คู่มือปฏิบัติการชีวเคมี 62

57

วิธีทดสอบ ซยั โลส กลโู คส ฟรุคโตส แลคโตส Unknown

Osazone Test
(รปู ผลกึ สเี หลอื ง)

สรปุ ผลและวจิ ารณ…: ……………………………………………………………………………………….…………………………………
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..

ผลการทดลองท่ี 5.2 การทดสอบโพลีแซคคาไรด: ไกลโคเจน น้ำกล่นั
ก. การทดสอบไอโอดนี

นำ้ ละลายแปง‘ เดก็ ซตริน
สีทไี่ ดJหลงั เตมิ ไอโอดีน

ข. การยอ# ยสารละลายแปง‘ ดJวยกรด
หลงั จากการย#อยสารละลายแปง‘ ดJวยกรด
ผลท่ไี ดJจาก Benedict testคือ…………………………………………………………………………………………………..……
และผลท่ีไดจJ าก Iodine test คือ……………………………………………….……………………....................................
เพราะ……………………………………………………………………………………………………...........................................
…………………………………..……………………….………………………………………………………………………………………
…………………………………..……………………….………………………………………………………………………………………

สรุปผลและวิจารณ…: ………………………………………………………………………………………….…………........................
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..

58

ผลการทดลองท่ี 5.3 การวเิ คราะหอ: งคป: ระกอบทางเคมีของไลปด¦ ดJวยวธิ ี spot tests

Choline test Amino test Unsaturation Acid test
test

Standard

Unknown
no…………….

บันทกึ ผลที่ไดJจากการทดสอบ ถาJ พบใหJใส#เคร่อื งหมาย + ถาJ ไมพ# บใหใJ สเ# ครือ่ งหมาย - และสรปุ วา#
unknown มีไลป¦ดชนิดใดบาJ งจากผลการทดสอบขาJ งตJน

Unknown no…………… ประกอบดJวยไลปด¦ ชนิดใดบาJ ง
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

59

บทที่ 6

การตรวจน้ำตาลในเลือดโดยใชเJ ครอื่ งอตั โนมตั ิ

ในการวิเคราะหน? ้ำตาลในเลือดในหCองปฏิบัติการชีวเคมีนั้นมีหลายวิธี วิธีหนึ่งที่นิยมใชกC ันมากเนือ่ งจาก
สะดวก รวดเรว็ และไดCผลเช่ือถอื ไดCกค็ ือ การตรวจโดยใชCเครื่องอัตโนมัติ

เคร่ืองอัตโนมัติมีหลายชนิด เช-น
1. เคร่ือง Accutrend GC

- เคร่อื งนี้ใชตC รวจหาไดทC งั้ กลูโคส และโฆเลสเตอรอลในเลอื ด โดยคา- กลูโคสหาไดCในช-วง 20-
60 mg% ส-วนโฆเลสเตอรอลหาไดใC นช-วง 150-300 mg%

- ใชC strip เฉพาะคือ Glucose test strip, cholesterol test strip
2. เครื่อง Reflolux S

- เคร่อื งนี้ใชCตรวจน้ำตาลไดCในชว- ง 10-500 mg%
3. เครอื่ ง Medisafe TM

- เคร่อื งนใ้ี ชตC รวจหาน้ำตาลไดCในช-วง 20-600 mg%

- ใชเC ลอื ดปรมิ าณนอC ยเพียง 1.2 µl และใชCเวลาเพียง 10 วินาที และไมม- ขี นั้ ตอนที่ตCองสัมผัส
กบั เลือด

4. เครอื่ ง Accu-ChekÒPerforma
- เคร่อื งนี้ใชตC รวจหาน้ำตาลไดใC นชว- ง 10-600 mg%

- ใชเC ลือดปรมิ าณนCอยเพียง 0.6 µl และใชเC วลาเพยี ง 5 วนิ าที และไมม- ขี นั้ ตอนท่ตี อC งสมั ผสั กบั
เลอื ดเช-นกัน

สำหรบั เครือ่ งอัตโนมัติทน่ี ักเรยี นจะไดCใชCในหอC งปฏิบตั ิการชีวเคมี คอื เครือ่ ง Accu-ChekÒ Performa

