วิธีปฏิบัติงานที่ WI-MIH-27 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้ Makler counting chamber กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า ชื่อ – สกุล ตำแหน่ง ลายเซ็น ว-ด-ป จัดทำโดย น.ส.รุ่งทิพย์ หีดแก้ว นักเทคนิคการแพทย์ 2 ตุลาคม 2566 ทบทวนโดย นางคติ แซ่ไหล ผู้จัดการคุณภาพ 2 ตุลาคม 2566 อนุมัติโดย น.ส.จันทนี นิติการุญ หัวหน้ากลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ 2 ตุลาคม 2566 สำเนาฉบับที่………………… เอกสาร ( × ) ควบคุม ( ) ไม่ควบคุม
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 2/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 บันทึกรายการแก้ไข แก้ไขครั้งที่ รายการแก้ไข วันที่ 00 เริ่มใช้เอกสาร 2 ตุลาคม 2566
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 3/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber 1.0 วัตถุประสงค์ เพื่อใช้เป็นคู่มือในการตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber ที่ให้ความแม่นยำ รวดเร็วและไม่ต้องเจือจางตัวอย่างทดสอบก่อนทำการตรวจวิเคราะห์ 2.0 ขอบข่าย 2.1 คำแนะนำในการเก็บน้ำอสุจิเพื่อส่งตรวจ 2.1.1 ควรงดการมีเพศสัมพันธ์ รวมถึงการหลั่งอสุจิด้วยวิธีการใด ๆ ประมาณ 3 – 5 วันก่อนวันตรวจและไม่ ควรทานยาใดๆ นอกจากแพทย์สั่งเป็นพิเศษ และไม่มีอาการไข้ 2.1.2 เก็บน้ำเชื้ออสุจิใส่ภาชนะที่แห้งสะอาด ปากภาชนะกว้าง เก็บนำเชื้อทุกหยดที่หลั่งออกมา ถ้าหกโปรด แจ้งเจ้าหน้าที่ก่อนส่งตรวจ 2.1.3 เก็บน้ำเชื้อด้วยตนเอง (Self-Masturbation) 2.1.4 ห้ามเก็บเชื้ออสุจิโดยใช้ถุงยางอนามัย เนื่องจากถุงยางอนามัยมีสารที่สามารถทำลายตัวอสุจิได้ 2.1.5 ไม่แนะนำให้มีเพศสัมพันธ์ก่อนแล้วหลั่งข้างนอกเพื่อเก็บน้ำอสุจิ เนื่องจากอาจมีการสูญเสียน้ำอสุจิ ส่วนต้นๆที่มีความเข้มข้นของตัวอสุจิสูงไป 2.1.6 หลังจากเก็บน้ำอสุจิได้แล้ว นำส่งห้องปฏิบัติการทันที หรือภายในระยะเวลาไม่เกิน 1 ชั่วโมง 3.0 บทนิยามและคำย่อ 3.1 Semen Analysis = การตรวจความสมบูรณ์ของน้ำเชื้ออสุจิ 4.0 เอกสารอ้างอิง 4.1 Lab Tests Guide. Makler Counting Chamber. [Blog]. 2023. [Cited on 2023 Sep,4]. Available from: Makler Counting Chamber | Lab Tests Guide 4.2 โอภาส เศรษฐบุตร. ภาวะมีบุตรยาก(Infertility). [อินเตอร์เน็ต]. 2566.เข้าถึงได้จาก: Infertility - Department of Obstetrics and Gynecology Faculty of Medicine Chiang Mai University (cmu.ac.th) 5.0 เอกสารที่เกี่ยวข้อง 5.1 F-MIH-06 แบบรายงานผลตรวจวิเคราะห์ Semen analysis 5.2 คู่มือการใช้ Makler counting chamber ของบริษัท Sefi – Medical Instrument 5.3 F-LAB-02 แบบบันทึกการบำรุงรักษากล้องจุลทรรศน์
