หนังสือการค้นคืนระบบสารสนเทศ

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 51

3. จากชุดเอกสาร จงนําไปตอบในแตละ Model

The idea of using computers to search for relevant pieces of information was
popularized in the article As We May Thinkby Vannevar Bush in 1945. The first
automated information retrieval systems were introduced in the 1950s and 1960s. [1] By
1970 several different techniques had been shown to perform well on small text
corpora such as the Cranfield collection (several thousand documents). Large-scale
retrieval systems, such as the Lockheed Dialog system, came into use early in 1970s. [2]

In 1992, the US Department of Defense along with the National Institute of Standards
and Technology (NIST), cosponsored the Text Retrieval Conference (TREC) as part of the
TIPSTER text program. [3] The aim of this was to look into the information retrieval
community by supplying the infrastructure that was needed for evaluation of text
retrieval methodologies on a very large text collection. [4] This catalyzed research on
methods that scale to huge corpora. The introduction of web search engines has
boosted the need for very large scale retrieval systems even further. [5]

หมายเหตุ.- คาํ ทข่ี ดี เสนใตคือ Stop-word ทง้ั หมด

3.1 จงตอบคาํ ถามตอไปนีใ้ นรูปแบบ Classical Model
(1) คาํ สบื คน คอื WWW, Web, Internet
(2) คําสืบคน คอื hypertext
(3) คําสืบคน คอื System, hypertext, Computer
(4) คาํ สบื คน คือ Computer
(5) คาํ สืบคน คอื Text, Document

3.2 จงแปลงขอ มลู ใหอ ยูใ นรปู แบบของ Document & Keyword Model
3.3 จงตอบคําถามตอ ไปนี้เมื่ออยูใ นรูปแบบ Neural Network Model

(1) Query Terms มคี ําอะไรบา ง

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 52

บทท่ี 5
การคนขอ มลู บนเครอื ขา ยอินเทอรเ น็ต

1. เครื่องมอื การสืบคน ขอมลู บนอินเทอรเน็ต
2. การสบื คน ขอมลู ทางอินเทอรเ นต็
3. หลกั การกาํ หนดการสบื คน ขอ มลู
4. เทคนคิ การสืบคน สารสนเทศ
5. กลยุทธแ ละวธิ กี ารคน ควา

1. เครื่องมอื การสบื คน ขอมูลบนอินเทอรเน็ต

การใชงานอินเทอรเน็ตที่นิยมใชกันอยางมาก ไดแกการเขาเย่ียมชมเว็บไซตตางๆ
เพ่ือหาความรู แตการเขาเย่ียมชมนั้น ในกรณีที่รูวาเว็บไซตเหลานั้นมีช่ือวาอะไร เน้ือหาของ
เว็บ มุงเนนเก่ียวกับส่ิงใด สามารถที่จะเขาเย่ียมชมไดทันท่ี แตในกรณีท่ีไมทราบชื่อเว็บ
เหลานน้ั มคี วามตอ งการท่จี ะ คนหา เนอื้ หาบางอยาง มีวิธีการจะเขาสืบคนขอมูลได โดยการ
ใชความสามารถของ Search Engine

Search Engine มีหนา ทีร่ วบรวมรายชอ่ื เวบ็ ไซตตางๆ เอาไว โดยจัดแยกเปน
หมวดหมู ผูใชงานเพียงทราบหัวขอ ทต่ี อ งการคนหาแลว ปอนคําหรือขอความของหวั ขอนน้ั ๆ
ลงไปในชองท่ีกําหนด คลิกปมุ คน หา เทา นัน้ ขอมูลอยา งยอๆ และรายชอ่ื เว็บไซตท ี่เก่ียวขอ ง
จะปรากฏใหเ ขา ไปศกึ ษาเพมิ่ เติมได Search Engine แตล ะแหง มีวธิ ีการและการจดั เก็บ
ฐานขอ มูลท่ีแตกตา งกนั ไป ดงั ประเภทของ Search Engine เคร่ืองมือในการสบื คนสารสนเทศ
บนอนิ เทอรเน็ต แบงออกไดเ ปน 3 ประเภท ดงั นี้

1. Keyword Index
2. Subject Directories
3. Metasearch Engines

1. Keyword Index เปนการคนหาขอมูล โดยการคนจากขอความในเว็บเพจที่ไดผาน
การสํารวจมาแลว จะอานขอความ ขอมูล ประมาณ 200-300 ตัวอักษรแรกของเว็บเพจ
วิธีการคนหาของ Search Engine ประเภทน้ีจะใหความสําคัญกับการเรียงลําดับขอมูล
กอ นหลัง การคนหาขอมูล โดยวิธีการเชนน้ีจะมีความรวดเร็วมาก แตมีความละเอียดในการ
จัดแยกหมวดหมูของขอมูลคอนขางนอย เนื่องจากไมไดคํานึงถึงรายละเอียดของเน้ือหา

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 53

เทา ท่คี วร แตถ า ตอ งการแนวทางดา นกวา งของขอ มูล การคน หาแบบน้ีจะเหมาะสมที่สุด เว็บที่
ใหบริการ Search Engine แบบ Keyword Index ไดแกเว็บ google, altavista, siamguru
และ sanook เปนตน

ภาพที่ 4 ตัวอยางเวบ็ ไซตท ี่คน หาขอมลู แบบ Keyword Index

2. Subject Directories การจําแนกหมวดหมูขอมูล จะจัดแบงโดยการวิเคราะห
เนือ้ หา ของแตละเว็บเพจ วามีเน้ือหาเก่ียวกับอะไร แลวทําการจัดหมวดหมู โดยจะขึ้นอยูกับ
วจิ ารณญาณของคนจัดหมวดหมูแตละคนวาจะจัดเก็บขอมูลน้ันๆ อยูในกลุมของอะไร ดังน้ัน
ฐานขอ มลู ของ Search Engine ประเภทนีจ้ ะถูกจัดแบง ตามเนอื้ หากอ นจึงนํามาเปน ฐานขอมูล
ในการคน หาตอไป เชน Yahoo และ Sanook เปน ตน

ภาพที่ 5 ตัวอยางเวบ็ ไซตท ่ีคน หาขอมูลแบบ Subject Directories

3. Metasearch Engines ไมม ีฐานขอมลู เปน ของตวั เอง แตส ามารถเชอ่ื มโยงไปยงั
Search Engine ประเภทอื่นๆ เพอ่ื เรียกดูขอมูลท่ี Search Engine อ่นื ๆ คนพบ โดยสังเกตได
จากจะมีคาํ วา [Found on Google, Yahoo!] ตอ ทางดานทา ย น้ันก็หมายความวา การคน หา

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 54

ขอความนั้นๆ มาการเชอ่ื มโดยไปคนขอ มูลจาก เวบ็ Google และ Yahoo แตก ารคนหาดวย
วิธนี ม้ี จี ุดดอย คอื วธิ ีการนี้จะไมใ หความสําคญั กบั ขนาดเล็กใหญของตวั อักษรและมักจะไม
คน หาคําประเภท Natural Language (ภาษาพดู ) และทสี่ ําคญั Search Engine แบบ
Metasearch Engines สว นมากไมรองรบั ภาษาไทย เชน metacrawler, ww.dogpile.com,
www.mamma.com เปน ตน

ภาพที่ 6 ตัวอยางเวบ็ ไซตท ค่ี น หาขอมูลแบบ Metasearch Engines

2. การสบื คนขอมูลทางอนิ เทอรเน็ต

การคนหาขอมลู เปน วธิ ีการหนึ่งในการแสวงหาความรู วธิ ีการคนขอมลู ทีน่ ยิ มในปจ จบุ ัน
คือ การคน ขอมลู ทางอินเทอรเน็ต ทั้งในรูปแบบของขอความ(Text) และ รูปภาพ (Image)
โดยวธิ ีการเปดเวบ็ ไซตท่มี ี เครือ่ งมือในการสบื คน ขอมลู (Search Engine) และใชค าํ คน
(Keyword) ในการสืบคน ขอมลู ดงั นน้ั ถา ตองการสืบคนขอมลู ก็จะตอ งเปดเว็บไซตทีม่ ี
เครอื่ งมอื ในการสบื คน และจะตองใชค ําที่เรยี กวา (Keyword) ในการคนหาขอ มลู ท่ีตอ งการ