เครื่องตรวจน้ำตาล Accu-ChekÒPerforma

60

เครอ่ื ง Accu-ChekÒ Performa ซงึ่ มีหลกั การดงั นี้
หลกั การ เมือ่ หยดเลือดสมั ผสั กบั test strip เอ็นไซมท? อ่ี ยบ-ู น test strip คือ glucose

dehydrogenase ซงึ่ ไดจC ากเชอื้ Acinetobacter calcoaceticus, recombinant in E. coli
จะเร-งปฏิกริ ิยาการเปล่ียนกลโู คสไปเปwน gluconolactone และเกิดกระแสไฟฟา… ตรงที่ไมเ- ปนw
อันตราย ทเ่ี ครอื่ งจะสามารถแปลผลออกมาเปwนปริมาณ glucose ที่มีอยใ-ู นเลอื ดไดC

glucose glucose dehydrogenase gluconolactone + DC electrical current

การเจาะเลอื ดจากหลอดเลือดฝอย (Skin puncture : capillary blood)
การเจาะเลอื ดจากหลอดเลอื ดฝอย มกั จะใชเC ม่ือตอC งการเลอื ดปรมิ าณนอC ย หรอื กระทำเมอื่ ใชเC จาะเลอื ดจากหลอด

เลอื ดดำไมส- ะดวก เชน- ในเด็กเล็กหรือในกรณีทถ่ี ูกไฟไหมCอยา- งแรง
อปุ กรณ?ที่ใชใC นการเจาะเลือดจากหลอดเลอื ดฝอยนนั้ เราอาจใชC disposable หรือ sterile blood lancets หรือ

อาจใชCเขม็ (syringe) หรอื เขม็ เจาะอตั โนมตั ิ (Autoclix/Fine-Touch with needle) ตำแหน-งทเี่ จาะในผCูใหญ-มักใชC
ท่ปี ลายน้วิ หรอื ตง่ิ หู ส-วนในเด็กทารกนยิ มเจาะทส่ี นC เทCา ซึง่ เปwนสว- นผิวหนงั ทบ่ี าง

ขนั้ ตอนในการเจาะตCองปราศจากเชื้อ (aseptic) ทั้งอปุ กรณท? ่ใี ชเC จาะและบริเวณทจี่ ะเจาะ ก-อนเจาะผทCู ่เี ปนw
ผเCู จาะตCองลาC งมือใหสC ะอาดและสวมถงุ มือ จากนัน้ ใหผC ถCู กู เจาะสะบัดมือแรง ๆ เพ่ือใหเC ลือดไหลไปรวมทป่ี ลายน้ิว จับ
มือทเ่ี จาะไวดC วC ยมอื ซาC ยใชนC ิว้ หัวแมม- ือและน้ิวชบี้ บี โคนน้ิวทตี่ CองการใหCเลอื ดค่ังอยู- เอาสำลีชบุ แอลกอฮอล? 70% ทาที่
บรเิ วณทจ่ี ะเจาะใหทC ่ัว รอใหแC หCง จับน้ิวหงายขนึ้ แลCวแทงดวC ยเข็มท่ีเตรียมไวC เลอื ดหยดแรกควรเช็ดทงิ้ ดCวยสำลีแหCง
และใชCเลอื ดหยดต-อไป
ขน้ั ตอนการทดสอบ

1. ลาC งมอื และเช็ดใหCแหCงกอ- นการตรวจวัดคา- น้ำตาล

2. ตรวจสอบวนั หมดอายทุ ขี่ Cางขวด อย-าใชแC ถบตรวจท่ีหมดอายุแลวC

61

3. หยบิ แถบตรวจออกจากขวดแลวC ป•ดฝาขวดใหCสนทิ

4. เสียบแถบตรวจเขาC เครอ่ื งตามทศิ ทางทลี่ ูกศรชีจ้ นกระทง่ั มีเสยี ง beep

5. เตรียมอปุ กรณส? ำหรบั เจาะเลือดปลายน้วิ
6. ทำการเจาะเลอื ดปลายนิว้ ตามขน้ั ตอนการเจาะเลือดจากปลายน้วิ ทีใ่ หไC วขC าC งล-าง
7. แตะเลือดทป่ี ลายแถบตรวจ อย-าแตะเลือดดาC นบนแถบตรวจ

