ขนุน

หอ้ งสมุดประชาชนอําเภอนาํ เกลียง

ลักษณะของขนนุ
สรรพคณุ ของขนนุ
ประโยชนข์ องขนนุ
คณุ ค่าทางโภชนาการ

23 มถิ นุ ายน 2564

ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอนําเกลียง
สงั กัด สาํ นักงาน กศน.จงั หวดั ศรสี ะเกษ

ผลไมข้ นนุ มชี อื ท้องถินอืน ๆ วา่ ขะนู (จนั ทบุร)ี , นะยวยซะ (กาญจนบุร)ี , เนน (นครราชสมี า),
ซคี ึย ปะหนอ่ ย หมากกลาง (แมฮ่ ่องสอน), นากอ (ปตตาน)ี , มะหนนุ (ภาคเหนอื ภาคใต้),
ลาน ล้าง (ภาคเหนอื ), หมกั หมี (ตะวนั อองเฉียงเหนอื ) และชอื อืน ๆ เชน่ ขะเนอ, ขน,ู นากอ,
มะยวยซะ, Jack fruit tree เปนต้น

ขนนุ

ชอื สามญั Jackfruit, Jakfruit
ชอื วทิ ยาศาสตร์ Artocarpus heterophyllus Lam.

จดั อยูใ่ นวงศ์ขนนุ (MORACEAE)

ต้นขนนุ เปนไมย้ นื ต้นขนาดใหญ่ สงู ประมาณ 15-30 เมตร กิงและลําต้นเมอื มี
แผลจะมนี าํ ยางสขี าวขน้ ไหลออกมา ลักษณะของใบขนนุ เปนใบเดยี วเรยี งสลับ
แผน่ ใบเปนรปู รี ปลายใบท่ถู ึงแหลม โคนใบมน ใบหนา ผวิ ดา้ นบนของใบจะมสี ี
เขยี วเขม้ เปนมนั สว่ นผวิ ใบดา้ นล่างจะสากมอื ใบขนนุ กวา้ งประมาณ 5-8
เซนติเมตร ยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร

ต้นขนนุ

ดอกขนนุ ออกเปนชอ่ เชงิ สดแยกเพศอยูร่ วมกัน เปนชอ่ สเี ขยี ว อัดกันแนน่
และอยูบ่ นต้นเดยี วกัน โดยดอกเพศผจู้ ะออกตามปลายกิงหรอื ซอกใบ ซงึ เราจะ
เรยี กวา่ "สา่ " สว่ นดอกเพศเมยี จะออกตามกิงใหญแ่ ละลําต้น เมอื ติดผลดอก
ทังชอ่ จะเจรญิ รว่ มกันเปนผลรวมมขี นาดใหญ่ โดย 1 ดอกจะกลายเปน 1 ยวง

ดอกขนนุ

ผลขนนุ หรอื ลกู ขนนุ ลักษณะภายนอกจะคล้าย ๆ จาํ ปาดะ (ซงึ เปนวงศ์
เดยี วกัน) โดยลักษณะของลกู ขนนุ ในผลดบิ เปลือกมสี ขี าว หนามทู่ ถ้ากรดี จะมี
ยางเหนยี ว ถ้าแก่เปลือกจะมสี นี าํ ตาลอ่อนอมเหลืองและหนามจะปานขนึ ดว้ ย
ภายในผลของขนนุ จะมซี งั ขนนุ หมุ้ ยวงสเี หลืองไว้ เมล็ดจะอยูใ่ นยวง โดยดอก
ขนนุ จะออกดอกปละ 2 ครงั คือในชว่ งเมษายน-พฤษภาคม และในชว่ ง
ธนั วาคม-มกราคม

