Geografi_Tingkatan_2

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH

GEOGRAFI
TINGKATAN 2
BUKU TEKS

PENULIS
KANG CHAI YOENG
ZULKIPLI BIN ISMAIL
RAJANDERAN SUBRAMANIAM

EDITOR
PUNITHA SUPPIAH
NURUL AININ SOFIYA BINTI TERMIZI

PEREKA BENTUK ILUSTRATOR
ATHIRAH BINTI ABDUL KADIR JILANY ANIZASANI BINTI AHMAD
MUHAMMAD AYUB BIN ROSLAN
EZUL FARHAN BIN ELIAS

IMS BOOKS TRADING SDN. BHD.
2017

No. Siri Buku: 0061 Penghargaan

KPM2017 ISBN 978-967-0463-47-6 Penerbitan buku teks ini melibatkan
Cetakan Pertama 2017 kerjasama banyak pihak. Sekalung
© Kementerian Pendidikan Malaysia penghargaan dan terima kasih ditujukan
Hak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan kepada semua pihak yang terlibat:
dalam buku ini tidak dibenarkan
diterbitkan semula, disimpan dalam cara • Jawatankuasa Penambahbaikan Pruf
yang boleh dipergunakan lagi, ataupun Muka Surat, Bahagian Buku Teks,
dipindahkan dalam sebarang bentuk atau Kementerian Pendidikan Malaysia
cara, baik dengan cara elektronik,
mekanik, penggambaran semula • Jawatankuasa Penyemakan
mahupun dengan cara perakaman tanpa Pembetulan Pruf Muka Surat,
kebenaran terlebih dahulu daripada Bahagian Buku Teks,
Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia, Kementerian Pendidikan Malaysia
Kementerian Pendidikan Malaysia.
Perundingan tertakluk kepada perkiraan • Jawatankuasa Penyemakan Naskhah
royalti atau honorarium. Sedia Kamera, Bahagian Buku Teks,
Diterbitkan untuk Kementerian Kementerian Pendidikan Malaysia
Pendidikan Malaysia oleh:
IMS BOOKS TRADING SDN. BHD. • Pegawai-pegawai Bahagian Buku Teks
No. 52A, Jalan Padi 2, dan Bahagian Pembangunan Kurikulum,
Bandar Baru Uda, Kementerian Pendidikan Malaysia
81200 Johor Bahru,
Johor Darul Takzim. • Jawatankuasa Peningkatan Mutu,
Tel: 07-2348236 IMS Books Trading Sdn. Bhd.
Faks: 07-2348237
E-mel: [email protected] • Jabatan Alam Sekitar Malaysia
Reka Letak dan Atur Huruf:
IMS BOOKS TRADING SDN. BHD. • Jabatan Meteorologi Malaysia
Muka Taip Teks: Avenir
Saiz Muka Taip Teks: 11 poin • Jabatan Penerangan Malaysia
Dicetak oleh:
MY BOOKPAL SDN. BHD. • Kementerian Pengangkutan Malaysia
No. 22 − 25, Jalan Taming Jaya 10,
Taman Taming Jaya, • Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau
43300 Balakong, dan Air
Selangor Darul Ehsan.
• Lembaga Penggalakan Pelancongan
Malaysia

• MEASAT Satellite Systems Sdn. Bhd.

• SMK Parit Bunga, Tangkak, Johor

• SMK Pesisiran Perdana, Tangkak, Johor

• Semua pihak yang terlibat secara
langsung atau tidak langsung dalam
menjayakan penerbitan buku ini

Kandungan

Penghargaan ii
Kandungan iii
Pendahuluan vi

KEMAHIRAN GEOGRAFI

1BAB Skala dan Jarak 2 – 15

1.1 Skala

1.2 Jarak

1.3 Menentukan Jarak Sebenar Menggunakan Skala

1.4 Menentukan Jarak Sebenar Berpandukan Skala pada Peta

Imbas Kembali
Cabaran Minda

2BAB Peta Topografi 16 – 30

2.1 Maksud Peta Topografi

2.2 Garisan Timuran dan Garisan Utaraan

2.3 Rujukan Grid

2.4 Ciri Pandang Darat Fizikal dan Ciri Pandang Darat Budaya

2.5 Mentafsir Peta Topografi

Imbas Kembali
Cabaran Minda

GEOGRAFI FIZIKAL: Cuaca dan Iklim

BAB Pengaruh Pergerakan Bumi terhadap Cuaca dan Iklim 32 – 47

3 3.1 Pergerakan Bumi
3.2 Putaran Bumi
3.3 Peredaran Bumi

Imbas Kembali
Cabaran Minda

BAB Cuaca dan Iklim di Malaysia 48 – 68

4 4.1 Jenis dan Ciri Iklim di Malaysia
4.2 Pengaruh Cuaca dan Iklim terhadap Kegiatan Manusia di Malaysia
4.3 Kesan Kegiatan Manusia terhadap Cuaca dan Iklim di Malaysia
Kandungan
4.4 Perubahan Cuaca dan Iklim di Malaysia

Imbas Kembali
Cabaran Minda

iii

GEOGRAFI MANUSIA: Pengangkutan dan Telekomunikasi

5BAB Pengangkutan di Malaysia 70 – 89

5.1 Pengangkutan Darat di Malaysia

5.2 Pengangkutan Udara dan Air di Malaysia

5.3 Pengangkutan Awam di Malaysia

5.4 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Jaringan Pengangkutan

di Malaysia

5.5 Kepentingan Pengangkutan Darat, Udara dan Air di Malaysia

5.6 Kepentingan Pengangkutan Awam di Malaysia

5.7 Amalan Pengangkutan Lestari

Imbas Kembali
Cabaran Minda

BAB Telekomunikasi di Malaysia 90 – 102

6 6.1 Alat Telekomunikasi di Malaysia
6.2 Kemajuan Alat Telekomunikasi di Malaysia
6.3 Kepentingan Telekomunikasi di Malaysia
6.4 Kesan Telekomunikasi terhadap Pembangunan Negara
6.5 Penggunaan Alat Telekomunikasi Secara Beretika

Imbas Kembali
Cabaran Minda

GEOGRAFI KAWASAN: Asia

BAB Kepelbagaian Iklim dan Pengaruhnya terhadap 104– 119

7 Kegiatan Manusia di Asia
7.1 Kepelbagaian Iklim di Asia
7.2 Ciri Iklim Mengikut Zon di Asia
7.3 Zon Iklim Sejuk
7.4 Zon Iklim Sejuk Sederhana
7.5 Zon Iklim Panas Sederhana
7.6 Zon Iklim Panas

Imbas Kembali
Cabaran Minda

BAB Jenis dan Kemajuan Pengangkutan di Asia 120 – 134

Kandungan 8 8.1 Jenis Pengangkutan di Asia
8.2 Kemajuan Pengangkutan di Asia
iv 8.3 Kesan Pengangkutan terhadap Masyarakat, Ekonomi dan

Alam Sekitar di Asia

Imbas Kembali
Cabaran Minda

ISU DAN PENGURUSAN ALAM SEKITAR

9BAB Pemanasan Global 136 – 147

9.1 Maksud Pemanasan Global

9.2 Faktor-faktor Pemanasan Global

9.3 Kesan-kesan Pemanasan Global

9.4 Langkah-langkah Mengurangkan Kesan Pemanasan Global

Imbas Kembali
Cabaran Minda

BAB Teknologi Hijau 148 – 158

10 10.1 Konsep Teknologi Hijau
10.2 Ciri-ciri Produk Teknologi Hijau

10.3 Contoh Produk Teknologi Hijau

10.4 Kepentingan Teknologi Hijau

10.5 Amalan Berkonsepkan Teknologi Hijau

Imbas Kembali
Cabaran Minda

KERJA LAPANGAN

BAB Panduan Kerja Lapangan 160 – 167

11 11.1 Pemilihan Isu dan Tajuk
11.2 Menentukan Objektif

11.3 Penentuan Kaedah Kajian

11.4 Cara Merekod, Mengumpul dan Menganalisis Data atau Maklumat

11.5 Merumus dan Menulis Laporan Kajian

Senarai Rujukan 168

Imbas Saya

Layari laman web berikut untuk merujuk
jawapan:
http://bukutekskssm.my/Geografi/
Jawapan.pdf

Kandungan

v

Pendahuluan

Buku teks Kurikulum Standard Sekolah Menengah (KSSM) Geografi Tingkatan 2 ini ditulis
berdasarkan Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran Geografi Tingkatan 2 yang
disediakan oleh Bahagian Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pendidikan Malaysia.
KSSM digubal bagi memenuhi keperluan dasar baharu di bawah Pelan Pembangunan
Pendidikan Malaysia (PPPM) 2013 – 2025. KSSM juga bertujuan menyediakan murid
untuk menghadapi globalisasi berasaskan ilmu pengetahuan abad ke-21. Buku teks ini
dilengkapkan dengan elemen-elemen istimewa sebagai nilai tambah dalam menarik minat
murid untuk mendekati ilmu geografi dan menerapkannya dalam kehidupan seharian.

