แผนสมดุลเคมี

แผนการจัด จั การเรีย รี นรูั รายวิช วิ าเคมี ( ว 32203) หน่วยการเรียนรู้ สมดุลเคมี ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ครูปิยะอนงค์ นิศาวัฒ วั นานันท์ โรงเรีย รี นกีฬกี านครนนท์วิ ท์ ท วิ ยา 6

1 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 1 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง สภาวะสมดุล (1) เวลาเรียน 2 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ ทดสอบและอธิบายความหมายของปฏิกิริยาผันกลับได้และภาวะสมดุล 3) สาระสำคัญ ปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นและดำเนินไปทิศทางเดียวคือจากตัวทำปฏิกิริยาเปลี่ยนแปลงเป�นผลิตภัณฑ์ เป�น ปฏิกิริยาที่เกิดอย่างสมบูรณ์ปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นทั้งไปข้างหน้าและย้อนกลับ ทำให้มีตัวทำปฏิกิริยาและ ผลิตภัณฑ์ อยู่ในระบบ เรียกว่า ปฏิกิริยาผันกลับได้ 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. อธิบายความหมายของปฏิกิริยาผันกลับได้และภาวะสมดุล( K) 2. ทดสอบเพื่ออธิบายความหมายของปฏิกิริยาผันกลับได้และภาวะสมดุล(P) 3. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A) 5) สาระการเรียนรู้ ในปฏิกิริยาเคมี เมื่อตัวทำปฏิกิริยาเปลี่ยนเป�นสารผลิตภัณฑ์ เรียกว่า ปฏิกิริยาไปข้างหน้า และถ้า ผลิตภัณฑ์เปลี่ยนกลับมาเป�นตัวทำปฏิกิริยา เรียกว่า ปฏิกิริยาย้อนกลับ ปฏิกิริยาที่เกิดไปข้างหน้าและ ย้อนกลับได้ เรียกว่า ปฏิกิริยาผันกลับได้ปฏิกิริยาไปข้างหน้าและปฏิกิริยาย้อนกลับนี้เขียนแทนด้วยลูกศรไป และกลับ ( ) ซึ่งแสดงว่าเป�นปฏิกิริยาผันกลับได้

2 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูยกตัวอย่างการเปลี่ยนแปลงของสารที่สังเกตเห็นได้ง่ายเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว เกิดขึ้นค่อนข้างเร็วและดำเนินไปในทิศทางเดียว เช่น การเผาไหม้น้ำมันเชื้อเพลิง การบูดเน่า ของอาหาร การระเหิดของน้ำ 2) จากนั้นครูยกตัวอย่างปรากฏการณ์ในธรรมชาติหรือในชีวิตประจำวันที่ดูเสมือนว่าไม่มีการ เปลี่ยนแปลงของสารเกิดขึ้น เช่น หินงอกหินย้อยที่พบเห็นในถ้ำ ระดับน้ำที่บรรจุอยู่ในภาชนะป�ด แล้วใช้ คำถามนำว่า ปรากฏการณ์เหล่านี้มีการเปลี่ยนแปลงของสารเกิดขึ้นหรือไม่ เพราะเหตุใดจึงไม่สามารถ สังเกตเห็นการเปลี่ยนแปลง และหาต้องการตรวจสอบว่ามีการเปลี่ยนแปลงของสารอยู่หรือไม่จะทำได้อย่างไร 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) ครูให้นักเรียนพิจารณาปริมาตรน้ำในระบบเป�ดและระบบป�ด เมื่อเวลาผ่านไปในรูป 9.1 จากนั้นอธิบายการลดลงของระดับน้ำที่อยู่ในภาชนะเป�ด แล้วใช้คำถามนำว่า - น้ำในภาชนะป�ดมีการระเหยเป�นไอน้ำหรือไม่มีกระบวนการใดที่ทำาให้น้ำในภาชนะที่ป�ดฝา มีระดับคงที่ เพื่อนำเข้าสู่กิจกรรม 9.1 2) ครูให้นักเรียนทำกิจกรรม 9.1 การเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับได้ แล้วให้นักเรียนอภิปรายผลการ ทำกิจกรรมโดยใช้คำถามท้ายกิจกรรม 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) นักเรียนและครูร่วมกันสรุปผลการทำกิจกรรมซึ่งสามารถสรุปได้ว่า จำนวนลวดเสียบจากกลุ่ม A ไป B และจากกลุ่ม B ไป A ในแต่ละครั้งมีจำนวนเท่ากัน 2) ครูให้ความรู้เกี่ยวกับปฏิกิริยาผันกลับได้ ในปฏิกิริยาเคมี เมื่อตัวทำปฏิกิริยาเปลี่ยนเป�นสารผลิตภัณฑ์ เรียกว่า ปฏิกิริยาไปข้างหน้า และถ้าผลิตภัณฑ์เปลี่ยนกลับมาเป�นตัวทำปฏิกิริยา เรียกว่า ปฏิกิริยาย้อนกลับ ปฏิกิริยาที่เกิดไปข้างหน้าและ ย้อนกลับได้ เรียกว่า ปฏิกิริยาผันกลับได้ปฏิกิริยาไปข้างหน้าและปฏิกิริยาย้อนกลับนี้เขียนแทนด้วยลูกศรไป และกลับ ( ) ซึ่งแสดงว่าเป�นปฏิกิริยาผันกลับได้ 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) ครูนำอภิปรายเพื่อเชื่อมโยงกิจกรรม 9.1 กับการเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับได้ การเปลี่ยนแปลงไป ข้างหน้า การเปลี่ยนแปลงย้อนกลับ สภาวะสมดุลพลวัต แล้วอธิบายการเข้าสู่สมดุลของน้ำที่อยู่ในภาชนะป�ด ซึ่งเป�นการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ โดยใช้รูป 9.2 ตามรายละเอียดในหนังสือเรียน

3 ภาวะที่ระบบเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้า และย้อนกลับด้วยอัตราที่เท่ากันและสมบัติของระบบคงที่ เรียกว่า ภาวะสมดุล สมดุลของระบบที่มีการเปลี่ยนแปลงทั้งไปข้างหน้าและย้อนกลับเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง ตลอดเวลาด้วยอัตราเร็วที่เท่ากัน เรียกว่า สมดุลพลวัต 6.5 ขั้นประเมินผล 1) ครูให้นักเรียนตอบคำถามตรวจสอบความเข้าใจ 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ - กิจกรรม 9.1 การเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับได้ 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. อธิบายความหมายของปฏิกิริยา ผันกลับได้และภาวะสมดุล( K) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 2. ทดสอบเพื่ออธิบายความหมาย ของปฏิกิริยาผันกลับได้และภาวะ สมดุล (P) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 3. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

4 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6

6 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 2 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง สภาวะสมดุล (2) เวลาเรียน 3 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ อธิบายการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสาร อัตราการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้า และอัตราการ เกิดปฏิกิริยาย้อนกลับ เมื่อเริ่มปฏิกิริยาจนกระทั่งระบบอยู่ในภาวะสมดุล 3) สาระสำคัญ ปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นและดำเนินไปทิศทางเดียวคือจากตัวทำปฏิกิริยาเปลี่ยนแปลงเป�นผลิตภัณฑ์ เป�น ปฏิกิริยาที่เกิดอย่างสมบูรณ์ปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นทั้งไปข้างหน้าและย้อนกลับ ทำให้มีตัวทำปฏิกิริยาและ ผลิตภัณฑ์ อยู่ในระบบ เรียกว่า ปฏิกิริยาผันกลับได้ 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. อธิบายการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสาร อัตราการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้า และอัตราการ เกิดปฏิกิริยาย้อนกลับ เมื่อเริ่มปฏิกิริยาจนกระทั่งระบบอยู่ในภาวะสมดุล ( K ) 2. บอกวิธีทดสอบไอร์ออน (III)ไอออน (Fe3+) ไอร์ออน (II) ไอออน (Fe2+)และไอโอดีน (I2) ได้ (P) 3. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A)

