36 กัญชากับมะเร็ง จากการศึกษาวิจัยได้ชี้ให้เห็นว่า ผู้ป่วยที่เป็นโรคมะเร็งและได้รับผลข้างเคียง จากทําเคมีบ�ำบัด สารสกัดจากกัญชา สามารถช ่วยให้ผู้ป ่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น คือ ลดอาการปวด และเพิ่มความอยากอาหาร และเพิ่มน�้ำหนักตัวให้ผู้ป ่วย ทําให้ผู้ป่วยนอนหลับได้ง่ายขึ้น แม้ในขณะนี้จะไม่มีการทดลองแบบควบคุมทางคลินิกในมนุษย์ แต่ผลการวิจัยในสัตว์ทดลองที่แสดงให้เห็นว่า สารสกัด จากกัญชามีฤทธิ์ยับยั้งและทําลายเซลล์มะเร็งได้ อีกทั้งยังมีการศึกษาวิจัยแบบเปิดที่สอบถามจากกลุ ่มผู้ป ่วยที่เป็นมะเร็ง และได้ผลวิจัยว่าสารสกัดกัญชามีประสิทธิภาพอย่างมากในผู้ป่วยบางกลุ่ม ที่มา ข้อมูลวิจัยการนํากัญชามารักษาโรค องค์การเภสัชกรรม https://www.gpo.or.th/LinkClick.aspx?fileticket=U2GuYjmVQig%3D&tabid=388&mid=1186&language=th-TH
16 ตำ รับยาไทย ที่มีส่วนผสมของกัญชา 37 1 ยาศุขไสยาศน์ ช่วยให้นอนหลับ เจริญอาหาร 2 ยาน�้ำมันสนั่นไตรภพ แก้อาการปวดบริเวณท้องน้อย ท้องน้อยแข็งเกร็งเวลาขยับแล้วปวด 3 ยาท�ำลายพระสุเมรุ ฟื้นฟูอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงจากโรคลมอัมพฤกษ์ อัมพาต 4 ยาทัพยาธิคุณ ภาวะหลอดเลือดและเส้นประสาทส่วนปลายผิดปกติที่ท�ำให้มีอาการชาและปวดเมื่อย 5 ยาแก้ลมขึ้นเบื้องสูง แก้อาการของลมขึ้นเบื้องสูง คือ กลุ่มอาการปวดศีรษะ หน้ามืด มึนงง หูอื้อ ใจสั่น อ่อนเพลียที่มักจะเกิดจากการไหลเวียนเลือดและการท�ำงานของระบบประสาท ที่แปรปรวน 6 ยาแก้นอนไม่หลับ/ยาแก้ไข้ผอมเหลือง แก้นอนไม่หลับ/แก้ไข้ผอมเหลือง มีอาการตัวสั่น เสียงสั่น อ่อนเพลีย ไม่มีก�ำลัง 7 ยาไพสาลี บรรเทาอาการไอ ลดเสมหะในผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) 8 ยาทาริดสีดวงทวารหนักและโรคผิวหนัง ทารักษาหัวริดสีดวงทวารหนัก รักษาโรคผิวหนัง 9 ยาแก้ลมแก้เส้น บรรเทาอาการปวดเมื่อยตึงล้ากล้ามเนื้อ กระดูก เส้นเอ็น และข้อตามร่างกาย ลดอาการมือชา เท้าชา แขนขาอ่อนโรย อาการเมื่อยล้า ปวดตามเส้น 10 ยาอไภยสาลี บรรเทาอาการจุกเสียดแน่น ที่มา กัญชาทางการแพทย์ www.medcannabis.go.th
11 ยาอัมฤตโอสถ บรรเทาอาการเรื้อรังจากความเสื่อมของร่างกาย ท�ำให้ตึง เมื่อยล้ากล้ามเนื้อ เบื่ออาหาร ผอมแห้ง มือเท้าอ่อนแรง แขนขาอ่อนโรย 12 ยาแก้โรคจิต ลดความวิตกกังวล ลดความเครียด ช่วยให้นอนหลับได้ง่ายขึ้น 13 ยาแก้สัณฑฆาต กล่อนแห้ง บรรเทาอาการท้องผูก อาการปวดเมื่อยทั่วร่างกาย มือชา เท้าชา จุกเสียดท้อง แน่นหน้าอก อันเกิดจากโทสันฑฆาตและกล่อนแห้ง 14 ยาอัคคินีวคณะ แก้คลื่นเหียนอาเจียน ที่เกิดจากไฟย่อยอาหารผิดปกติท�ำให้การเคลื่อนตัวของ ล�ำไส้เกิดอาการผิดปกติได้แก่ คลื่นเหียนอาเจียน