Elemen istimewa

Mari kita terokai Induksi Bab
Memberikan Menghuraikan
pendedahan awal pengenalan umum
tentang tajuk-tajuk tentang kandungan
yang akan dipelajari yang akan dipelajari
dalam setiap bab. dalam bab berkenaan.

Apakah yang
akan anda
pelajari?
Menyenaraikan
standard
pembelajaran yang
akan dicapai oleh
murid dalam setiap
bab.

Pendahuluan Info Geografi Tahukah Anda?
Memaparkan Memberikan maklumat
maklumat tambahan mengagumkan tentang
berkaitan topik topik yang dipelajari.
yang dipelajari.

vi

Glosari Memuatkan soalan yang Pendahuluan
Menerangkan maksud mencabar daya fikir ke
yang lebih jelas dan arah kemahiran berfikir
tepat bagi perkataan aras tinggi (KBAT) murid.
yang berwarna magenta.
Kemahiran Abad Ke-21
Aktiviti Kemahiran Berfikir dan
Memuatkan aktiviti Menyelesaikan Masalah
yang memerlukan murid Kemahiran Maklumat dan
membuat sesuatu projek, Komunikasi
simulasi, folio dan forum Kemahiran Interpersonal dan
sama ada secara Arah Kendiri

individu Cabaran Minda
atau Memuatkan soalan
berkumpulan untuk menguji
pemahaman murid
Uji Diri pada akhir setiap bab.
Memuatkan soalan
untuk menguji vii
pemahaman murid pada
akhir sesuatu subtopik.

Imbas Kembali
Mengingat kembali topik
yang telah dipelajari.

Cara-cara untuk mengimbas animasi
tiga dimensi:

Muat turun aplikasi AR BT Geografi dengan
mengimbas QR Code di bawah untuk melihat
animasi tiga dimensi.

Imbas QR Code ini dengan peranti mudah alih Imbas
pintar anda untuk mendapatkan pelbagai bahan
tambahan yang dimuatkan di dalam pelayan Gambar
(server).
Pendahuluan
PETUNJUK
Maklumat tambahan
dalam bentuk nota, rajah,
gambar dan peta
Video dengan naratif
dalam Bahasa Melayu

Latihan tambahan

Kuiz interaktif

viii

Kemahiran
Geografi

• Skala dan Jarak
• Peta Topografi

Kemahiran Geografi
merangkumi kemahiran
memerhati, mengukur, merekod,
menyampaikan maklumat dan
mentafsir peta. Bahagian ini
memberi tumpuan kepada
pemerolehan kemahiran

menggunakan alat
ukur dan pentaksiran

peta topografi.

BAB Skala dan Jarak

1

Mari kita terokai: 0 1 2 3 km

1 Jenis-jenis skala 1 cm mewakili 1 km
1 : 100 000
• Skala lurus
• Skala penyata
• Pecahan wakilan

Apakah yang akan 3 Cara menentukan jarak sebenar
anda pelajari?
berpandukan skala
✓ Menyatakan jarak Bagaimanakah untuk
mutlak, jarak relatif, skala mengira jarak sebenar
penyata, skala lurus dan di antara dua tempat
pecahan wakilan. berpandukan skala
pada peta?
✓ Menerangkan jarak
Bab 1 mutlak, jarak relatif, skala
penyata, skala lurus dan
pecahan wakilan.

✓ Menggunakan skala
penyata, skala lurus dan
pecahan wakilan untuk
menentukan jarak sebenar.

✓ Menentukan jarak sebenar
berpandukan skala
pada peta.

2

AInduksi Babtpyeaernnugkttiatnilmvagiitanin.usyOneathlueyakharinaygmnanemagmnedduliabedmamathiekkkamiaannenkr,loaupsnkedadnnaagnepmtemarehgamuseaarb.naukataetnntdpaaenrrgiasnsacktaaunlatgeadmnapnayjtaarnkagektaetdempaplaaath,t

2 Jenis-jenis jarak

Jarak mutlak Jarak relatif

Jenis Kos Masa
kenderaan (RM) (Minit)

Teksi 35.00 18

Bas 2.10 30

Komuter 2.80 7

U PETUNJUK
Sungai

Getah

Rumah Faiz Kelapa sawit
Padi sawah

Jalan raya

Sek. Jambatan

Petempatan

Sungai Sedili Sek. Sekolah

Skala Bab 1
1 cm mewakili 1 km

3

1.1 Skala

Apakah yang anda faham tentang skala?

Skala

Skala ialah nisbah jarak di atas peta berbanding
dengan jarak sebenar di atas permukaan bumi.

Jenis-jenis skala

Skala lurus Contoh:

Skala yang berbentuk satu garisan lurus Skala lurus mudah

yang dibahagik1a0n00kempa0da be1berap2a 3 km 0 1 2 3 4 km
bahagian yang sama jaraknya.
Skala lurus penuh

Setiap bahagian tersebut mewakili jarak 1 000 m 0 1 2 3 km 0 1 2
sebenar di atas permukaan bumi.

Terdapat skala lurus mudah dan skala 1 cm di atas peta mewakili 1 km
lurus penuh. di atas permukaan bumi

Skala penyata Contoh:
1 cm mewakili 1 km
Skala yang dinyatakan dalam bentuk
ayat atau pernyataan. 1 cm di atas peta mewakili 1 km
di atas permukaan bumi

Pecahan wakilan Contoh:
1 : 100 000
Skala yang dinyatakan
dalam bentuk nisbah (disebut sebagai
atau pecahan. 1 nisbah 100 000)

1 cm di atas peta 1 km = 100 000 cm
bersamaan dengan 1 km = 1 000 m
100 000 cm atau 1m = 100 cm
1 km di atas 1 cm = 10 mm
permukaan bumi

Bab 1 Skala yang manakah lebih besar, 1 : 30 000 atau Glosari
1 : 300 000? Berikan alasan anda.
4 Nisbah: Perbandingan ukuran,
perimbangan atau kadar.

Aktiviti 1.1

Tajuk: Jenis-jenis skala

Objektif: Membina peta pemikiran tentang jenis-jenis skala.

Alatan: Kad manila, pen penanda pelbagai warna, pembaris

Langkah-langkah:
1. Bahagikan kelas kepada empat hingga lima orang dalam satu kumpulan.
2. Setiap kumpulan perlu menghasilkan satu peta pemikiran yang menunjukkan

jenis-jenis skala.
3. Gunakan pen penanda yang berlainan warna untuk menjelaskan jenis-jenis skala

dan contohnya.
4. Tampalkan hasil terbaik kumpulan di Sudut Geografi di dalam kelas anda.

Uji Diri 1.1 Imbas Saya

1. Apakah yang dimaksudkan dengan skala? Layari laman web berikut
2. Lengkapkan jadual di bawah dengan memberi contoh skala untuk menonton video
tentang skala lurus:
yang betul. http://bukutekskssm.my/
Geografi/Video1.html
Jenis skala Contoh 1 Contoh 2
(a) Skala lurus

(b) Skala penyata

(c) Pecahan wakilan

1.2 Jarak

Sejauh manakah pemahaman anda tentang jarak?
Jarak

Ukuran jauh di antara satu tempat
dengan tempat yang lain

Jarak mutlak Jarak relatif Bab 1
• Jarak yang dinyatakan dalam unit • Jarak berdasarkan kos dan masa
• Tidak tetap dan berubah-ubah
seperti meter atau kilometer
• Tetap dan tidak berubah berdasarkan jenis pengangkutan
• Contoh: • Contoh:

Jarak dari Ipoh ke Bidor Tambang bas dari Ipoh ke Bidor
= 66 km = RM6.60

Masa perjalanan dari Ipoh ke Bidor
dengan kereta = 1 jam 10 minit

5

Bagaimanakah jarak mutlak dan jarak relatif dapat ditentukan?