7 5) สาระการเรียนรู้ ระบบที่อยู่ในภาวะสมดุล ต้องมีลักษณะ สำคัญได้แก่ - ต้องเกิดในระบบป�ด (มวลคงที่ พลังงานไม่คงที่) - ต้องเป�นปฏิกิริยาผันกลับได้ - อัตราการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้าเท่ากับปฏิกิริยาย้อนกลับ - สมบัติของระบบคงที่ (สี อุณหภูมิ ความเข้มข้น และจำนวนโมล) 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูทบทวนความรู้เดิมเรื่องสมดุลระหว่างสถานะและสมดุลในสารละลายอิ่มตัว จากนั้นถาม นักเรียนว่า เมื่อสารเกิดปฏิกิริยาเคมีจะมีภาวะสมดุลเกิดขึ้นหรือไม่ อย่างไร 2) ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายจากแนวคำตอบของนักเรียน โดยครูยังไม่เน้นคำตอบที่ถูกต้อง 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) นักเรียนศึกษาสมดุลในปฏิกิริยาเคมี จากใบความรู้หรือในหนังสือเรียน โดยครูอธิบายให้ นักเรียนเข้าใจว่า ภาวะสมดุลในปฏิกิริยาเคมี เกิดขึ้นโดยมีการเปลี่ยนแปลงกลับไปกลับมาระหว่างตัวทำ ปฏิกิริยากับสารผลิตภัณฑ์ ดังนั้นที่ภาวะสมดุลระบบจะต้องมีตัวทำปฏิกิริยาและผลิตภัณฑ์ครบทุกชนิดปนอยู่ ด้วยกันในปริมาณที่คงที่ (แต่ไม่จำเป�นต้องเท่ากัน) เสมอ 2) แบ่งนักเรียนกลุ่มละ 5–6 คน ปฏิบัติกิจกรรม สังเกตการทดสอบไอร์ออน (III) ไอออน (Fe3+) ไอร์ออน (II) ไอออน (Fe2+) และไอโอดีน (I2) 3) นักเรียนและครูร่วมกันตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลที่ได้จากกิจกรรม 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) นักเรียนแต่ละกลุ่มส่งตัวแทนกลุ่มนำเสนอผลการปฏิบัติกิจกรรมหน้าชั้นเรียน 2) นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายและหาข้อสรุปจากการปฏิบัติกิจกรรม โดยใช้แนวคำถามต่อไปนี้ - สารละลาย Fe(NO3)3 และสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 ประกอบด้วยไอออนใดบ้าง แนวตอบ สารละลาย Fe(NO3)3 ประกอบด้วยไอออน Fe3+ และ NO3 – และสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 ประกอบด้วยไอออน NH4 + , Fe2+ และ SO4 2– - สารละลาย NH4SCN ใช้ทดสอบไอออนใดและได้ผลอย่างไร แนวตอบ ใช้ทดสอบไอออน Fe3+ ได้สารละลายสีแดงสด - สารละลาย K3[Fe(CN)6] ใช้ทดสอบไอออนใดและได้ผลอย่างไร แนวตอบ ใช้ทดสอบไอออน Fe2+ ได้ตะกอนสีน้ำเงิน

8 - น้ำแป้งใช้ทดสอบสารใดและได้ผลอย่างไร แนวตอบ ใช้ทดสอบ I2 ได้สารละลายสีน้ำเงินเข้ม 3) นักเรียนและครูร่วมกันสรุปผลจากการปฏิบัติกิจกรรม โดยให้ได้ข้อสรุปดังนี้ - ใช้สารละลาย NH4SCN ทดสอบ Fe3+ ได้สารละลายสีแดงสด - ใช้สารละลาย K3[Fe(CN)6] ทดสอบ Fe2+ ได้ตะกอนสีน้ำเงิน - ใช้น้ำแป้งทดสอบ I2 ได้สารละลายสีน้ำเงินเข้ม สารละลายสีน้ำเงินเข้มนี้อาจเห็น เป�นตะกอนหรือคล้ายสารละลายซึ่งขึ้นอยู่ความเข้มข้นของน้ำแป้ง 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายเพิ่มเติมว่า เมื่อผสมสารละลาย Fe(NO3)3 กับสารละลาย NH4SCN พบว่า Fe3+ จาก Fe(NO3)3 กับ SCN– จากสารละลาย NH4SCN ทำปฏิกิริยากัน ได้สารละลายไทโอ ไซยาเนโตไอร์ออน (III) ([FeSCN]2+) ที่มีสีแดงสด เขียนสมการเคมีแสดงได้ดังนี้ ส่วนสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 ซึ่งมีFe2+ เป�นองค์ประกอบ และสารละลาย I2 ไม่ทำปฏิกิริยากับ สารละลาย NH4SCN ดังนั้นจึงใช้สาร NH4SCN ทดสอบ Fe3+ เมื่อหยดสารละลาย K3[Fe(CN)6] ลงในสารละลายทั้ง 3 ชนิด พบว่าสารละลายที่มี Fe2+ ให้ตะกอนสี น้ำเงินของโพแทสเซียมไอร์ออน (II) เฮกซะไซยาโนฟอเรต (III) (KFe[Fe(CN)6]) ส่วน Fe3+ ให้สารละลายสี น้ำตาลแกมเขียวของไอร์ออน (III) (Fe[Fe(CN)6]) เขียนสมการเคมีแสดงได้ดังนี้ Fe2+ (aq) + [Fe(CN)6] 3– (aq) + K+ (aq) KFe[Fe(CN)6](s) ไม่มีสี สีเหลือง สีน้ำเงิน Fe3+(aq) + [Fe(CN)6] 3– (aq) (Fe[Fe(CN)6] สีเหลืองอ่อน สีเหลือง สีน้ำตาลแกมเขียว แสดงว่าสารละลาย K3[Fe(CN)6] ทำปฏิกิริยาได้กับทั้ง Fe2+ และ Fe3+ แต่ทำปฏิกิริยากับ Fe2+ เกิด ตะกอนสีน้ำเงินที่ชัดเจนมาก ดังนั้นจึงใช้สาร K3[Fe(CN)6] สำหรับทดสอบ Fe2+ สำหรับน้ำแป้งจะให้สารละลายหรือตะกอนสีน้ำเงินกับ I2 แต่ไม่เกิดการเปลี่ยนแปลงกับ Fe2+ และ Fe3+ ดังนั้นจึงใช้น้ำแป้งสำหรับทดสอบไอโอดีน Fe3+(aq) + SCN– (aq) ([FeSCN]2+(aq) สีเหลืองอ่อน ไม่มีสี สีแดงสด

9 6.5 ขั้นประเมินผล 1) นักเรียนแต่ละคนพิจารณาเรื่องที่เรียนในคาบนี้ว่ามีเรื่องใดที่ยังไม่เข้าใจหรือยังมีข้อสงสัย ถ้านักเรียนมีข้อสงสัยครูช่วยอธิบายเพิ่มเติมให้นักเรียนเข้าใจ 2) ถ้านักเรียนไม่มีข้อสงสัย ครูทดสอบความเข้าใจของนักเรียนด้วยคำถามดังนี้ - สมดุลในปฏิกิริยาเคมีคืออะไร - สารใดที่ทดสอบ Fe2+ และ Fe3+ - สารใดที่ใช้ทดสอบน้ำแป้ง 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ - กิจกรรม 9.1 การเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับได้ 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. อธิบายการเปลี่ยนแปลงความ เข้มข้นของสาร อัตราการเกิด ปฏิกิริยาไปข้างหน้า และอัตราการ เกิดปฏิกิริยาย้อนกลับ เมื่อเริ่ม ปฏิกิริยาจนกระทั่งระบบอยู่ใน ภาวะสมดุล ( K ) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป บอกวิธีทดสอบไอร์ออน (III)ไอออน (Fe3+) ไอร์ออน (II) ไอออน (Fe2+)และไอโอดีน (I2) ได้ (P) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 3. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

10 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6

11 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 3 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง สภาวะสมดุล (3) เวลาเรียน 3 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ อธิบายการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสาร อัตราการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้า และอัตราการ เกิดปฏิกิริยาย้อนกลับ เมื่อเริ่มปฏิกิริยาจนกระทั่งระบบอยู่ในภาวะสมดุล 3) สาระสำคัญ ค่าคงที่สมดุลเป�นความสัมพันธ์ระหว่างความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์กับตัวทำปฏิกิริยา ณ ภาวะสมดุล โดยพิจารณาจากสมการที่ดุลแล้ว 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. อธิบายการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสาร อัตราการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้า และอัตราการ เกิดปฏิกิริยาย้อนกลับ เมื่อเริ่มปฏิกิริยาจนกระทั่งระบบอยู่ในภาวะสมดุล ( K ) 2. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A) 5) สาระการเรียนรู้ ปฏิกิริยาผันกลับได้ในระบบป�ดเมื่อเริ่มปฏิกิริยาสารตั้งต้นเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้า ความเข้มข้นของ สารตั้งต้นลดลง ในขณะเดียวกันความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์เพิ่มขึ้น จนกระทั่งความเข้มข้นของสารตั้งต้นและ ผลิตภัณฑ์เริ่มคงที่แสดงว่าระบบเข้าสู่สมดุลแล้ว