ดร.โกวทิ ย ประวาลพฤกษและคณะ (2545) กลา วถึง การกาํ หนดคําคน (keyword) วา
เราสามารถใชไ ด 2 แบบ คอื

1. ใชคาํ คน ในบริบท (Keyword in context : KWIC ) หมายถึง คาํ คนท่มี ีความหมาย
ตรงกบั เรือ่ งทจ่ี ะคน

2. ใชคําคนนอกบรบิ ท (Keyword out context : KWOC ) หมายถงึ คาํ คนที่กวางขึ้น
มคี วามหมายครอบคลมุ เรอ่ื งท่ีจะคน

ตวั อยาง
ถา ตอ งการคนหาขอ มลู เก่ียวกบั การตกปลา เราสามารถใชคาํ คน (keyword) ไดด งั นี้
แบบ KWIC ใชค ําวา fish, ปลา, fishing, หรอื การตกปลา
แบบ KWOC ใชคําวา Sport, กฬี า, Recreattion, นนั ทนาการ

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 55

ตารางท่ี 7 การกําหนดคําคน

คําคน / เรื่องทต่ี อ งการ แบบ KWIC แบบ KWOC
√
1. ใชคําคน วา “เกมส” ในการคน หาการเลน เกมสป ลูกผัก √
√
2.ใชคาํ คน วา "กีฬา" ในการคนหากตกิ าของบาสเก็ตบอล
√
3.ใชคาํ คน วา "ธรุ กิจขนาดเลก็ " ในการคนหาเร่ืองเก่ยี วกบั √
√
การประกอบธรุ กิจขนาดเลก็

4.ใชคาํ คนวา "ดนตร"ี ในการคนหารายละเอียดของการ

ประกวดรองเพลง

5.ใชค าํ คน วา "นกกระจอกเทศ"ในการคนหาความรเู กี่ยวกับ √

วธิ กี ารเลี้ยงนกกระจอกเทศ

6. ใชคาํ คน วา "โครงงานวทิ ยาศาสตร" ในการคนหาขอมูล √

เพ่อื ประกอบการจดั ทาํ โครงงานวิทยาศาสตร

7.ใชค าํ คนวา "แชท" ในการคนหาขอ มลู การออนไลน

8.ใชคาํ คน วา "ขายงานคอมพวิ เตอร" ในการคน หาความรู √

เกีย่ วกับเครอื ขายคอมพวิ เตอรและการสือ่ สาร

9.ใชคําคน วา "เน็ตเวิรค" ในการคนหาความรเู กีย่ วกับ √

เครือขา ยคอมพวิ เตอรในองคกร

10.ใชคําคน วา "ระบบสารสนเทศเพอ่ื การจัดการ" ในการ

คน หาขอมูลนวัตกรรมสําหรับการจัดการความรู

*KWIC เปน การสบื คนโดยใชค าํ ในบริบท หรือคาํ ท่ีมีความหมายตรงกับเรื่องที่จะคน
*KWOC เปนการสบื คน ขอ มลู โดยใชคําทอ่ี ยูนอกบริบท หรือคาํ ท่ีไมตรงกบั เนอื้ เร่ืองแตเปนคํา
ทม่ี คี วามหมายกวาง และครอบคลมุ เรื่องที่จะคน

3. หลักการกําหนดการสืบคนขอ มลู

ปญหาท่ีมักเกิดขึ้นในการคนของผูใช คือ การกําหนดการคนในสวนการกําหนดคําคน
หรือเนื้อหาที่ตองการ โดยเฉพาะอยางย่ิงการกําหนดคนสารสนเทศในฐานขอมูลใหญๆ และ
เครือขายอินเทอรเน็ต ที่ผลการคนแตละครั้งจะออกมาเปนจํานวนมาก ซึ่งผูใชสวนใหญไม
ทราบวาควรกาํ หนดการคนรปู แบบใดจึงจะสามารถไดขอมูลที่ตรงตอความตองการ หลักการ
กําหนดการคนเบ้ืองตนมีดังนี้ กําหนดคําสําคัญ (Key words) เรื่องท่ีจะคน, เรียงลําดับ
ความสําคัญของคําสําคัญ, หาคําที่มีความหมายขางเคียง, กําหนดรูปแบบการคนท่ีตองการ
และตรวจสอบตวั สะกด

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 56

1. กําหนดคําสําคญั คําสําคญั คอื คําท่เี ปน แกนหรอื คาํ หลักที่มีความเกย่ี วของกบั เนอ้ื หา
ท่ีตอ งการ วธิ กี ารกาํ หนด ใหด ูจากคาํ เรียก ชือ่ เรียก สาขาวิชา และ สถานทที่ างภมู ิศาสตร เชน

1. คน เรื่อง Properties of chemicals used to make rubber
คาํ สาํ คัญที่ได properties chemicals rubber

2. คน เรื่อง Connection between smoking and heart disease
คาํ สําคัญที่ได smoking heart disease

2. เรียงลําดบั ความสาํ คัญของคาํ สาํ คญั นําคําท่ีกําหนดในครั้งแรกมาเรยี งลาํ ดบั
ความสาํ คัญ เชน ในการกาํ หนดการ เชน

1. คนเร่ือง มลภาวะเปนพิษของแมน ํ้าในทวปี เอเซยี
คําสาํ คัญท่ไี ด มลภาวะ แมน ้าํ เอเซีย
เรยี งลําดับคํา คอื 1. แมน ํา้ 2. มลภาวะ 3. เอเชีย

2. คนเรอ่ื ง Automatic seat belts and air bags on casualty rates
คําสาํ คัญที่ได automatic seat belts air bags casualty rates
เรียงลําดบั คํา คอื 1. automatic seat belts 2. air bags 3. casualty

3. คนเร่ือง Connection between smoking and heart disease
คําสาํ คัญทไ่ี ด smoking heart disease
เรยี งลําดบั คํา คอื 1. heart disease 2. smoking

3. หาคําท่ีมคี วามหมายขางเคียง หรือคําที่มีความหมายสัมพันธกัน การกําหนดคํา
สาํ คัญคนอาจมีปญหาในการไดมาของเน้ือหาท่ีตรงตอความตองการไดทั้งหมด เพราะผูเขียน
อาจกําหนดใชคําที่หลากหลายแตมีความหมายเหมือนกัน ดังนั้นบางครั้งหากกําหนดคําคํา
เดียวอาจทําใหคนไดเฉพาะรายการที่ผูเขียนใชคําที่ใชคําท่ีกําหนดเทาน้ัน เพื่อใหสามารถ
กําหนดการคนไดครอบคลุมเอกสารที่มีเน้ือหาเดียวกันหรือคลายคลึงกัน ควรกําหนดคําท่ีมี
ความหมายเหมือนกัน หรือคําขางเคียงกันไวดวย การกําหนดคําท่ีมีความหมายขางเคียงจะ
ใชไ ดด ใี นกรณที ี่กําหนดคาํ แรกไปแลว ไมสามารถคน หาขอมูลทต่ี อ งการได กค็ วรใชคําอืน่
เพมิ่ เตมิ เชน

Age. [Antonyms: youth, adolescence.] oldness; old age,
second childhood, second childishness; decline of life, ripe age;
longevity; time of life. seniority, eldership; elders (veteran)

4. กําหนดรูปแบบการคนท่ีตองการ หลักการกําหนดคําในการคนผูคนจะตอง
สามารถแจงแกฐานขอมูลวา ตอ งการขอ มูลในรูปแบบใด การใสคําสําคัญโดดๆ โปรแกรมการ
คนของฐานขอมูลจะไมสามารถคนขอมูลที่ตองการไดอยางมีประสิทธิภาพ คือขอมูลที่ได

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 57

อาจจะไดมากเกนิ ความตอ งการ หรือ ไมต รงตอความตอ งการ ดังน้นั การคนฐานขอมูลจึงมีการ
กําหนดรูปแบบโดยใชบูลลีน (Boolean Operator) คือ คําวา and or not รวมทั้งคํา
near และ adjacent (adj) เขามาชวยในการกําหนดคําคน เพื่อบงความตองการขอมูลที่
เฉพาะเจาะจงในการคน โดยมหี ลักการใชดังนี้

