พริกขี้หนู (Hot chilli)

หอ้ งสมุดประชาชนอําเภอนาํ เกลียง

พริกขีหนู

(HOT CHILLI)

Bottles of sanitizer are

stationed by the door of
every classroom—please
use them upon entering
and exiting.

ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอนาํ เกลียง
สงั กัด สาํ นักงาน กศน.จงั หวดั ศรสี ะเกษ

พรกิ ขหี นู (Hot chilli) ถือเปนพรกิ ทีนยิ มนาํ มารบั ประทานหรอื
นาํ มาใชป้ ระโยชนม์ ากในบรรดาพรกิ ทังหลาย เนอื งดว้ ยเปนพรกิ ทีมี
รสเผด็ จดั สแี ดงสดสวยงามเหมาะสาํ หรบั การปรงุ อาหารหรอื นาํ มา

แปรรปู เปนพรกิ ปนสาํ หรบั การประกอบอาหาร

พรกิ ขหี นู

ชอื วทิ ยาศาสตร์ Capsicum frutescens Linn.
อยูใ่ นวงศ์ Solanaceae
มถี ินกําเนดิ ในอเมรกิ ากลาง และอเมรกิ าใต้ เรยี กชอื ในท้องถิน
ต่างกัน ไดแ้ ก่ พรกิ (กลาง, เหนอื ) พรกิ ขหี นู (กลาง) หมกั เพด็
(อีสาน) พรกิ แด้ พรกิ แต้ พรกิ นาํ (เหนอื ) หมกั เพด็ ครี (กระเหรยี ง
กําแพงเพชร) ดปี ลี (ปตตาน)ี ดปี ลีขนี ก พรกิ ขหี นู (ใต้) ปะแกว
(ชาวบน- นครราชสมี า) มะระตี (เขมร-สรุ นิ ทร)์ มอื ซาซซี ู มอื สา่ โพ
(กระเหรยี ง-แมฮ่ ่องสอน)

ลําต้น
ต้นพรกิ ขหี นมู กี ารเติบโตของกิงแบบ Dichotomous
คือ กิงแตกออกจากลําต้นเพยี งกิงเดยี วและจะแตก
เพมิ เปน 2 เท่า เรอื ยๆ เปน 2 กิง เปน 4 กิง และ 8 กิง
จนมลี ักษณะเปนทรงพุม่

ราก
รากพรกิ ขหี นู ประกอบด้วยรากแก้ว และรากฝอยจาํ นวนมาก
มลี ักษณะการแผอ่ อกด้านขา้ งเปนรศั มไี ด้มากกวา่ 1 เมตร
และหยงั ลึกไดม้ ากกวา่ 1.20 เมตร บรเิ วณรอบๆโคนต้นจะมี
รากฝอยสานกันหนาแนน่

ใบ
ใบเปนชนดิ ใบเดยี ว มลี ักษณะแบนเรยี บ สเี ขยี วอ่อน และเขยี วเขม้ ตาม
อายุของใบ ใบเปนมนั มขี นปกคลมุ เล็กนอ้ ย รูปรา่ งของใบมลี ักษณะรปู
ไขจ่ นถึงเรยี วยาว ปลายใบแหลม ใบออกบรเิ วณกิงแบบตรงขา้ มกัน
และมขี นาดแตกต่างกันตามสายพนั ธุ์ แต่ทัวไปใบพรกิ ขหี นูจะมขี นาด
เล็กในระยะต้นกล้า และมขี นาดใหญ่ เมอื ต้นโตเต็มที

ดอก
พรกิ ขหี นเู ปนดอกชนดิ เดยี ว ขนาดเล็ก แตกออกบรเิ วณขอ้ ตรงทีมุม
ดา้ นบนของก้านใบหรอื กิง อาจมดี อกเดยี วหรอื หลายดอกในจุดเดยี วกัน
ก้านดอกตรงหรอื โค้ง ดอกมกี ลีบรอง มลี ักษณะเปนพู สขี าวหรอื สมี ว่ ง
ประมาณ 5 กลีบ เกสรตัวผมู้ ปี ระมาณ 1-10 อัน แตกออกจากโคนขที
กลีบดอก อับเกสรตัวผมู้ กั มสี นี าํ เงิน เปนกระเปราะขนาดเล็ก และยาว
สว่ นเกสรตัวเมยี มี 1- 2 รงั ไข่ มลี ักษณะชูขนึ เหนอื เกสรตัวผู้ รปู รา่ ง
เหมอื นกระบองหวั มน รงั ไขม่ ี 3 – 4 พู มกั จะออกดอก และติดผลในชว่ ง
วนั สนั