12 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูทบทวนความรู้เกี่ยวกับสมบัติของสารต่าง ๆ ที่อยู่ในภาวะสมดุล โดยตั้งประเด็นคำถามดังนี้ - ป�จจัยใดบ้างเป�นองค์ประกอบที่ทำให้ปฏิกิริยาเคมีอยู่ในภาวะสมดุล แนวตอบ ป�จจัยที่เป�นองค์ประกอบที่ทำให้ปฏิกิริยาอยู่ในภาวะสมดุล ได้แก่ 1) ต้องเกิดปฏิกิริยาผันกลับได้ 2) ปฏิกิริยาเคมีต้องเกิดในระบบป�ดที่อุณหภูมิคงที่ 3) อัตราการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้าและย้อนกลับต้องเท่ากัน - เมื่อสารทำปฏิกิริยากันและอยู่ในภาวะสมดุลแล้ว ความเข้มข้นของสารในระบบจะมี ความสัมพันธ์กันอย่างไร 2) ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายจากแนวคำตอบของนักเรียน โดยครูยังไม่เน้นคำตอบที่ถูกต้อง 3) ครูใช้คำถามนำว่า ความเข้มข้นของสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์เมื่อเริ่มปฏิกิริยาจนกระทั่งระบบ อยู่ในภาวะสมดุลเป�นอย่างไร 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) จากนั้นครูให้นักเรียนทำกิจกรรม 9.3 ความเข้มข้นของสารเมื่อระบบเข้าสู่สมดุลแล้วให้ นักเรียนอภิปรายผลการทำกิจกรรมโดยใช้คำาถามท้ายกิจกรรม 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายจนสามารถสรุปผลการทำกิจกรรมได้ดังนี้ ปฏิกิริยาผันกลับได้ในระบบป�ดเมื่อเริ่มปฏิกิริยาสารตั้งต้นเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้า ความเข้มข้น ของสารตั้งต้นลดลง ในขณะเดียวกันความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์เพิ่มขึ้น จนกระทั่งความเข้มข้นของสารตั้งต้น และผลิตภัณฑ์เริ่มคงที่แสดงว่าระบบเข้าสู่สมดุลแล้ว 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) ครูยกตัวอย่างปฏิกิริยาเคมีระหว่างแก๊สไนโตรเจนไดออกไซด์(NO2)และแก๊สไดไนโตรเจนเตตระออกไซด์ (N2O4) แล้วนำอภิปรายโดยใช้คำถามว่า ถ้าเริ่มต้นปฏิกิริยาโดยใช้NO2 หรือ N2O4 หรือ สารทั้งสองชนิด ระบบใดสามารถเข้าสู่สมดุลได้ 2) ให้นักเรียนพิจารณารูป 9.3 เพื่อให้ได้ข้อสรุปว่าปฏิกิริยาผันกลับได้ใด ๆ ในระบบป�ด ไม่ว่าจะ เริ่มต้นด้วยสารใดก็สามารถเข้าสู่สมดุลได้ 3) ครูอธิบายเกี่ยวกับอัตราการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้าและอัตราการเกิดปฏิกิริยาย้อนกลับ ตั้งแต่เริ่มต้นปฏิกิริยาจนเข้าสู่สมดุลโดยใช้รูป 9.4 ประกอบการอธิบาย

13 6.5 ขั้นประเมินผล 1) ครูให้นักเรียนตอบคำถามตรวจสอบความเข้าใจ 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ - กิจกรรม 9.3 ความเข้มข้นของสารเมื่อระบบเข้าสู่สมดุล 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. อธิบายการเปลี่ยนแปลงความ เข้มข้นของสาร อัตราการเกิด ปฏิกิริยาไปข้างหน้า และอัตราการ เกิดปฏิกิริยาย้อนกลับ เมื่อเริ่ม ปฏิกิริยาจนกระทั่งระบบอยู่ใน ภาวะสมดุล ( K ) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 2. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

14 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6

11 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง การคำนวณเกี่ยวกับค่าคงที่สมดุล เวลาเรียน 4 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ อธิบายการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสาร อัตราการเกิดปฏิกิริยาไปข้างหน้า และอัตราการ เกิดปฏิกิริยาย้อนกลับ เมื่อเริ่มปฏิกิริยาจนกระทั่งระบบอยู่ในภาวะสมดุล 3) สาระสำคัญ ค่าคงที่สมดุลเป�นความสัมพันธ์ระหว่างความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์กับตัวทำปฏิกิริยา ณ ภาวะสมดุล โดยพิจารณาจากสมการที่ดุลแล้ว 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. เขียนความสัมพันธ์ของค่าคงที่สมดุลจากสมการเคมี(K) 2. คำนวณค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมี(P) 3. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A) 5) สาระการเรียนรู้ ค่าคงที่สมดุลแทนด้วยสัญลักษณ์ K คือ ค่าที่ใช้บอกความสัมพันธ์ระหว่างความเข้มข้นของตัวทำ ปฏิกิริยาและความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์ ณ ภาวะสมดุล เป�นค่าที่ได้จากการทดลอง และขึ้นอยู่กับอุณหภูมิ เพียงอย่างเดียว ถ้าอุณหภูมิเปลี่ยน ค่าคงที่สมดุล (K) จะเปลี่ยนด้วยถ้าอุณหภูมิไม่เปลี่ยนค่าคงที่สมดุลจะคงที่ ดังนั้นในการบอกค่าคงที่สมดุลต้องบอกอุณหภูมิเสมอ

12 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูให้นักเรียนพิจารณาความเข้มข้นของสารที่เริ่มต้นและที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมีระหว่าง แก๊ส ไฮโดรเจนกับแก๊สไอโอดีนที่ 485 องศาเซลเซียส ในตาราง 9.1 แล้วใช้คำถามว่าอัตราส่วน ความเข้มข้นของ ผลิตภัณฑ์ต่อความเข้มข้นของสารตั้งต้นทั้งสองรูปแบบและผลลัพธ์ที่ได้แตกต่างกันอย่างไร ซึ่งควรได้คำตอบว่า แตกต่างกันที่ [HI] ยกกำลังสองและผลลัพธ์ของอัตราส่วน [HI]2 [H2] ที่สมดุลมีค่าคงที่ [I2] 2) จากนั้นครูอธิบายเกี่ยวกับค่าคงที่สมดุลตามรายละเอียดในหนังสือเรียน แล้วให้นักเรียน ตอบ คำถามชวนคิด - ตัวเลขยกกำลังของความเข้มข้นของสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์สอดคล้องกับตัวเลขใดในสมการเคมี แนวตอบ ตัวเลขยกกำลังของความเข้มข้นของสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์เป�นเลขสัมประสิทธิ์ของ สารนั้น 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) ครูแสดงสมการเคมีและค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมีทั่วไปจากนั้นครูแสดงการเขียนค่าคงที่ ตามตัวอย่างที่ 1จากนั้นอธิบายว่าสำหรับสารที่ความเข้มข้นไม่เปลี่ยนแปลง เช่น ของแข็ง ของเหลว สารที่เป�น ตัวทำละลาย จะไม่นำมาใช้ในการคำนวณค่าคงที่สมดุล โดยยกตัวอย่าง 2 และ 3 ประกอบการอธิบาย 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) ครูอธิบายเกี่ยวกับการใช้ค่าคงที่สมดุลเปรียบเทียบปริมาณสารตั้งต้นกับผลิตภัณฑ์ที่สมดุล จากนั้นยกตัวอย่างค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมีต่างๆ ดังตาราง 9.2 2) ครูให้นักเรียนตอบคำาถามตรวจสอบความเข้าใจและคำาถามชวนคิด 3) นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายและสรุปผลจากการเรียนรู้ในหัวข้อการคำนวณเกี่ยวกับ ค่าคงที่สมดุล ซึ่งมีหลักและขั้นตอนในการคำนวณหาค่าคงที่สมดุลดังนี้ - ต้องทราบชนิดของตัวทำปฏิกิริยาและผลิตภัณฑ์ในปฏิกิริยา และดุลสมการเคมีให้ถูกต้อง - ทราบความเข้มข้นของสารต่าง ๆ ที่อยู่ในภาวะสมดุล - ความเข้มข้นที่นำมาแทนค่าจะต้องมีหน่วยเป�นโมล/ลูกบาศก์เดซิเมตร - เขียนความสัมพันธ์ของค่าคงที่สมดุล - คำนวณโดยแทนค่าในสูตร

13 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) ครูใช้ตัวอย่าง 4–9 อธิบายการคำนวณที่เกี่ยวข้องกับค่าคงที่สมดุลและความเข้มข้นของ สาร ตั้งต้นและสารผลิตภัณฑ์เมื่อเริ่มต้นปฏิกิริยาและที่สมดุล โดยครูทบทวนการคำนวณโดยใช้สมการกำลังสอง 2) ครูขยายความรู้เพิ่มเติม โดยยกตัวอย่างโจทย์ให้นักเรียนฝ�กคำนวณเกี่ยวกับค่าคงที่สมดุล เพื่อให้นักเรียนได้ลงมือทำและฝ�กทักษะการคิดคำนวณดังตัวอย่างต่อไปนี้ ตัวอย่าง กำหนดค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมีดังนี้ ก Cl2(g) 2Cl(g) ;K1 = 6.40 × 10–39 ข Cl2(g) + 2NO(g) 2NOCl(g) ;K2 = 3.70 × 10–8 ค Cl2(g) + 2NO2 (g) 2NO2Cl(g) ;K3 = 1.80 จงหาค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมีต่อไปนี้ (ก) 2NOCl(g) 2Cl(g) + 2NO(g) (ข) 2Cl(g) + 2NO(g) 2NO2Cl(g) วิธีทำ (ก) หาค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมี 2NOCl(g) 2Cl(g) + 2NO(g) ปฏิกิริยาเคมีนี้เป�นผลรวมของปฏิกิริยาของสมการ (1) กับปฏิกิริยาย้อนกลับของสมการ (2) แสดงได้ดังนี้ จากสมการ (1) Cl2(g) 2Cl(g) ;K1 = ปฏิกิริยาย้อนกลับของสมการ (2) 2NOCl(g) Cl2(g) + 2NO(g) ;K4 = = ปฏิกิริยารวม 2NOCl(g) 2Cl(g) + 2NO(g) Kปฏิกิริยารวม = = = K1 = 1.73 ×10–31 [Cl] 2 [Cl2] [Cl2][NO] 2 [NOCl]2 1 K2 [Cl] 2 [NO] 2 [NOCl] 2 [Cl] 2 [Cl2] [Cl2] [NO] 2 [NOCl]2 1 K2 6.40 ×10–39 3.70 ×10–8

