เกมวิทยาศาสตร์

เกมแบ่งกล่มุ ความสัมพนั ธ์



รูปแบบความสัมพนั ธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิต

ภาวะพึ่งพากนั ภาวะอิงอาศยั

ภาวะปรสติ ภาวะล่าเหย่ือ

ภาวะไดป้ ระโยชน์ร่วมกัน

ตวั อยา่ งเกมบงิ โกเรอ่ื งสงิ่ มชี วี ิตและสิ่งแวดล้อม
แผน่ กระดานบิงโก

ผลู้ า่ องิ อาศัย ได้ประโยชน์

ทั้งสองฝ่าย

เสยี ประโยชน์ ผีเสื้อกับดอกไม้ พง่ึ พากัน

ดินโป่ง นกเอ้ียงกับควาย เสอื

ปรสติ แบคทเี รยี ในลำไส้ ไดป้ ระโยชน์
ลา่ เหยอ่ื คน งูกับกบ

ผสมเกสรให้ดอกไม้

กาฝาก นกเอ้ียงกบั ควาย แหลง่ ท่อี ยู่อาศยั

คำถามในเกมบิงโก

ฝา่ ยทเี่ ป็นผู้กนิ สิ่งมชี วี ิตอ่ืนเปน็ อาหาร ความสมั พันธ์แบบฝ่ายหน่ึงได้ประโยชน์
เรยี กว่า (ผู้ล่า) ฝ่ายหน่ึงเสียประโยชน์ (ปรสิต,ลา่ เหยื่อ)

ความสัมพนั ธท์ ไ่ี ดป้ ระโยชนร์ ว่ มกนั ทงั้ สอง บริเวณปา่ ไม้และ แหล่งน้ำ มี
ฝา่ ยแตไ่ มส่ ามารถแยกกนั ได้ ความสมั พันธก์ บั ส่งิ มชี วี ิตอยา่ งไร(แหลง่ ท่ี
อยูอ่ าศัย,แหล่งอาหาร,แหล่งหลบภัย,
(พ่ึงพากนั )
แหลง่ เพาะพนั ธุ์สัตว)์

สง่ิ มีชวี ิตใดมีความสัมพนั ธแ์ บบได้ ดอกไม้ไดป้ ระโยชน์ใดจากผเี สือ้
ประโยชน์ร่วมกนั (นกเอย้ี งกับควาย...) (ผีเสือ้ ผสมเกสรใหด้ อกไม)้

สิง่ มีชวี ิตใดมคี วามสมั พันธแ์ บบล่าเหย่อื สตั วท์ ่ีถูกสัตว์อน่ื กนิ เปน็ อาหารเรียกวา่
(เสอื กับกวาง...) (เหยอ่ื )

ส่งิ มชี วี ิตใดมคี วามสมั พนั ธ์แบบพึ่งพากนั สงิ่ มีชวี ิตใดมีความสมั พันธแ์ บบองิ อาศยั

(รากับสาหรา่ ย…) (เฟิรน์ กับตน้ ไม้…)

ส่งิ มชี วี ติ ใดมีความสัมพันธ์แบบปรสิต การอย่รู ว่ มกบั ระหวา่ งรากบั สาหร่าย
(กาฝากกับตน้ ไม้…) เรยี กวา่ อะไร (ไลเคน)

ความสมั พนั ธ์ทฝ่ี า่ ยหนงึ่ ไดป้ ระโยชน์ ฝา่ ย ความสัมพันธท์ ่ไี ด้ประโยชน์ร่วมกนั ทง้ั สอง

หน่งึ ไมไ่ ด้ไม่เสียประโยชน์ (องิ อาศัย) ฝา่ ยแต่สามารถแยกกันได้ (ไดป้ ระโยชน์
รว่ มกันท้งั สองฝา่ ย)

ใบงานท่ี
1 ความสัมพนั ธ์ของสิ่งมชี ีวิต

คำชี้แจง ใหน้ ักเรยี นสังเกตภาพความสมั พนั ธ์ระหวา่ งส่งิ มชี ีวิตกบั สง่ิ มีชีวติ ที่กำหนดให้
จากนน้ั เขียนระบลุ ักษณะความสมั พนั ธข์ องสง่ิ มีชีวิต และเขยี นเครอื่ งหมาย ✓ลงใน 
หนา้ คำตอบทถี่ ูกต้อง