U

Rumah Rumah
Adeline Kavitha

Sekolah 5.0 km

8.0 km

2.5 km

Rumah
Yusrita

0 1 2 3 km

Rajah 1.1 Jarak mutlak rumah Yusrita, Adeline dan Kavitha dari sekolah

Perhatikan Jadual 1.1 yang menunjukkan perbezaan antara jarak relatif berdasarkan
jarak mutlak yang berbeza dari segi kos dan masa.

Jadual 1.1 Jarak mutlak dan jarak relatif di antara rumah murid dengan sekolah

Bab 1 Perkara/Nama murid Yusrita Adeline Kavitha
2.5 km 5.0 km 8.0 km
Jarak mutlak
RM5.00 RM10.00 RM16.00
Jarak relatif RM1.50 RM 3.00 RM 4.80
Jarak berdasarkan kos: RM0.00 RM 0.00 RM 0.00

• Teksi 5 minit 10 minit 16 minit
• Bas 10 minit 20 minit 32 minit
• Basikal 20 minit 40 minit 1 jam 4 minit

Jarak berdasarkan masa:
• Teksi
• Bas
• Basikal

6

Jarak relatif berdasarkan kos Glosari
dan masa bagi ketiga-tiga murid
tersebut adalah berbeza. Bolehkah Masa: Tempoh untuk
anda terangkan mengapa? sampai ke tempat yang
dituju diukur dalam unit
minit dan jam.
Kos: Tambang
perjalanan ke tempat
yang dituju diukur dalam
unit sen dan ringgit.

Uji Diri 1.2 .

1. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.
(a) Jarak yang diukur dalam unit meter atau kilometer dikenali sebagai
(b) Jarak relatif diukur berdasarkan dan .

2. Apakah perbezaan antara jarak mutlak dengan jarak relatif?

Aktiviti 1.2

Tajuk: Jarak mutlak dan jarak relatif dari rumah ke sekolah

Objektif: Mencari jarak mutlak dan jarak relatif dari rumah murid ke sekolah.
Alatan: Buku catatan, pen, buku latihan

Langkah-langkah:

1. Bahagikan kelas kepada empat hingga lima orang dalam satu kumpulan.
2. Kumpulkan maklumat daripada ahli dalam kumpulan tentang jarak mutlak dan jarak

relatif dari rumah mereka ke sekolah.
3. Isi maklumat yang diperoleh dalam jadual seperti contoh di bawah.

No. Nama murid Jarak dari rumah Masa yang diambil Cara datang ke sekolah
ke sekolah untuk ke sekolah

1.
2.
3.
4.
5.

4. Merujuk maklumat yang dikumpulkan, bincangkan hasil dapatan yang berikut: Bab 1
(a) Siapakah yang mengambil masa paling lama untuk ke sekolah? Mengapa?
(b) Sekiranya semua murid dalam kumpulan anda menggunakan jenis pengangkutan
yang sama untuk ke sekolah, siapakah yang akan sampai paling awal ke
sekolah? Mengapa?
(c) Pada pendapat anda, adakah murid yang tinggal paling hampir dengan sekolah
akan mengambil masa yang paling singkat untuk tiba di sekolah? Berikan alasan
anda.

7

1.3 Menentukan Jarak Sebenar Menggunakan Skala

1.3.1 Mengukur jarak sebenar menggunakan skala penyata

Bagaimanakah jarak Berapakah jarak sebenar
sebenar di antara di antara kedua-dua
sekolah dengan rumah tempat tersebut?
Faiz dapat ditentukan?

Langkah 1 Langkah 2

Tandakan × di sekolah Lukiskan satu garisan lurus
yang menyambungkan
dan di rumah Faiz.
kedua-dua tanda × tersebut.

Rumah Faiz

Sek.

dili

Bab 1 • Jarak di antara kedua-dua tempat tersebut ialah 11 cm.
• Skala peta ialah 1 cm mewakili 1 km.
• Jarak sebenar di antara sekolah dengan rumah Faiz ialah 11 × 1 km = 11 km.
8

Jarak di antara dua
tempat pada peta dapat
diukur secara lurus atau
melengkung

Bagaimanakah cara Apakah alat yang
untuk mengukur dapat digunakan
jarak di atas peta? untuk mengukur
jarak pada peta?
Jarak lurus
Langkah 3
• Diukur menggunakan:
Letakkan pembaris pada
garisan yang telah dilukis 1 Pembaris
dan ukur jaraknya.
2 Jangka tolok
U PETUNJUK
Sungai 3 Jalur kertas
Getah
Kelapa sawit Jarak melengkung
Padi sawah
Jalan raya • Sungai atau jalan raya
Jambatan yang berliku
Petempatan
• Diukur menggunakan:
Sek. Sekolah
1 Benang
Sungai S putih

Skala 2 Jalur kertas
1 cm mewakili 1 km
3 Pembaris
Imbas Saya
Bab 1
Ketahui maklumat lanjut berkaitan cara
mengukur jarak pada peta melalui video
dalam laman web berikut:
http://bukutekskssm.my/Geografi/
Video2.html

9

1.3.2 Mengukur jarak lurus menggunakan skala lurus

Mari kita mengukur jarak sebenar di antara sekolah dengan pejabat pos menggunakan
jangka tolok.

Langkah 1 Sek. U PETUNJUK
Jalan raya
Tandakan × pada
Sek. Sekolah
sekolah dan P.P. Pejabat pos
pejabat pos.

Langkah 2 P.P. Skala
Sek. 0 2 4 6 km
Letakkan kedua-dua
hujung jangka tolok U PETUNJUK
pada kedua-dua Jalan raya

tanda × tersebut. Sek. Sekolah
P.P. Pejabat pos

Skala
0 2 4 6 km

P.P.

Langkah 3

Pindahkan jangka tolok ke atas skala
lurus peta dan lihat ukurannya.

• Jarak di antara sekolah dengan
pejabat pos ialah 6 cm.
• Skala peta ialah 1 cm mewakili 2 km.
• Jarak sebenar di antara sekolah
Bab 1 dengan pejabat pos ialah
6 × 2 km = 12 km.
2 000 m 0 2 4 6 8 10 12 14 km

10

1.3.3 Mengukur jarak melengkung menggunakan pecahan wakilan

Mari kita mengukur jarak sebenar Sungai Jernih di antara titik C dengan titik D
mengikut sungai.

Langkah 1 U PETUNJUK
D Sungai
Tandakan × di Getah
Kelapa sawit
titik C dan titik D. Petempatan

Sungai Jernih
C

Skala 1 : 100 000

Langkah 2 U PETUNJUK
D Sungai
• Letakkan benang Getah
di titik C dan Kelapa sawit
tandakan benang Petempatan
tersebut.
C Sungai Jernih
• Letakkan benang
mengikut 2345
lengkungan
sungai dari titik
C ke titik D.

• Tandakan titik D
pada benang.

Langkah 3 C Skala 1 : 100 000
0 cm 1 D
• Rentangkan benang
di atas pembaris dan 6 7 8 9 10
ukur jaraknya.

• Jarak dari titik C ke titik D ialah 8 cm. Bab 1
• Skala peta ialah 1 : 100 000, bermakna 1 cm mewakili 1 km.
• Jarak sebenar Sungai Jernih dari titik C ke titik D ialah 8 × 1 km = 8 km.

11

1.4 Menentukan Jarak Sebenar Berpandukan Skala

pada Peta

Bagaimanakah kita boleh menukarkan jarak tempat di atas peta kepada
jarak sebenar di atas permukaan bumi?
Perhatikan peta dan skala peta yang diberikan. Cuba anda ukur jarak di antara rumah
Khairul dengan balai polis mengikut langkah mengukur jarak yang telah dipelajari.
Tukarkan jarak tersebut kepada jarak sebenar di atas permukaan bumi.

Contoh cara P Sungai Me B.P.
pengiraan Rumah U
Khairul
Jarak lurus di antara Sek.
rumah Khairul ranti
dengan balai polis
ialah 9 cm. Hosp.

Skala: Q
1 cm mewakili 1 km
Jarak sebenar:
Jarak sebenar
di antara rumah
Khairul dengan balai
polis ialah
9 × 1 km = 9 km

PETUNJUK Petempatan B.P. Balai polis
Sungai Sek. Sekolah
Jalan raya Hosp. Hospital Skala 2 3 km
01
Jambatan

Peta 1.2 Kedudukan rumah Khairul dan beberapa tempat lain

Uji Diri 1.3

Berdasarkan Peta 1.2, kira jarak sebenar tempat yang berikut menggunakan skala
pecahan wakilan 1 : 100 000.