14 ค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยานี้เท่ากับ 1.73 × 10–31 (ข) หาค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยา 2Cl(g) + 2NO(g) 2NO2Cl(g) ปฏิกิริยานี้เป�นผลรวมของปฏิกิริยาย้อนกลับของสมการ (1) กับปฏิกิริยาไปข้างหน้าของสมการ (3) แสดงได้ดังนี้ ปฏิกิริยาย้อนกลับของสมการ (1) 2Cl(g) Cl2(g) ;K = = สมการ (3) 2Cl(g) + 2NO(g) 2NO2Cl(g) ;K3 = ปฏิกิริยารวม 2Cl(g) + 2NO(g) 2NO2Cl(g) Kปฏิกิริยารวม = = = K3 = = 2.81 × 1038 ค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมีมีค่าเท่ากับ 2.81 × 1038 ตัวอย่าง ปฏิกิริยาเคมี ณ ภาวะสมดุลเป�นดังนี้ Fe3+ (g) + SCN– (aq) [FeSCN]2+ (aq) ถ้าในภาชนะ 2 ลูกบาศก์เดซิเมตร มีไอร์ออน (III) ไนเทรต (Fe(NO3)3) 0.010 โมล และโพแทสเซียม ไทโอไซยาเนต (KSCN) 2.0 โมล จงคำนวณหาความเข้มข้นของไอร์ออน (III) ไอออน (Fe3+ ) ไทโอไซยาเนต ไอออน (SCN– ) และไทโอไซยาเนโตไอร์ออน (III) ไอออน [FeSCN]2+ ที่ภาวะสมดุล [Cl2] [Cl]2 1 K2 [NO2Cl] 2 [Cl2] [NO2] 2 [NO2Cl] 2 [Cl]2 [NO2] 2 [Cl2] [Cl]2 [NO2Cl] 2 [Cl2] [NO2] 2 1 K2 1.80 6.40 ×10–39

15 วิธีทำ จากปฏิกิริยา Fe3+ (g) + SCN– (aq) [FeSCN]2+ (aq) K = = 1.1 × 103 ที่ภาวะสมดุลมี [Fe3+ ] = 0.010 mol = 5.0 × 10–3 mol/dm3 2 dm3 [SCN– ] = 2.0 mol = 1.0 mol/dm3 2 dm3 แทนค่า 1.1 × 103 = [[FeSCN]2+] = 1.1 × 103 × 5.0 × 10–3 × 1.0 = 5.5 mol/dm3 ดังนั้นที่ภาวะสมดุลมีไอร์ออน (III) 5.0 × 10–3 โมล/ลูกบาศก์เซนติเมตร ไทโอไซยาเนตไอออน 1.0 โมล/ลูกบาศก์เซนติเมตร และไทโอไซยาเนโตไอร์ออน (III) ไอออน 5.5 โมล/ลูกบาศก์เซนติเมตร 6.5 ขั้นประเมินผล 1) นักเรียนแต่ละคนพิจารณาเรื่องที่เรียนในคาบนี้ว่ามีเรื่องใดที่ยังไม่เข้าใจหรือยังมีข้อสงสัย ถ้านักเรียนมีข้อสงสัยครูช่วยอธิบายเพิ่มเติมให้นักเรียนเข้าใจ 2) ถ้านักเรียนไม่มีข้อสงสัย ครูทดสอบความเข้าใจของนักเรียนด้วยคำถามดังนี้ 1) แก๊สไนโตรเจนและแก๊สไฮโดรเจนทำปฏิกิริยากันในภาชนะป�ดขนาด 250 ลูกบาศก์ เซนติเมตร ที่อุณหภูมิคงที่ค่าหนึ่ง ดังสมการ N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) ที่ภาวะสมดุลพบว่ามีแก๊สไนโตรเจน แก๊สไฮโดรเจน และแก๊สแอมโมเนียเท่ากับ 2.0, 3.0 และ 4.0 โมล ตามลำดับ จงคำนวณค่าคงที่สมดุล 2) จงคำนวณหาค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมี A + 2B 2C เมื่อผสมสาร A 1.00 โมล กับสาร B 1.50 โมล ในภาชนะขนาด 2 ลูกบาศก์เดซิเมตร พบว่าที่ภาวะสมดุลความเข้มข้นของสาร C เท่ากับ 0.350 โมล/ลูกบาศก์เซนติเมตร 3) จากการเผา PCl5 0.08 โมล ในภาชนะ 2 ลิตร ให้ความร้อน 250 0 C รอให้ถึงภาวะสมดุล พบวาจะให้ Cl2(g) 0.05 โมล จงคำนวณหาค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาที่ 250 0 C [[FeSCN]2+ ] [Fe3+ ][SCN– ] [[FeSCN]2+ ] [5.0 × 10–3 ][1.0]

16 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. เขียนความสัมพันธ์ของค่าคงที่ สมดุลจากสมการเคมี(K) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 2. คำนวณค่าคงที่สมดุลของ ปฏิกิริยาเคมี(P) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 3. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

17 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6

15 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 5 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง ค่าคงที่สมดุลกับสมการเคมี เวลาเรียน 4 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ คำนวณค่าคงที่สมดุลหรือความเข้มข้นของปฏิกิริยาหลายขั้นตอน 3) สาระสำคัญ ค่าคงที่สมดุลเป�นความสัมพันธ์ระหว่างความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์กับตัวทำปฏิกิริยา ณ ภาวะสมดุล โดยพิจารณาจากสมการที่ดุลแล้ว 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. คำนวณค่าคงที่สมดุลหรือความเข้มข้นของปฏิกิริยาหลายขั้นตอน (P) 2. คำนวณความเข้มข้นของสารที่สมดุล (P) 3. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A) 5) สาระการเรียนรู้ ค่าคงที่สมดุลแทนด้วยสัญลักษณ์ K คือ ค่าที่ใช้บอกความสัมพันธ์ระหว่างความเข้มข้นของตัวทำ ปฏิกิริยาและความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์ ณ ภาวะสมดุล เป�นค่าที่ได้จากการทดลอง และขึ้นอยู่กับอุณหภูมิ เพียงอย่างเดียว ถ้าอุณหภูมิเปลี่ยน ค่าคงที่สมดุล (K) จะเปลี่ยนด้วยถ้าอุณหภูมิไม่เปลี่ยนค่าคงที่สมดุลจะคงที่ ดังนั้นในการบอกค่าคงที่สมดุลต้องบอกอุณหภูมิเสมอ

16 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูทบทวนเรื่องค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาและความสัมพันธ์ระหว่างค่าคงที่สมดุลกับสมการ เคมี แล้วอธิบายวิธีการคำนวณหาค่าคงที่สมดุล เมื่อทราบความเข้มข้นของสารต่าง ๆ ณ ภาวะสมดุล หรือ คำนวณหาความเข้มข้นหรือจำนวนโมลของสาร ณ ภาวะสมดุลเมื่อทราบค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมี ตาม ตัวอย่างในหนังสือเรียน 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) ครูยกตัวอย่างสมการเคมีที่มีการกลับข้างสมการ การคูณเลขสัมประสิทธิ์ในสมการเคมี และ การรวมสมการเคมี แล้วให้นักเรียนเปรียบเทียบความสัมพันธ์ค่างคงที่สมดุลในแต่ละปฏิกิริยาเคมี ซึ่งควรสรุป ได้ดังนี้ - เมื่อกลับข้างสมการเคมี ค่าคงที่สมดุลจะเป�นส่วนกลับของค่าคงที่สมดุลเดิม - เมื่อมีการคูณเลขสัมประสิทธิ์ในสมการเคมีด้วย n ค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมีจะมีค่าเท่ากับ ค่าคงที่สมดุลเดิมยกกำลัง n - เมื่อมีการรวมสมการเคมี ค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเคมีรวมจะมีค่าเท่ากับผลคูณของค่าคงที่ สมดุลของปฏิกิริยาเคมีที่มารวมกัน 2) ครูอธิบายเพิ่มเติมว่า การเปลี่ยนเลขสัมประสิทธิ์มีผลต่อค่าคงที่สมดุล ดังนั้น การระบุค่าคงที่ จึงต้องแสดงสมการเคมีของปฏิกิริยายั้ยด้วย 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) ครูอธิบายการคำนวณเกี่ยวกับค่าคงที่สมดุลหรือความเข้มข้นของสารในปฏิกิริยาหลายขั้นตอน โดยใช้ตัวอย่าง 10 ประกอบการอธิบาย 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) ครูให้นักเรียนทำโจทย์เพิ่มเติม 1) ปฏิกิริยา SO2 (g) + 2 1 O2 (g) SO2 (g) มีค่าคงที่สมดุลเท่ากับ 20.40 ที่ 700°C ก. จงหาค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยา SO3 (g) SO2 (g) + 2 1 O2 (g) ข. จงหาค่าคงที่สมดุลของปฏิกิริยา 2SO3 (g) + O2 (g) 2SO3 (g) 6.5 ขั้นประเมินผล 1) ครูให้นักเรียนทำาแบบฝ�กหัด 9.2 เพื่อทบทวนความรู้

17 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. คำนวณค่าคงที่สมดุลหรือความ เข้มข้นของปฏิกิริยาหลายขั้นตอน (P) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 2. คำนวณความเข้มข้นของสารที่ สมดุล (P) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 3. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