4.1 Boolean Operator
การใช AND จะใชเ มื่อตองการกาํ หนดใหคนรายการท่ีปรากฏคําท่ีมีความเกี่ยวของกัน
ในรายการเดียวกัน เชน water and soil หมายความวา รายการที่ตองการตองมีคําวา
water และ soil ทัง้ สองคํา หากปรากฏเฉพาะคาํ ใดคําหนึ่งใหตัดออก
การใช OR เปน การขยายคาํ คน สําหรบั กําหนดคําท่ีเห็นวามีความหมายคลายกัน หรือ
สะกดไดหลายแบบ เพราะผูเขียนอาจใชคําแตกตางกันในการเขียน เชน bicycling or
biking หมายถึงหากรายการใดใชคําวา bicycling และ biking ใหเลือกมาท้ังหมด alm
(j or james) หมายถงึ สําหรับชอ่ื บุคคลใหหาทั้งทใ่ี ชคําวา J. Alm และ James Alm
การใช NOT จะใชในเมอื่ ตองการแคบการคน คือไมต อ งการรายการทมี่ เี นือ้ หาสวนท่ีไม
ตอ งการปรากฏอยู โดยกําหนดใหค ดั คาํ ที่ไมตองการออก เชน water not soil หมายความ
วาใหคน หารายการท่ีมคี าํ วา water รายการใดมีคําวา soil ใหต ดั ออก การกําหนดใชบูลลีน
สามารถใช and, or และ not ผสมกันได และควรใชเคร่ืองหมายวงเล็บเขาชวยเพื่อกําหนด
รูปแบบการคนใหช ัดเจนขึ้นโดยเฉพาะกลุมคําเหมือน ท่ีใช OR เพ่ือแจงโปรแกรมกําหนดการ
คน ไดงา ยขึน้ โดยการแบง กลุมเรอ่ื งท่ตี องการคน ทัง้ น้ีเพราะหากกําหนดใชรวมกันท้ัง and or
และ not รวมกัน อาจทําใหผลการคนออกมามีปญหาไดหากเรียงลําดับความสําคัญที่
กาํ หนดคน ไมถ กู ตอง เชน
1. คนเร่ือง Connection between smoking and heart disease

กําหนดคําคน (smok or smoking) and (heart disease)
2. คนเรื่อง Computer games for children

กําหนดคาํ คน (computer games) and (children or child)
3. คน เรือ่ ง Automatic Seat belts and air bags on casualty rates

กําหนดคําคน (automatic seat belts or air bags) and (casualty or
death)

การใช near เปน การระบคุ วามหางของคําที่ตองการโดยใหคนคําที่ตองการโดยอาจจะ
อยูหางกันไมเกิน 10 คํา โดยทั่วไปใชกําหนดคนในเครื่องมือสืบคนเครือขายอินเทอรเน็ต
(Search engine) เชน water near purification การใช near จะมีความแตกตางกับการใช
and เพราะการใช and นนั้ คําท่ีกําหนดคนอาจจะปรากฏในสวนใดสวนหนึง่ ไดโดยอาจอยูตาง
ยอ หนากนั การใช near จะเปนการแคบผลการคน ที่เฉพาะเจาะจง และไดขอมูลท่ีมีเน้ือหาที่
ตรงตอความตอ งการมากกวา

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 58

การใช adjacent หรือ adj เปน การกําหนดท่ีเฉพาะเจาะจงใหคาํ ที่กาํ หนดน้ันตองอยู
ตดิ ตอ กนั ตามลําดบั กอนหลงั ตามทก่ี าํ หนด ไว เชน water adj purification
หมายความวา กําหนดใหโ ปรแกรมคนรายการท่ตี องการ 0t ตองมคี าํ เขียนติดตอ กัน
คือ Water purification

4.2. การใชเครอ่ื งหมาย
ดอกจัน ( * ) ใชเพอื่ กาํ หนดใหคนหาคําท่ีมกี ารสะกดคลา ยกัน เชน

psychology adolescen*
หมายความวา ใหค น คําดังกลา วโดยทตี่ ัวอกั ษรที่ตามหลงั ตัว N จะเปนอะไรกไ็ ด

เชน adolescence, adolescent
อญั ประกาศ ("…") ใชป ดหัวทา ยคําทตี่ องการคน สาํ หรับการกําหนดคนหาคาํ ที่

เปนวลี หรือการคนชอ่ื เรอื่ ง ชอ่ื บทความโดยตอ งเรียงลาํ ดบั ตามทีก่ าํ หนด เชน
"great barrier reaf "
"เรือนกระจก"

การกาํ หนดแบบนห้ี มายถงึ กาํ หนดใหโปรแกรมฐานขอมูล คนรายการท่ีตองการ
โดยรายการที่จะนํามาแสดงผลคนจะตองมีคําท้ัง 3 คําเขียนเรียงตามลําดับติดตอกันตามท่ี
กาํ หนดไว การกําหนดคน หากไมใชเ ครื่องหมายคําพูดกํากับไว โปรแกรมฐานขอมูลจะแยกหา
เปนคําๆ จากรายการท่ีมีเฉพาะคําวา great, barrier และ reaf หรือ great barrier หรือ
barier reaf รวมทั้ง great barrier reaf ดว ย ทั้งน้ีเพราะโปรแกรมฐานขอมูล หรือโปรแกรม
การคน บางโปรแกรมจะกําหนดใหใ ชคาํ วา and ระหวางคาํ โดยอตั โนมัติในการคนหา ทําใหผล
การคนทไ่ี ดมากเกนิ ความจําเปน และไมต รงตอ ความตอ งการดว ย

5. ตรวจสอบตัวสะกด การพิมพผิดเปนส่ิงที่เกิดขึ้นบอยครั้ง การตรวจสอบตัวสะกด
กอ นสงั่ คนจะประหยัดเวลาในการคน เนื่องจากบางโปรแกรมคน จะไมส ามารถคนผลออกมาได
เมอ่ื สะกดผิด หรอื ใสเ คร่ืองหมายผิดท่ี ดงั น้ันจึงควรตรวจสอบกอนสงั่ คน เพือ่ ไมพมิ พผิดอีกครั้ง

4. เทคนิคการสืบคนสารสนเทศ

เทคนิคการสืบคน หมายถึง วิธีการตางๆ ท่ีใชประกอบในการสรางประโยคการคน
เพ่อื ใหไดร บั สารสนเทศท่ีตรงกับความตองการมากที่สุด ซึ่งโดยปกติสามารถแบงเทคนิคการ
สืบคน ไดเ ปน 2 ประเภทคอื เทคนิคการสืบคน แบบงาย และเทคนิคการสบื คนขน้ั สูง

เทคนคิ การสืบคนแบบงาย (Basic Search)
การสืบคนขอมูลโดยไมตองสรางประโยคคําคนท่ียุงยาก ซับซอน กระบวนการ

คนหาสารสนเทศเร่ิมตนจากผูคนมีความตองการสารสนเทศเก่ียวกับเรื่องใดเรื่องหน่ึง ผูคน
จะตอ งมีขอ มลู สวนหนึ่งท่เี ก่ยี วขอ งกบั เรือ่ งทตี่ องการสืบคน หลักการคนจะเร่ิมตนจากขอมูลที่
ผูสืบคนมอี ยู ซ่ึงทางเลอื กในการสืบคนท่ีสาํ คัญๆ และควรรูจักมดี งั นี้

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 59

1. ชอ่ื ผูแตง (Author)

หมายถึงชือ่ ของบุคคล หรือกลมุ บุคคล หรอื หนวยงาน/องคกร ทีแ่ ตงหรือเขียน

หนังสอื บทความ หรือทรัพยากรสารสนเทศน้ันๆ ซึง่ มีหลกั การคน ดังนี้

ผแู ตงคนไทย คนทีช่ อ่ื ของบคุ คลนน้ั ๆ หากเปน บคุ คลท่ีมบี รรดาศักดิ์ หรือฐานันดร

ศกั ด์ิใหคน จากชอื่ ทต่ี อทายนามบรรดาศักดิ์หรือฐานันดรศักดิ์ สวนการคนช่ือท่ีเปนสมณศักดิ์

ใหคน ตามสมณศักด์ิ นั้นๆ เชน

ม.ร.ว. คีกฤทธิ์ ปราโมช คนท่ี คกึ ฤทธิ์ ปราโมช, ม.ร.ว.

