สื่อการเรียนรู้ สถาบันทางสังคม

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

บทบาทและความสาคัญของสถาบนั ทางสังคม

สถาบันทางสั งคม หมายถึง แบบแผนใการคิด การกระทาที่คนในสังคม
ยึ ด ถื อ ย อ ม รับ แ ล ะ ป ร ะ พ ฤ ติ ป ฏิ บั ติ สื บ ต่ อ กั น ม า ภ า ย ใ ต้ ก ฎ เ ก ณ ฑ์ ข อ ง สั ง ค ม
เพ่ือตอบสนองความต้องการพ้ืนฐานของสมาชิกในสังคม กาหนดสถานภาพ
และบทบาทของบุคคลต่าง ๆ

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สถาบันทางสังคมท่ีเป็นสถาบนั พื้นฐานของสังคมไทย มดี ังนี้

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๑ สถาบนั ครอบครัว

สถาบันครอบครั ว เน่ื องจากเป็น ครอบครวั เป็นรากฐานของสถาบนั ทางสังคม
สถาบันพื้นฐานของสั งคม ที่มีขนาดเล็ก ท่ีจะพัฒนาไปสู่สถาบนั ทางสังคมอ่ืน ๆ
ที่สุด ก่อต้ังข้ึนจากสมาชิกชายและหญิง
ทาหน้าที่เป็นบิดาและมารดาที่จะให้กาเนิด
ส ม า ชิ ก ใ ห ม่ เ ป็ น พ่ อ แ บ บ แ ม่ แ บ บ ใ น
การถ่ายทอดสิ่งต่าง ๆ และให้การศึกษาใน
ขัน้ แรกแก่สมาชิกใหมต่ ่อไป

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๑ สถาบนั ครอบครัว

บทบาทและความสาคัญของสถาบันครอบครวั มดี ังน้ี
๑) ครอบครัวมีบทบาทในการกาหนดสถานะทางสั งคมให้แก่สมาชิกใหม่

เชน่ การหนดเช้ือชาติ ศาสนา ของสมาชิกในครอบครวั
๒) ครอบครวั เป็นต้นกาเนิดของบุคลิกภาพและคุณลักษณะของสมาชิก
๓) ครอบครัวเป็นสถาบันพื้นฐานทางการศึกษาของสังคม มีบทบาทเป็น

แหล่งเรียนรูถ้ ่ายทอดองค์ความรู้ ฝึกฝนสมาชิกในครอบครวั ให้รู้จักระเบียบของสังคม
ด้วยการอบรมส่ังสอนเป็นธุระจัดหาสถานที่เรียนเพื่อสร้างคุณภาพชีวิตให้แก่สมาชิก
ในครอบครวั ให้เติบโตเป็นบุคคลที่มปี ระสิทธภิ าพและเปน็ พลเมอื งท่ีดีของสังคม

๔) ครอบครัวเป็นสถาบันท่ีสามารถตอบสนองความต้องการพื้นฐานของ
มนุษย์ได้ในทุกระดับท้ังด้านความต้องการทางด้านร่างกาย ความต้องการทางด้าน
จิตใจ และความต้องการทางด้านสังคม

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๒ สถาบนั การศึกษา

สถาบันการศึกษา เป็นสถาบันสาหรับการพัฒนามนุษย์มีจุดมุ่งหมายในการที่
จะทาให้สมาชิกในสังคมเกิดการเรียนรู้ มีความรู้ความสามารถเป็นบุคคลที่ประกอบ
ไ ป ด้ ว ย คุ ณ ธ ร ร ม ศี ล ธ ร ร ม แ ล ะ วั ฒ น ธ ร ร ม ส ถ า บั น ก า ร ศึ ก ษ า มี ห ล า ย ร ะ ดั บ
เช่น โรงเรยี น วทิ ยาลัย มหาวทิ ยาลัย

สถาบนั การศึกษา มจี ุดมุง่ หมายในการทาให้
สมาชิกในสังคมมคี วามรู้ ความสามารถ
มคี ุณธรรม จรยิ ธรรมในการอยู่รว่ มกับผู้อื่น

