เสรี หวังในธรรม

เสรี หวังในธรรม
บุ ค ค ล สำ คั ญ ท า ง น า ฏ ศิ ล ป์
จัดทำโดย นางสาวอรกัญญา เหมาะดี ม.5/1 เลขที่ 22

สารบัญ

3 อัตชีวะประวัติ

5 ผลงาน
7 บรรณานุกรม

3

อัตชีวะประวัติ

เสรี หวังในธรรม (3 มกราคม พ.ศ. 2480 – 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ.
2550) ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ศิลปะการละคร)
ประจำปี พ.ศ. 2531 ผู้เชี่ยวชาญด้านการสังคีต กรมศิลปากร
นายเสรี เกิดเมื่อวันที่ 3 มกราคม พ.ศ. 2480 ณ ท่าพระจันทร์
พระนคร บิดาชื่อ นายเหลือ หวังในธรรม ผู้มีเชื้อสายจีนจากจังหวัด
พระนครศรีอยุธยา บิดาของท่านรับราชการ เป็นเสมียนกรมบัญชีกลาง
และได้รับพระราชทาน นามสกุลว่า หวังในธรรม รวมทั้งได้รับ
พระราชทานบรรดาศักดิ์ เป็นรองอามาตย์โท ขุนสาธกธนสาร
มารดาของท่านชื่อ นางสง่า นานากุล
โดยเข้ารับการศึกษาระดับอนุบาลที่โรงเรียนศรีจรุง
แต่แล้วในปี พ.ศ. 2483 เกิดเหตุไฟไหม้บ้าน จึงจำเป็นต้องย้ายไปอยู่
พรานนก ฝั่ งธนบุรี และได้เข้าศึกษา โรงเรียนปิยะวิทยา
และโรงเรียนชิโนรสวิทยาลัย และได้ศึกษาต่อที่วิทยาลัยนาฏศิลป์
ระหว่างศึกษาที่วิทยาลัยนาฏศิลป์ ได้ศึกษาศิลปะการแสดงแขนงต่าง
ๆ ทั้งดุริยางค์ไทยและสากล คีตศิลป์ไทย การแสดงละคร และโขน
จบการศึกษา เมื่อ พ.ศ. 2497 พร้อมกับเข้ารับราชการ ในแผนก
ดุริยางค์ไทย กองการสังคีต กรมศิลปากร และได้รับทุนไปศึกษาต่อที่
มหาวิทยาลัยอีสต์เวสต์เซ็นเตอร์ สหรัฐอเมริกา

4

นายเสรี เป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญ
ในฐานะนักแสดง นักประพันธ์
นักดนตรี นักร้อง นักพู ด
ผู้อำนวยการสร้างภาพยนตร์
ผู้กำกับการแสดงภาพยนตร์
ได้ใช้ความรู้ความสามารถ
สร้างความบันเทิง
และเผยแพร่ศิลวัฒนธรรมไทย
ไปทั่วโลก

ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติ ให้เป็นศิลปินแห่งชาติ
สาขาศิลปะการแสดง (ศิลปะการละคร) ประจำปี พ.ศ. 2531
นายเสรี เสียชีวิตด้วยโรคหัวใจล้มเหลว เมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์
พ.ศ. 2550 ขณะมีอายุ 70 ปี มีพิธีพระราชทานเพลิงศพ
เมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2550 ณ วัดตรีทศเทพวรวิหาร

ผลงาน 5

ในด้านการแสดงนั้น ท่านศิลปินผู้มีความสามารถหลากแขนง และหลายบทบาท
ทั้งบทพระ นาง ยักษ์ ลิง กษัตริย์ ฤษี พราหมณ์ ขุนนาง ตัวดี ตัวโกง ตัวตลก ฯลฯ

จนเป็นที่รู้จักและชื่นชอบของผู้ชม
และถือเป็นตัวชูโรงของละครกรมศิลปากรมาเป็นเวลายาวนาน
บทบาทดีเด่นที่เป็นที่กล่าวขวัญของคนดูได้แก่ บท “พระมหาเถรกุโสดอ” ในละครเรื่องผู้ชนะสิบทิศ

“เถรขวาด” ในเรื่อง ขุนช้าง ขุนแผน “ชูชก”
ในเรื่อง พระเวสสันดร “ท้าวเสนากุฏ” ในเรื่อง สังข์ศิลปชัย “นางมณฑา”

ในเรื่อง สังข์ทอง ตอน มณฑาลงกระท่อมหาเนื้อหาปลา ฯลฯ
ส่วนในด้านการประพันธ์ ท่านก็ได้แต่งบทโขน ละคร ลิเก เพลงไทยสากล บทอวยพร