ร.ต.อ.ปุรชัย เปยมสมบูรณ คน ท่ี ปุระชัย เปย มสมบรู ณ

พระธรรมปฎ ก คนที่ พระธรรมปฎก

ผแู ตง ที่เปน ชาวตางประเทศ ใหคนท่ีช่ือสกุล เชน

เจ.เค.โรวล่ิง คน ที่ โรวลง่ิ , เจ.เค.

Hillary Clinto คน ที่ Clinton, H.

ผูแตง ทีเ่ ปน หนวยงาน/องคกร คน ทชี่ ื่อหนว ยงานนั้น กรณีทค่ี นมีท้ังหนว ยงาน

ใหญและหนว ยงานยอ ย ใหคน ทช่ี อ่ื หนว ยงานใหญกอน กรณที เ่ี ปนช่อื ยอ ใหคนที่ชอื่ เตม็

เชน

คณะมนษุ ยศ าสตรและสงั คมศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน

คน ที่ มหาวทิ ยาลัยขอนแกน. คณะมนษุ ยศาสตรแ ละสังคมศาสตร

อ.ส.ม.ท.

คน ท่ี องคก ารสอ่ื สารมวลชนแหงประเทศไทย

2. ชอ่ื เรื่อง (Title)

หมายถงึ ชอื่ หนงั สอื หรอื ชอ่ื บทความ หรือชอ่ื ทรัพยากรสารสนเทศที่ตองการคน มี

หลกั การคนดงั นี้

ชื่อเรือ่ งภาษาไทย คนตรงช่ือเรื่องนั้นๆ โดยดูท่ีอักษรตัวแรกและตัวถัดไป

ตามลําดบั เชน

เปดโลกอินเทอรเนต็ คน ท่ี เปด โลกอนิ เทอรเ น็ต

ช่อื เรอ่ื งภาษาองั กฤษ ใชหลักการเดียวกันกับภาษาไทย เชน
World Cup 2002 คน ที่ World Cop 2002
The Lord of the rings คน ที่ The Lord of the rings
หนังสอื แลลาว
ชอ่ื เรื่อง แลลาว, หนงั สอื แลลาว
หัวเรอ่ื ง การทองเท่ียวประเทศลาว

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 60

หนงั สอื แมเมือง
ช่ือเรือ่ ง แมเมือง
หวั เรอ่ื ง การปกครองในจังหวัด

3. หวั เรือ่ ง (Subject headings)
หมายถึง คําหรือวลีท่ีกําหนดขึ้นแทนเน้ือหาของหนังสือหรือบทความ หรือ
ทรัพยากรสารสนเทศน้ันๆ โดยปกติวลีท่ีกําหนดเปนหัวเร่ืองน้ีจะนํามาจากคูมือหัวเร่ืองที่ใช
กันเปน มาตรฐานในหองสมุดตา งๆ ในประเทศไทยหรอื ท่ัวโลก ซง่ึ หลกั การคนหัวเรือ่ งมีดังนี้
ตอ งการคนเรื่องเกี่ยวกับพระบาทสมเดจ็ พรเจาอยูหวั ฯ รัชกาลที่ 9

คนที่ ภมู ิพลอดุลยเดช, พระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัว
ตองการคนเรอื่ ง คาํ ราชาศพั ททางคอมพวิ เตอร

คนท่ี คอมพวิ เตอร - พจนานุกรม
ตองการคน เร่อื งเกยี่ วกับ ประวตั เิ มอื งขอนแกน

คนที่ ขอนแกน, จังหวัด – ประวัติ
ตอ งการคน เรื่องเกย่ี วกบั สถานทีท่ องเทยี่ วในประเทศเกาหลี

คนท่ี Korea – description and travel

4. คาํ หรอื คําสาํ คญั (Words หรือ Keywords)
หมายถึง คําใดๆ ท่ีมีความหมายแทนเร่ืองที่ตองการคน เครื่องมือสืบคนที่
สามารถคนโดยใชคําสําคัญมักเปนเคร่ืองมือที่จัดเก็บในรูปของฐานขอมูลคอมพิวเตอร ผูคน
เพียงแตพิมพคําวาท่ีตองการคน ระบบคอมพิวเตอรจะคนหาคําท่ีปรากฏในรูปฐาน
ขอ มลู คอมพิวเตอรและแสดงผลขอ มูลท่ีคนพบใหทันที
เทคนคิ การสืบคน ขน้ั สงู (Advanced Search)
เปนการสรางประโยคคําคนท่ีมีความซับซอนมากขึ้น แตทําใหไดขอมูลที่ตรงกับ
ความตองการมากขึ้น ซ่งึ เทคนคิ การสืบคน ข้ึนสงู น้ี มหี ลายชนดิ ไดแ ก
1. การสบื คนโดยใชเ ทคนิคตรรกบูลนี (Boolean Logic) เปน เทคนิคในการ
สบื คน โดยอาศัย 3 ตัว คอื and , or , not ดังน้ี

AND ใชเช่ือมคําคนเพื่อจํากัดขอบเขตการคนใหแคบลง โดยการใช AND
จะใชใ นกรณที ี่ตอ งการใหผ ลการสืบคนทไี่ ดรับมีทกุ เรอ่ื งทกี่ าํ หนดในประโยคคาํ คน เชน

television and radio หมายถึง ใหคนเอกสารทุกเรื่องที่มีเร่ืองเก่ียวกับ
television และ radio

OR ใชเชื่อมคําคนเพ่ือขยายของเขตการคนใหกวางขึ้น โดยการใช OR จะ
ใชในกรณีท่ีตองการใหผ ลการสืบคน ทไ่ี ดรบั มีเรอ่ื งใดเร่อื งหน่งึ ท่ีกาํ หนดในประโยคคําคน เชน

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 61

television or radio หมายถึง ใหคนเอกสารทุกเร่ืองที่มีเรื่องเกี่ยวของกับ
television หรอื radio

NOT ใชเ ชื่อมคําคนเพอ่ื จาํ กดั ขอบเขตการคน ใหแคบลง โดยใช NOT ในกรณี
ท่ีตองการใหผ ลการสืบคนที่ตัดเรื่องที่ไมต อ งการออก เชน

television NOT radio หมายถึง ใหคนเอกสารทุกเรื่องท่ีมีเนื้อหาเกี่ยวกับ
television แตไ มมเี นอื้ หาเกี่ยวกบั radio

2. เทคนิคการตัดคํา (Truncation) เปนเทคนิคที่ชวยในการสืบคนใหไดขอมูลที่
กวางขึ้น ครอบคลมุ มากข้นึ โดยการละขอ ความบางสว นของคํา และใชสญั ลกั ษณแทน เชน

สญั ลักษณอัญประกาศ (Quotation Marks) หรอื “…….”
เปนการคนหากลุมคําและวลี หรือคนตรงตามตัวท่ีพิมพ สําหรับผูใชท่ีตองการ

ขอ มลู สารสนเทศทเ่ี ฉพาะเจาะจง เชน “สารสนเทศ”, “human Resource Management”

สญั ลกั ษณ ? : ใชแ ทนที่ตัวอกั ษรหน่งึ ตัวอักษร วางในตําแหนง ใดกไ็ ด เชน

Wom?n พบคําวา Woman และ Women

Fib?? พบคําวา Fiber

?old พบคําวา told, household, bold

สัญลักษณ *: ใชละตัวอักษรต้ังแตศูนยตัวอักษรเปนตนไป วางในตําแหนงหนา

กลาง หรอื ทายคํา เชน

Colo*r พบคาํ วา colour, color

Manag* พบคําวา manage, manages, managed, managing,

manager และ management

สญั ลกั ษณ (.....): ใชเพ่ือจดั กลุมหรือลาํ ดับสืบคนกอ นหลัง จะเรียงลําดับการสืบคน