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 4/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 6.0 หลักการ การตรวจวิเคราะห์ความสมบูรณ์ของน้ำเขื้ออสุจิด้วย Makler counting chamber นั้น เนื่องจาก ความหนาของ cover glass และ Makler Counting Chamber เท่ากับ 10 ไมครอน และ cover glass มีกริด ด้านกว้างและยาวอย่างละ 10 ช่อง รวมกริดทั้งหมด 100 ช่อง เมื่อทำการนับจำนวนตัวอสุจิใน กริดเพียง 10 ช่อง ก็สามารถรายงานตัวอสุจิเป็นจำนวนล้านตัวต่อมิลลิลิต (จำนวนตัวอสุจิx 106 ตัว/ ml) ได้เลย โดยไม่ต้องเจือจางตัวอย่างก่อนการตรวจวิเคราะห์ ทำให้ได้ผลตรวจวิเคราะห์ที่มีความ ถูกต้องและรวดเร็ว ง่ายและสะดวกแก่การใช้งาน ทั้งยังสามารถดูลักษณะรูปร่าง และลักษณะการ เคลื่อนที่ของอสุจิได้ด้วย 7.0 เครื่องมือและวัสดุอุปกรณ์ 7.1 Makler counting chamber https://www.micropticsl.com/products/disposables/motility-concentration/makler/ 7.2 กล้องจุลทรรศน์ชนิด 2 ตา 7.3 เลนส์ใกล้วัตถุขนาด 20x 7.4 หลอดแก้ว 7.5 Dropper 7.6 Slide 7.7 Cover glass
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 5/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 8.0 วิธีปฏิบัติงาน 8.1 ทำการตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิหลังตั้งทิ้งไว้ที่อุณหภูมิห้อง 30 นาที 8.2 ตรวจลักษณะทางกายภาพของน้ำอสุจิที่เก็บได้ดังต่อไปนี้ 8.2.1 สีของน้ำอสุจิ 8.2.2 การละลายตัว(Liquefaction) ของน้ำอสุจิสังเกตุน้ำอสุจิเมื่อทำการหยด ไม่ควรยืดยาว ควรหยดเป็นหยดๆ 8.2.3 ความหนืด (consistency) ของน้ำอสุจิ 8.2.4 วัดปริมาตรของน้ำอสุจิ(Volume) ที่เก็บได้ 8.3 หยดน้ำอสุจิลงบนสไลด์ปิดด้วย cover glass ดูใต้กล้องจุลทรรศน์ โดยดูลักษณะการเคลื่อนที่ของ ตัวอสุจิ(Motility) 8.4 Vitality (% live) คือการนับเฉลี่ยจำนวนตัวอสุจิที่ยังมีชีวิตอยู่ 8.5 Morphology (Normal form%) นับจำนวนตัวอสุจิที่มีรูปร่างสมบูรณ์ 8.6 นับจำนวนเม็ดเลือดขาวเฉลี่ยที่พบ WBC (x 106 / mL) 8.7 จากนับนำน้ำเชื้ออสุจิที่เหลือจากการทดสอบข้างต้นแช่ในน้ำร้อน(50o -60o ) 5-10 นาทีเพื่อให้ตัว อสุจิตาย ก่อนนำไปนับจำนวนตัวอสุจิด้วย Makler counting chamber 8.8 ผสมน้ำอสุจิให้เข้ากันดีจากนั้นใช้dropper หยดน้ำอสุจิลงบนกลาง Makler counting chamber 1 หยด ( หลีกเลี่ยงอย่าให้มีฟองอากาศ ) ปิดทับด้วย cover glass โดยให้2 จุดบน cover glass วางตรงตำแหน่งพอดีกับจุดวงกลมบน Makler Counting Chamber ซึ่งมี 4 จุด ( ความหนาของ cover glass และ Makler Counting Chamber เท่ากับ 10 ไมครอน ) ควรปิด cover glass เพียงครั้งเดียว หลีกเลี่ยงการแตะกดหรือการยกขึ้นลงแล้วปิดใหม่ เพราะจะมีผล ต่อรูปร่าง และการกระจายตัวของอสุจิ 8.9 จากนั้นนำไปดูด้วยกล้องจุลทรรศน์ กำลังขยาย 20X โดยดูกริดให้อยู่ตรงกลาง ใช้มือหมุน chamber จนเจอตำแหน่งกริด ( กริด คือ ช่องสี่เหลี่ยมขนาดเล็กมีขนาด 0.1 x 0.1 mm. จำนวน 100 ช่อง โดยมีด้านข้างและด้านยาวด้านละ 10 ช่อง) 8.10การนับจำนวนอสุจินั้น ให้นับตัวอสุจิในช่องกริด 10 ช่อง ตรวจวิเคราะห์ซ้ำ 2 – 3 ครั้ง แล้วหา ค่าเฉลี่ย แล้วจึงรายงานผล 9.0 การรายงานผล 9.1 การรายงานลักษณะทางกายภาพของน้ำเชื้ออสุจิ 9.1.1 Appearance = รายงานลักษณะสีของน้ำเชื้ออสุจิ 9.1.2 Liquefaction = จับเวลาดูการละลายตัวของน้ำเชื้ออสุจิรายงานหน่วยเป็นนาที 9.1.3 Consistency = สังเกตุลักษณะควาหนืดของน้ำอสุจิ 9.2 pH = รายงานความเป็นกรด-ด่าง โดยวัดค่า pH ด้วยแผ่นทดสอบ 9.3 Volume = วัดปริมาณของน้ำเชื้ออสุจิโดยใช้ Dropper รายงานเป็นหน่วยมิลลิลิตร