8. เครอ่ื งจะส-งเสยี ง beep และปรากฎภาพนาÂกิ าทราย 6 เมอื่ ปรมิ าณเลอื ดเพยี งพอ ผลการวดั จะ

แสดงทห่ี นCาจอหลงั จากนนั้ 5 วนิ าที

9. บนั ทึกผลทีไ่ ดC เปนw mg/dL

62

ขั้นตอนการเจาะเลือดจากปลายนว้ิ
1. ปรบั ความลึกของเขม็ โดยการหมนุ ปมุ• บนปากกาเจาะเลอื ด Fine-Touch ใหCความลกึ ทต่ี อC งการตรงกับ

เคร่อื งหมาย Δ

โดยปกตมิ ี 4 ระดับ คอื

- ผิวบางและอ-อนนม-ุ ปรับไวCทร่ี ะดับ 0 หรอื 1
- ผิวปกติ ปรับไวCทร่ี ะดับ 2 หรอื 3
- ผิวหนา ปรบั ไวCทร่ี ะดับ 4

2. ประกอบเข็มเจาะ (Lancet) เขาC กับปากกาเจาะเลอื ดจนไดCยินเสียง “Click”

หมนุ และดึงฝาครอบ Lancet ออกจาก Lancet ก-อนใชC
3. เลือกบรเิ วณทตี่ อC งการเจาะบรเิ วณขาC งๆของนิว้

4. นวดนื้วบริเวณท่ีจะเจาะเพ่ือใหเC จาะเลือดไดงC -าย

63

5. คอ- ย ๆ วางปลายหวั เขม็ เจาะบนนิ้วท่ีเช็ดแอลกอฮอลแ? ลวC บรเิ วณที่ตอC งการเจาะแลวC กด
“push botton” บนปากกาเจาะ หCามกดปลายเขม็ เจาะบนนว้ิ

6. ค-อย ๆ บบี รอบ ๆ บริเวณที่เจาะ หยดเลือดหยดแรกควรเช็ดทง้ิ แลวC บบี ใหไC ดหC ยดเลอื ดขนาด
เสCนผา- ศนู ยก? ลางใหญป- ระมาณ 2.5 มม.

หมายเหตุ 1. สามารถตั้งเวลาและวัน/เดือน/ปQ ลงในเครือ่ ง Accu-ChekÒ Performa ไดC (นพท.ไม-ตCองทำ ไดC
ตั้งไวใC หแC ลCว)

2. คา- blood glucose แตล- ะคา- ทีถ่ กู วดั โดยเครอ่ื ง Accu-ChekÒ Performa จะถกู บันทกึ ไวCใน
เครอ่ื งโดยอัตโนมัติ (พรอC มวัน, เวลาท่ถี กู วเิ คราะห)? โดยเครื่องจะสามารถบนั ทกึ ค-าไวไC ดC มากถงึ 500 คา- โดยค-าท่ีเก-า
ที่สดุ จะถกู ลบออกไปเมอื่ มคี -าทถี่ ูกบนั ทึกเกินค-าท่ี 500

การแปลผล เครื่อง Accu-ChekÒ Performa เปนw เครอ่ื งท่ีใชวC ัดระดับนำ้ ตาลในเลอื ดไดใC นชว- ง 10-600 มก./
ดล.

คา- ทไ่ี ดจC ากการตรวจระดับนำ้ ตาลกลโู คสในเลอื ดดCวยเครื่องอตั โนมตั ิ ใชCเปwนแนวทางในการ
ปรบั ปรงุ คา- น้ำตาลในเลอื ดของตนเองโดยมเี กณฑ? ดงั น้ี

ภาวะนำ้ ตาลกลโู คสในเลอื ด Non-diabetes Impaired fasting glucose Diabetes
(Prediabetes)
หลงั อดอาหาร 8-12 ชม. <100 มก./ดล. 100-125 มก./ดล. > 126 มก./ดล.
(<5.6 mmol/L) (>7.0 mmol/L)
2 ชม.หลังจากรบั ประทาน <140 มก./ดล. (5.6-6.9 mmol/L) >200 มก./ดล.
อาหาร (<7.8 mmol/L) 140-199 มก./ดล. (>11.2 mmol/L)
(7.8-11.1 mmol/L)