ตามคําเชื่อม ดังนี้ 1.Not 2.And 3.Or หากตองการเปลี่ยนแปลงลําดับการสืบคนใหมใหใช

วงเล็บ ดงั ตวั อยาง

(wom?n OR female) AND leader* AND “educational administration”

จะทําการสืบคน (wom?n OR female) กอน แลวจึงสืบคน AND leader* และ AND
“educational administration” ตามลําดับ

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 62

5. กลยทุ ธแ ละวธิ ีการคน ควา

1. ระบุความตองการใหชัดเจน วาเราตองการคนควาขอมูลใด และกําหนดขอบเขต
ของเรอ่ื ง

2. วิเคราะหคําถาม (Query) ของเร่ืองท่ีตองการคน โดยการตอบคําถาม What
Where When How Why และกําหนดคําคน คําสําคัญและหัวเรื่องท่ีตองการใช การ
วเิ คราะหคําถามมคี วามสําคญั มากตอ คําท่ีจะใชค น วาตรงตามความตอ งการหรอื ไม

3. ใชเคร่ืองหมายตาง ๆ เพ่ือกําหนดขอบเขตของคําท่ีใชคนท่ีไมกวางหรือแคบเกินไป
ดงั นี้

Phrase searching เปนการใชเคร่ืองหมาย Quotation marks “ ” กบั คาํ 2 คําเพ่ือ
กาํ หนดใหคนหาคําทงั้ สองคําในเอกสารนัน้ เชน “communication research”

Boolean Operators เปน การใชสัญลักษณ เขา มาชวยในการสืบคนขอมูล เชน and,
or, not, near, before, after เปน ตน

Word stemming / Truncation เปนการใชเคร่ืองหมาย asterisk* ตามทายคํา 3
คําขึ้นไปเพ่ือคนหาคําที่เปนทั้งคําเอกพจนหรือคําพหูพจนและคําอื่นๆ ที่ขึ้นตนดวยอักษร
เหลา นี้ เชน bird*ใชใ นการคนคําวา bird, birds, birding

Synonym เปนการใชคําเหมือนท่ีมีความหมายเดียวกันหรือใกลเคียงกันเพ่ือชวยใน
การคน เรอ่ื งท่คี รอบคลมุ เชน youth หรือ teenager

Case sensitive ใชอกั ษรตัวใหญข้นึ ตน ช่อื เฉพาะ เชน George Washington
Natural language เปนคําถามภาษาอังกฤษหรือภาษาธรรมชาติท่ีตองการให
Search engine หาคาํ ตอบให เชน Where can I learn to use a mouse?
Field searching เปนการกําหนดเขตขอมูลเพ่ือการคน เชนชื่อเรื่อง ที่อยู Website
หรอื URL เชน http://www.yahoo.com

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 63

แบบฝกหัดทา ยบทที่ 5

1. Search Engine คือ
2. Search Engine มคี วามสาํ คญั ตอการสืบคน ขอมลู อยางไร
3. รูปแบบการสบื คนขอ มลู ในอินเทอรเนต็ มรี ูปแบบใหญๆ ก่รี ปู แบบ
4. เวบ็ ไซตใดทม่ี รี ูปแบบการสบื คนแบบ Directories or Subject search
5. เว็บไซต Metacrawler.com เปนเวบ็ ไซตทม่ี ีรูปแบบการสืบคนแบบใด
6. รูปแบบการคนแบบ Metasearch Engine เปนการคนแบบใด
7. เว็บไซตที่มีชือ่ เสยี งมากท่ีสดุ ในการสืบคนแบบ Keyword Index
8. เว็บไซตใ ดบางที่ไมใ หบ รกิ ารสบื คน ขอมลู
9. จดุ เดนของการสบื คน ดว ย google คอื อะไร
10. การสบื คน ขอมลู จากอนิ เทอรเนต็ ขอ ใดสาํ คัญท่ีสุด
11. จงอธิบายคาํ ทก่ี ําหนดใหตอ ไปน้ี

1. Phrase Searching
2. Boolean Operators
3. Word Stemming
4. Synonym
5. Case Sensitive
6. Natural Language
7. Field Searching

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 64

บทที่ 6
การประเมนิ ความนา เช่อื ถือของสารสนเทศ

1. การประเมินความนาเชอื่ ถือของสารสนเทศ
2. การประเมนิ สารสนเทศทีไ่ ดจากอนิ เทอรเ นต็
3. การวเิ คราะหสารสนเทศ
4. การสังเคราะหส ารสนเทศ
5. การประเมินระบบการจดั เก็บและคนคนื สารสนเทศ

เมือ่ คนควาสารสนเทศจากแหลงตางๆ ไดแลว สารสนเทศท่ีคนไดอาจจะมีปริมาณมาก
และหลายรูปแบบ ดังน้ันกอนที่จะนําไปใช ผูใชสารสนเทศตองประเมินความนาเชื่อถือ
วิเคราะห และสงั เคราะหก อนการนาํ เสนอสารสนเทศ

1. การประเมินความนา เชอื่ ถือของสารสนเทศ

เม่ือรวบรวมสารสนเทศจากแหลงตางๆ ไดมากเพียงพอ ตองพิจารณาวาสารสนเทศ
เหลาน้ันมีความนาเช่ือถือ มีเหตุผล และทันสมัยมากนอยเพียงใด นอกจากน้ียังอาจตอง
เปรียบเทยี บสารสนเทศในประเด็นเดียวกันจากหลายๆ แหลงเพ่ือพิจารณาความเหมือนและ
ความขัดแยง ของสารสนเทศ ความรคู วามเช่ียวชาญของผูเขียนในสาขาวิชานั้น การประเมิน
ความนา เช่ือถือของสารสนเทศในเบ้อื งตน อาจจะพิจารณาจากประเด็นดังตอ ไปนี้

1.1 ประเมินโดยตรงกับความตองการสารสนเทศ
พิจารณาวาเปนเรื่องที่ตรงกับความตองการหรือไม ตรงมากนอยพียงใด

วิธีการ คือ การอานเบ้ืองตน ไดแก การอานชื่อเร่ือง คํานํา หนาสารบัญ หรือเน้ือเรื่อง
ยอๆ เพื่อพิจารณาวา มีความสอดคลองกับความตอ งการสารสนเทศหรือไม แตหากช่ือเร่ืองไม
บง ชดั วา มเี น้ือหาทเี่ กี่ยวขอ งกนั อาจตองพจิ ารณาจาก คํานํา สารบัญ และเนือ้ หาโดยยอ

1.2 ประเมินโดยพิจารณาประเภทและแหลงท่ีมาของสารสนเทศ ผูประเมินตองทํา
ความเขา ใจกับประเภททรัพยากรสารสนเทศวาสารสนเทศประเภทใดมีน้ําหนักในการอางอิง
หรือมีความนาเช่ือถือมากกวากัน เม่ือเลือกไดสารสนเทศที่ตรงตามเน้ือหาที่ตองการแลวให
แยกประเภทของสารสนเทศตามลักษณะและระดับของเนื้อหาของสารสนเทศซ่ึงไดแก
สารสนเทศปฐมภมู ิ สารสนเทศทตุ ยิ ภมู ิ และสารสนเทศตตยิ ภมู ิ

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 65

สารสนเทศปฐมภูมิ (Primary Information) หมายถงึ สารสนเทศทมี่ ลี กั ษณะเปนงาน
ตนฉบับของผูเขียนโดยตรง เชน บทความท่ีตีพิมพในวารสาร รายงานการวิจัย หนังสือ
วิทยานพิ นธ และสทิ ธบิ ตั ร เปนตน

สารสนเทศทุติยภูมิ (Secondary Information) หมายถึง สารสนเทศท่ีเปนคําอธิบาย
วิจารณของสารสนเทศปฐมภูมิ หรือการนําสารสนเทศปฐมภูมิมาเขียน หรือเรียบเรียงใหม
เขา ใจงา ยเหมาะกับกลมุ บุคคลท่ใี ชส ารสนเทศ เชน สรปุ งานวิจัย บทคัดยอ งานวิจยั บทวิจารณ
งานเขียน หนงั สือ หรอื ภาพยนตร เปน ตน