_______ เป็นผไู้ ดร้ บั ประโยชน์
_______ เป็นผไู้ ม่ไดป้ ระโยชนแ์ ละ
ไม่เสียประโยชน์
มคี วามสัมพนั ธ์แบบ

 พ่งึ พากนั  อิงอาศยั

______ เป็นผลู้ ่า
______ เป็นเหย่อื

มคี วามสัมพนั ธ์แบบ

 ล่าเหยื่อ  ปรสิต

_______ และ ______ ต่างได้
ประโยชนร์ ่วมกนั

มคี วามสมั พนั ธ์แบบ

องิ อาศยั ไดป้ ระโยชน์ร่วมกนั

ใบงานท่ี ความสัมพนั ธข์ องส่งิ มชี ีวติ
2

คำชี้แจง ใหน้ ักเรยี นจับคู่ความสมั พนั ธข์ องสง่ิ มีชีวติ ให้ถูกตอ้ ง

1. แบคทีเรียในลำไส้ของคน ภาวะลา่ เหย่ือ

2. นกเอย้ี งกับควาย ภาวะได้ประโยชน์รว่ มกนั

3. เห็บกบั สุนัข ภาวะองิ อาศัย

4. กลว้ ยไมก้ ับต้นไม้ ภาวะปรสิต

5. แมวกับหนู ภาวะพง่ึ พากัน

คำถามประกอบกจิ กรรม
1. ความสัมพันธ์ภาวะพงึ่ พากัน เป็นความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวติ ลกั ษณะใด

……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
2. จากการทำกจิ กรรมสิง่ มชี ีวติ ใดมคี วามพันธแ์ บบอิงอาศัย พรอ้ มอธิบายความสัมพันธ์

………………………………………………………………………………………………….…………………………

3. จากการทำกิจกรรมสิ่งมชี ีวิตใดบ้างมคี วามสัมพนั ธแ์ บบภาวะปรสิต
………………………………………………………………………………………………….…………………………

ชื่อ………………………………………………………………..…………..ช้นั ……………..เลขท…ี่ ………….

ใบควา มรู้
เรอ่ื ง ความสัมพันธข์ องสิ่งมีชวี ิต

ภาวะปรสติ เปน็ ความสมั พนั ธข์ องสิ่งมีชวี ติ 2 ชนดิ โดยมีฝ่ายที่ไดป้ ระโยชนเ์ รยี กว่า ปรสิต และฝ่าย
ที่เสยี ประโยชน์เรียกว่า ตวั ใหอ้ าศัย เชน่ เห็บและหมัดกบั สุนขั พยาธกิ บั คน กาฝากกับต้นไม้ใหญ่

ภาวะอิงอาศัย เปน็ ความสัมพันธ์ของสิ่งมชี ีวิต 2 ชนิด โดยมฝี ่ายหนึง่ ท่ีไดป้ ระโยชน์ และอีกฝ่ายหน่ึง
ไม่ได้ประโยชน์ แต่ก็ไม่เสียประโยชน์ เช่น ฉลามกับเหาฉลาม กล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่ เฟิร์นกับตน้ ไม้
ผงึ้ กบั ตน้ ไม้ เป็นตน้

ภาวะการไดป้ ระโยชนร์ ่วมกัน เป็นความสมั พนั ธข์ องส่งิ มีชวี ติ 2 ชนดิ โดยต่างฝา่ ยต่างได้รับประโยชน์
เช่น มดดากบั เพล้ยี ออ่ น นกเอี้ยงกับควาย ผเี ส้ือกับดอกไม้ ปลาการต์ ูนกับดอกไมท้ ะเล ปูเสฉวนกับ
ดอกไม้ทะเล เป็นตน้

ภาวะการล่าเหยื่อ เป็นความสัมพนั ธ์ของสิง่ มีชีวิต 2 ชนิด ซึ่งชนิดหนึ่งเป็นอาหารของสิ่งมีชีวติ อกี
ชนดิ หนง่ึ โดยฝา่ ยไดป้ ระโยชน์ เรียกว่า ผลู้ า่ ฝ่ายเสียประโยชน์ เรียกว่า เหย่อื เชน่ เสอื กับกวาง, นก
กับปลา งูกบั กบ เปน็ ต้น

ภาวะพงึ่ พากัน เป็นความสมั พนั ธ์ที่ท้งั สองฝ่ายตอ้ งอาศยั อย่รู ่วมกนั ไม่สามารถแยกจากกนั ไดแ้ ละตา่ ง
ฝ่ายต่างได้รับประโยชน์จากการอยู่ร่วมกัน เช่น รากับสาหร่ายที่อยู่ร่วมกัน เรียกว่าไลเคน โดย
สาหร่ายจะอาศัยเสน้ ใยของราช่วยยึดเกาะ พรางแสง และอุม้ น้ำใหเ้ กิดความช้ืนในขณะท่ีราจะอาศัย
อาหารทไ่ี ด้จากการสังเคราะหด์ ้วยแสงของสาหร่ายเพื่อการดำรงชีวติ และปลวกกับโปรโตซัวในลำไส้
ช่อื trichonympha ปลวกกิน ไมไ้ ด้ แตต่ ัวมนั เองกย็ อ่ ยเซลลูโลสไม่ได้ดงั น้ัน โปรโตซัวทอ่ี ยู่ในลำไส้จึง
ย่อยเซลลูโลสในไมท้ ี่ปลวกกนิ แทนให้ แบคทเี รียในลำไสข้ องคน เป็นตน้