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

๑.๒ สถาบันการศึกษา

บทบาทและความสาคัญของสถาบนั การศึกษา มดี ังนี้
๑) การขดั เกลาทางสังคม เพือ่ ให้สมาชกิ มคี ณุ ลักษณะตามท่ีสังคมต้องการ
๒) เป็นแหล่งเรียนรู้ ถ่ายทอดความรู้ความสามารถ ทักษะ และเทคโนโลยี ให้สมาชิก
ในสังคม ให้เปน็ ผู้ท่ีคิดเป็น ทาเปน็ แก้ปญั หาเป็น
๓) เลือกสรรและกาหนดบทบาทของสมาชิกในสังคม
๔) ผสมกลมกลืนทางสังคมและวัฒนธรรม เช่น สอนให้สมาชิกใหม่ได้เรียนรู้ภาษา
แล ะ วัฒ น ธร รมข อ ง ต น ห รือ ปลู ก ฝั ง ให้ สมาชิ ก ใน สั ง คมรู้จั ก อ นุ รัก ษ์ แ ล ะ ส่ ง เส ริม
ศิลปวฒั นธรรมขนบธรรมเนียมประเพณีที่ดีงาม

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

๑.๓ สถาบนั ศาสนา

สถาบันศาสนา หมายถึง แบบแผนของความคิด การกระทาในเรื่องเก่ียวกับจิตใจ
ความเชื่อ และพฤติกรรมของมนุษย์ที่มีความเกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับ
สิ่งเหนือธรรมชาติเป็นสถาบันที่ครอบคลุมในเรอ่ื งต่าง ๆ เช่น การปฏิบัติตนของศาสนิกชน
พิธีกรรม ความเชื่อทางไสยศาสตร์ หรือความเช่ือของแต่ละศาสนา สถาบันศาสนา
เช่น วดั สานักสงฆ์ สภาครสิ ตจักรแห่งประเทศไทย โบสถ์ มสั ยดิ เทวสถาน

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

๑.๓ สถาบันศาสนา

บทบาทและความสาคัญของสถาบนั ศาสนา มดี ังนี้
๑) เปน็ ที่ยึดเหน่ียวจิตใจ
๒) สรา้ งความเปน็ ปกึ แผน่ ให้แก่สังคม
๓) เสรมิ สรา้ งและถ่ายทอดวฒั นธรรมแก่สังคม
๔) เป็นบ่อเกิดแห่งศิลปวฒั นธรรม และประเพณีที่ดีงาม
๕) เป็นแบบอย่างของความประพฤติที่ดีงามให้แก่สมาชกิ
๖) เป็ น พ้ืน ฐาน ส าคั ญข อง อ าน าจรัฐ เช่ น ใน ระ บ อบ ก าร ปกค ร อ ง

บางระบอบหรอื ในสังคมท่ีมผี ู้นาศาสนาเปน็ ผู้นาทางการเมอื ง

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๓ สถาบนั ศาสนา

สถาบนั ศาสนาเปน็ สถาบนั ที่ชว่ ยขดั เกลาจติ ใจ
ของศาสนิกชนให้มคี ุณธรรม จรยิ ธรรม

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๔ สถาบนั เศรษฐกิจ

สถาบันเศรษฐกิจ คือ กล่มุ ของระเบียบกฎเกณฑ์ หรอื ระบบความสัมพันธท์ างสังคม
ในกิจกรรมทางเศรษฐกิจซ่ึงหมายถึง การผลิตสินค้า บริการ การอุปโภคและบริโภค
ก าร แ ล ก เป ล่ี ย น ห รือ ก าร ค้ าข าย ก าร ก ร ะ จ าย ผ ล ป ร ะ โ ย ช น์ ให้ แ ก่ ส ม าชิ ก ใน สั ง ค ม
สถาบันเศรษฐกิจเป็นสถาบันที่ตอบสนองความต้องการของสมาชิกในด้านปัจจัย ๔
และการบริการในด้านส่ิงอานวยความสะดวกต่าง ๆ ในการดาเนินชีวิตกลุ่มสังคมใน
ส ถ า บั น เ ศ ร ษ ฐ กิ จ เ ช่ น ร้ า น ค้ า โ ร ง ง า น อุ ต ส า ห ก ร ร ม อ ง ค์ ก ร เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ต่ า ง ๆ
กระทรวงพาณิชย์