สารสนเทศตติยภูมิ (Teriary Information) หมายถึง สารสนเทศประเภทแนะแหลง
หรอื บอกแหลง ของสารสนเทศปฐมภูมิ และทุติยภูมิ เชน บรรณานุกรม ดัชนีวารสาร และ
หนังสืออางองิ ประเภทตางๆ

ในการประเมินคณุ คา ของสารสนเทศน้ัน สารสนเทศปฐมภูมิ เปนสารสนเทศที่มีความ
นาเช่ือถือ มีความถูกตองและผูใชสารสนเทศจะใหความสําคัญในการนําไปใชมากกวา
สารสนเทศประเภทอื่น

1.3 ประเมินโดยพิจารณาผูเขียนวามีความเชี่ยวชาญและประสบการณในดานน้ันๆ
เพยี งใด ซ่งึ อาจพจิ ารณาไดจากคณุ วุฒิ สาขาวชิ าทผ่ี เู ขียนสาํ เรจ็ การศกึ ษา ประสบการณการ
ทาํ งาน ซ่งึ ผูเขยี นมักจะระบุ กํากับผลงานการเขยี น เชน บทความ หรือเอกสารรูปแบบอื่นๆ
รวมทง้ั สารสนเทศอเิ ล็กทรอนกิ ส

1.4 ประเมินโดยพิจารณาชื่อวารสารที่ตีพิมพ โดยพิจารณาความเปนวารสารทาง
วิชาการในสาขาที่เกี่ยวของกับเรื่องที่กําลังศึกษาโดยท่ัวไปแลวช่ือของวารสารทางวิชาการ
มักจะมีความสัมพันธกับเน้ือหาของบทความที่ตีพิมพ เชน วารสารมนุษยศาสตรและ
สังคมศาสตร วารสารแกนเกษตร หรือ Journal of Academic Libraries เปนตน
นอกจากนี้ในกรณีท่ีชื่อวารสารไมเปนท่ีรูจักอยางแพรหลาย นักศึกษาอาจจะตองพิจารณา
ความนาเชอ่ื ถือของหนวยงานท่ีรับผิดชอบในการจัดพิมพวารสารช่ือนั้น ความตอเน่ืองในการ
ออกวารสารและระยะเวลาในการออกวารสารโดยพิจารณาจากปที่ (Volume) ของวารสาร

1.5 ประเมนิ ความนา เชอ่ื ถอื และความทนั สมัยของสารสนเทศ
พจิ ารณาวาเปน สารสนเทศท่ีมคี วามนาเชื่อถือหรือไม นาเช่ือถือเพียงไร ซึ่งการประเมิน
ความนา เช่อื ถือมีรายละเอยี ดท่ีควรพจิ ารณา ไดแก
1.6 ประเมินความนาเชื่อถือของแหลงสารสนเทศ โดยพิจารณาวาสารสนเทศนั้นไดมา
จากแหลงสารสนเทศใด โดยสวนใหญ แหลงสารสนเทศทนี่ า เชอื่ ถือนั้นจะเปนแหลงสารสนเทศ
สถาบัน เชน หองสมุด เน่ืองจากสารสนเทศท่ีอยูในหองสมุดไดผานกระบวนการกล่ันกรอง
เน้ือหาจากบรรณารักษและผูที่เกี่ยวของ สวนแหลงสารสนเทศอินเทอรเน็ต จะมีความ
นาเช่ือถือนอยกวาหรือไมมีความนาเชื่อเลย คือ การรับรูสารสนเทศจากอินเทอรเน็ตนั้นเรา
ตองใชวจิ ารณญาณในการกลนั่ กรองเนอื้ หาเองวา เนื้อหาจากเวบ็ ไซตใดท่นี าเช่อื ถือ

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 66

1.7 ประเมินความทันสมัยของสารสนเทศ โดยหากเปนส่อื สิ่งพมิ พพ ิจารณาความทันสมยั
จากวัน เดือน ปท่ีพิมพ หากเปน ส่ืออิเลก็ ทรอนกิ ส พจิ ารณาจาก วัน เดือน ปท่ีเผยแพรเปน ตน

2. การประเมนิ สารสนเทศที่ไดจากอินเทอรเน็ต

1. ความเกีย่ วขอ ง (Relevance) เปนการพิจารณาวา สารสนเทศน้นั มีความเกย่ี วขอ ง หรือ
ตรงกับหัวขอท่ีตองการหรอื ไม ซง่ึ อาจพิจารณาไดจ ากช่อื เร่อื ง และคําสําคัญ

2. ความถกู ตอง (Accuracy) เปน การตรวจสอบเนอื้ หาของสารสนเทศทไี่ ดวา มีความ
ถกู ตอง ซึ่งสามารถพิจารณาไดจาก

2.1 การนําเสนอในลักษณะเปนขอเทจ็ จริงหรอื ความคิดเห็น มีความเปนกลางหรือไม
2.2 มีโฆษณาท่เี ก่ียวขอ งกับเนื้อหาบนเว็บไซตห รือไม หากมีอาจทาํ ใหส ารสนเทศมี
ความลําเอียงได
2.3 มีหลกั ฐานอา งองิ หรือไม
2.4 มีการเขียนอา งอิงหรือบรรณานกุ รม
2.5 มีความแนนอนในการเขา ถงึ เชน URL ไมควรเปล่ียนบอย หรือสามารถเชื่อมโยงไป
ยัง URL ใหมไดทันทีสามารถคนหาสารสนเทศไดอยางรวดเร็ว และไดสารสนเทศจริงตาม
ตองการ
3. ความนาเชื่อถือของผจู ัดทาํ (Authority) เปนการพิจารณาวา ผจู ัดทําหรือผเู ขียน มีความ
นาเชื่อถือและเปนท่ียอมรับในหัวขอเรื่องนั้นๆ หรือไม เชนดูจากรายละเอียดเกี่ยวกับ
ผูรับผิดชอบเว็บไซต จากหัวขอ About us หรือดูจาก URL ท่ีลงทายดวย .edu, .ac, .org,
.gov, .go.th ท่ีเปนหนวยงานของรัฐ หรือ https://สถาบันการศึกษา ซ่ึงจะมีความนาเชื่อถือ
มากกวาเว็บไซตที่เกี่ยวของกับธุรกิจ เชน .com, .biz ตลอดจนมีท่ีอยูหรือเบอรโทรศัพทที่
สามารถติดตอกลับได ฯลฯ มกี ารอา งอิง หรอื เชอื่ มโยงจากเว็บไซตอ่นื ๆใหท ่ีอยทู ่ีสามารถติดตอ
กลับได เปน การแสดงความรบั ผดิ ชอบของผูจดั ทาํ
4. ความทันสมัย (Currency) เปนการพิจารณาถึงความทันสมัย หรือการปรับปรุงครั้ง
ลาสุด เชน ดวู า สารสนเทศน้นั มีการปรบั ปรุงลา สดุ เมือ่ ใด สามารถดูไดจากวันท่ีที่สราง / แกไข
ปรับปรงุ เว็บไซต หรือดูจากวันเดอื นปข องแหลง ทม่ี าที่นํามาอา งอิง
การใชสารสนเทศโดยชอบธรรมบนพ้ืนฐานของจริยธรรมทางสารสนเทศ เชน การนํา
ขอความหรือแนวคดิ ของผอู ืน่ มาใชใ นงานของตน จะตองเขียนอางอิงถึงผลงานท่ีนํามาอางทุก
คร้ัง เพอ่ื เปนการใหเ กียรติผเู ขียนเดิม อีกท้ังยงั ชว ยผอู า นในการติดตาม คน หารายการอางอิงท่ี
ตองการคน ควา เพมิ่ เตมิ ตอไปได

3. การวิเคราะหสารสนเทศ

การวิเคราะห หมายถึง กระบวนการแยกแยะขอมูลหรือสารสนเทศท่ีสําคัญและ
สอดคลอ งกับเรอื่ งท่ตี องการ ออกเปนสวนยอ ยๆ ตัดทอนเอกสาร เนื้อความท่ีสําคัญและเห็น

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 67

วา เปน ประโยชนโ ดยตรงแลวนํามาเรยี บเรียงใหเ ห็นวา เรือ่ งดังกลาวมีขอสรุปรวมอยางไร ซ่ึงมี
ข้ันตอนการวิเคราะหด งั น้ี