ผล

ผลพรกิ เปนผลประเภท Berry มลี ักษณะเปนกระเปาะ มฐี านทีชนั ผลสนั และ
หนา ผลอ่อนมกั ชขี นึ แต่เมอื แก่ผลจะหอ้ ยลง ผลมลี ักษณะแบน กลมยาว
จนถึงพองอ้วนสนั ผลมขี นาดเล็กหรอื ขนาดใหญ่ ผนงั ผล ( Pericarp ) อาจ
บางหรอื หนา มคี วามเผด็ แตกต่างกันตามพนั ธุ์ ผลเมอื อ่อนสเี ขยี วเขม้ บาง
พนั ธุอ์ าจมสี ขี าวออกเหลืองเขยี ว เมอื ผลแก่จะเปลียนเปนแดงหรอื เหลือง
ขนาดผลทัวไปประมาณ 1- 1.5 นวิ มเี สน้ ผา่ ศูนยก์ ลาง 1/4 -2/3 นิว เมล็ด
ดา้ นในจะเกิดรวมกันทีรก (Placenta) ตลอดจากโคนจนถึงปลายผล ในชว่ งที
ผลพฒั นา หากอุณหภมู ใิ นชว่ งกลางวนั สงู ความชนื ตํา จะทําใหผ้ ลมรี ูปรา่ งบดิ
เบยี ว ผลมขี นาดเล็ก การติดเมล็ดตํา

เมล็ด
เมล็ดพรกิ ขหี นจู ะเกิดรวมกันทีรก (Placenta) ตลอดแนวยาวจาก
โคนถึงปลายผล เมล็ดมรี ูปรา่ งคล้ายเมล็ดมะเขอื เทศ คือ มรี ูป
กลม แบน สเี หลืองจนถึงสนี ําตาล ผวิ เมล็ดไมค่ ่อยมขี นเหมอื นผล
ในมะเขอื เทศ แต่มขี นาดใหญก่ วา่

พรกิ เปนพชื ทีผสมเกสรดว้ ยตัวเองได้ และมโี อกาสผสมขา้ มต้นหรอื สาย
พนั ธุไ์ ด้ 9 – 32 % จงึ ทําใหล้ ักษณะพนั ธุม์ คี วามปรวนแปรมาก พนั ธุพ์ นื
เมอื งทีมอี ยูใ่ นปจจุบนั ได้แก่ พรกิ จนิ ดา พรกิ มนั พรกิ เหลือง เปนต้น
สว่ นพนั ธุท์ ีกรมวชิ าการเกษตรสง่ เสรมิ ใหป้ ลกู คือ พนั ธุห์ ว้ ยสที น เปน
พรกิ ทีไดร้ บั การปรบั ปรุงพนั ธุ์ และคัดพนั ธุ์ จากพรกิ พนั ธุจ์ นิ ดา มลี ักษณะ
เดน่ คือ ผลชขี นึ ผลอ่อนมสี เี ขยี ว เมอื แก่มสี แี ดงจดั ความยาวประมาณ
4 เซนติเมตร เมอื ทําเปนพรกิ แหง้ จะใหส้ แี ดงเขม้ ผวิ เปนมนั เหยยี ดตรง
ผวิ เมด็ เรยี บ ก้านผลยาว และมรี สเผด็ จดั ทรงต้นมกี ารแตกกิงได้ดี
ประมาณ 3 – 5 กิง ความสงู ประมาณ 1-1.50 เซนติเมตร เปนพรกิ ปลกู
ไดต้ ลอดป แต่การปลกู เพอื ทําพรกิ แหง้ ต้องกะระยะเก็บผลผลิตในฤดแู ล้ง
เพอื สะดวกในการตาก การปลกู ในชว่ งเดอื นพฤศจกิ ายน – ธนั วาคม และ
เก็บเกียวชว่ งต้นฤดฝู น ซงึ จะไดร้ าคาดี แต่มขี ดี จาํ กัด คือ ต้องปลกู ใน
พนื ทีทีมแี หล่งนาํ เพยี งพอ หรอื ในเขตชลประทาน