เบื่ออาหาร กินอาหารแล้ว มีอาการล�ำไส้เคลื่อนไม่สะดวก ร้อนไม่สบายท้อง พะอืดพะอม จะเรอก็เรอไม่ออก จะผายลมก็ผายลมไม่ออก 15 ยาแก้ลมเนาวนารีวาโย คลายอาการปวดตึงบริเวณปลายมือปลายเท้า ตึงร้าวไปต้นคอ ท�ำให้คอแข็ง เคลื่อนไหวคอไม่สะดวก มักเกิดกับสตรีที่ตั้งครรภ์ (เริ่มเกิดเมื่อตั้งครรภ์แต่จะ แสดงอาการเมื่อคลอดแล้ว) ที่มีอาการปวดตึง ต้นคอ แขน ขา ปลายมือ ปลายเท้า อาการปวดจากเส้นประสาทอักเสบ ปลอกประสาทอักเสบ 16 ยาไฟอาวุธ ลมจุกเสียด ปวดมวนท้อง ที่มา กัญชาทางการแพทย์ www.medcannabis.go.th 16 ตำ รับยาไทย ที่มีส่วนผสมของกัญชา(ต่อ) 37
เกณฑ์ในการสั่งจ่าย ยากัญชาตำ รับแพทย์แผนไทย 38 ผู้ที่สามารถปรุง หรือสั่งจ่ายต�ำรับยาที่มีกัญชาผสมอยู่ ต้องมีเกณฑ์ดังนี้ ผู้ประกอบวิชาชีพการแพทย์แผนไทย ต้องเป็น ผู้ประกอบวิชาชีพการแพทย์แผนไทย และหมอพื้นบ้านตามกฎหมายว่าด้วยวิชาชีพการแพทย์แผนไทย การปรุง หรือสั่งจ่ายยาต้องอยู่ภายใต้สถานพยาบาลของรัฐ หรือเอกชนตามกฎหมายว่าด้วยสถานพยาบาล หมอพื้นบ้าน ต้องผ่านการอบรมหลักสูตรการใช้ต�ำรับยาที่มีกัญชาปรุงผสมจากกระทรวงสาธารณสุข หรือหลักสูตรที่กระทรวง สาธารณสุขหรือสภาวิชาชีพการแพทย์แผนไทยให้การรับรอง การสั่งจ่ายยาไม่จ�ำเป็นต้องอยู่ภายใต้สถานพยาบาลของรัฐ หรือเอกชน แต่ต้องเป็นต�ำรับที่ได้รับการยอมรับแล้วเท่านั้น การปรุงยาให้ผู้ป่วยเฉพาะราย วัตถุดิบกัญชาต้องไม่สามารถแยกเป็นช่อดอก ใบ เพื่อน�ำ ไปใช้ในทางที่ผิด สามารถใช้เครื่องยาที่ได้จากการน�ำกัญชามาผสมกับตัวยา อื่นอีก 1-2 ชนิดที่สามารถเข้ากับต�ำรับกัญชาได้ หมอพื้นบ้าน ต้องระบุองค์ความรู้และภูมิปัญญาการแพทย์ ไทยที่ชัดเจน และต้องได้รับการรับรองจากกรมการแพทย์แผนไทย และการแพทย์ทางเลือก ที่มา ส�ำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา
รู้จักยา.. ศุขไสยาสน์ 39 ยาศุขไสยาศน์หนึ่งในต�ำรับยาแผนโบราณที่น�ำกัญชามาปรุงผสมและใช้รักษาโรคในอดีตมาอย่างยาวนาน ตั้งแต่รัชสมัย ของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ยาศุขไสยาศน์ ถูกบันทึกไว้ในต�ำราพระโอสถพระนารายณ์มหาราช เป็นยาขนานที่ 44 มีส่วนประกอบหลักเป็นใบกัญชา ถึง 12 ส่วน ปรุงผสมกับการบูร 1 ส่วน ใบสะเดา 2 ส่วน สหัสคุณเทศ 3 ส่วน สมุลแว้ง 4 ส่วน เทียนด�ำ 5 ส่วน โกฐกระดูก 6 ส่วน ลูกจันทน์7 ส่วน บุนนาค 8 ส่วน พริกไทย 9 ส่วน ขิงแห้ง 10 ส่วน และดีปลี11 ส่วน น�ำมาบดละเอียด ละลายกับน�้ำผึ้ง เป็นยาบ�ำรุงก�ำลัง ช่วยในการนอนหลับ ช่วยเจริญอาหาร ทั้งเป็นยาแก้ปวด ท�ำให้สบายตัว ที่มา คู่มือการจัดตั้งคลินิกกัญชาในสถานบริการสุขภาพ กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก https://thaicam.go.th/wp-content/uploads/2019/09/คู่มือคลินิคกัญชาในสถานบริการสุขภาพ.pdf