3.1 อานบทความ เอกสาร หนังสือ หรือสารสนเทศรูปแบบอ่ืนๆ อยางระมัดระวัง
โดยอาจทําเคร่ืองหมายในเน้ือหาท่ีสอดคลองกับหัวขอหรือประเด็นที่ตองการคนควา
พิจารณาวาขอความที่เลือกนั้นมีความสอดคลองกับหัวขอในแงใด และกําหนดคําสําคัญ
(Keyword) เพยี งคาํ เดียวสาํ หรับขอความในแตละเรอื่ ง

3.2 ในการวิเคราะหสารสนเทศเร่ืองใดเร่ืองหนึ่งน้ัน จําเปนตองตรวจสอบทรัพยากร
สารสนเทศใหม จี าํ นวนมากพอ คือตองคนควาใหไดสารสนเทศจนครบถวนครอบคลุมเนื้อหา
ของคําสําคัญตางๆ (Keywords) ในแตละแนวคิด (Concept) ท่ีกําหนดไว จึงจะเพียงพอ
ซึ่งไมสามารถบอกเปนจํานวนนับไดวาหน่ึงหรือสิบ หรือบางคร้ังอาจมีเพียงชิ้นเดียวก็ถือวา
ครบถวนไดเชน กัน

3.3 พิจารณาความมีเหตุผลของสารสนเทศ เม่ืออานแลวนักศึกษาตองเขาใจหลัก
เหตุผลและสามารถแยกความแตกตางของขอเท็จจริง ความเห็น ทัศนคติ ขอเสนอแนะ
อคติ หรือ โฆษณาชวนเช่ือ จากสารสนเทศช้ินนั้นๆ นอกจากนี้ยังตองสรุปใหไดวาเอกสาร
ช้ินน้ัน ๆ มีความสมเหตุสมผลในการนําเสนอสารสนเทศ อานแลวสามารถแยกเหตุและผล
ออกจากกนั ได ตอ งสามารถแยกไดวา เอกสารทคี่ น มาท้ังหมดนั้นสวนใดที่มีความเห็นตรงกัน
สว นใดท่ีมคี วามเหน็ แตกตางกนั

3.4 เม่อื บนั ทึกขอ ความตางๆ ไดม ากพอแลว ใหนําสารสนเทศเหลานั้นมาจัดหมวดหมู
ตามคําสําคัญท่ีกําหนดไวต้ังแตตน อานเพ่ือหาขอสรุปของเร่ืองน้ัน ตามประเด็นปญหาท่ี
ตองการแสวงหาคําตอบ

4. การสงั เคราะหสารสนเทศ

การสังเคราะหส ารสนเทศ หมายถงึ จดั กลมุ และสรางความสมั พนั ธข องสารสนเทศ การ
กล่ันกรอง และยอความสารสนเทศในแตละเร่ืองหรือแตละแนวคิด ท่ีผานการวิเคราะหแลว
จากหน่ึงหรือมากกวาหนึ่งแหลง แลวนําเสนอใหมในรูปลักษณท่ีมีการปรับเคาโครงใหม
ท้ังหมด ซึ่งเคาโครงใหมที่สรางขึ้นมาตองนําประเด็นที่มีความสัมพันธกันมาเชื่อมโยง
กัน จากเร่ืองท่กี วางไปยังเรอ่ื งทเี่ ฉพาะเจาะจง

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 68

สรุปการประเมิน วิเคราะห สงั เคราะหส ารสนเทศ

สารสนเทศทีไ่ ดจ ากการสบื คนขอมลู
(ไดร บั สารสนเทศเปน จาํ นวนมาก)

ประเมิน วเิ คราะห สงั เคราะห
(ไดสารสนเทศทมี่ คี ุณคา (รับรู เขาใจแลว ทําการบนั ทึก (จัดกลุม และนาํ เนอื้ หา

สามารถนํามาใชงานได) เน้ือหาของสารสนเทศ) สารสนเทศมาสรา งความสมั พันธ)

5. การประเมินระบบการจัดเก็บและคน คืนสารสนเทศ

ซ่ึงมีวิธีการประเมินเชิงคุณภาพ (Qualitative) และเชิงปริมาณ (Quantitative)
ตามปกติแลวในกระบวนการประเมินผลมักจะมีสวนที่เปนปริมาณ (Quantitative
Component) คือการใชตัวเลขและคาสถิติตางๆ มาวัดการทํางานของระบบ วิธีท่ีใชมักเปน
การสํารวจเชิงปริมาณ (Quantitative Servey) สวนการประเมินเชิงคุณภาพ ซ่ึงเร่ิมนํามาใช
ในการวิจยั ทางสังคมศาสตรเ มอื่ ทศวรรษ 1970 นั้นจะเปนการศึกษาพฤติกรรมที่สลับซับซอน
ของแตละบุคคลในสถานการณจริง (real - life)และเชื่อวาการใชตัวเลขหรือคาสถิติในการวัด
การทํางานของระบบไมเพียงพอ จึงนิยมใชเทคนิควิจัยหลายเทคนิค เชน การใชกรณีศึกษา
(case study) การสงั เกต และการสัมภาษณ เปนตน (Bowden 1990 : 13, 27)

แนวทางการประเมนิ ระบบจดั เกบ็ และคน คืนสารสนเทศ
การที่ระบบจัดเก็บและคนคืนสารสนเทศมีองคประกอบหลายอยาง เชนระบบเคร่ือง
คอมพิวเตอร โปรแกรม เอกสารและผูใช ดังนั้นในการประเมินระบบจัดเก็บและคนคืน
สารสนเทศจึงสามารถกระทําไดหลายแนวทาง ซ่ึงข้ึนอยูกับวัตถุประสงคของการประเมิน
แบง เปนสองแนวทาง คอื การประเมนิ ระบบ และการประเมินผใู ช
1. การประเมินระบบ คอื การต้งั คําถามเกีย่ วกบั การทํางานท่ีสัมพันธกับวัตถุประสงค
ในระดบั ตางๆ ของระบบ การประเมินระบบจัดเก็บและคน คืนสารสนเทศ มี 3 ระดบั คอื

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 69

1.1 ระดับวิศวกรรม (Engineering level) เปนการศึกษาเรื่องฮารแวรและ
ซอฟตแวรข องระบบ เชน ศึกษาเรอ่ื งความนา เช่ือถือไดข องอปุ กรณ ขอ ผิดพลาด ความลมเหลว
ความเร็วและประสิทธิภาพของการประมวลผล และประสิทธิผลของเทคนิคตางๆ ในการคน
คนื สารสนเทศ

1.2 ระดับการปอนขอมูล (Input level) เปนการศึกษาเรื่องการปอนขอมูลเขาสู
ระบบและเนื้อหาทมี่ ีอยใู นระบบ รวมทง้ั ความครอบคลุมของสาขาวชิ าท่ไี ดก าํ หนดไว

1.3 ระดบั การประมวลขอ มูล (Processing level) เปนการศึกษาวิธีประมวลขอมูล
ทไ่ี ดปอนเขา สูระบบแลว เชนการทาํ งานของอลั กอรึทมึ และเทคนิคในการประมวลขอ มลู

2. การประเมินผูใช (User-Oriented) เปนการศึกษาผูใชปลายทางในประเด็น
ตา งๆเชน ลักษณะการคน และการใช การประเมินผลการคนคืน และการปฏิสัมพันธกับระบบ
(Saracevic 1995 : 141) นอกจากนี้ คลิฟเวอรดอน (Cleverdon 1978 อางถึงใน
Chowdhury 1999 : 201) ไดเสนอแนวคิดวาในการประเมินผูใชนั้น ผูประเมินควรพยายาม
หาคาํ ตอบในประเดน็ ปญหาดงั ตอไปนี้

2.1 ระบบจดั เก็บและคน คืนสารสนเทศที่ดําเนินการอยูตรงตามความตองการของผูใช
แคไหน

2.2 สาเหตทุ ท่ี าํ ใหร ะบบจัดเกบ็ และคนคืนสารสนเทศไมต รงตามความตอ งการของผูใ ช
คืออะไร