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 6/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 9.4 Sperm Count นับจำนวนตัวอสุจิใน 10 ช่องกริด แล้วรายงานเป็นจำนวนล้านตัวต่อมิลลิลิต (จำนวนตัวอสุจิx 106 ตัว/ ml) 9.4.1 ในกรณีตัวอสุจิหนาแน่นมาก เพื่อความสะดวกในการนับจำนวนตัวอสุจิ ทำให้เชื้อไม่เคลื่อนที่ โดยนำไปอุ่นใน water bath 50o C – 60o C ( น้ำเดือด 2-3 ส่วน ผสมกับน้ำประปา 1 ส่วน ) เป็นเวลา 5 นาที ก่อนทำการนับจำนวนอสุจิ 9.4.2 ในกรณีตัวอสุจิน้อยมาก ให้นับจำนวนตัวอสุจิทั้งหมดใน 100 ช่องกริด จำนวนทั้งหมดเท่ากับ จำนวนแสนตัวต่อมิลลิลิตร แล้วรายงานจำนวนที่นับได้หน่วยเป็นล้านตัวต่อมิลลิลิตร 9.5 Motility ดูการเคลื่อนที่ของตัวอสุจิรายงานผลเป็นเปอร์เซ็นต์ (%) โดยดูลักษณะการเคลื่อนที่ ของตัวอสุจิดังนี้ 9.5.1 A: Rapid-liner เป็นเซลล์อสุจิที่เคลื่อนที่ได้เร็ว ไปข้างหน้าเป็นเส้นตรง 9.5.2 B: Slow-liner เป็นเซลล์อสุจิที่เคลื่อนที่ได้ช้า 9.5.3 C: Non-progressive เป็นเซลล์อสุจิที่ไม่ได้เคลื่อนที่ แต่ยังมีการขยับตัวหรือหาง 9.5.4 D: Immotile เป็นเซลล์อสุจิที่ไม่มีการเคลื่อนไหวเลย 9.6 Vitality จำนวนตัวอสุจิที่มีชีวิตอยู่ รายงานผลเป็นเปอร์เซ็นต์ (%) 9.7 Sperm morphology นับจำนวนตัวอสุจิที่มีรูปร่างสมบูรณ์และรายงานผลเป็นเปอร์เซ็นต์ (%)
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 7/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 9.8 WBC และเซลล์อื่นๆ รายงานผลเป็นช่วง ตามตัวเลขพิสัย คือ ไม่พบ(-), 0-1, 1-2,2-3,3-5,5- 10,10-20,20-30,30-50,50-100,>100 10.0 การควบคุมคุณภาพ 10.1 บุคลากรต้องผ่านการอบรมก่อนการปฏิบัติงาน 10.2 บำรุงรักษา Makler Counting Chamber เป็นประจำ เพื่อให้มีสภาพพร้อมใช้งานอยู่เสมอ - ทำความสะอาด Makler Counting Chamber โดยทำความสะอาดด้วยแปรง ชุบน้ำและซับน้ำออก ปล่อยให้แห้ง เช็ดด้วยกระดาษเช็ดเลนส์ แล้วเก็บใส่กล่อง 11.0 การบันทึกข้อมูล 11.1 บันทึกผลลง F-MIH-06 แบบรายงานผลตรวจวิเคราะห์ semen analysis 11.2 บันทึกข้อมูลที่ได้ในระบบสารสนเทศของห้องปฏิบัติการ (LIS) 12.0 รายละเอียดอื่น ๆ 12.1 หากใช้ Makler counting chamber ในการนับจำนวนตัวอสุจิ เมื่อดูใต้กล้องจุลทรรศน์ ห้ามใช้เลนส์หัว 40x เนื่องจากเลนส์จะชนกับ cover glass ได้ 12.2 นอกจากการใช้ Makler counting chamber ในการนับจำนวนตัวอสุจิแล้ว สามารถใช้ hemocytometer แทนได้ แต่จะมีขั้นตอนที่มากกว่า คือต้องมีการเจือจางตัวอย่างก่อนการนับ 13.0 ภาคผนวก 13.1 ภาคผนวกที่1 F-MIH-06 แบบรายงานผลตรวจวิเคราะห์ Semen analysis 13.2 ภาคผนวกที่2 คู่มือการใช้ Makler counting chamber 13.3 ภาคผนวกที่3 F-LAB-02 แบบบันทึกการบำรุงรักษากล้องจุลทรรศน์
