล้านบาท และปี 2557 การส่งออกสินค้า เกษตรและผลิตภัณฑ์ มีมูลค่า
1,308,905 ล้านบาท เพิ่มขึ้นจากปี 2556 ร้อยละ 3.21 ในปี 2557 สินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์ส่งออก
สาํ คญั ของไทย 10 อนั ดับแรก (ศูนย์สารสนเทศการเกษตร, 2558 : 3-4) ได้แก่

1) ยางธรรมชาติ มีมูลค่าการส่งออก 244,748 ล้านบาท ลดลงจากปี 2556 ร้อยละ 22.34 เนื่องจาก
อปุ ทานยางพาราในตลาดโลกเพมิ่ ข้ึนคอ่ นขา้ งมาก ส่งผลให้ราคาส่งออกยางพาราลดลง

2) ข้าวและผลิตภัณฑ์ มีมูลค่าการส่งออก 191,228 ล้านบาท เพิ่มขึ้นจากปี 2556 ร้อยละ 27.71
เนื่องจากการเร่งระบายขา้ วของรฐั บาล สง่ ผลใหร้ าคาส่งออกข้าวของไทยลดลง ใกลเ้ คยี งกบั ประเทศคู่แข่ง
อยา่ งอนิ เดยี และเวยี ดนาม ทาํ ให้สามารถแขง่ ขนั และสง่ ออกขา้ วได้เพม่ิ ขึน้

3) ปลาและผลติ ภณั ฑ์ มีมลู คา่ การส่งออก 120,657 ล้านบาท ลดลงจากปี 2556 ร้อยละ 1.49

4) มันสําปะหลังและผลิตภัณฑ์ มีมูลค่าการส่งออก 113,726 ล้านบาท เพิ่มขึ้นจาก ปี 2556 ร้อยละ
18.85 จากความต้องการของตลาดต่างประเทศที่เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะจีนซึ่งเป็นตลาด หลักของไทยท่ี
นาํ ไปใชเ้ ปน็ วตั ถดุ ิบในอตุ สาหกรรมตอ่ เนอ่ื งต่างๆ เช่น แอลกอฮอล์ และเอทานอล เปน็

5) ผลไม้และผลิตภัณฑ์ มีมูลค่าการส่งออก 95,906 ล้านบาท เพิ่มขึ้นจากปี 2556 ร้อยละ 18.46 ตาม
ความต้องการของตลาดต่างประเทศที่ขยายตวั เพิ่มข้ึน สาํ หรับผลไมไ้ ทยท่ีสง่ ออก มาที่สดุ 3 อันดับแรกคือ
สบั ปะรด ลําไย และทุเรียน

6) น้ําตาลและผลิตภัณฑ์ มีมูลค่าการส่งออก 95,437 ล้านบาท เพิ่มขึ้นจากปี 2556 ร้อยละ 1.25 จาก
ความต้องการนา้ํ ตาลในตลาดโลกท่เี พ่มิ สงู ข้ึน

7) เนื้อไก่และผลิตภัณฑ์ มีมูลค่าการส่งออก 73,963 ล้านบาท เพิ่มขึ้นจากปี 2556 ร้อยละ 10.72
เน่อื งจากญ่ีป่นุ ไดย้ กเลิกมาตรการหา้ มนาํ เข้าผลติ ภัณฑ์สัตว์ปกี สดแชแ่ ข็งจากไย ส่งผล ให้เนือ้ ไกส่ ดแช่เย็น
แช่แขง็ สง่ ออกไปญปี่ ุ่นขยายตัวเพ่ิมขึน้

8) กุ้งและผลิตภัณฑ์ มีมูลค่าการส่งออก 65,005 ล้านบาท ลดลงจากปี 2556 ร้อย ละ 6.26 เนื่องจาก
ผลผลิตกุง้ ทะเลเพาะเล้ียงลดลงจากปัญหาการระบาดของโรคตายดว่ น และสง่ ผล ให้ธรุ กิจแปรรูปกุ้งขาด
แคลนวตั ถุดิบ