2.3 ความคุม ทนุ ของผใู ชในการคน ดวยตวั เองกบั การคน โดยผานตัวกลาง
2.4 สิ่งท่ีจะตองเปลยี่ นแปลงเพอื่ ปรับปรุงผลการคน คืนใหด ีขึ้นไดแกอะไร
2.5 สามารถลดตน ทุนไดห รือไมในขณะทีย่ ังคงคณุ ภาพเดิมไว
2.6 ผลกระทบที่อาจจะเกดิ ขนึ้ หากมีการนาํ ระบบใหมมาใช หรือมีการยกเลกิ ระบบเดิม
ท่ีมีอยู
การประเมินผูใชสามารถกระทําไดใน 4 ระดับ คือ ระดับสวนตอประสาน ระดับบุคคล
ระดับสถาบันหรือองคก าร และระดับสังคม (Saracevic, 2000: 363-4) ดังน้ี
ระดับสวนตอประสาน เปนการประเมินวาสวนตอประสานนั้นสนับสนุนการเขาถึง
ระบบคน คืนและการโตต อบระหวางผใู ชกบั ระบบไดดีเพยี งใด
ระดับบุคคล เปนการประเมินวาระบบจัดเก็บและคนคืนสารสนเทศสนองความ
ตองการสารสนเทศของแตละบคุ คลหรือกลุมบคุ คลไดดีเพียงใด เปนที่นาสังเกตวาการประเมิน
ผใู ชม ักจะเปน การประเมนิ ระดับบุคคลมากกวาระดับอ่ืน ซ่ึงอาจเปนเพราะวาสามารถกระทํา
ไดง ายและตรงไปตรงมามากกวา ระดบั อืน่ ๆ
ระดับสถาบันหรือองคการ เปนการประเมินวาระบบจัดเก็บและคนคืนสารสนเทศ
สนบั สนนุ วสิ ยั ทัศนและพันธกิจของสถาบันหรือองคการไดดีเพียงใด หรือระบบจัดเก็บและคน
คนื สารสนเทศสามารถบรู ณาการกับระบบทรพั ยากรอน่ื ๆ ของสถาบนั หรอื องคก ารไดดีเพียงใด

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 70

ระดับสังคม เปนการประเมินผลกระทบของระบบจัดเก็บและคนคืนสารสนเทศที่
เกิดขึ้นตอสังคม เชน ผลกระทบตองานวิจัยในดานวิทยาศาสตร หรือตอการเพิ่มผลผลิตของ
ประชากร

ซาระเซวิค (Saracevic 1995: 141) ไดใหขอสังเกตวา ในการประเมินในแตละระดับ
ไมสามารถแยกประเมินระดับตางๆ โดยเด็ดขาดได เพราะจะทําใหไดรับผลการประเมินท่ีไม
สมบูรณ เชนระดับผูใชมักเกี่ยวพันกับระดับอื่นๆ การแยกประเมินแตละระดับจึงถือเปน
ขอจํากัดท่ีสําคัญของการประเมินระบบจัดเก็บและคนคืนสารสนเทศ จึงควรมีการพิจารณา
ประเมินในสวนทเี่ ก่ียวของดวยกัน

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 71

แบบฝก หัดทา ยบทที่ 6

1. จงอธบิ ายการประเมินความนาเช่ือถือของสารสนเทศ
2. วิธกี ารประเมินสารสนเทศที่ไดจากอินเทอรเ นต็ ควรทาํ อยา งไร
3. การวเิ คราะหสารสนเทศมีความแตกตางกับการสงั เคราะหสารสนเทศอยางไร
4. ทาํ ไมตอ งมีการประเมินระบบการจดั เก็บและคน คืนสารสนเทศ
5. การประเมินระบบจัดเกบ็ และคนคืนแบงเปน
6. การศกึ ษาเรือ่ งความเรว็ และประสิทธิภาพของการประมวลผล เปน การประเมินระบบใน
ระดับใด
7. สาเหตุทีท่ ําใหระบบจดั เกบ็ และคนคนื สารสนเทศไมต รงตามความตอ งการของผูใช
8. การสบื คนขอ มลู มคี วามสาํ คญั ตอนกั ศกึ ษาอยา งไร

การคน้ คนื ระบบสารสนเทศ | 72

บรรณานุกรม

การรบั รูข อมูล. [ออนไลน] แหลง ทม่ี า : thaigoodview
http://blog.eduzones.com/jipatar/85845 (13 มิถนุ ายน 2555)

โกวิทย ประวาลพฤกษแ ละคณะ. 2545. Brain-based learning : สรา งพหุปญญาดวย
โครงงาน. กรงุ เทพฯ : สถาบันพัฒนาคณุ ภาพวิชาการ.

คณะกรรมการกลุมผลิตและบริหาร. 2553. ระบบการจัดเกบ็ และการคนคนื สารสนเทศ.
นนทบุรี : โรงพมิ พมหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช.

ครรชิต มาลยั วงศ. 2541. บรรณารกั ษ ศนู ยบ รกิ าร และการสบื คนสารสนเทศในป 2000.
กรุงเทพฯ : ศนู ยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหงชาติ.

ชุติมา สัจจานนั ท. 2538. การเลอื กและการจัดหาวัสดหุ องสมดุ . กรงุ เทพฯ : หนว ย
ศึกษานเิ ทศกกรมการฝกหดั ครู.

ตารางแปลงคา Ascii. [ออนไลน] แหลง ทีม่ า : วกิ พิ เี ดยี (1 มกราคม 2556)
ธนกร ชอไมท อง. 2008. ทรพั ยากรสารสนเทศในหองสมดุ . กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ

มหาวิทยาลัยรามคาํ แหง.
ธนู บญุ ญานวุ ัตร. 2555. ผูใชและการพัฒนาทรพั ยากรสารสนเทศ. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ

จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลยั .
นงลกั ษณ ไมห นา ยกจิ . 2526. สารนเิ ทศ. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พจ ฬุ าลงกรณ.
นันทา เตมิ สมบตั ถิ าวร และพัชราภรณ หงษส บิ สอง. 2555. สารนเิ ทศเพื่อการเขยี นรายงาน.

นาน : โรงพมิ พม หาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลานนา นา น.
ประหยัด ชวยงาน. 2549. สารสนเทศและการสบื คน . ลาํ ปาง : มหาวิทยาลัยราชภัฎ

ลําปาง.
พรพรรณ ประชาพพิ ฒั . 2546. การจดั ระบบสารสนเทศ. กรงุ เทพฯ : มหาวิทยาลยั

รามคาํ แหง.
พวา พนั ธุเมฆา. 2535. สารนเิ ทศกบั การศกึ ษาคนควา . กรงุ เทพฯ : มหาวทิ ยาลยั

ศรนี ครนิ ทรวิโรฒประสานมติ ร.
ราชบณั ฑติ ยสถาน. 2542. พจนานกุ รม ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. 2542.

กรุงเทพฯ : นานมบี ุคพบั ลิเคชั่น.
ศภุ ชยั ตง้ั วงศศานต. 2551. ระบบการจัดเก็บและการสืบคนสารสนเทศดว ยคอมพิวเตอร.

กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พพทิ กั ษก ารพิมพ.
สุนทร แกว ลาย. 2539. การจัดการฐานขอ มลู ออนไลนใ นหองสมดุ มหาวทิ ยาลยั เอกชน.

กรุงเทพฯ : ซคั เซสมเี ดีย.
แหลง สารสนเทศ. 2555 [ออนไลน] แหลงทมี่ า :

http://lib.payap.ac.th/webin/link/index.html (21 พ.ค. 2555)

การคน้ คืนระบบสารสนเทศ | 73

บรรณานกุ รม (ตอ )

อทุ ัย ทุตยิ ะโพธ.์ิ 2535. หองสมุดยุคใหมก บั ไอที. กรุงเทพฯ : ซันพลับรชิ ชิ่ง.
Prythech, R.,J. What is Information. 1995. UK : Edge Hill University Collge.
The ALA Glossary of Library and Information Science. 1983. Ed Heartsill

Young, Chicago : American Library Association.
T. Saracevic. 2000. Digital Library evaluation: toward an evolution of

concepts, Library Trends, v.49, n.2, pp. 350-69.