และบทเบ็ดเตล็ดอีกเป็นจำนวนมาก ดังจะขอหยิบยกมาเป็นตัวอย่างดังนี้
บทโขน ได้แก่ เรื่องรามเกียรติ์ทุกตอน ตั้งแต่เริ่มต้นจนจบ และบทโขนที่แต่งจาก
เรื่องนารายณ์สิบปาง และบทโขนตามตำนานพื้นเมืองของจังหวัดลพบุรี เป็นต้น

บทละคร ได้แก่ บทละครใน ละครนอก ละครพันทาง ละครเสภา ละครพู ด
เรื่องที่ได้รับความนิยมสูงสุดเรื่องหนึ่ง ได้แก่ บทละครพันทาง เรื่อง ผู้ชนะสิบทิศ

บทลิเก ได้แก่ เรื่องจันทโครพ และพระหันอากาศ เป็นต้น
บทเพลงไทยสากล ได้แก่ เพลงรอยเบื้องยุคลบาท สถิตในหทัยราษฎร์
กล่อมพระขวัญเพื่อผู้มีดนตรีการ เราคือคนไทย สมเด็จพระมิ่งแม่ มหาวชิราลงกรณ์

สมเด็จพระปิยชาติ อิฐเก่าก้อนเดียว ฯลฯ
บทอวยพร ได้แก่ บทถวายพระพรพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และพระบรมวงศานุวงศ์ในมงคลวโรกาสต่างๆ

6

นอกจากผลงานในด้านต่างๆ ที่กล่าวมาแล้ว อาจารย์เสรี หวังในธรรม
ยังเป็นศิลปินที่มีความคิดริเริ่มดีเด่น และมีไฟในการทำงานที่โชติช่วงอยู่ตลอดเวลา

โดยท่านได้ริเริ่มจัดทำรายการแสดงประเภทต่างๆ
ที่ให้ทั้งสาระประโยชน์และความบันเทิง เช่น รายการชุด ดนตรีไทยพรรณนา
ซึ่งเป็นรายการที่ให้ความรู้เกี่ยวกับดนตรีไทยในแง่มุมต่างๆ รายการชุดนาฏยาภิธาน
อันเป็นรายการที่ว่าด้วยเรื่องการแสดงละครแบบต่างๆ รายการชุดขับขานวรรณคดี

อันว่าด้วยเรื่องเกี่ยวกับวรรณคดีต่างๆ ที่นำมาจัดทำเป็นบทนาฏกรรม
ทั้งยังได้คิดริเริ่มจัดทำรายการ ศรีสุขนาฏกรรม

ซึ่งเป็นรายการที่ประกอบการละเล่นต่างๆ เช่น โขน ละคร ลิเก ฟ้อน รำ ระบำ เซิ้ง
ในรูปแบบสารพั นบันเทิงจนเป็นรายการที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างสูง

รวมทั้งรายการธรรมะบันเทิง ซึ่งเป็นรายการแสดงที่ว่าด้วยเรื่องของธรรมะ
และศีลธรรม อันล้วนแต่ยังประโยชน์แก่ส่วนรวมทั้งสิ้น

ในด้านการเป็นนักบริหารนั้น อาจารย์เสรี หวังในธรรม ได้ปฏิบัติหน้าที่ราชการ
ในตำแหน่งสำคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่งตำแหน่งผู้อำนวยการกองการสังคีตอยู่
เป็นเวลานานปี ตลอดระยะเวลาดังกล่าว ท่านได้บริหารราชการด้วยความสามารถจน
งานในหน้าที่รุดหน้าไปเป็นอย่างดี สร้างชื่อเสียงให้แก่กรมศิลปากรเป็นอันมาก งาน
สำคัญในหน้าที่ที่รับผิดชอบดังกล่าว ได้แก่ การจัดการแสดงในวโรกาสและโอกาส
สำคัญต่างๆ ของชาติ การนำคณะนาฏศิลป์ไทยไปเผยแพร่และแลกเปลี่ยนทาง

วัฒนธรรมในต่างประเทศหลายครั้ง และการจัดกิจกรรมพิเศษต่างๆ
ในการส่งสริมศิลปวัฒนธรรม เป็นต้น

จากเกียรติประวัติดังกล่าว ทำให้ท่านได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติให้เป็น
ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ศิลปะการละคร) เมื่อปีพุ ทธศักราช ๒๕๓๑

7

บรรณานุกรม

TUL. (2555). [ออนไลน์]. เสรี หวังในธรรม. เข้าถึงได้จาก
https://www.artbangkok.com/?p=5023. เข้าถึงเมื่อ 18 กรกฎาคม 2565.
วิกิพีเดีย. (2565). [ออนไลน์]. เสรี หวังในธรรม. เข้าถึงได้จาก
https://th.wikipedia.org/wiki/เสรี_หวังในธรรม. เข้าถึงเมื่อ 18 กรกฎาคม 2565.