ดอกขนนุ

ขนนุ มอี ยูห่ ลายสายพนั ธุ์ ซงึ สขี องเนอื ก็แตกต่างกันออกไปดว้ ยตามแต่ละสาย
พนั ธุ์ ขนนุ บางสายพนั ธุม์ รี สหวานใชร้ บั ประทานได้ แต่บางพนั ธุม์ รี สจดื ไมน่ ยิ ม
นาํ มารบั ประทาน โดยสายพนั ธุข์ นนุ ทีนยิ มปลกู ในประเทศไทยก็ไดแ้ ก่ พนั ธุต์ า
บว๊ ย (ผลใหญ่ เนอื หนา สจี าํ ปาออกเหลือง), พนั ธุท์ องสดุ ใจ (ผลใหญย่ าว เนอื
เหลือง), พนั ธุฟ์ าถล่ม (ผลค่อนขา้ งกลมและใหญม่ าก มเี นอื สเี หลืองทอง),
พนั ธุจ์ าํ ปากรอบ (ผลขนาดกลาง รสหวานอมเปรยี ว เนอื สเี หลือง) เปนต้น

ต้นขนนุ จดั เปน 1 ใน 9 ไมม้ งคลของไทย ไมข้ นนุ มคี วาม
หมายวา่ การชว่ ยหนนุ บารมี เงินทอง ความราํ รวย ใหด้ ยี งิ
ขนึ มผี ใู้ หก้ ารเกือหนนุ จุนเจอื โดยนยิ มปลกู ไวห้ ลังบา้ น
ดา้ นทิศตะวนั ตกเฉียงใต้

นอกจากขนนุ จะเปนไมม้ งคลนามแล้ว ก็ยงั เปนผลไมท้ ีมี
เนอื หอมหวานอรอ่ ยอีกดว้ ย และยงั นาํ มาทําเปนอาหารได้
หลากหลายเมนู แต่สาํ หรบั ผทู้ ีเปนเบาหวานควรหลีกเลียง
การรบั ประทานขนนุ หรอื รบั ประทานแต่นอ้ ยเพราะมรี ส
หวาน นอกจากนยี งั มสี รรพคณุ เปนยาสมุนไพรอีกดว้ ย
สว่ นทีนาํ มาใชเ้ ปนยารกั ษาอาการต่าง ๆ ไดแ้ ก่ ใบ ยวง
เมล็ด แก่น สา่ แหง้ ของขนนุ

พนั ธุท์ องประเสรฐิ

มที รงต้นสงู โปรง่ ใบกลมใหญ่ ปลายมน สเี ขยี วเขม้ ใหผ้ ลทะวาย ติดผลเมอื อายุ 2 ป อายุเก็บเกียวหลัง
ออกดอกแล้ว 140-150 วนั ทรงผลค่อนขา้ งกลม เปลือกผลสเี ขยี วถึงเขยี วอมนาํ ตาล หนามใหญ่ เปลือกบาง
มาก นาํ หนกั ผล 12-15 กิโลกรมั ขวั ผลสนั เนอื หรอื ยางสขี าวอมเหลือง เนอื แนน่ และหนา 0.5-0.6 เซนติเมตร
ความหวาน 20-27 บรกิ ซ์ ใหเ้ ปอรเ์ ซน็ ต์เนอื มาก ประมาณ 50 เปอรเ์ ซน็ ต์ ของนาํ หนกั ผล