สารปนเปื้อน ในน้ำ มันกัญชาที่ไม่ได้มาตรฐาน 40 ผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัยและน่าเชื่อถือที่สุด คือ ผลิตภัณฑ์ยาที่มีคุณภาพได้รับมาตรฐาน GMP ส�ำหรับกัญชาทาง การแพทย์ควรเป็นไปตามกระบวนการ ตั้งแต่การเพาะปลูกไปจนถึงกระบวนการผลิต ตลอดจนถึงการขนส่ง เพื่อควบคุม สารปนเปื้อนในสารสกัดตามข้อก�ำหนดด้านความปลอดภัย คุณภาพ และประสิทธิภาพของผลิตภัณฑ์ เนื่องจากต้นกัญชา สามารถดูดซับโลหะหนักจากดินได้อย่างรวดเร็ว ซึ่งเรียกว่าการสะสมทางชีวภาพของโลหะหนักที่เป็นอันตราย เช่น สารหนู แคดเมียม ตะกั่ว และปรอท อาจพบจุลินทรีย์อันตรายที่เกิดขึ้นในช่วงเพาะปลูก เช่น เชื่อราและแบคทีเรีย ซึ่งอาจตกค้าง ในผลิตภัณฑ์กัญชาที่ไม่ได้มาตรฐาน ที่มา หนังสือแนะน�ำการใช้กัญชาเพื่อ บ�ำบัดรักษาโรค @Bedrocan International https://mdresearch.kku.ac.th/files/cannabis/MedicainalCannabisBook_v4.pdf
น้ำ มันกัญชา ที่ได้มาตรฐาน..ดูอย่างไร 41 น�้ำมันกัญชาที่ได้มาตรฐานต้องเป็นไปตามมาตรฐานการผลิตยาทางการแพทย์ที่ปลอดภัยและครบวงจรตั้งแต่ต้นน�้ำ กลางน�้ำ และปลายน�้ำ ผ่านการตรวจสอบและได้รับมาตรฐานในแต่ละขั้นตอน ทั้งสามารถตรวจสอบย้อนกลับถึงแหล่งที่มาได้ อย่างโปร่งใส ซึ่งมีการรับรองมาตรฐานระบุในฉลากหรือเอกสารก�ำกับยา น�้ำมันกัญชาปลอมหรือผิดกฎหมายไม ่สามารถตรวจสอบมาตรฐานการผลิตและตรวจสอบย้อนกลับได้ ทั้งผู้ใช้ ไม่สามารถสังเกตดูได้ด้วยตาเปล่าหรือดมกลิ่น จึงเป็นเหตุให้เกิดน�้ำมันกัญชาปลอมที่เกิดจากสารสังเคราะห์ที่มีสารโลหะหนัก ปนเปื้อนโดยเฉพาะสารหนูพบผู้เสียชีวิตมาแล้วหลายรายในหลายประเทศทั่วโลก องค์การเภสัชกรรม (อภ.) กระทรวงสาธารณสุข ผลิตน�้ำมันกัญชาเมดิคอลเกรดที่ได้รับมาตรฐาน ใช้เมล็ดจาก สายพันธุ์ลูกผสมที่มีคุณภาพเมล็ดพันธุ์สูง ที่ให้สารส�ำคัญ 3 ประเภท ได้แก่ ประเภทที่ 1 ให้สารทีเอชซี(THC) สูง ประเภทที่ 2 ให้สารซีบีดี(CBD) สูง และประเภทที่ 3 ให้สารทีเอชซีและสารซีบีดีในอัตราส่วนเท่ากัน 1 ต่อ 1 ปลูกในอาคารแบบปิด ด้วยเทคโนโลยีระบบรากลอย (Aeroponics) ซึ่งเป็นระบบหนึ่งในระบบการปลูกกัญชาเกรดมาตรฐานเมดิคัลเกรดบนพื้นที่ 100 ตารางเมตร (ตร.ม.) โดยการปลูกกัญชามาตรฐานเกรดทางการแพทย์นี้ จะเป็นไปตามหลักเกณฑ์มาตรฐานการปฏิบัติ ด้านการเพาะปลูกที่ดี(Good Agricultural Practices: GAP) มีการควบคุมคุณภาพทุกขั้นตอน ปลอดสารพิษต่างๆ และท�ำให้ ได้ปริมาณสารส�ำคัญเป็นไปตามที่ต้องการและสม�่ำเสมอ ที่มา องค์การเภสัชกรรม (อภ.) กระทรวงสาธารณสุข https://www.gpo.or.th/Default.aspx?tabid=88&mid=446&ctl=ArticleView&articleId=1540