Soalan Jarak pada peta (cm) Jarak sebenar (km)
1. Jarak dari balai polis ke sekolah melalui
Bab 1
jalan raya menggunakan pembaris
2. Jarak lurus dari hospital ke rumah Khairul

menggunakan jangka tolok
3. Jarak Sungai Meranti dari titik P ke titik Q

mengikut sungai menggunakan benang

12

IMBAS KEMBALI

Skala dan Jarak

Skala Jarak
Nisbah jarak di atas peta Ukuran jauh di antara
berbanding dengan jarak sebenar
di atas permukaan bumi dua tempat
Mengukur jarak pada peta
Menentukan jarak sebenar Jenis-jenis jarak
di atas permukaan bumi Jarak mutlak

Jenis-jenis skala Diukur dalam unit
meter atau kilometer
Contoh:

Pecahan wakilan Skala penyata
1 : 100 000 1 cm mewakili 1 km

Skala lurus Jarak relatif

Skala lurus mudah Skala lurus penuh Diukur berdasarkan
kos dan masa
0 1 2 3 km 1 000 m 0 1 2 km
Contoh: Kos Masa
(RM) (Minit)
Jenis
kenderaan 35.00 18

Teksi 2.10 30

Bas 2.80 7

Komuter

Imbas Saya

Cara mengukur

Layari laman web berikut Jarak lurus Jarak melengkung
untuk mengetahui cara Diukur menggunakan Diukur menggunakan
mengukur jarak melengkung pembaris, jangka tolok benang, jalur kertas
menggunakan jalur kertas:
http://bukutekskssm.my/ dan jalur kertas dan pembaris
Geografi/Nota1.html
Bab 1

13

Cabaran Minda

1. Berdasarkan jadual di bawah, jawab soalan yang berikut.

Nama murid Jarak rumah ke sekolah (km) Cara ke sekolah Masa (minit)
Suhaida 2 Berjalan kaki 30
Lomas 6 Kereta 20
Jeevan 2 Berbasikal 15
Amirul 4 Bas 15
Kok Ann 2 Kereta 5

(a) Jika tambang bas ialah RM0.50 bagi setiap 1 km (RM0.50/km), berapakah jumlah
tambang sehari yang perlu dibayar oleh Kok Ann?

(b) Jika semua murid menaiki kereta ke sekolah, siapakah yang akan sampai paling
lewat? Berikan alasan anda.

(c) Mengapakah jarak relatif dari segi masa yang diambil oleh Suhaida, Jeevan dan
Kok Ann adalah berbeza walaupun jarak mutlak di antara rumah mereka dengan
sekolah adalah sama, iaitu 2 km?

2. Jawab soalan yang berikut berdasarkan peta di bawah. U PETUNJUK
Rumah Steven Getah
Kelapa sawit
Rumah Lisa Jalan raya

Petempatan
Sek. Sekolah

Sek.

Rumah Hazita

Skala
0 1 2 3 km

(a) Apakah jenis skala yang digunakan dalam peta di atas? Imbas Saya
(b) Berapakah jarak sebenar dari rumah Steven ke rumah Lisa
Kuiz Interaktif 1
mengikut jalan raya?
(c) Jika Steven berbasikal dengan kelajuan 5 minit bagi setiap

1 km, pada pukul berapakah dia akan sampai ke sekolah jika dia
bertolak dari rumahnya pada pukul 6.40 pagi?

Bab 1

14

3. Johan dan rakan-rakannya ingin menjelajah ke Pulau Impiana untuk mencari harta karun.
Berpandukan maklumat dalam jadual di bawah, anda dikehendaki menandakan laluan
pada peta Pulau Impiana dari tapak permulaan hingga lokasi terakhir harta karun itu
disembunyikan. Perjalanan dari stesen A ke stesen B telah ditandakan.

Dari stesen Ke stesen Arah Jarak pada peta (cm)
A B Barat daya 2.0
B C 1.0
C D Timur 3.0
D E Barat daya 4.0
E F Barat laut 2.5
F G 3.0
Selatan
Barat laut

G Selatan 5.0

Peta Pulau Impiana

U

Air Terjun A
Ceria Gunung Raya

B Kampung
Permai

Ladang tebu

Hutan

Kampung Mesra

Ladang
Kelapa

Gua Cempaka

Skala 0 0.5 1 1.5 2 km

Dapatkah anda mencari lokasi harta karun itu? Bulatkan jawapan anda pada peta Pulau Bab 1
Impiana. Berapakah jarak sebenar perjalanan yang akan dilalui oleh Johan dan
rakan-rakannya?

15

BAB Peta Topografi

2

Mari kita terokai:

1 Peta topografi 54 Kg. Raya

Bukit Kelang

859

53

Apakah yang
dimaksudkan dengan
Sek. Kg. Jambu

peta topografi? 52 Kg.
Timbau

Kg.
Terengging
Bab 21
51
Sungai Dua28 29 30 31 32

Apakah yang akan 4 Perbezaan kegunaan rujukan grid 4 angka
anda pelajari?
dan rujukan grid 6 angka
✓ Menyatakan maksud
peta topografi. Rujukan grid Rujukan grid
4 angka 6 angka
✓ Mengenal pasti garisan
timuran dan garisan utaraan Menentukan Menentukan
dalam peta topografi. kedudukan kawasan kedudukan objek
yang luas dalam satu tertentu secara
✓ Menyatakan rujukan grid.
✓ Menerangkan perbezaan segi empat grid lebih spesifik

kegunaan rujukan grid 6 Hubung kait antara ciri pandang darat
4 angka dan 6 angka.
✓ Menunjuk cara membaca fizikal dengan ciri pandang darat budaya
rujukan grid 4 angka dan
6 angka untuk menentukan • 816
kedudukan dalam
peta topografi. Apakah perkaitan antara ciri pandang darat fizikal dengan
✓ Menganalisis hubung kait ciri pandang darat budaya dalam peta topografi?
ciri pandang darat fizikal dan
ciri pandang darat budaya
dalam peta topografi.
✓ Mentafsir peta topografi
secara keseluruhan.
16

Induksi Bab

Plbasaeenasbesatbiaehnsribenajseunie,latcapkuihsreeairddnptpaueiasnatgena-masddurtaueioasnanptagudpnoaegdltlonaraimaekmrfiaanutsturpuiafinaudnztnlua,iakkllgaaommmlakredaeimssepmaineendagtrnaalauuntntkataopapcrpnekaironaaiantgnpnarkdfaadsenafiaimrdnaumaannnrheutbgiumjrauakdekknaaramlarlnuaendktmgdiarrabnubi.dunupd.gaeaktPnyaepgaine.edtrtaDekafnaahsgiliutaraaaamnnnn

2 Garisan timuran dan 3 Rujukan grid (RG)

garisan utaraan 54 5410
Kg. Raya
859 9

53 8

Garisan 52 Kg. 7 Kg. Raya
utaraan Terengging
6
53 32
31 5

51 29 30 Rujukan grid 4
28 4 angka
3
Garisan timuran (RG 3153)
2

1

53 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

31 32

Rujukan grid
6 angka

(RG 314533)

5 Cara membaca rujukan grid 4 angka dan rujukan grid 6 angka

Garisan 54 5410
utaraan 53 Kg. Raya
Garisan 9
timuran 31 53 32 Garisan
31 utaraan 533 8
Garisan
timuran 314 7 Kg. Raya

6

5

4

3

2

1

53 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

31 32

7 Cara mentafsir peta topografi Kenal pasti ciri pandang darat fizikal
dan ciri pandang darat budaya yang
Perhatikan peta secara keseluruhan terdapat dalam peta.
untuk mendapatkan gambaran umum
tentang kawasan kajian.

Kaitkan ciri pandang darat fizikal Tafsirkan peta topografi tersebut
dengan ciri pandang darat budaya. menggunakan maklumat dan bukti
yang terdapat dalam peta.
Bab 2

17

2.1 Maksud Peta Topografi

Peta topografi

Menunjukkan keadaan bentuk Mempunyai garisan grid secara
muka bumi sesebuah kawasan melintang dan menegak

Ini ialah peta 55 Peta Kuala Krau PETUNJUK
topografi. Bolehkah Kontur
W.P. Sungai
anda nyatakan ciri Hutan
Kg. Paloh Getah
Padi sawah
sebuah peta topografi? 54 Jalan raya Peta topografi ialah peta
yang menggambarkan ciri
pandang darat fizikal dan

53 Jambatan ciri pandang darat budaya

Peta topografi Jalan kereta api sesuatu kawasan.
perlu mempunyai Petempatan

tajuk, petunjuk 52 Stesen trigonometri

dan skala. Sekolah

Wakil pos
Skala 1: 50 000
51
28 29 30 31 32

Peta ini dilukis menggunakan skala
dan simbol-simbol tertentu.