8

9) ผักและผลิตภัณฑ์ มีมูลค่าการส่งออก 23,241 ล้านบาท เพิ่มขึ้นจากปี 2556 ร้อยละ 11.96 สําหรับ
ผลิตภณั ฑผ์ กั ท่ไี ทยสง่ ออกมากทส่ี ุด 3 อนั ดับแรก คอื ผักปรุงแต่ง ผกั สดแชเ่ ย็น และเมลด็ พันธ์ุผกั

10) กากและเศษทีเ่ หลือใชท้ ําอาหารสัตว์ มมี ูลคา่ การสง่ ออก 17,905 ล้านบาท เพม่ิ ข้ึนจากปี 2556 ร้อย
ละ 6.61

การท่สี ินค้าเกษตรมีมูลค่าการสง่ ออกลดลงมีสาเหตุจากหลายปัจจัย ได้แก่ สินค้าค้า เกษตรและ
ผลิตภัณฑ์มีการแข่งขันสูงในตลาดโลก หลายประเทศปรับกลยุทธ์และทิศทางการส่งออก สินค้าเกษตร
และอาหารทมี่ ีคุณภาพและหลากหลายมากขน้ึ ประกอบกับต้นทนุ การผลิตของไทย คอ่ นข้างสูงเม่ือเทียบ
กับประเทศผู้ส่งออกสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์ที่สําคัญ เช่น เวียดนาม จีน (สํานักงานเศรษฐกิจ
การเกษตร, 2554 : 18)

ความสัมพันธ์ของภาคการเกษตรกบั ภาคเศรษฐกจิ อน่ื ๆ

ภาคการเกษตรมบี ทบาทสําคัญต่อเศรษฐกิจของประเทศ ภาคการเกษตรเปน็ แหล่งผลิต อาหาร
ให้แก่ประชากรทั้งภายในและภายนอกประเทศ เป็นแหล่งผลิตวัตถุดิบให้ภาคเศรษฐกิจอื่นๆ เป็นแหล่ง
แรงงานเพ่ือพฒั นาภาคการผลิตอื่นๆ และเป็นแหลง่ สร้างรายไดจ้ ากการส่งออก ดังน้นั ภาค การเกษตรของ
ไทยจึงมคี วามสัมพนั ธ์เชื่อมโยงกับภาคเศรษฐกิจอนื่ ๆ

จรินทร์ เทศวานิช (2553 : 11) อธิบายไว้ว่า “ภาคการเกษตรโดยทั่วไปหมายถึง การผลิต ใน
ฟาร์มซ่ึงมีทัง้ สาขาการผลติ พีซ ปศสุ ตั ว์ ประมง ป่าไม้ การแปรรปู และการบรกิ ารทางการเกษตร สว่ นภาค
นอกการเกษตรในที่นีห้ มายถงึ ภาคอุตสาหกรรม การค้า และภาคบริการอื่นๆ รวมทั้งภาค ต่างประเทศ
โดยสามารถสรปุ ความสมั พนั ธ์ของภาคการเกษตรกับภาคเศรษฐกจิ อน่ื ๆ ดงั แสดงใน ภาพที่ 1.1

ภาคเศรษฐกจิ อื่น ๆ ภาคเกษตร ภาคต่างประเทศ
วัตถดุ บิ การเกษตร สินคา้ เกษตรสง่ ออก
แรงงานและ ุทน
ิสน ้คาเกษตร

สินคา้ อนื่ ๆ ผูบ้ ริโภคในประเทศ สินค้าอน่ื ๆ

จากภาพที่ 1.1 ความสัมพันธ์ของภาคการเกษตรและภาคเศรษฐกิจอื่นๆ เริ่มต้นจากภาค

การเกษตรได้รับปัจจัยการผลิตจากภาคเศรษฐกิจอื่น รวมถึงการนําเข้าปัจจัยการผลิตจากภาค