วยบาํ รุงโลหิต ทําให้เลือดเยน็ (แก่นขนนุ หนงั หรอื ขนนุ ละมุด, ราก, แก่น)
ขนนุ มสี รรพคณุ ชว่ ยบาํ รุงกําลัง ชูหัวใจให้สดชนื (เนอื ห้มุ เมล็ดสกุ , เนอื ในเมล็ด, ผลสกุ , เมล็ด)
ชว่ ยบาํ รุงรา่ งกาย (เมล็ด)
ขนนุ หนงั เปนผลไมท้ ีมวี ติ ามนิ อีสงู ติด 10 อันดับแรกของผลไม้ และยงั มวี ติ ามนิ ซสี งู ชว่ ยต่อต้าน
อนมุ ูลอิสระ และชว่ ยปองกันการเกิดโรคมะเรง็
ชว่ ยแก้อาการกระหายนาํ (ผลสกุ )
ขนนุ มปี ระโยชนช์ ว่ ยลดระดับนาํ ตาลในเลือดในผปู้ วยเบาหวานได้ โดยมผี ลงานวจิ ยั ของประเทศศรี
ลังกา ทีได้ทําการทดลองในผปู้ วยเบาหวานและในหนทู ดลอง ซงึ ผลการทดลองพบวา่ สามารถชว่ ย
ลดระดับนาํ ตาลในเลือดได้เปนอยา่ งดี นอกจากนีผลการทดลองยงั ได้ทําการเปรยี บเทียบกับยา
แผนปจจุบนั ทีใชร้ กั ษาเบาหวาน ซงึ ก็คือยา Tolbutamide และได้ผลสรุปวา่ สารสกัดจากขนนุ
สามารถชว่ ยรกั ษาระดับนาํ ตาลในเลือดได้ดีกวา่ ยา Tolbutamide ภายในเวลา 5 ชม. สาํ หรบั วธิ นี าํ
มาปรุงเปนยาก็ง่าย ๆ เพยี งแค่ใชใ้ บขนนุ แก่ 5-10 ใบ นาํ มาต้มในนาํ 3 แก้ว เคียวนานประมาณ 15
นาที แล้วนาํ มาดืมก่อนอาหารเชา้ -เยน็ (ใบ)
ชว่ ยระงับประสาท (ใบ)
ชว่ ยแก้โรคลมชกั (ใบ)
ใบขนนุ ละมุด นาํ ไปเผาให้เปนถ่านผสมกับนาํ ปูนใสใชห้ ยอดหู แก้อาการปวดหู และเปนหนู าํ หนวก
(ใบขนนุ ละมุด)
ใบขนนุ ใชต้ ้มดืมชว่ ยแก้อาการท้องเสยี ได้ (ใบ, ราก)
เมล็ดชว่ ยแก้อาการปวดท้อง (เมล็ดขนนุ )
ใชเ้ ปนยาระบายอ่อน ๆ (เนอื ห้มุ เมล็ด, ผลสกุ )
ชว่ ยสมานลําไส้ (แก่น)
เมด็ ขนนุ มสี ารพรไี บโอติกหรอื สารอาหารประเภทคารโ์ บไฮเดรตทีทนต่อการยอ่ ยของกระเพาะ
อาหารและการดดู ซมึ ของลําไสเ้ ล็กตอนบน ซงึ ชว่ ยดดู ซมึ แรธ่ าตอุ ยา่ งแคลเซยี ม เหล็ก สรา้ งสาร
ปองกันโรคมะเรง็ ลําไสใ้ หญไ่ ด้ โดยไมส่ ง่ เสรมิ การเจรญิ เติบโตของแบคทีเรยี ก่อโรคแต่อยา่ งใด
(เมล็ด)
ไสใ้ นของขนนุ ละมุด ใชร้ บั ประทานชว่ ยแก้อาการตกเลือดในทวารเบาของสตรที ีมมี ากไปให้หยุดได้
(ไสใ้ นขนนุ )
แก่นและเนอื ไมข้ องต้นขนนุ นาํ มาใชร้ บั ประทานชว่ ยแก้กามโรค (แก่นและเนอื ไม)้
ชว่ ยขบั พยาธิ (ใบ)
ใชแ้ ก้โรคผวิ หนงั ต่าง ๆ (ใบ, ราก)
ชว่ ยรกั ษาแผลมหี นองเรอื รงั (ยาง, ใบ)
ชว่ ยสมานแผล (แก่น)
ใชท้ าแผลบวมอักเสบ (ยาง)
ชว่ ยแก้ต่อมนาํ เหลืองอักเสบทีเกิดจากแผลมหี นองทีผวิ หนงั (ยาง)
ฤทธทิ างเภสชั วทิ ยา ชว่ ยในการจบั กล่มุ อสจุ ิ เมด็ เลือดแดง แบคทีเรยี สารในของเหลวของ
รา่ งกาย ชว่ ยยบั ยงั เอนไซมโ์ ปรตีเอส ชว่ ยลดระดับนาํ ตาลในเลือด และชว่ ยกระต้นุ การสรา้ งเมด็
เลือดขาว