Bab 2 Uji Diri 2.1 Glosari

Senaraikan ciri peta topografi yang lengkap. Topografi: Bentuk muka
bumi sesuatu kawasan.
18

2.2 Garisan Timuran dan Garisan Utaraan

Garisan grid merupakan garisan-garisan dalam peta topografi yang dilukis secara
menegak dan melintang.

Garisan grid

Garisan timuran Garisan utaraan
• Garisan grid yang dilukis secara • Garisan grid yang dilukis secara

menegak. melintang.
• Garisan yang menunjukkan • Garisan yang menunjukkan

kedudukan sesuatu tempat kedudukan sesuatu tempat
ke arah timur. ke arah utara.
• Garisan grid dinomborkan dan • Garisan grid dinomborkan dan
nilainya semakin bertambah nilainya semakin bertambah
ke arah timur. ke arah utara.

Peta Kuala Krau
55

PETUNJUK
W.P. Kontur

54 Kg. Paloh Sungai
Kg. Raya Hutan
Bukit Kelang Getah
Garisan Padi sawah
utaraan 859 Jalan raya
Jambatan
53

Jalan kereta api

Sek. Kg. Jambu Petempatan
Kilang
52 Kg. Stesen trigonometri
Timbau

Kg. Sungai Dua Sek. Sekolah
Bab 2
Terengging

W.P. Wakil pos
51 Skala 1: 50 000

28 29 30 31 32

Garisan timuran

Peta 2.1 Garisan timuran dan garisan utaraan dalam peta topogra

Uji Diri 2.2

Apakah yang dimaksudkan dengan garisan timuran dan garisan utaraan?

19

2.3 Rujukan Grid

Apakah yang dimaksudkan dengan rujukan grid?

Kombinasi antara nilai Kita dapat menentukan kedudukan
garisan timuran dengan sesuatu tempat (lokasi) atau objek
pada peta topografi dengan cepat
nilai garisan utaraan dan mudah dengan menggunakan
pada titik persilangan. kaedah rujukan grid.

Rujukan
Grid

Terdapat dua cara untuk Nilai garisan timuran
menyatakan rujukan grid, hendaklah dibaca
iaitu rujukan grid 4 angka
dan rujukan grid 6 angka. dahulu, diikuti dengan
nilai garisan utaraan.

Rujukan grid 4 angka dan rujukan grid 6 angka

Apakah perbezaan dalam penggunaan rujukan grid 4 angka dengan
rujukan grid 6 angka?

Bab 2 Rujukan grid 4 angka lebih sesuai Rujukan grid 6 angka pula
digunakan untuk menentukan digunakan untuk menentukan
kedudukan sesuatu kawasan kedudukan sesuatu objek atau ciri
yang luas dalam segi empat grid. geografi yang lebih kecil dengan
Contohnya, kawasan hutan, pertanian spesifik. Contohnya, sekolah,
dan perlombongan. masjid, puncak bukit dan kilang.

54 54 10
Kg. Raya 9
8
53 7 Kg. Raya
31 32 6
5
Rujukan grid 4 angka 4
bagi Kg. Raya ialah 3
RG 3153. 2
1
20
53 0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
31 32

Rujukan grid 6 angka
bagi kilang ialah
RG 314533.

Membaca rujukan grid 4 angka

Membaca rujukan grid 4 angka bagi Kampung Raya
Langkah-langkah membaca rujukan grid 4 angka:
1. Tentukan segi empat grid bagi kedudukan Kg. Raya dalam peta topografi.
2. Rujuk nilai garisan timuran dan nilai garisan utaraan.
3. Baca nilai garisan timuran dan garisan utaraan yang berkenaan.

54
Kg. Raya

53

Kg. Jambu
52

30 31 32 33

54

Nilai rujukan grid merujuk Kg. Raya
penjuru barat daya segi
empat grid kedudukan
Kg. Raya.

53 32
31
Rujukan grid 4 angka
• Garisan timuran 31 Kg. Raya ialah RG 3153.
• Garisan utaraan 53

Rajah 2.1 Kedudukan Kg. Raya berpandukan rujukan grid 4 angka

Bab 2

21

Membaca rujukan grid 6 angka

54 Membaca rujukan grid 6 angka bagi kilang

Langkah-langkah membaca rujukan grid 6 angka:

53 Perhatikan kedudukan kilang dalam segi
empat grid 3153.

Bahagikan jarak di antara garisan timuran 31
dan 32 kepada 10 bahagian yang sekata dan
52 31 32 33 nomborkannya dari 0 hingga 10.
30

Bahagikan pula jarak di antara garisan utaraan
53 dan 54 kepada 10 bahagian yang sekata
dan nomborkannya dari 0 hingga 10.

Dapatkan titik persilangan garisan timuran
dengan garisan utaraan yang merentas kilang.

54 5410
Kg. Raya
9
53 8

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 7 Kg. Raya

31 32 6
5
4
3
2
1

53 0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

31 32

5410 • Nilai garisan timuran ialah

9

8 314 dan nilai garisan
utaraan ialah 533.
7 Kg. Raya

6

5

4 • Oleh itu, kedudukan kilang
3 dalam peta di atas ialah
2

1 RG 314533.

53 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

31 32

Rajah 2.2 Kedudukan kilang berpandukan rujukan grid 6 angka

Bab 2 Uji Diri 2.3

Bina peta pemikiran untuk menunjukkan persamaan dan perbezaan penggunaan rujukan
grid 4 angka dengan rujukan grid 6 angka.

22

2.4 Ciri Pandang Darat Fizikal dan Ciri Pandang

Darat Budaya

Apakah yang membezakan ciri pandang darat fizikal dengan ciri pandang
darat budaya?

Ciri pandang darat fizikal dan ciri pandang darat budaya

Ciri pandang darat fizikal Ciri pandang darat budaya
Merujuk pelbagai ciri semula Merujuk ciri buatan manusia
jadi seperti bentuk muka bumi, seperti guna tanah, kegiatan
saliran dan tumbuh-tumbuhan ekonomi penduduk, petempatan,
semula jadi. kemudahan sosial serta
pengangkutan dan perhubungan.

Belukar Kontur Jalan raya Jambatan

Tasik Sungai Jalan kereta Getah
api

Rumput Hutan Masjid Kelapa
sawit

Paya nipah Paya bakau Kuil Padi
Tokong sawah
Tg. Bt. Gereja

Tanjung Bukit

Rajah 2.3 Contoh simbol pada peta topogra yang mewakili ciri pandang darat zikal dan ciri pandang darat budaya Bab 2
23

Pada umumnya, ciri pandang darat fizikal akan mempengaruhi
kewujudan ciri pandang darat budaya di sesuatu kawasan.
Lihat rajah di bawah untuk memahami saling kaitan tersebut.

Ciri pandang darat fizikal Ciri pandang darat budaya yang diwujudkan

Tanah pamah • Pertanian: Tanaman padi sawah, nanas
• Pengangkutan: Jalan raya, jalan kereta api,

lapangan terbang
• Petempatan: Rumah
• Kemudahan sosial: Sekolah, hospital, tempat ibadat

Tanah beralun • Pertanian: Tanaman getah dan kelapa sawit
• Petempatan: Rumah

Tanah tinggi • Pertanian: Tanaman teh dan sayur-sayuran
hawa sederhana

• Pelancongan: Kemudahan penginapan
• Kuasa hidroelektrik: Empangan

Pinggir laut • Perikanan: Petempatan nelayan, pelabuhan
• Pelancongan: Tempat berkelah, jeti

Saliran • Sumber air: Paip saluran air
• Pengangkutan: Jeti, pangkalan bot

Tumbuhan • Pembalakan: Kem pembalakan, petempatan
semula jadi • Pelancongan: Laluan pejalan kaki

Rajah 2.4 Hubung kait antara pandang darat zikal dengan pandang darat budaya

Imbas Saya

Bab 2 Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) berfungsi menerbitkan peta
topografi untuk tujuan perancangan, pengurusan sumber asli, pemuliharaan
alam sekitar, pembangunan, pemantauan dan keselamatan. Layari laman web
berikut untuk maklumat lanjut tentang JUPEM:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Nota2.html

24

Uji Diri 2.4

Berdasarkan peta topografi di bawah, senaraikan saling kaitan antara ciri pandang darat
fizikal dengan ciri pandang darat budaya. Isi jawapan anda dalam jadual yang berikut.