ปจั จยั การผลิต ปัจจยั การผลติ สง่ เข้า

9

ต่างประเทศ เช่น เครื่องจักรกลการเกษตร ปุ๋ย สารเคมี พันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์ เป็นต้น นอกจากนี้การ
ผลติ สนิ ค้าเกษตรจําเปน็ ต้องใช้ทุนและแรงงานเปน็ จํานวนมาก ซ่ึงแรงงานและทุนของภาคการ เกษตรกร
จะมาจากผ้บู รโิ ภคในประเทศ กล่าวคอื ผูบ้ ริโภคในประเทศเข้ามาเป็นแรงงานในภาค การเกษตร และเงิน
ออมของผู้บริโภคกลายมาเป็นสินเชื่อการเกษตรผ่านสถาบันการเงิน ต่อจากนั้น ภาคการเกษตรจะนํา
ปัจจัยการผลิตตา่ งๆ มาผลิตเป็นสินค้าเกษตร แล้วนําสินค้าเกษตรไปจาํ หน่าย ให้แก่ผู้บริโภคในประเทศ
สง่ ออกสินคา้ เกษตรไปจาํ หนา่ ยในต่างประเทศ และสง่ ไปจําหน่ายเป็น วัตถุดบิ ใหแ้ ก่ภาคเศรษฐกจิ อน่ื ๆ ซงึ่
ภาคเศรษฐกิจอื่นๆ เช่น ภาคอุตสาหกรรม ภาคการบรกิ าร และ ภาคต่างประเทศจะแปรรูปสินค้าเกษตร
และวตั ถุดบิ การเกษตรให้เปน็ สินคา้ ชนดิ อื่นๆ แล้วนํามา จาํ หน่ายให้แก่ผ้บู รโิ ภคในประเทศต่อไป

สรปุ

เศรษฐศาสตร์การเกษตร หมายถึง วิชาที่นําแนวคิดและทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์มา ประยุกต์ใช้
ในภาคการเกษตร เพอ่ื จัดสรรทรพั ยากรทางการเกษตรที่มอี ยู่อย่างจาํ กัด ใหส้ ามารถ ตอบสนองต่อความ
ต้องการของมนุษย์ที่มีอยูอ่ ย่างไม่จํากัด และให้เกิดการใช้ทรัพยากรทางการเกษตร อย่างมีประสิทธิภาพ
สูงสุด ขอบเขตของการศึกษาเศรษฐศาสตร์การเกษตรจะครอบคลุมทั้งด้าน เศรษฐศาสตร์จุลภาคและ
เศรษฐศาสตร์มหภาค ในด้านเศรษฐศาสตร์จุลภาคเป็นการศึกษาถึงกิจกรรม ทางเศรษฐกิจการเกษตร
ในระดับย่อยๆ หรือกลุ่มเล็กๆ ของสังคม และด้านเศรษฐศาสตร์มหภาคเป็น การศึกษาถึงกิจกรรม
ทางเศรษฐกิจการเกษตรโดยภาพรวมของสังคม ภาคเกษตรมีบทบาท ความสําคัญต่อระบบเศรษฐกิจ
ของประเทศ 4 ประการคือ ภาคการเกษตรเปน็ แหลง่ ผลิตอาหาร ให้แกป่ ระชากรท้งั ภายในและภายนอก
ประเทศ ภาคการเกษตรเป็นแหล่งผลิตวัตถุดิบให้แกภ่ าค เศรษฐกิจอื่นๆ ภาคการเกษตรเป็นแหล่งการจา้ งงาน
และ ภาคการเกษตรเป็นแหล่งสร้างรายได้จาก การส่งออก ภาคการเกษตรมีความเชื่อมโยงกับ
ภาคเศรษฐกิจอื่นๆ โดยภาคการเกษตรรับปัจจัยการ ผลิตจากภาคเศรษฐกิจอื่นๆ และภาคต่างประเทศ
นํามาผลิตเป็นสินค้าเกษตร แล้วนําไปจําหน่าย ให้แก่ผู้บริโภคในประเทศ จําหน่ายเป็นสินค้าเกษตร
ส่งออกแก่ภาคต่างประเทศ และจําหน่ายเป็น วัตถุดิบแก่ภาคเศรษฐกิจอื่นๆ หลังจากนั้นภาคเศรษฐกิจ
อ่ืนๆ และภาคต่างประเทศจะนาํ สนิ ค้าเกษตร ไปแปรรปู เปน็ สินค้าเกษตรสาํ เรจ็ รูปเพ่อื สง่ ไปจาํ หนา่ ยให้แก่
ผู้บริโภคในรปู ของสินคา้ อ่นื ๆ ต่อไป

10