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 8/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 1 F-MIH-06 SEMEN ANALYSIS REQUEST Lab No. วันที่ที่เก็บ ............................ เวลา ............................. วันที่ตรวจ ............................ เวลา ............................. วิธีการเก็บ น้ำเชื้อ o เก็บได้หมด o หกนอกภาชนะ............หยด PARAMETER RESULT WHO NORMALS Appearance o Normal o Abnormal Grey - Opalescent Liquefaction o Normal o Abnormal < 60 mins (R.T.) Consistency o Normal o Abnormal Low viscosity PH 7.2 - 7.8 Volume mL ≥ 2.0 Sperm count x 106 /mL ≥ 20 x 106 /mL Motility A: rapid-liner ≥ 50 % (A)+(B) B: slow-liner or ≥ 25 % (A) C: non-progressive D: immotile Vitality (% live) ≥ 75% Morphology (Normal form%) ≥ 30% WBC ( x 106 /mL ) x 106 /mL < 1 x 106 /mL
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 9/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 2 คู่มือการใช้ Makler counting chamber
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 10/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 2 (ต่อ)
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 11/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 2 (ต่อ)
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 12/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 2 (ต่อ)
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 13/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 2 (ต่อ)
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 14/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 2 (ต่อ)
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 15/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 2 (ต่อ)
กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลพระปกเกล้า วิธีปฏิบัติงานที่: WI-MIH-27 หน้า 16/16 แก้ไขครั้งที่ 00 เรื่อง การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิโดยใช้Makler counting chamber วันที่ประกาศใช้ 2 ตุลาคม 2566 ภาคผนวก 3 แบบบันทึกการบำรุงรักษากล้องจุลทรรศน์ รุ่น..................................... รหัสเครื่องมอื........................................ หน่วยงาน.......................................... พ.ศ ........................................ อ้างอิงจาก WI-LAB-0 5 การบ ารุงรักษาประจ าวัน /วันที่ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 5 1 6 1 7 1 8 1 9 2 0 2 1 2 2 2 3 2 4 2 5 2 6 2 7 2 8 2 9 3 0 3 1 1.ท าความสะอาดเลนส์ตา 2.ท าความสะอาดเลนส์รวมแสง(Condenser) 3.ท าความสะอาดเลนส์ใกล้วัตถุ(Objective) 4.ท าความสะอาดฟลิเตอร์ 5.ท าความสะอาดแท่นวางวัตถุ(Stage) 6.ท าความสะอาดที่บังคบัสไลดว์ ัตถุ 7.ท าความสะอาดตวักล้อง ลงชื่อ การบ ารุงรักษาประจ าเดอืน 8.การตรวจสอบต าแหน่งโฟกัส F-LAB-02 ทบทวนโดย.....................................วันที่........................ บนัทึกการบ ารุงรักษากลอ้งจุลทรรศน์ ยี่ห้อ....................................... ประจ าเดอืน.......................................... ผู้รับผิดชอบตรวจสอบต าแหน่งโฟกัส...............................................