1. พนั ธุน์ าเคนทร1์ (NAKENTR 1) จดั เปนพนั ธุล์ กู ผสม (F1-hybrid) มลี ักษณะเจรญิ
เติบโตเรว็ แตกแขนงดี ผลดก เก็บผลผลิตไดน้ าน มสี สี วยเนอื แนน่ ขนาดผลประมาณ 2.5
x 18 ซม. ใหผ้ ลผลิตต่อไรป่ ระมาณ 3-5 ตัน ผลอ่อนมสี เี ขยี วอ่อน เมอื แก่มสี แี ดงจดั เหมาะ
สาํ หรบั บรโิ ภคสด และแปรรปู อุตสาหกรรม ทําเปนพรกิ บดหรอื ซอสพรกิ
2. พนั ธุน์ าเคนทร2์ (NAKENTR 2) จดั เปนพนั ธุล์ กู ผสมลกู ผสม (F1-hybrids) มลี ักษณะ
เจรญิ เติบโตดี แต่แตกแขนงนอ้ ย ทําใหป้ ลกู ชดิ ไดด้ ี ผลดกปานกลาง ขนาดผลใหญ่
ประมาณ 3-17 ซม. มสี ผี ลเขยี วอ่อนถึงเขยี วเขม้ เมอื สกุ มสี แี ดงจดั รสชาติไมเ่ ผด็ มาก
เหมาะสาํ หรบั ทําซอสพรกิ และอุตสาหกรรมสกัดสี
3. พนั ธุฮ์ ๊อทชอต (HOT SHOT) มลี ักษณะเจรญิ เติบโตดี ผลผลิตสงู แตกกิงมาก ทรงพุม่
กวา้ ง ประมาณ 50-60 ซม. ต้นสงู ประมาณ 45-65 ซม. ผลมสี เี ขยี วอ่อน และสแี ดงเขม้
ผลผลิตต่อต้นประมาณ 1.5 กก. อายุเก็บเกียวหลังการยา้ ยกล้าที 3 เดอื น และสามารถเก็บ
เกียวผลผลิตนานประมาณ 12 เดอื น
4. พนั ธุม์ นั ดํา #02 (MUN DUM #02) เปนพรกิ ทีมลี ักษณะมนั ดาํ เติบโตดี ปลกู ไดต้ ลอด
ป ทรงพุม่ กวา้ งประมาณ 30-40 ซม. ต้นสงู ประมาณ 35-40 ซม. ผลมสี เี ขยี ว เขยี วเขม้ และ
สแี ดงเขม้ ใหร้ สชาติเผด็ ปานกลาง มกี ลินฉนุ เล็กนอ้ ย ผลผลิตต่อต้น ประมาณ 1-2 กก. ผล
แหง้ หลังตากประมาณ 0.3 กก. จากผลสด 1-2 กก. อายุเก็บเกียวหลังการยา้ ยกล้าประมาณ
75 วนั เก็บเกียวผลผลิตไดน้ าน 90-120 วนั
5. พนั ธุห์ ัวเรอื #03 (HOU RUA #03) มลี ักษณะเจรญิ เติบโตดี ทนทานต่อโรค และแมลง
ไดด้ ี สามารถปลกู ไดท้ ังป แตกกิงมาก ทรงพุม่ กวา้ งประมาณ 50-60 ซม. ต้นสงู ประมาณ
45-60 ซม. ผลมสี เี ขยี ว และสแี ดง ใหร้ สชาติเผด็ จดั ผลผลิตสดต่อต้น ประมาณ 1.8-2.2
กก. ผลแหง้ จากผลสด 1.8-2.2 กก. ไดส้ งู ประมาณ 0.8 กก. อายุเก็บเกียวหลังยา้ ยกล้าที
90 วนั เก็บเกียวผลผลิตไดน้ าน 60-90 วนั