Peta Batu Karang

19 P.P. PETUNJUK
B.P. Kontur
Sek. Sungai
Sek. Padi sawah
18 Jalan raya
Kg.
Batu
Kayu

Kg. Jujur Petempatan
Getah

Sek. Sekolah
17 B.P. Balai polis
Sungai Timah
Kg. Selesa P.P. Pejabat pos

16 Kg. Bangau

Kg. Hijau
Kuda

1510 11 12 13 Skala 1: 50 000
14
Ciri pandang darat fizikal Kepentingan
Tanah pamah (i) Pertanian Ciri pandang darat budaya
(ii) (i) Sawah padi
Tanah beralun (i) Pertanian (ii)
(ii) (i)
(ii)

Aktiviti 2.1 Bab 2

Tajuk: Pandang darat fizikal dan pandang darat budaya
Objektif: (i) Mengenal pasti pelbagai ciri pandang darat fizikal dan ciri pandang darat

budaya yang terdapat di sekitar tempat tinggal murid.
(ii)Melukis simbol-simbol yang sesuai bagi mewakili ciri tersebut.

Alatan: Pen, buku latihan, pensel warna, pembaris
Langkah-langkah:
1. Lihat sekeliling kawasan tempat tinggal anda.
2. Kenal pasti ciri pandang darat fizikal dan ciri pandang darat budaya yang terdapat

di kawasan tersebut.
3. Lukiskan simbol-simbol yang sesuai untuk mewakili ciri tersebut di dalam buku

latihan anda.

25

2.5 Mentafsir Peta Topografi

Bagaimanakah anda mentafsir sebuah peta topografi?

Kita mentafsir peta topografi untuk mengenal pasti dan menghubungkaitkan ciri
pandang darat fizikal dengan ciri pandang darat budaya. Selain itu, melalui peta
tersebut kita dapat menentukan taburan penduduk, kedudukan dan pola petempatan.

Tafsirkan Peta 2.2 untuk mengetahui saling kaitan antara ciri pandang darat
fizikal dengan ciri pandang darat budaya.

Peta Jerteh PETUNJUK
08 Kontur
Sungai
Kg. Gelang Hutan
07 Paya nipah
Padi sawah
06
Kg. Sawah Getah
Jalan raya
05 SriunnggaiNe Ladang Jambatan
Bukit Oh Petempatan

04 P. D. Stesen trigonometri
Sek. Sekolah
Bukit Oh P.P. P.P. Pejabat pos
B.P. Balai polis
666 Pekan P.D. Pejabat daerah
Jabir
B.P. Klinik
Sek.

03
Ladang
Baharu

Bab 2 02

Sek.

Skala 1 : 50 000
01

64 65 66 67 68 69
Peta 2.2 Peta Jerteh

26

Langkah-langkah mentafsir peta topografi

Perhatikan peta secara keseluruhan Kenal pasti ciri pandang darat fizikal
untuk mendapatkan gambaran dan ciri pandang darat budaya yang
umum tentang kawasan kajian. terdapat dalam peta.

Kaitkan ciri pandang darat fizikal Tafsirkan peta topografi tersebut
dengan ciri pandang darat budaya. menggunakan maklumat dan bukti
yang terdapat dalam peta.

Contoh tafsiran Bab 2

Peta topografi menunjukkan kawasan Jerteh. Ciri pandang darat fizikal yang
terdapat di kawasan peta ialah sungai, hutan dan paya nipah. Manakala ciri
pandang darat budaya di kawasan peta pula adalah terdiri daripada jalan
raya, ladang getah, sawah padi, petempatan, jambatan, pejabat daerah,
sekolah, pejabat pos dan balai polis.

Sebahagian besar bentuk muka bumi di kawasan peta adalah terdiri
daripada kawasan tanah pamah yang rata kecuali di sebelah barat dayanya
yang merupakan kawasan tanah tinggi. Kawasan tanah pamah digunakan
untuk petempatan, pengangkutan dan pertanian. Manakala kawasan tanah
beralun yang bersaliran baik pula digunakan untuk penanaman getah. Saliran
utama ialah Sungai Nering.

Berdasarkan peta, kegiatan ekonomi utama penduduk ialah pertanian.
Tanaman yang diusahakan ialah padi sawah dan getah. Padi sawah ditanam
di kawasan lembah sungai dan tanah pamah seperti di sekitar Kg. Sawah dan
Kg. Gelang. Tanaman getah pula diusahakan di kawasan kaki bukit dan tanah
pamah secara kebun kecil dan ladang, misalnya, Ladang Bukit Oh.

Pekan Jabir menjadi kawasan tumpuan penduduk dan mempunyai pola
petempatan berpusat. Kawasan ini mempunyai kemudahan sosial seperti
sekolah, klinik, balai polis dan pejabat pos. Petempatan berkelompok
terdapat di Ladang Baharu. Petempatan berjajar pula terdapat di segi empat
grid 6605.

27

Uji Diri 2.5 Peta Ulu Pendang

40 Kg. Bukit Jenkol PETUNJUK
39 Rumbia Kontur
38 874 Sungai
37 Hutan
B.P. Padi sawah
Sek. Kelapa sawit
Getah
Sungai Jengka l Jalan raya
Jambatan
Petempatan
Stesen trigonometri
Benteng

Sek. Sekolah
B.P. Balai polis

36

Ldg. Kg. Skala 1: 50 000
Mesra 19
Batu
18
Tiga
35

15 16 17

1. Senaraikan tiga kegiatan ekonomi yang dijalankan oleh penduduk dalam peta di atas.

2. Pada pendapat anda, mengapakah tiada petempatan dibina di kawasan timur laut peta?

Bab 2 Aktiviti 2.2

Tajuk: Mentafsir peta topografi
Objektif: (i) Mengenal pasti ciri pandang darat fizikal dan ciri pandang darat budaya.

(ii) Menghubungkaitkan ciri pandang darat fizikal dengan ciri pandang darat
budaya.

(iii)Mentafsir peta topografi.
Alatan: Pen penanda, pen, peta topografi, buku catatan, kertas mahjung
Langkah-langkah:
1. Bahagikan kelas kepada empat hingga lima orang dalam satu kumpulan.
2. Setiap kumpulan akan diberikan satu peta topografi.
3. Kenal pasti ciri pandang darat fizikal dan ciri pandang darat budaya yang terdapat

dalam peta topografi masing-masing.
4. Kaitkan ciri pandang darat fizikal dengan ciri pandang darat budaya.
5. Tafsirkan peta topografi tersebut.
6. Persembahkan hasil setiap kumpulan di hadapan kelas.

28

IMBAS KEMBALI

Peta Topografi
Peta yang menggambarkan ciri pandang
darat fizikal dan ciri pandang darat budaya
sesuatu kawasan yang dilukis menggunakan

skala dan simbol-simbol tertentu

Rujukan grid Pandang darat Pandang darat
Nilai garisan timuran fizikal budaya

dengan Ciri semula jadi: Ciri buatan manusia:
garisan utaraan pada • Saliran • Petempatan
• Bentuk muka bumi • Kegiatan ekonomi
titik persilangan • Tumbuh-tumbuhan • Kemudahan sosial
• Pengangkutan
semula jadi
dan perhubungan

Rujukan grid Rujukan grid Saling kaitan antara
4 angka 6 angka ciri pandang darat fizikal

Menentukan Menentukan dengan
kedudukan sesuatu kedudukan objek ciri pandang darat budaya
kawasan dalam segi tertentu secara Mentafsir peta topografi

empat grid lebih spesifik

54 54 10 • Perhatikan peta secara keseluruhan
Kg. Raya 9 • Kenal pasti ciri pandang darat fizikal
8
7 Kg. Raya dan ciri pandang darat budaya
6 • Kaitkan ciri pandang darat fizikal
5
4 dengan ciri pandang darat budaya
3 • Tafsirkan peta
2
53 32 1
31
53 0
RG 3153 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
31 32

RG 314533

Bab 2

29

Cabaran Minda

Berdasarkan peta topografi Kuala Sedili, jawab soalan yang berikut.

Peta Kuala Sedili PETUNJUK
34
Kontur
Kg. Kg. B.P. Sungai
Sawah Nibung Getah
Padi sawah
Sek. Paya bakau
Jalan raya
33 Jambatan
Petempatan
Sek. Sek. Sekolah
B.P. Balai polis
32
Kg.
Ayu
Bab 2 Sungai Nibun Ladang
g Balau

31

Sek.