กฎหมายว่าด้วย.. กัญชาทางการแพทย์ 42 กัญชาเป็นยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 เช่นเดียวกับพืชกระท่อม พืชฝิ่น ด้วยมีสารเสพติดชื่อเตตราไฮโดรแคนนาบินอล หรือ THC ซึ่งมีฤทธิ์ต่อสมอง ควบคุมความคิดและพฤติกรรมของผู้เสพ ท�ำให้มีอาการคล้ายเมาเหล้า เมื่อเสพปริมาณมากขึ้น ท�ำให้ความคิดอ่านช้า สับสน ประสาทหลอน ด้านสุขภาพ การใช้สูบบุหรี่ยัดไส้กัญชาเพียง 4 มวน เท่ากับสูบบุหรี่ธรรมดาถึง 20 มวน หรือ 1 ซอง เสี่ยงเป็นมะเร็ง ปอดมากขึ้นถึง 5 เท่า โทษทางกฎหมาย หากมีการผลิต น�ำเข้า ส่งออก จ�ำหน่าย ผู้ฝ่าฝืนมีโทษทางอาญา จ�ำคุกสูงสุด 15 ปีและปรับสูงสุด 1.5 ล้านบาท ผู้ใดครอบครอง มีโทษจ�ำคุกสูงสุด 5 ปีและปรับสูงสุด 1 แสนบาท ผู้ใดเสพ มีโทษจ�ำคุกสูงสุด 1 ปีและปรับสูงสุด 2 หมื่นบาท ในทางกฎหมายห้ามให้มีการเสพกัญชาโดยเด็ดขาดไม ่ว ่าเพื่อทางการแพทย์หรือไม ่ก็ตาม ดังนั้นรัฐบาล กระทรวง สาธารณสุข ส�ำนักงาน ป.ป.ส. และนักวิชาการ จึงตั้งคณะท�ำงานภายใต้ค�ำสั่ง กระทรวงสาธารณสุขเพื่อหาแนวทางใช้กัญชา ทางการแพทย์จนสามารถปลดล็อคทางกฎหมาย โดยได้รับอนุญาตตาม พ.ร.บ. ยาเสพติดให้โทษ พ.ศ. 2522 ประกอบกับ กฏกระทรวงสาธารณสุขขออนุญาตฯ ยาเสพติดให้โทษในประเภท 4 และในประเภท 5 พ.ศ. 2559 อนุญาตให้กัญชา สามารถ ผลิต (ปลูก) น�ำเข้า ส่งออก จ�ำหน่าย และครอบครอง เพื่อการวิจัยและพัฒนาองค์ความรู้ทางการแพทย์ได้ ที่มา ศูนย์อ�ำนวยการป้องกันและปราบปรามยาเสพติดแห่งชาติ ส�ำนักงาน ป.ป.ส. กระทรวงยุติธรรม
นโยบายกัญชาทางการแพทย์... กับการพึ่งพาตนเองด้านสุขภาพ 43 นโยบายกัญชาเสรีทางการแพทย์เป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น ภายหลังการประกาศให้ใช้บังคับพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ (ฉบับที่ 7) พ.ศ. 2562 ตั้งแต่วันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2562 มาตรา 26/2 ความว่า “(1) ในกรณีจ�ำเป็นเพื่อประโยชน์ของทางราชการ การแพทย์การรักษาผู้ป่วย หรือการศึกษา วิจัยและพัฒนา ทั้งนี้ให้รวมถึงการเกษตรกรรม พาณิชยกรรม วิทยาศาสตร์หรืออุตสาหกรรม เพื่อประโยชน์ทางการแพทย์ ด้วย ซึ่งได้รับใบอนุญาตจากผู้อนุญาตโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการ” นโยบายเรื่องการแก้ไขกฎหมายดังกล่าวเป็นความตั้งใจของรัฐบาลที่มุ่งเน้นประโยชน์ในทางการแพทย์ เพื่อให้ผู้ป่วยที่มี ความจ�ำเป็นต้องใช้กัญชาทุกรายมีสิทธิในการเข้าถึงกัญชาเพื่อการรักษาอย่างเสมอภาคและเท่าเทียมกันและการเข้าถึงกัญชาจะ ต้องไม่เป็นการจ�ำกัดรูปแบบเฉพาะผลิตภัณฑ์กัญชาเกรดทางการแพทย์ (Medical Grade) เท่านั้น แต่ผู้ป่วยจะต้องมีเสรีภาพ ในการใช้ผลิตภัณฑ์กัญชาทุกรูปแบบทั้งรูปแบบยาแผนปัจจุบัน(Modern