เมด็ ขนนุ ชว่ ยบาํ รุงนาํ นม ขบั นาํ นม ทําให้นาํ นมของแมเ่ พมิ มากขนึ (เมด็ ขนนุ )
ใชห้ มกั ทําเหล้า (เนอื ห้มุ เมล็ดสกุ )
ชว่ ยแก้อาการเมาสรุ า (ผลสกุ )
แก่นของต้นขนนุ นาํ มาใชท้ ําสยี อ้ มผา้ ได้ โดยจะให้สนี าํ ตาลแก่ นยิ มนาํ มาใชย้ อ้ มสจี วี รพระ
ส่าแห้งของขนนุ นาํ มาใชท้ ําเปนชุดจุดไฟได้
เนอื ไมข้ องต้นขนนุ สามารถนาํ มาใชท้ ําเฟอรน์ เิ จอรแ์ ละเครอื งดนตรไี ด้
เมล็ดและยวงสามารถนาํ มารบั ประทานเปนอาหารได้
เนอื ขนนุ สกุ นาํ มารบั ประทานเปนผลไมแ้ ละทําเปนขนมได้หลายชนดิ เชน่ ใสใ่ นไอศกรมี ลอดชอ่ ง
กินกับขา้ วเหนียวมูน นาํ ไปอบแห้ง
ขนนุ อ่อนนยิ มนาํ มาปรุงเปนอาหารรบั ประทานเปนผกั เชน่ ใสใ่ นสม้ ตํา ตํามะหนนุ แกงขนนุ ยาํ
ขนนุ อบกรอบ เปนต้น

พลังงาน 95 กิโลแคลอรี
คารโ์ บไฮเดรต 23.25 กรมั
นาํ ตาล 19.08 กรมั
เสน้ ใย 1.5 กรมั
ไขมนั 0.64 กรมั
โปรตีน 1.72 กรมั
วติ ามนิ เอ 5 ไมโครกรมั 1%
เบตาแคโรทีน 61 ไมโครกรมั 1%
ลทู ีนและซแี ซนทีน 157 ไมโครกรมั
วติ ามนิ บี 1 0.105 มลิ ลิกรมั 9%
วติ ามนิ บี 2 0.055 มลิ ลิกรมั 5%
วติ ามนิ บี 3 0.92 มลิ ลิกรมั 6%
วติ ามนิ บี 5 0.235 มลิ ลิกรมั 5%
วติ ามนิ บี 6 0.329 มลิ ลิกรมั 25%
วติ ามนิ บี 9 24 ไมโครกรมั 6%
วติ ามนิ ซี 14.7 มลิ ลิกรมั 17%
วติ ามนิ อี 0.34 มลิ ลิกรมั 2%
ธาตแุ คลเซยี ม 24 มลิ ลิกรมั 2%
ธาตเุ หล็ก 0.23 มลิ ลิกรมั 2%
ธาตุแมกนีเซยี ม 29 มลิ ลิกรมั 8%
ธาตแุ มงกานีส 0.043 มลิ ลิกรมั 2%
ธาตฟุ อสฟอรสั 21 มลิ ลิกรมั 3%
ธาตโุ พแทสเซยี ม 448 มลิ ลิกรมั 10%
ธาตโุ ซเดียม 2 มลิ ลิกรมั 0%
ธาตสุ งั กะสี 0.13 มลิ ลิกรมั 1%

ขนนุ . สบื ค้นเมอื 23 มถิ นุ ายน 2564, จาก https://medthai.com/ขนนุ /.

หอ้ งสมุดประชาชนอําเภอนาํ เกลียง

ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอนาํ เกลียง
สงั กัด สาํ นักงาน กศน.จงั หวดั ศรสี ะเกษ