Kg.
Pulau

Skala 1: 50 000
30

60 61 62 63 64 65

1. (a) Nyatakan rujukan grid 4 angka bagi ciri yang berikut.

Tempat Rujukan Grid 4 angka
(i) Kg. Sawah
(ii) Ladang Balau

(b) Nyatakan rujukan grid 6 angka bagi ciri yang berikut.

Tempat Rujukan Grid 6 angka
(i) Balai polis
(ii) Sekolah di Kg. Pulau

2. Nyatakan dua ciri pandang darat fizikal dalam peta topografi di atas.
3. Apakah pekerjaan utama penduduk di Ladang Balau (RG 6331)?
4. Mengapakah tanaman padi banyak diusahakan di bahagian barat laut peta?

5. Kawasan yang manakah menjadi tumpuan penduduk? Mengapa?

6. Sekiranya anda seorang pegawai perancang bandar, kemukakan Imbas Saya
cadangan yang dapat anda lakukan untuk membangunkan kawasan
segi empat grid 6130 supaya menjadi kawasan tumpuan penduduk.

Kuiz Interaktif 2

30

Geografi
Fizikal

• Pengaruh Pergerakan Bumi terhadap
Cuaca dan Iklim

• Cuaca dan Iklim di Malaysia

Geografi Fizikal
dalam bahagian ini
membincangkan keadaan fizikal
bumi dan membolehkan murid
mengetahui tentang pengaruh
pergerakan bumi terhadap cuaca
dan iklim serta ciri-ciri cuaca dan
iklim di Malaysia.

BAB Pengaruh Pergerakan
Bumi terhadap Cuaca
3
dan Iklim

Mari kita terokai: Bulan

1 Cara pergerakan bumi

Orbit bulan

Matahari

Pergerakan bumi terdiri daripada putaran bumi
dan peredaran bumi.

4 Kesan-kesan peredaran bumi

Apakah yang akan Musim panas Musim bunga
anda pelajari?
Musim luruh Musim sejuk
✓ Mengenal pasti dua cara
Bab 3 pergerakan bumi. Apakah kesan-kesan peredaran bumi mengelilingi
matahari?
✓ Menerangkan tentang
putaran bumi dan
peredaran bumi.

✓ Menunjukkan kesan
putaran bumi.

✓ Menunjukkan kesan
peredaran bumi.

✓ Membahaskan kesan
pergerakan bumi terhadap
cuaca dan iklim.

32

BInduksi BabkiPkeelijrmaugdm.eiaPrianekbreaeemndrpapburauattmnamribuiudnsmiiimtiaemtdlaaaeshlnapmgmaeeklswisleiinutnagjyuhiadumknsaaadntmai phkbaeailrlwbi baatesegalraaenihdkbameersreainmknyliemetnebgrsaheebaldkidleianarngphbai cnemuaral.aactkaauhdnaayrani.

2 Putaran bumi dan peredaran bumi 3 Kesan-kesan putaran bumi

Kutub Satah tegak Kutub Utara
Utara
Satah tegak
Barat Paksi bumi
condong 23½°
Cahaya
Timur matahari
Matahari

Kutub Kutub Selatan
Selatan
Bolehkah anda nyatakan kesan-kesan
Bumi berputar pada paksinya sambil putaran bumi?
beredar mengelilingi matahari.

5 Kesan-kesan pergerakan bumi terhadap cuaca dan iklim
23½°U
KU
Ekuinoks Musim Bunga

21 Mac GS

GK

GJ

KS 23½°S

23½°U KU 23½°U KU

Solstis Musim Panas GS Matahari KS GS Solstis Musim Sejuk
GK
21 Jun KS GJ GK 22 Disember
GJ
23½°S 23½°S

23½°U KU

KS GS Ekuinoks Musim Luruh Bab 3
GK 23 September

GJ 23½°S

33

3.1 Pergerakan Bumi

Sistem suria terdiri daripada matahari dan lapan buah planet yang utama. Kesemua
planet ini beredar mengelilingi matahari mengikut orbit masing-masing.

Matahari

Utarid Zuhrah Bumi Marikh Zuhal Uranus Neptun
Musytari

Rajah 3.1 Sistem suria Glosari

• Pergerakan bumi dalam sistem suria berlaku melalui dua Orbit: Laluan yang
cara, iaitu putaran bumi dan peredaran bumi. diikuti oleh sesuatu
planet dan satelit
• Bumi berputar pada paksinya sambil beredar mengelilingi dalam pergerakan
matahari mengikut orbitnya yang berbentuk elips (bujur). mengelilingi matahari.

PETUNJUK Orbit bulan Bulan
Putaran bumi Bumi

Peredaran bumi

Matahari

Orbit bumi

Rajah 3.2 Putaran dan peredaran bumi Uji Diri 3.1

Bab 3 Imbas Saya 1. Nyatakan dua cara pergerakan bumi.

Layari laman web berikut untuk 2. Bumi beredar mengelilingi .
maklumat tentang penemuan
planet baharu mirip bumi:
http://bukutekskssm.my/
Geografi/Nota3.html

34

3.2 Putaran Bumi

Bumi berputar pada paksinya yang Satah tegak Kutub
mempunyai kecondongan sudut 23½° Utara
pada satah tegak.
Paksi bumi
Putaran bumi adalah dari arah barat Barat condong 23½°
ke timur atau mengikut arah lawan
pusingan jam. Timur

Satu putaran yang lengkap mengambil Kutub
masa 24 jam atau satu hari. Selatan

Rajah 3.3 Putaran bumi pada paksinya

Kesan-kesan putaran bumi

Kejadian siang dan malam

Imbas Satah tegak Kutub Utara

Gambar Bahagian yang
tidak menerima
pancaran matahari
akan mengalami
waktu malam

Matahari Cahaya
matahari

Bahagian yang Kutub Selatan Bab 3
menghadap

matahari akan
mengalami
waktu siang

Rajah 3.4 Kejadian siang dan malam

35

Perbezaan waktu tempatan

Bumi mengambil masa 24 jam untuk melengkapkan satu Kesan putaran bumi
putaran (360º). Dalam setiap jam, bumi akan berputar dalam tempoh 24 jam
sebanyak 15º longitud atau 4 minit bagi setiap 1º longitud. telah mewujudkan 24
zon waktu, iaitu satu jam
Perlawanan bola sepak Satelit bagi setiap satu zon.
semasa Sukan Olimpik angkasa Putaran bumi dari barat
Rio, Brazil (2016) disiarkan ke timur menyebabkan
secara langsung pada kawasan di timur
waktu yang berbeza di Garisan Meridian
tempat yang berlainan. Pangkal menerima
cahaya matahari terlebih
Stadium Rio de Janeiro, Satelit dahulu berbanding
Brazil (45°B) bumi dengan kawasan di
8:30 malam, Rabu sebelah barat.

Imbas Saya

Alaska, 150°B London, 0° Lahore, 75°T Layari laman web berikut
1:30 petang, 11:30 malam, 4:30 pagi, untuk mengetahui cara
Khamis mengira waktu tempatan:
Rabu Rabu http://bukutekskssm.my/
Geografi/Nota4.html

Rajah 3.5 Perbezaan waktu antara tempat

165°B150°B135°B 120°B 105°B 90°B 75°B 60°B 45°B 30°B 15°B 0° 15°T 30°T 45°T 60°T 75°T 90°T 105°T 120°T 135°T150°T165°T 180°T

Garisan Meridian Isnin
Pangkal (GMP) Ahad

San Tokyo Garisan Tarikh Antarabangsa (GTA) 23½°U
Francisco Kuala Lumpur 0°
23½°S
Garisan Khatulistiwa

Isnin tengah hari Ahad

Bab 3 1:00 2:00 3:00 4:00 5:00 6:00 7:00 8:00 9:00 10:00 11:00 12:00 1:00 2:00 3:00 4:00 5:00 6:00 7:00 8:00 9:00 10:00 11:00 12:00

Pagi Petang Malam

Peta 3.1 Zon-zon waktu

36

Pembiasan angin lazim Hemisfera utara

• Putaran bumi dari barat ke timur menghasilkan Hemisfera
daya graviti bumi yang dinamakan daya koriolis. selatan
• Daya koriolis ini boleh menyebabkan
pemesongan arah tiupan angin lazim dunia. Rajah 3.6 Pembiasan angin lazim

• Di hemisfera utara, tarikan graviti
menyebabkan pergerakan angin terbias ke
arah kanan daripada arah tiupannya.
• Di hemisfera selatan pula, tiupan
angin adalah terbias ke arah kiri.