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

๑.๔ สถาบนั เศรษฐกิจ

บทบาทและความสาคัญของสถาบันเศรษฐกิจ มดี ังนี้
๑) ผลิตสินค้าและบรกิ ารเพื่อตอบสนองความต้องการของสมาชกิ ในสังคม
๒) จัดสรรและกระจายสินค้าและบรกิ ารไปสู่สมาชิกในสังคมอย่างทั่วถึง
๓) พัฒนาและสร้างความเจริญก้าวหน้าทางเศรษฐกิจให้มีประสิทธิภาพ

เพอ่ื ความอุดมสมบูรณ์และความมน่ั คงของสมาชิก
๔) เป็นองค์ประกอบสาคัญในการสรา้ งรากฐานทางการเมอื ง
๕) เป็นเคร่ืองมือท่ีดีในการลดปริมาณการต่อสู้ทางเศรษฐกิจ โดยเฉพาะใน

ภาวะท่ีทรพั ยากรและการผลิตของมนุษย์อยู่ในวงจากัด ในขณะท่ีมนุษย์มคี วามต้องการ
ทางวตั ถมุ ากข้นึ

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

๑.๕ สถาบันการเมืองการปกครอง

สถาบันการเมืองการปกครอง หมายถึง องค์กรท่ีมีบุคคลหรือกลุ่มบุคคลเข้ามา
ดาเนินกิจกรรมทางการเมืองร่วมกันโดยมีระเบียบแบบแผน กฎเกณฑ์ กระบวนการ
และวิธีการดาเนิ นง านท้ั ง ในส่ วนที่ เป็ นแบบ แผนแ ละ ในส่ วนท่ี ไม่เป็ นแบบ แผน
ให้บรรลุเป้าหมายขององค์กรน้ัน ๆ ในทางการเมอื งโดยชอบธรรม

สถาบันการเมอื งการปกครองเปน็ สถาบนั ท่ี
ทาหน้าท่ีบรหิ ารและพัฒนาประเทศ
ให้มคี วามเจรญิ ก้าวหน้าในทกุ ๆ ด้าน

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๕ สถาบนั การเมืองการปกครอง

บทบาทและความสาคัญของสถาบันการเมอื งการปกครอง มดี ังนี้
๑) เปน็ สถาบนั ท่ีสรา้ งระเบียบกฎเกณฑ์ ให้แก่สังคม
๒) ให้หลักประกันในเรอ่ื งสิทธแิ ละเสรภี าพแก่สมาชิกในสังคม
๓) วนิ ิจฉัยขอ้ ขัดแยง้ ระหว่างสมาชกิ ในสังคม
๔) วางแผนและกาหนดนโยบายในการบรหิ ารประเทศ
๕) ป้องกัน รักษา และให้ความคุ้มครองสมาชิกในสังคมให้มีความปลอดภัย

และสงบสุข รวมทั้งปอ้ งกันและรกั ษาความปลอดภัยจากภายนอกสังคมด้วย

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๖ สถาบันนันทนาการ

สถาบันนันทนาการ หมายถึง แบบแผนการคิดและการกระทาที่เก่ียวกับการ
พักผ่อนหย่อนใจให้ความสุขและความบันเทิงแก่ผู้ท่ีเข้ารว่ ม เช่น ศิลปะ กีฬา การละเล่น
ดนตรี การเขา้ รว่ มกิจกรรมจะเปน็ ไปตามความสมคั รใจและความชอบส่วนบุคคล