18 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6

20 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง ป�จจัยที่มีผลต่อสมดุล (ความเข้มข้น ) เวลาเรียน 2 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ ระบุป�จจัยที่มีผลต่อภาวะสมดุลและค่างคงที่สมดุลของระบบรวมทั้งคาดคะเนการเปลี่ยนแปลงที่ เกิดขึ้นเมื่อภาวะสมดุลของระบบถูกรบกวนโดยใช้หลักของเลอชาเตอลิเอ 3) สาระสำคัญ การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสาร ความดันและอุณหภูมิของระบบทำให้ภาวะสมดุลของระบบ เปลี่ยนแปลงไป แล้วระบบจะปรับตัวเพื่อเข้าสู่สมดุลใหม่อีกครั้ง 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ระบุป�จจัยที่มีผลต่อสมดุลและค่าคงที่สมดุลของระบบ (K) 2. ทำการทดลองเพื่อระบุป�จจัยที่มีผลต่อสมดุลและค่าคงที่สมดุลของระบบ (P) 3. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A) 5) สาระการเรียนรู้ ถ้าเพิ่มความเข้มข้นของสารชนิดใดชนิดหนึ่งในระบบ ณ ภาวะสมดุล ระบบจะพยายามปรับตัวไปใน ทิศทางที่จะลดความเข้มข้นของสารที่เติมลงไป ถ้าลดความเข้มข้นของสารชนิดใดชนิดหนึ่งในระบบที่อยู่ ณ ภาวะสมดุลระบบจะพยายามปรับตัวไป ในทิศทางที่จะเพิ่มความเข้มข้นของสารชนิดนั้น

21 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูนำเข้าสู่บทเรียนโดยทบทวนเรื่องสมบัติต่าง ๆ ของระบบ ณ ภาวะสมดุลที่นักเรียนได้ เรียนรู้มาแล้ว โดยใช้คำถามกระตุ้นดังนี้ - เมื่อระบบเข้าสู่ภาวะสมดุล สมบัติต่าง ๆ ของระบบจะคงที่หรือไม่ - ยกตัวอย่างสมบัติต่าง ๆ ของสารในระบบที่สมดุล 2) นักเรียนร่วมกันอภิปรายหาคำตอบเกี่ยวกับคำถามตามความคิดเห็นของแต่ละคน เพื่อ เชื่อมโยงไปสู่การเรียนรู้เรื่อง การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้น 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) ครูใช้คำถามว่า ที่สมดุลการเปลี่ยนความเข้มข้นของสารมีผลต่อสมดุลหรือไม่ อย่างไร จากนั้น ครูอธิบายเกี่ยวกับปฏิกิริยาเคมีระหว่างสารละลายกรดกับสารในกลุ่มแอนโทไซยานินในดอกอัญชันและการ แตกตัวของกรดไฮโดรคลอริกเมื่อละลายน้ำ รวมทั้งปฏิกิริยาเคมีระหว่างไฮโดรเนียมไอออนกับไฮดรอกไซด์ ไอออน 2) นักเรียนทำกิจกรรม 9.4 การทดลองผลของความเข้มข้นของสารต่อสมดุลและให้นักเรียน อภิปรายผลการทดลองโดยใช้คำถามท้ายการทดลอง 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) นักเรียนแต่ละกลุ่มส่งตัวแทนกลุ่มนำเสนอผลการปฏิบัติกิจกรรมหน้าชั้นเรียน 2) นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายและหาข้อสรุปจากการปฏิบัติกิจกรรม โดยใช้แนวคำถามต่อไปนี้ - หลอดทดลองหลอดที่ 2 และ 3 ความเข้มข้นของสารใดเปลี่ยนแปลง ทราบได้อย่างไร แนวตอบ ความเข้มข้นของ Fe3+ และ SCN– เปลี่ยนแปลง เพราะสารละลายมีสีแดง เข้มขึ้น แสดงว่ามี[FeSCN]2+ เพิ่มขึ้น - การเปลี่ยนแปลงในหลอดทดลองที่ 4 เหมือนหรือแตกต่างจากหลอดทดลองที่ 2 และ 3 อย่างไร แนวตอบ แตกต่าง เพราะการเติมสารละลาย Na2HPO4 เป�นการลดความเข้มข้นของ Fe3+ ทำให้สารละลายมีสีจางลง - การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสารในแต่ละหลอดทดลอง ทำให้ภาวะสมดุลของระบบ เปลี่ยนแปลงไปหรือไม่ และระบบเข้าสู่ภาวะสมดุลได้อีกหรือไม่ แนวตอบ การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสารทำให้ภาวะสมดุลของระบบเปลี่ยนแปลงไป และระบบจะปรับตัวเพื่อเข้าสู่ภาวะสมดุลได้อีก

22 3) นักเรียนและครูร่วมกันสรุปผลจากการปฏิบัติกิจกรรม โดยให้ได้ข้อสรุปว่า การ เปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของตัวทำปฏิกิริยา ทำให้ภาวะสมดุลของระบบเปลี่ยนแปลงไป และเมื่อระบบเข้าสู่ ภาวะสมดุลอีกครั้ง ความเข้มข้นของสารต่าง ๆ ณ ภาวะสมดุลจะแตกต่างจากความเข้มข้นที่ภาวะสมดุลเดิม 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) นักเรียนศึกษา ข้อมูลเกี่ยวกับระบบที่ภาวะสมดุล ณ อุณหภูมิ 458 องศาเซลเซียสตาม รายละเอียดในหนังสือเรียน แล้วร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับความเข้มข้นของสารกับค่าคงที่สมดุล จนได้ข้อสรุป ว่า ค่าคงที่สมดุลคำนวณจากอัตราส่วนระหว่างความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์กับสารตั้งต้นตามปริมาณสัมพันธ์ ของปฏิกิริยา ณ ภาวะสมดุลเริ่มต้นและสมดุลสุดท้ายมีค่าใกล้เคียงกัน จึงสรุปได้ว่า ความเข้มข้นมีผลต่อภาวะ สมดุลของระบบ แต่ไม่มีผลต่อค่าคงที่สมดุล 6.5 ขั้นประเมินผล 1) นักเรียนแต่ละคนพิจารณาเรื่องที่เรียนในคาบนี้ว่ามีเรื่องใดที่ยังไม่เข้าใจหรือยังมีข้อสงสัย ถ้านักเรียนมีข้อสงสัยครูช่วยอธิบายเพิ่มเติมให้นักเรียนเข้าใจ 2) ถ้านักเรียนไม่มีข้อสงสัย ครูทดสอบความเข้าใจของนักเรียนด้วยคำถามดังนี้ - การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของตัวทำปฏิกิริยาขณะที่ระบบอยู่ในภาวะสมดุล มีผลต่อภาวะ สมดุลของระบบนั้นหรือไม่ อย่างไร - การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของตัวทำปฏิกิริยาขณะที่ระบบอยู่ในภาวะสมดุลมีผลต่อค่าคงที่ สมดุลหรือไม่ อย่างไร - ปฏิกิริยาFe3+ (aq) + SCN- (aq) [FeSCN]2+(aq) ที่ 25 องศาเซลเซียส ถ้าที่สมดุล มีความเข้มข้นของไอร์ออน(III)ไอออน (Fe 3+) และไทโอไซยาเนตไอออน (SCN- )เท่ากับ 0.200 โมลต่อลิตรและ ไทโอไซยาเนโตไอร์ออน(III)ไอออน ([FeSCN]2+) 5.68 โมลต่อลิตร เมื่อลดความเข้มข้นของไอร์ออน(III)ไอออน จาก 0.200 โมลต่อลิตรเป�น 0.100โมลต่อลิตร ความเข้มข้นที่สมดุลใหม่ของสารแต่ละชนิดมีเท่าใด 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ - กิจกรรม 9.4 การทดลองผลของความเข้มข้นของสารต่อสมดุล

23 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. ระบุป�จจัยที่มีผลต่อสมดุลและ ค่าคงที่สมดุลของระบบ (K) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 2. ทำการทดลองเพื่อระบุป�จจัยที่มี ผลต่อสมดุลและค่าคงที่สมดุลของ ระบบ (P) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 3. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

24 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6

24 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 7 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง ป�จจัยที่มีผลต่อสมดุล (อุณหภูมิ) เวลาเรียน 2 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ ระบุป�จจัยที่มีผลต่อภาวะสมดุลและค่างคงที่สมดุลของระบบรวมทั้งคาดคะเนการเปลี่ยนแปลงที่ เกิดขึ้นเมื่อภาวะสมดุลของระบบถูกรบกวนโดยใช้หลักของเลอชาเตอลิเอ 3) สาระสำคัญ การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสาร ความดันและอุณหภูมิของระบบทำให้ภาวะสมดุลของระบบ เปลี่ยนแปลงไป แล้วระบบจะปรับตัวเพื่อเข้าสู่สมดุลใหม่อีกครั้ง 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ระบุป�จจัยที่มีผลต่อสมดุลและค่าคงที่สมดุลของระบบ (K) 2. ทำการทดลองเพื่อระบุป�จจัยที่มีผลต่อสมดุลและค่าคงที่สมดุลของระบบ (P) 3. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A) 5) สาระการเรียนรู้ ระบบที่อยู่ในภาวะสมดุล จะเปลี่ยนภาวะสมดุลไปเมื่อเพิ่มหรือลดความดัน โดยสารในระบบนั้นต้อง อยู่ในภาวะแก๊ส หรือมีแก๊สเป�นองค์ประกอบด้วยอย่างน้อย 1 สาร ระบบใด ๆ ที่ไม่มีแก๊สอยู่ในปฏิกิริยาเคมี การเพิ่มหรือลดความดันจะไม่มีผลต่อภาวะสมดุล การเปลี่ยนแปลงความดันของแก๊สมีผลรบกวนสมดุลในลักษณะเดียวกับการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้น คือที่สมดุลใหม่จะมีความเข้มข้นของแก๊สเปลี่ยนไปจากเดิม แต่ค่าคงที่สมดุลไม่เปลี่ยนแปลง