Kejadian pasang surut Glosari

Fenomena pasang surut berlaku Daya koriolis: Daya
sebanyak dua kali dalam tempoh pesongan aliran udara
24 jam disebabkan oleh tarikan yang terhasil kesan
graviti antara bumi dengan bulan putaran bumi
atau bumi dengan matahari. pada paksinya.
Graviti: Daya tarikan
Air surut yang menggerakkan
A jasad ke arah pusat
bulan atau bumi.
Air Air
pasang pasang GEOGRAFI
Tarikan
D Bumi B graviti bulan Bulan Terdapat dua jenis
pasang surut:
C • Pasang perbani atau
Air surut
air pasang besar
Rajah 3.7 Kejadian air pasang dan air surut berlaku apabila
bulan, bumi dan
Daya tarikan graviti bulan yang kuat akan menarik air laut matahari berada
di permukaan bumi yang menghadap bulan. dalam kedudukan
garis lurus.
• Kawasan B dan D akan • Pada masa yang sama, • Pasang anak berlaku Bab 3
mengalami peningkatan kawasan A dan C akan apabila bulan,
paras air laut atau mengalami air surut matahari dan bumi
terjadinya air pasang. kerana air laut tertarik ke berada pada
kawasan B dan D. sudut tegak.

(Sumber: National Ocean
Service, 2016)

http://bukutekskssm.my/
Geografi/Rajah1.html

37

Uji Diri 3.2

Satah Kutub Jawab soalan yang berikut berdasarkan rajah.
tegak Utara
1. Nyatakan cara pergerakan bumi tersebut.
Arah
putaran 2. Berapa lamakah tempoh yang diperlukan oleh
bumi untuk melengkapkan satu pusingan?

3. Nyatakan arah putaran bumi.

4. Berapakah kecondongan paksi bumi pada
satah tegak?

Kutub
Selatan

3.3 Peredaran Bumi

Bumi beredar mengelilingi mahatari mengikut arah lawan jam. Satu peredaran
yang lengkap mengambil masa selama 365¼ hari atau satu tahun.
Imbas
Gambar

Orbit bumi Bulan
Bumi

Matahari

Rajah 3.8 Peredaran bumi

GEOGRAFI

• Perihelion merupakan jarak bumi yang Julai Matahari Januari
paling hampir dengan matahari dan Bumi
berlaku kira-kira dua minggu selepas 152 juta km 147 juta km
solstis musim sejuk. Afelion
Perihelion Bumi
• Afelion, iaitu jarak bumi yang paling jauh
Bab 3 dari matahari pula berlaku kira-kira dua (Sumber: timeanddate.com, 2017)
minggu selepas solstis musim panas.

38

Kesan-kesan peredaran bumi

Kejadian empat musim di kawasan beriklim sederhana

Musim panas Musim bunga
Musim luruh Musim sejuk

GEOGRAFI

Kejadian empat musim di hemisfera utara dan hemisfera selatan:

Musim Hemisfera utara Hemisfera selatan Mengapakah bulan
Bunga Mac – Mei September – November Disember sering
Panas Jun – Ogos Disember – Februari dirujuk sebagai
Luruh September – November Mac – Mei musim sejuk?
Sejuk Disember – Februari Jun – Ogos
Bab 3

39

Peredaran bumi mengelilingi matahari dan kecondongan paksi bumi menyebabkan
kedudukan matahari tengah hari berubah-ubah seiring dengan perubahan musim.

A 23½°U KU

Ekuinoks Musim Bunga GS
21 Mac GK
GJ
KS
23½°S

23½°U KU 23½°U KU

GS 23½°U GS
GK KS
GJ GK

KS 23½°S GJ

Solstis KS 23½°S
Musim Panas Solstis

21 Jun Musim Sejuk
22 Disember
B
D

KU

PETUNJUK GS

GS Garisan Sartan GK Ekuinoks Musim Luruh
GK Garisan Khatulistiwa
GJ Garisan Jadi GJ 23 September
KU Kutub Utara
KS Kutub Selatan 23½°S C

Rajah 3.9 Kejadian empat musim akibat peredaran bumi mengelilingi matahari

Imbas Saya GEOGRAFI

Lihat video tentang Contoh negara yang mengalami empat
ekuinoks dalam laman musim mengikut benua:
web berikut:
Bab 3 http://buku tekskssm. Benua Negara
my/Geografi/Video3. Asia Jepun, Korea Selatan, China
html Amerika Utara Kanada, Amerika Syarikat
Eropah Perancis, Itali, Jerman, Belanda
40 Australia Australia

(Sumber: Planet Science, 2016)

A D
Ekuinoks musim bunga (21 Mac) Solstis musim sejuk (22 Disember)
Matahari tengah hari tegak di atas Matahari tengah hari tegak di atas
kepala di Garisan Khatulistiwa (0°). kepala di Garisan Jadi (23½°S).
Hemisfera utara mengalami musim Hemisfera utara mengalami musim
bunga dan hemisfera selatan sejuk dan hemisfera selatan
mengalami musim luruh. mengalami musim panas.
Hampir semua kawasan di permukaan Waktu siang di kawasan hemisfera
bumi mengalami tempoh siang dan selatan lebih panjang berbanding
malam yang sama panjang. dengan waktu malam.
Waktu malam di hemisfera utara
B lebih panjang berbanding dengan
Solstis musim panas (21 Jun) waktu siang.
Matahari tengah hari tegak di atas Kutub Selatan mengalami 24 jam
kepala di Garisan Sartan (23½°U). siang manakala Kutub Utara
Hemisfera utara mengalami musim mengalami 24 jam malam
panas dan hemisfera selatan (November – April).
mengalami musim sejuk.
Kawasan di hemisfera utara C
mengalami waktu siang yang lebih Ekuinoks musim luruh (23 September)
panjang berbanding dengan Matahari tengah hari tegak di atas
waktu malam. kepala di Garisan Khatulistiwa (0°).
Kawasan di hemisfera selatan pula Hemisfera utara mengalami musim
waktu malamnya lebih panjang luruh dan hemisfera selatan
berbanding dengan waktu siang. mengalami musim bunga.
Kutub Utara mengalami 24 jam siang, Hampir semua kawasan di permukaan
manakala Kutub Selatan mengalami bumi mengalami tempoh siang dan
24 jam malam (Mei – Oktober). malam yang sama panjang.

John menyambut hari Krismas pada musim Imbas Saya Bab 3
panas di Perth, Australia. Bagaimana pula
dengan Andrew yang tinggal di London? Layari laman web berikut untuk latihan
Apakah musim yang dialaminya pada hari tentang peredaran bumi:
Krismas tersebut? Pada pendapat anda, http://bukutekskssm.my/Geografi/
mengapakah wujudnya perbezaan musim Latihan1.pdf
antara kedua-dua kawasan tersebut?

41

Fenomena gerhana

Gerhana bulan

Matahari Bumi

Bulan

Rajah 3.11 Gerhana bulan

Fenomena ini berlaku apabila matahari, bumi dan bulan berada dalam satu garisan
lurus. Pada ketika ini, bumi akan melindungi cahaya matahari daripada terpancar ke
bulan. Keadaan ini menyebabkan bulan akan ditutupi oleh bayang-bayang bumi dan
menyebabkan berlakunya gerhana bulan.

Gerhana matahari

Matahari Penumbra
Bulan

Bumi

Bab 3 Umbra

Rajah 3.12 Gerhana matahari

Gerhana matahari berlaku apabila kedudukan bulan menghalang cahaya matahari
ke bumi yang menyebabkan bayang-bayang bulan melindungi bumi. Pada ketika
ini, kedudukan matahari, bulan dan bumi berada dalam satu garisan lurus. Gerhana
matahari tidak meliputi seluruh permukaan bumi kerana bulan adalah lebih kecil
daripada bumi. Gerhana penuh berlaku di zon umbra yang kecil, manakala gerhana
separa terjadi di zon penumbra yang lebih besar.

GEOGRAFI

Gerhana matahari lebih singkat masanya berbanding dengan gerhana bulan.
Semasa berlaku gerhana penuh matahari, keadaan bumi menjadi hampir gelap.
Pada masa ini, hanya terdapat sedikit jalur cahaya yang terang di sekeliling
matahari yang dikenali sebagai Korona.
Layari laman web berikut untuk animasi gerhana matahari pada 9 Mac 2016:
http://bukutekskssm.my/Geografi/Nota6.html

(Sumber: Solar Eclipse, 2016)

42