การฟังดนตรเี ปน็ การพักผอ่ นหยอ่ นใจ
ชว่ ยให้ผู้ฟงั เกิดความสนุกสนานเพลิดเพลิน

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

๑.๖ สถาบนั นันทนาการ

บทบาทและความสาคัญของสถาบนั นันทนาการ มดี ังน้ี
๑) สร้างความสนุกสนาน เพลิดเพลิน ผ่อนคลายความเครียดจากการเรียน

และการทางาน
๒) เป็นการใชเ้ วลาวา่ งให้เกิดประโยชน์ ในทางสรา้ งสรรค์ต่าง ๆ
๓) เสรมิ สรา้ งสุขภาพรา่ งกายให้แข็งแรง และมสี ุขภาพจติ ดี
๔) ฝึกทักษะและความชานาญในด้านต่าง ๆ
๕) เสรมิ สรา้ งความสามคั คี ความมรี ะเบยี บวนิ ัยในการอยู่รว่ มกับผู้อื่น

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๗ สถาบนั ส่ือสารมวลชน สถาบันสื่อสารมวลชนนาเสนอข้อมูล
ข่าวสารให้แก่คนในสังคมได้รบั รู้
ส ถ า บั น สื่ อ ส า ร ม ว ล ช น หม า ย ถึ ง
แบบแผนการสื่อสารระหวา่ งบุคคลในสังคม
ท่ีมีการขยายตัวกว้างใหญ่ข้ึน ครอบคลุมท่ัว
ทุ ก พ้ื น ที่ ใ น โ ล ก เพ่ื อ ล ด ข้ อ จ า กั ด ข อ ง
ระยะทางและเวลาในรูปแบบโทรทัศน์ วิทยุ
ส่ื อ ส่ิ ง พิ ม พ์ ต่ า ง ๆ แ ล ะ อิ น เ ท อ ร์ เ น็ ต
นอกจากนี้ ยังถ่ายทอดความรู้และความ
บันเทิงให้แก่ประชาชนทุกเพศ ทุกวัย ทาให้
สังคมปจั จบุ นั เปน็ สังคมแห่งการเรยี นรู้

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๗ สถาบนั สื่อสารมวลชน

บทบาทและความสาคัญของสถาบนั ส่ือสารมวลชน มดี ังนี้
๑) ให้ความรูแ้ ละความบันเทิงแก่ประชาชนทุกเพศ ทกุ วยั
๒) รายงานขา่ วสารและสถานการณ์ต่าง ๆ ให้ประชาชนได้รบั ทราบ
๓) ถ่ายทอดวฒั นธรรมและปลูกฝังค่านิยมต่าง ๆ
๔) เป็นสื่อกลางในการติดต่อระหว่างสมาชิกของสังคม
๕) สอดส่องดูแลและตรวจสอบการทางานของบุคคลในสังคม

เพื่อให้เกิดความโปรง่ ใส

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

๒. ความสัมพนั ธ์ของสถาบันทางสังคม

สังคมจะมีความเจริญรุ่งเรืองย่อมต้องเกิดจากการมีสมาชิกในสั งคมท่ีมีคุณภาพ
ส ม า ชิ ก ที่ มี คุ ณ ภ า พ ก็ ย่ อ ม ต้ อ ง เ กิ ด จ า ก ส ถ า บั น ท า ง สั ง ค ม ท่ี มี คุ ณ ภ า พ เ ช่ น เ ดี ย ว กั น
ซ่ึงสถาบันทางสังคมทุกสถาบันล้วนมีความสัมพันธ์ที่เชื่อมโยงถึงกัน มีหน้าท่ีตอบสนอง
ค ว า ม ต้ อ ง ก า ร มี ส่ ว น ร่ว ม ใ น ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ ส ม า ชิ ก ใ น สั ง ค ม เป็ น บุ ค ค ล ท่ี มี คุ ณ ภ า พ
และธารงให้สังคมเจรญิ ก้าวหน้า

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี ๒