25 การเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของระบบทำให้ค่าคงที่สมดุลเปลี่ยนแปลงไปด้วย โดยค่าคงที่สมดุลจะ เพิ่มขึ้นหรือลดลงขึ้นอยู่กับประเภทของปฏิกิริยาเคมีว่า เป�นปฏิกิริยาดูดความร้อนหรือคายความร้อน ถ้าเป�น ปฏิกิริยาคายความร้อน การเพิ่มอุณหภูมิ ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์น้อยลง และมีค่าคงที่สมดุลลดลง แต่ถ้าลด อุณหภูมิ ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์มากขึ้น ส่วนปฏิกิริยาดูดความร้อน การเพิ่มอุณหภูมิ ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์มากขึ้น และมีค่าคงที่สมดุลสูงขึ้น แต่ถ้าลดอุณหภูมิ ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์น้อยลง และมีค่าคงที่สมดุลลดลง 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูนำเข้าสู่บทเรียนโดยทบทวนเรื่องการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นที่มีผลต่อภาวะสมดุลของ ระบบที่นักเรียนได้เรียนรู้มาแล้ว โดยใช้คำถามกระตุ้นดังนี้ - การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของตัวทำปฏิกิริยามีผลต่อภาวะสมดุลของระบบหรือไม่ -เมื่อภาวะสมดุลของระบบเปลี่ยนแปลงไป ระบบสามารถกลับเข้าสู่ภาวะสมดุลได้อีกหรือไม่ 2) นักเรียนร่วมกันอภิปรายหาคำตอบเกี่ยวกับคำถามตามความคิดเห็นของแต่ละคน เพื่อ เชื่อมโยงไปสู่การเรียนรู้เรื่อง การเปลี่ยนแปลงความดันและอุณหภูมิ 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) ครูใช้คำถามว่า การเปลี่ยนอุณหภูมิมีผลต่อสมดุลหรือไม่ จากนั้นให้นักเรียนทำากิจกรรม 9.5 การทดลองผลของอุณหภูมิต่อสมดุล ทั้งนี้ครูต้องเตรียมแก๊สผสมของไนโตรเจนไดออกไซด์(NO2) และแก๊สได ไนโตรเจนเตตระออกไซด์ (N2O4) ที่บรรจุในหลอดทดลองไว้ให้และเน้นว่าห้ามเป�ดแก๊สออกจากหลอด ทดลองแล้วให้นักเรียนอภิปรายผลการทดลองโดยใช้คำถามท้ายการทดลอง 2) แบ่งนักเรียนกลุ่มละ 5–6 คน ปฏิบัติกิจกรรม 9.5 การทดลองผลของอุณหภูมิต่อสมดุล 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) นักเรียนแต่ละกลุ่มส่งตัวแทนกลุ่มนำเสนอผลการปฏิบัติกิจกรรมหน้าชั้นเรียน 2) นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายและหาข้อสรุปจากการปฏิบัติกิจกรรม โดยใช้แนวคำถามต่อไปนี้ - ในกิจกรรมนี้มีภาวะสมดุลของสารใดเกิดขึ้น เขียนสมการเคมีประกอบการอธิบาย แนวตอบ แก๊ส NO2 กับแก๊ส N2O4 ดังสมการ 2NO2(g) N2O4(g)) - ความดันที่เปลี่ยนแปลงไปมีผลต่อภาวะสมดุลของระบบหรือไม่ อย่างไร แนวตอบ มีผล การเปลี่ยนแปลงความดันของระบบ ทำให้สมดุลของระบบถูกรบกวน แล้ว ระบบจะปรับตัวเข้าสู่ภาวะสมดุลอีกครั้ง

26 - อุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลงไปมีผลต่อภาวะสมดุลของระบบหรือไม่ อย่างไร แนวตอบ มีผล การเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของระบบ ทำให้สมดุลของระบบถูกรบกวน แล้ว ระบบจะปรับตัวเข้าสู่ภาวะสมดุลอีกครั้ง 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) ครูอธิบายการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิที่มีผลต่อสมดุลและค่าคงที่สมดุล โดยยกตัวอย่าง ปฏิกิริยาเคมีระหว่าง [Co(H2O)6]2+ และ Cl- ซึ่งมีปฏิกิริยาไปข้างหน้าเป�นปฏิกิริยาดูดพลังงานและใช้ รูป 9 .6 ประกอบการอธิบาย 2) จากนั้นครูอธิบายเกี่ยวกับการรบกวนสมดุลของระบบที่มีปฏิกิริยาไปข้างหน้าเป�นปฏิกิริยา คายพลังงาน โดยการเพิ่มและลดอุณหภูมิ ซึ่งจะมีการปรับตัวไปในทิศทางตรงกันข้ามกับปฏิกิริยาดูดพลังงาน 3) ครูใช้คำถามถามว่า กิจกรรม 9.5 ซึ่งเป�นสมดุลของปฏิกิริยา 2NO2(g) → N2O4(g) มี ปฏิกิริยาไปข้างหน้าเป�นปฏิกิริยาดูดหรือคายพลังงาน ซึ่งควรตอบได้ว่า เป�นปฏิกิริยาคายพลังงาน 4) ครูให้ความรู้ว่า การเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิมีผลต่อค่าคงที่สมดุลของระบบ ดังนั้นในการแสดง ค่าคงที่สมดุลใด ๆ จึงต้องระบุอุณหภูมิด้วย 6.5 ขั้นประเมินผล 1) ครูให้นักเรียนทำแบบฝ�กหัด 9.3 เพื่อทบทวนความรู้ 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ - กิจกรรม 9. 5 การทดลองผลของอุณหภูมิต่อสมดุล

27 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. ระบุป�จจัยที่มีผลต่อสมดุลและ ค่าคงที่สมดุลของระบบ (K) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 2. ทำการทดลองเพื่อระบุป�จจัยที่มี ผลต่อสมดุลและค่าคงที่สมดุลของ ระบบ (P) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 3. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

28 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6

29 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง หลักเลอชาเตอลิเอ เวลาเรียน 2 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ ระบุป�จจัยที่มีผลต่อภาวะสมดุลและค่างคงที่สมดุลของระบบรวมทั้งคาดคะเนการเปลี่ยนแปลงที่ เกิดขึ้นเมื่อภาวะสมดุลของระบบถูกรบกวนโดยใช้หลักของเลอชาเตอลิเอ 3) สาระสำคัญ เมื่อภาวะสมดุลของระบบถูกรบกวนระบบจะปรับตัวเพื่อลดผลของการรบกวน ในที่สุดระบบจะเข้าสู่ ภาวะสมดุลอีกครั้ง ข้อสรุปนี้ เรียกว่า หลักของเลอชาเตอลิเอ ซึ่งหลักเลอชาเตอลิเอสามารถนำไปประยุกต์ใช้ ในอุตสาหกรรมได้กระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการดำรงชีวิต ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในธรรมชาติหรือ สิ่งแวดล้อม บางอย่างสามารถอธิบายได้ด้วยหลักการของสมดุลเคมี 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ใช้หลักของเลอชาเตอลิเอในการคาดคะเนการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นเมื่อสมดุลของระบบถูกรบกวน(K) 2. ทำนายทิศทางการเกิดปฏิกิริยาเมื่อภาวะสมดุลของระบบถูกรบกวนได้ (P) 3. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A) 5) สาระการเรียนรู้ หลักของเลอชาเตอลิเอ (Le Chatelier’s principle) คือ เมื่อระบบอยู่ในภาวะสมดุลถูกรบกวนด้วย การเปลี่ยนแปลงป�จจัยที่มีผลต่อภาวะสมดุลของระบบ ระบบจะเกิดการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ลดผลของ การรบกวนนั้น เพื่อให้ระบบเข้าสู่ภาวะสมดุลได้อีกครั้ง