Drugs) ต�ำรับยาตามต�ำรายาแผนไทย ต�ำรับSpecial Access Scheme (SAS) ส�ำหรับผู้ป่วยเฉพาะราย และต�ำรับยาจากองค์ความรู้และภูมิปัญญาหมอพื้นบ้าน (Traditional Products) เวลานี้วงการแพทย์ไทยสามารถน�ำกัญชาสายพันธุ์ไทยมาผลิตสารสกัด กัญชาทางการแพทย์แผนปัจจุบันแบบเมดิคัลเกรดได้ส�ำเร็จ ทั้งมีแปลงต้นแบบ การปลูกกัญชากลางแจ้งที่มหาวิทยาลัยแม่โจ้ เพื่อน�ำสู่นโยบายการปลูกกัญชา ในครัวเรือนในอนาคต เปิดโอกาสให้ประชาชนเข้าถึงกัญชาทางการแพทย์ โดยใช้ ทรัพยากรภายในประเทศ เพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจ และสามารถพึ่งพาตนเองได้ ในอนาคต ที่มา นโยบายและทิศทางการใช้กัญชาทางการแพทย์ โดย ดร.ภก.อนันต์ชัย อัศวเมฆิน คณะที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวง สาธารณสุข ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล https://www.hfocus.org/content/2019/09/17729
การเข้าถึงกัญชาเพื่อพึ่งพาตนเอง Epidiolex® 83,938 บาท/เดือน น�้ำมันกัญชาองค์การเภสัชกรรม 2,500 บาท/เดือน ปลูกเอง สกัดเอง 0 บาท/เดือน ตัวเลขในการรักษาโรคด้วยกัญชาทางการแพทย์ชี้ให้เห็นถึงรายจ่ายมหาศาลของผู้ป่วย หากประเทศไทยประกาศให้ใช้ยา กัญชาน�ำเข้าจากต่างประเทศ ในกรณีผู้ป่วยโรคลมชักอาจจะต้องมีค่าใช้จ่ายในการรักษาอย่างน้อย 10,000 บาท/เดือน และสูงไปถึงมากกว่า80,000บาท/เดือนขณะที่การใช้น�้ำมันกัญชาที่ผลิตโดยหน่วยงานรัฐภายในประเทศ(น�้ำมันกัญชาองค์การ เภสัชกรรม) ผู้ป่วยจะมีค่าใช้จ่ายในการรักษาลดลงเหลือเพียง 1 ใน 4 หรือ 2,500 บาท/เดือนเท่านั้น ปัจจุบันรัฐบาลจึงพยายามผลักดันกฎหมายในการอ�ำนายความสะดวกให้กับผู้ที่จะปลูกกัญชาเพื่อเป็นสมุนไพรใน ครัวเรือน เพื่อบรรเทาอาการเจ็บป่วยแบบพึ่งพาตนเอง อย่างไรก็ตาม ถ้าหากประเทศไทยสามารถด�ำเนินนโยบายที่เปิดโอกาสให้ ประชาชนโดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ป่วยสามารถปลูกและสกัดกัญชาเพื่อใช้ส�ำหรับ การรักษาโรคตนเองได้จะช่วยลดค่าใช้จ่ายในการรักษาได้อีกทาง ดังนั้น นโยบายที่ส่งเสริมให้ประชาชนเข้าถึงการใช้กัญชาเพื่อประโยชน์ ทางการแพทย์อย ่างแท้จริง และให้ความส�ำคัญกับการส ่งเสริมการเข้าถึง การใช้กัญชาวิถีชาวบ้านไปพร้อมกันด้วยการเข้ามามีบทบาทของหมอพื้นบ้าน และการสนับสนุนให้ประชาชนสามารถพึ่งพาตนเองได้ นโยบายกัญชาทางการแพทย์... กับการพึ่งพาตนเองด้านสุขภาพ (ต่อ) 43 ที่มา นโยบายและทิศทางการใช้กัญชาทางการแพทย์ โดย ดร.ภก.อนันต์ชัย อัศวเมฆิน คณะที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวง สาธารณสุข ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล https://www.hfocus.org/content/2019/09/17729