6. พนั ธุจ์ นิ ดา #04 (JINDA #04) มลี ักษณะเติบโตดี สามารถปลกู ไดท้ ังป แตกกิงมาก ทรง
พุม่ กวา้ งประมาณ 50-60 ซม. ต้นสงู ประมาณ 45-60 ซม. ผลมสี เี ขยี ว และสแี ดง ใหร้ สชาติ
เผด็ จดั ผลผลิตสดต่อต้น ประมาณ 1.5-2 กก. ผลแหง้ จากผลสด 1.5-2 กก. ไดป้ ระมาณ 0.7
กก. อายุเก็บเกียวหลังยา้ ยกล้าที 90 วนั และสามารถเก็บเกียวผลผลิตไดน้ าน 60-90 วนั
7. กําแพงแสน 513 (KAMPHAENGSAEN 513) เปนพนั ธุท์ ีเติบโต และใหผ้ ลผลิตเรว็ ทรง
พุม่ แขง็ แรง ขนาดปานกลาง ต้านทานต่อโรค ติดผลดกมาก ผลอ่อนมสี เี ขยี วเขม้ ผวิ เรยี บเปน
มนั ผลสกุ สแี ดงเขม้ ขนาดผล 1.5×16 ซม. มนี าํ หนกั 18-19 กรมั /ผล ใหร้ สเผด็ นอ้ ย
8. ไพรอ็ ท 498 (PILOT 498) เปนพรกิ ทีใหน้ าํ หนกั ดี ผลใหญก่ วา่ พนั ธุพ์ นื เมอื ง ผลมลี ักษณะ
ผอมยาว ขนาดผลประมาณ 1×17 ซม. ผลมสี เี ขยี วเขม้ ผลมลี ักษณะหยกั เปนคลืน และบดิ เล็ก
นอ้ ย ใหร้ สเผด็ มกั ใชท้ ําพรกิ แหง้ อายุการเก็บเกียวหลังยา้ ยกล้าประมาณ 65-70 วนั
9. นครชยั ศรี 010 (PEGASUS 010) เปนพนั ธุท์ ีเติบโต และใหผ้ ลผลิตไดเ้ รว็ ผลอ่อนมสี เี ขยี ว
อ่อน ผลแก่สแี ดง ใหเ้ นอื หนา ผวิ เรยี บ ขนาดผลประมาณ 2.4×13 ซม. นาํ หนกั ประมาณ 18
กรมั /ผล ใหร้ สเผด็ ต้นโตเรว็ ติดผลดี อายุเก็บเกียวหลังยา้ ยกล้าประมาณ 55-60 วนั
10. พลาซา่ 349 (PLAZA 349) มลี ักษณะผลตรงยาว ผลสเี ขยี วอ่อนเปนมนั ผวิ เรยี บ
สวยงาม ใหเ้ นอื หนา ผลดก ใหร้ สเผด็ เล็กนอ้ ย ขนาดผลประมาณ 2×18 ซม. อายุเก็บเกียวหลัง
ยา้ ยกล้าที 80 วนั