30 การประกอบการอุตสาหกรรมเป�นการทำเพื่อการค้า มีจุดมุ่งหมายให้ได้ผลิตภัณฑ์มาก ๆ โดยนำ หลักการเลอชาเตอลิเอมาใช้ เช่น ในอุตสาหกรรมการผลิตแก๊สแอมโมเนีย การผลิตแก๊สซัลเฟอร์ไตรออกไซด์ อุตสาหกรรมการสังเคราะห์เพชรจากแกรไฟต์ ร่างกายของสิ่งมีชีวิตต้องรักษาสมดุลของปฏิกิริยาต่าง ๆ เพื่อการดำรงชีวิตต่อไป ตัวอย่างสมดุลใน ร่างกายมนุษย์ เช่น - สมดุลของการลำเลียงแก๊สออกซิเจนของเฮโมโกลบินในเลือดและการแลกเปลี่ยนแก๊ส คาร์บอนไดออกไซด์ Hb + O2 HbO2 - สมดุลของธาตุแคลเซียม เมื่อแคลเซียมในร่างกายลดลงเพียงเล็กน้อย กระดูกจะปล่อยแคลเซียมเพื่อ รักษาสมดุล เพื่อเพิ่มการดูดซึมแคลเซียมของลำไส้และลดการสูญเสียแคลเซียมทางป�สสาวะ - สมดุลเคมีในสิ่งแวดล้อมมีหลายปฏิกิริยา แต่ที่เกี่ยวข้องกับสัตว์และพืชตลอดเวลา คือ ธาตุคาร์บอน ซึ่งวัฏจักรของธาตุคาร์บอนและสมดุลของธาตุคาร์บอนอยู่ในรูปของสารประกอบ CO2, HCO– 3, และ CaCO3 - สมดุลของ CO2 ที่ละลายในน้ำ HCO– 3 และ CaCO3 ทำให้เกิดหินย้อย หินงอก ซึ่งเป�นความสวยงาม ตามธรรมชาติ 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูนำเข้าสู่บทเรียนโดยนำผลการทำกิจกรรมการ สังเกตผลของความเข้มข้นต่อภาวะสมดุล และกิจกรรมการสังเกตผลของความดันและอุณหภูมิต่อภาวะสมดุล มาอธิบายให้นักเรียนฟ�งอีกครั้ง เพื่อ นำไปสู่การอธิบายการเปลี่ยนแปลงภาวะสมดุลตามหลักของเลอชาเตอลิเอ โดยใช้คำถามกระตุ้น ดังนี้ - การเปลี่ยนความเข้มข้นของสารมีผลต่อภาวะสมดุลในลักษณะใด - การเปลี่ยนความดันมีผลต่อภาวะสมดุลของระบบที่เป�นแก๊สในลักษณะใด - การเปลี่ยนอุณหภูมิของระบบมีผลทำให้ภาวะสมดุลเปลี่ยนแปลงหรือไม่ ลักษณะใด 2) นักเรียนร่วมกันอภิปรายหาคำตอบเกี่ยวกับคำถามตามความคิดเห็นของแต่ละคน เพื่อ เชื่อมโยงไปสู่การเรียนรู้เรื่อง หลักของเลอชาเตอลิเอ 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) ให้นักเรียนศึกษาหลักเลอชาเตอลิเอ จากใบความรู้หรือในหนังสือเรียน โดยครูอธิบายหลัก ของเลอชาเตอลิเอจากการนำผลการทำกิจกรรมอภิปรายอีกครั้ง เพื่อนำไปสู่การอธิบายภาวะสมดุลตาม หลักเลอชาเตอลิเอ โดยครูช่วยอธิบายให้นักเรียนเข้าใจว่า

31 - การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของสารมีผลต่อภาวะสมดุล กล่าวคือ เมื่อเพิ่มความเข้มข้น ของสารชนิดใดชนิดหนึ่งในระบบที่อยู่ในภาวะสมดุล ระบบจะปรับตัวไปในทิศทางที่ลดความเข้มข้นของสารนั้น แต่ถ้าลดความเข้มข้นของสารชนิดใดชนิดหนึ่งในระบบที่อยู่ในภาวะสมดุล ระบบจะปรับตัวไปในทิศทางที่เพิ่ม ความเข้มข้นของสารนั้น แล้วเข้าสู่สมดุลได้อีกครั้ง โดยมีจำนวนโมลของตัวทำปฏิกิริยาและผลิตภัณฑ์แตกต่าง ไปจากภาวะสมดุลเดิม - การเปลี่ยนแปลงความดันมีผลต่อภาวะสมดุลของระบบที่เป�นแก๊ส ซึ่งมีจำนวนโมลรวมของ แก๊สที่เป�นตัวทำปฏิกิริยาไม่เท่ากับจำนวนโมลรวมของผลิตภัณฑ์ กล่าวคือ เมื่อเพิ่มความดันให้แก่แก๊สในระบบ ที่อยู่ในภาวะสมดุล ระบบจะปรับตัวไปในทิศทางที่ลดความดัน (มีจำนวนโมลลดลง) แล้วเข้าสู่ภาวะสมดุลใหม่ แต่ถ้าลดความดันของแก๊สในระบบที่อยู่ในภาวะสมดุล ระบบจะปรับตัวไปในทิศทางที่เพิ่มความดัน (มีจำนวน โมลเพิ่มขึ้น) แล้วเข้าสู่ภาวะสมดุลอีกครั้ง - การเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของระบบมีผลทำให้ภาวะสมดุลเปลี่ยนแปลงไป กล่าวคือ ถ้าเพิ่ม อุณหภูมิให้แก่ระบบ ระบบจะปรับตัวไปในทิศทางที่ลดอุณหภูมิ โดยการดูดความร้อนไปใช้ในการเกิดปฏิกิริยา แล้วเข้าสู่ภาวะสมดุล แต่ถ้าลดอุณหภูมิของระบบ ระบบจะปรับตัวไปในทิศทางที่เพิ่มอุณหภูมิ โดยการคาย ความร้อนจากระบบ แล้วเข้าสู่สมดุลได้อีกครั้ง 2) ครูอธิบายให้นักเรียนเข้าใจว่าเมื่อระบบที่อยู่ในภาวะสมดุลถูกรบกวน โดยการเปลี่ยนแปลง ป�จจัยที่มีผลต่อภาวะสมดุลของระบบ ระบบจะเกิดการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ลดผลของการรบกวนนั้น เพื่อให้ระบบเข้าสู่ภาวะสมดุลอีกครั้ง ซึ่งเป�นไปตามหลักของเลอชาเตอลิเอ ทำให้เราสามารถทำนายทิศ ทางการดำเนินไปของปฏิกิริยาเคมีเพื่อเข้าสู่ภาวะสมดุลใหม่ได้ และทำให้ทราบถึงความเข้มข้นของตัวทำ ปฏิกิริยาที่เหลือและผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้นขณะที่ระบบเข้าสู่ภาวะสมดุลได้ 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) ครูอธิบายให้นักเรียนเข้าใจว่าเมื่อระบบที่อยู่ในภาวะสมดุลถูกรบกวน โดยการเปลี่ยนแปลง ป�จจัยที่มีผลต่อภาวะสมดุลของระบบ ระบบจะเกิดการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ลดผลของการรบกวนนั้น เพื่อให้ระบบเข้าสู่ภาวะสมดุลอีกครั้ง ซึ่งเป�นไปตามหลักของเลอชาเตอลิเอ ทำให้เราสามารถทำนายทิศทาง การดำเนินไปของปฏิกิริยาเคมีเพื่อเข้าสู่ภาวะสมดุลใหม่ได้ และทำให้ทราบถึงความเข้มข้นของตัวทำปฏิกิริยาที่ เหลือและผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้นขณะที่ระบบเข้าสู่ภาวะสมดุลได้ 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายและหาข้อสรุปจากการปฏิบัติกิจกรรม โดยใช้แนวคำถาม ต่อไปนี้ - ใช้หลักของเลอชาเตอลิเออธิบายว่า เพราะเหตุใดเมื่อผลิตแก๊สแอมโมเนีย (NH3) ที่ อุณหภูมิต่ำจึงได้แก๊ส NH3 มากกว่าเมื่อผลิตที่อุณหภูมิสูง

32 แนวตอบ สมการแสดงการผลิตแก๊ส NH3 สามารถเขียนได้ดังนี้ N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) + 92 kJ ซึ่งเป�นปฏิกิริยาคายความร้อนที่ผันกลับได้การลดอุณหภูมิจึงมีผลทำให้สมดุลของ ระบบเปลี่ยนแปลงไป ระบบปรับตัวเกิดปฏิกิริยาใน ทิศทางไปข้างหน้ามากขึ้น ทำให้เกิดแก๊ส NH3 มากขึ้น 6.5 ขั้นประเมินผล 1) นักเรียนแต่ละคนพิจารณาเรื่องที่เรียนในคาบนี้ว่ามีเรื่องใดที่ยังไม่เข้าใจหรือยังมีข้อสงสัย ถ้านักเรียนมีข้อสงสัยครูช่วยอธิบายเพิ่มเติมให้นักเรียนเข้าใจ 2) ครูให้นักเรียนทำแบบฝ�กหัด 9.3 เพื่อทบทวนความรู้ 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. ใช้หลักของเลอชาเตอลิเอในการ คาดคะเนการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นเมื่อ สมดุลของระบบถูกรบกวน(K) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 2. ทำนายทิศทางการเกิดปฏิกิริยา เมื่อภาวะสมดุลของระบบถูก รบกวนได้ (P) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 3. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