1. ทางด้านอาหาร
– ยอดอ่อนของพรกิ ใชท้ ําเปนผกั ลวกจมิ กินกับนาํ พรกิ หรอื รบั ประทานเปนผกั ลวก หรอื นาํ ไป
ประกอบอาหารประเภทแกงจดื แกงเลียง แกงอ่อม เปนต้น ซงึ จะใหร้ สหวาน และเผด็ เล็กนอ้ ย
กรอบ นมุ่
– ผล มกั ใชเ้ ปนผกั หรอื เครอื งเทศสาํ หรบั ปรงุ รสในการประกอบอาหารไดห้ ลากหลายชนดิ รวม
ทังใชเ้ ปนสว่ นผสมของเครอื งแกงหรอื พรกิ แกง อาหารทีใชพ้ รกิ เปนสว่ นประกอบหรอื ปรงุ รส
ไดแ้ ก่ อาหารประเภทแกง อาหารประเภททอด อาหารประเภทต้ม อาหารประเภทยาํ รวมถึง
อาหารประเภทปงยา่ งทีต้องการรสเผด็ ดงั นนั พรกิ จงึ เปนอาหารทีมคี ณุ ค่าทางโภชนาการสงู
และมปี ระโยชนต์ ่อรา่ งกาย เพราะสามารถใหพ้ ลังงาน และแรธ่ าตุ เชน่ โปรตีน คารโ์ บไฮเดรต ไข
มนั เหล็ก แคลเซยี ม วติ ามนิ เอ วติ ามนิ ซี และวติ ามนิ อี โดยเฉพาะวติ ามนิ ซี ทีพบมากกวา่ ผกั
ชนดิ อืนๆ
คณุ ค่าทางโภชนาการ (100 กรมั ทีบรโิ ภคได้)
• พลังงาน 347 กิโลแคลอรี
• โปรตีน 15.8 กรมั
• ไขมนั 9.1 กรมั
• คารโ์ บไฮเดรต 50.5 กรมั
• เสน้ ใย 22.7 กรมั
• แคลเซยี ม 32 มลิ ลิกรมั
• ฟอสฟอรสั 360 มลิ ลิกรมั
• เหล็ก 15.8 มลิ ลิกรมั
• วติ ามนิ เอ 4287 ไมโครกรมั
• ไทอามนี 0.16 มลิ ลิกรมั )
• ไรโบฟลาวนิ 0.74 มลิ ลิกรมั
• ไนอาซนิ 11.2 มลิ ลิกรมั
• วติ ามนิ ซี 0 มลิ ลิกรมั
• เถ้า 3.8 กรมั

สารสกัดจากพรกิ ถกู นาํ มาใชเ้ ปนสว่ นประกอบของยาหลายชนดิ เชน่ ยาแก้ปวดท้อง
ยาธาตุ ยาขบั ลม ยาแก้ปวดฟน และยารกั ษาโรคไขขอ้ รวมถึงนาํ ไปใชเ้ ปนสว่ นประกอบของยา
ชนดิ รบั ประทาน และยาทาภายนอกหลายชนดิ โดยมสี รรพคณุ ทางยา ดงั นี
1. ผล ใหร้ สเผด็ รอ้ น ชว่ ยกระต้นุ การไหลเวยี นโลหติ ชว่ ยเจรญิ อาหาร ชว่ ยการยอ่ ยอาหาร ขบั
ลม ขบั เสมหะ (Mucokinetic) ขบั เหงือ แก้อาการปวดท้อง อาเจยี น ท้องเสยี แผลจากความ
เยน็ จดั ลดไข้ อาหารเปนหวดั รกั ษาโรคผวิ หนงั กลาก เกลือน ชนั นะตุ และหดิ ใชต้ ้านเชอื รา
เชอื แบคทีเรยี และไวรสั
2. ใบ มรี สเยน็ แต่เผด็ เล็กนอ้ ย มกี ลินฉนุ ใบพรกิ ใชแ้ ก้หวดั ลดไข้ เลือดกําเดา และอาการปวด
ศีรษะ ใบสดใชต้ ําผสมดนิ สอพองทาขมบั ชว่ ยลดอาการปวดศีรษะ
3. ราก นาํ มาต้ม ลดอาการแขนขาอ่อนแรง รา่ งกายไมม่ กี ําลัง รกั ษาอาการทางไต และอัณฑะ
บวม เลือดออกในมดลกู รกั ษาโรคซางใน ใชฝ้ นกับนาํ มะนาว และเกลือ สาํ หรบั แก้ไอ แก้เสมหะ
4. ทังต้น นาํ มาต้ม ชว่ ยแก้อาการเหนบ็ ชา เลือดคัง อาหารปวดตามขอ้ และรกั ษาแผลทีเกิด
จากความเยน็

สามารถศึกษาเพมิ เติมได้ที

ทีมา : https://www.nfc.or.th/content/7431

หอ้ งสมุดประชาชนอําเภอนําเกลียง

ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอนาํ เกลียง
สงั กัด สาํ นักงาน กศน.จงั หวดั ศรสี ะเกษ