33 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6

34 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 9 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาป�ที่ 5 รหัสวิชา ว33203 วิชาเคมีเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง สมดุลเคมี เรื่อง สมดุลเคมีในสิ่งแวดล้อม เวลาเรียน 2 ชั่วโมง 1) มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว 2. 1 เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึด เหนี่ยวระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ ไปใช้ประโยชน์ มาตรฐาน ว 8.1 : ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และจิตวิทยาศาสตร์ในการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ป�ญหา รู้ว่าปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอน สามารถอธิบายและ ตรวจสอบได้ ภายใต้ข้อมูลและเครื่องมือที่มีอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ เข้าใจว่า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดล้อมมีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน 2) ผลการเรียนรู้ ยกตัวอย่างและอธิบายสมดลุเคมีของกระบวนการที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิต ปรากฏการณ์ในธรรมชาติ และ กระบวนการในอุตสาหกรรม 3) สาระสำคัญ เมื่อภาวะสมดุลของระบบถูกรบกวนระบบจะปรับตัวเพื่อลดผลของการรบกวน ในที่สุดระบบจะเข้าสู่ ภาวะสมดุลอีกครั้ง ข้อสรุปนี้ เรียกว่า หลักของเลอชาเตอลิเอ ซึ่งหลักเลอชาเตอลิเอสามารถนำไปประยุกต์ใช้ ในอุตสาหกรรมได้กระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการดำรงชีวิต ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในธรรมชาติหรือ สิ่งแวดล้อม บางอย่างสามารถอธิบายได้ด้วยหลักการของสมดุลเคมี 4) จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ยกตัวอย่างและอธิบายสมดลุเคมีของกระบวนการที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิต ปรากฏการณ์ในธรรมชาติ และกระบวนการในอุตสาหกรรม (K) 2. มีความใจกว้างและการใช้วิจารณญาณ (A)

35 5) สาระการเรียนรู้ ร่างกายของสิ่งมีชีวิตต้องรักษาสมดุลของปฏิกิริยาต่าง ๆ เพื่อการดำรงชีวิตต่อไป ตัวอย่างสมดุลใน ร่างกายมนุษย์ เช่น - สมดุลของการลำเลียงแก๊สออกซิเจนของเฮโมโกลบินในเลือดและการแลกเปลี่ยนแก๊ส คาร์บอนไดออกไซด์ Hb + O2 HbO2 - สมดุลของธาตุแคลเซียม เมื่อแคลเซียมในร่างกายลดลงเพียงเล็กน้อย กระดูกจะปล่อยแคลเซียมเพื่อ รักษาสมดุล เพื่อเพิ่มการดูดซึมแคลเซียมของลำไส้และลดการสูญเสียแคลเซียมทางป�สสาวะ - สมดุลเคมีในสิ่งแวดล้อมมีหลายปฏิกิริยา แต่ที่เกี่ยวข้องกับสัตว์และพืชตลอดเวลา คือ ธาตุคาร์บอน ซึ่งวัฏจักรของธาตุคาร์บอนและสมดุลของธาตุคาร์บอนอยู่ในรูปของสารประกอบ CO2, HCO– 3, และ CaCO3 - สมดุลของ CO2 ที่ละลายในน้ำ HCO– 3 และ CaCO3 ทำให้เกิดหินย้อย หินงอก ซึ่งเป�นความสวยงาม ตามธรรมชาติ 6) กระบวนการจัดการเรียนรู้ ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้ 6.1 ขั้นสร้างความสนใจ 1) ครูนำเข้าสู่บทเรียนว่าความรู้เกี่ยวกับสมดุลเคมีสามารถนำมาใช้ในอุตสาหกรรม เช่น การ ผลิตแก๊สแอมโมเนีย 2) จากนั้นครูให้ความรู้เกี่ยวกับการนำแอมโมเนียมาใช้เป�นวัตถุดิบในการผลิตสารเคมีต่าง ๆ และการเลือกกรรมวิธีผลิตในอุตสาหกรรมซึ่งต้องคำนึงถึงความคุ้มทุน 3) ครูนำอภิปรายเกี่ยวกับอุณหภูมิและความดันที่เหมาะสมในการผลิตแก๊สแอมโมเนียโดยให้ นักเรียนพิจารณาสมการเคมีของการผลิตแก๊สแอมโมเนียจากแก๊สไนโตรเจนกับแก๊สไฮโดรเจน ซึ่งเป�นปฏิกิริยา คายพลังงาน 4) ครูใช้คำถามถามว่า ถ้าต้องการให้ได้ผลิตภัณฑ์ปริมาณมาก ความดันและอุณหภูมิที่ใช้ในการ ทำปฏิกิริยาเคมีควรเป�นอย่างไร ซึ่งนักเรียนควรตอบได้ว่า การผลิตแก๊สแอมโมเนียให้ได้ปริมาณมาก ควรทำที่ ความดันสูงและอุณหภูมิต่ำ 6.2 ขั้นสำรวจและค้นหา 1) ครูให้นักเรียนพิจารณารูป 9.7 แล้วใช้คำถามว่า ถ้าต้องการได้ผลิตภัณฑ์ปริมาณมาก ความดัน และอุณหภูมิที่ใช้ในการทำปฏิกิริยาเคมีควรเป�นอย่างไรสอดคล้องกับคำตอบของนักเรียน ก่อนหน้านี้หรือไม่ซึ่ง นักเรียนควรตอบได้ว่า ความดันสูงและอุณหภูมิต่ำซึ่งสอดคล้องกับคำตอบก่อนหน้านี้

36 6.3 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป 1) ครูใช้คำถามเพื่อทบทวนเกี่ยวกับผลของอุณหภูมิต่ออัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมีจากนั้นให้ ความรู้ว่าเนื่องจากที่อุณหภูมิต่ำปฏิกิริยาเคมีเกิดได้ช้าและอุปกรณ์ที่ทนความดันสูงมีราคาแพง ดังนั้นการผลิต แก๊สแอมโมเนียควรใช้อุณหภูมิและความดันที่เหมาะสมและใช้ตัวเร่งปฏิกิริยากระบวนการนี้เรียกว่ากระบวนการฮาเบอร์ และนอกจากนี้ในอุตสาหกรรมจะมีกระบวนการแยก แก๊สแอมโมเนียออกจากระบบเพื่อทำให้ผลิตแอมโมเนียได้มากขึ้น 6.4 ขั้นขยายความรู้ 1) ครูอธิบายว่า หลักการของสมดุลเคมีสามารถนำมาใช้ในการอธิบายกระบวนการที่เกิดขึ้นใน สิ่งมีชีวิตและปรากฏการณ์ในธรรมชาติได้ โดยครูยกตัวอย่างเกี่ยวกับการรักษาอาการของโรคหายใจเกิน และ การเกิดหินงอกหินย้อน ตามรายละเอียดในหนังสือเรียน 6.5 ขั้นประเมินผล 1) ครูให้นักเรียนทำกิจกรรม9.6สืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับสมดุลเคมีในชีวิตประจำวันสิ่งมีชีวิตสิ่งแวดล้อมและ อุตสาหกรรมโดยอาจมอบหมายให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับสมดุลเคมีกับกระบวนการทางอุตสาหกรรมหรือ กระบวนการที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิตหรือปรากฏการณ์ในธรรมชาติล่วงหน้าประมาณ 1 สัปดาห์ 2) นักเรียนนำเสนอผลงานกลุ่มละ 10 นาที ด้วยสื่อประเภทใดก็ได้ เช่น โปสเตอร์ วีดีทัศน์และ ให้แต่ละกลุ่มคิดคำถามสำหรับถามเพื่อหลังจากรายงานแล้วกลุ่มละ 1 คำถาม 3) ครูให้นักเรียนทำแบบฝ�กหัดเพื่อทบทวนความรู้ 4) ครูและนักเรียนร่วมกันสรุปเนื้อหาในบทเรียน โดยร่วมกันเขียนผังมโนทัศน์จากข้อความที่ กำหนดให้แล้วให้นักเรียนทำแบบฝ�กหัดท้ายบท ตัวอย่างข้อความ สมดุลเคมี ระบบป�ด ปฏิกิริยาผันกลับได้ ปฏิกิริยาไปข้างหน้า ปฎิกิริยาย้อนกลับ ค่าคงที่สมดุล ความเข้มข้นที่สมดุล หลักของเลอชาเตอลิเอ ป�จจัยที่มีผลต่อสมดุล ความ เข้มข้น ความดัน อุณหภูมิ 7) สื่อการเรียนรู้ - http://pandora55.exteen.com - http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin/ - บัตรคำสำหรับเขียนผังมโนทัศน์

37 8) กระบวนการวัดและประเมินผล จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวัด เครื่องมือที่ใช้วัด เกณฑ์การประเมิน 1. ยกตัวอย่างและอธิบายสมดุล เคมีของกระบวนการที่เกิดขึ้นใน สิ่งมีชีวิต ปรากฏการณ์ใน ธรรมชาติและกระบวนการใน อุตสาหกรรม (K) สังเกตพฤติกรรมการ ปฏิบัติงานกลุ่ม แบบสังเกต พฤติกรรม การปฏิบัติงานกลุ่ม นักเรียนสามารถผ่าน เกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป 2. มีความใจกว้างและใช้ วิจารณญาณ (A) การสังเกตพฤติกรรม ในชั้นเรียน แบบประเมินด้าน พฤติกรรม นักเรียนสามารถทำงาน ได้อยู่ในช่วงคะแนนระดับ ดีขึ้นไป

38 9.บันทึกผลหลังการสอน ผลการจัดการเรียนการสอน/ป�ญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ______________________________(ผู้สอน) (นางป�ยะอนงค์ นิศาวัฒนานันท์ ) ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ โรงเรียนกีฬานครนนท์วิทยา 6 กลุ่มที่ รายการประเมิน/คะแนน รวม ผ่าน/ ความใจกว้าง การใช้วิจารณญาณ ไม่ผ่าน 3 2 1 0 3 2 1 0 6 1 2 3 4 5 6