64

ภาวะทพี่ บน้ำตาลในเลือดสูงเกนิ กวา- ปกติ (100-125 มก./ดล.) เรียกว-า “Hyperglycemia”
สำหรับผูเC ปนw เบาหวานจะมอี าการอื่นร-วมดวC ย คอื ดืม่ น้ำตาลมาก ปสm สาวะมาก และน้ำหนกั ลดอยา- ง
รวดเร็ว

ภาวะนำ้ ตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycemia) คอื ภาวะท่ีตรวจพบน้ำตาลในเลือดมีระดบั ต่ำกวา- 50 มก./ดล.
(2.8 mmol/L) ในผชูC าย หรอื ต่ำกวา- 45 มก./ดล. (2.5 mmol/L) ในผหCู ญงิ ถCาระดบั นำ้ ตาลในเลอื ดตำ่ ขนาดน้ี จะ
เร่มิ มอี าการ เช-น หนาC มดื ใจสนั่ และถCาระดบั น้ำตาลในเลอื ดต่ำประมาณ 20 มก./ดล.(1 mmol/L) มกั จะมอี าการ
ทางระบบประสาทร-วมดCวย เช-น ชัก

สาเหตขุ อง Hyperglycemia
1. Diabetes mellitus
2. Hyperthyroidism
3. Hyperpituitarism
4. Hyperadrenalism

สาเหตุของ Hypoglycemia
1. จากการที่รา- งกายสรCาง glucose นCอยอันเนือ่ งมาจาก

1.1 ขาด hormone เช-น ภาวะ hypopitutarism, adrenal insufficiency
1.2 ขาดเอน็ ไซม? เช-น Glucose-6-phosphatase, glucagon synthetase
1.3 ขาด substrate เชน- malnutrition
1.4 แหลง- สรCาง glucose เสยี เช-น ตับแขง็ , ตับอักเสบ
2. จากการใชC glucose มาก
2.1 Hyperinsulinoma
2.2 ฉีด insulin มากเกินไป

65

รายงานผลการทดลองท่ี 6
เรอ่ื ง การตรวจนำ้ ตาลในเลอื ดโดยใชเJ ครอื่ งอัตโนมตั ิ Accu-ChekÒPerforma

ชื่อ………………………………………………………………เลขท…ี่ …………วนั ท.ี่ ................
ชื่อ………………………………………………………………เลขท…่ี …………
ชื่อ………………………………………………………………เลขท…ี่ …………

จดุ มง#ุ หมาย………………………………………………………………………………………………………………………….……………
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..

ผลการทดลองที่ 6 การวเิ คราะห:นำ้ ตาลกลูโคส โดยใชJเครือ่ งอัตโนมัติ Accu-ChekÒPerforma

Subject ความเขมJ ขJนของกลโู คส (มก./ดล.)
โดยใชJ Accu-ChekÒPerforma
นพท./นศพ.……………………….
นพท./นศพ.……………………….
นพท./นศพ.……………………….

หมายเหตุ ผJูทำการทดลองอยา# งนอJ ย 1 คน
สรุปผลและวจิ ารณ: (อธิบายหลกั การทำงานของเครือ่ ง/ ผลทีต่ รวจไดขC อง นพท. แต-ละคน)
…………………………..………………………………………………………………………...........................................................
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
…………………………………..……………………….…………………………………………………………………………………………..
สาเหตุที่ทำใหเJ กดิ ภาวะ
hyperglycemia……………………………………………………………………………………………………………………………….
Hypoglycemia………………………………………………………………………………………………………………………………..

66

บทท่ี 7

การวเิ คราะหด: ีเอ็นเอ

วตั ถุประสงค? เพ่อื ใหC นพท./นศพ.
1. สามารถอธบิ ายหลกั การการเพมิ่ ปรมิ าณ DNA ทตี่ อC งการศกึ ษาโดยเทคนคิ PCR
2. อธบิ ายหลกั การการแยกดเี อ็นเอตามขนาด โดยเทคนคิ Electrophoresis ไดC
3. เขาC ใจหลกั การ และสามารถหา primer ทเี่ หมาะสมไดC
4. อธบิ ายหลกั การการตรวจวิเคราะหห? ายีนท่ผี ิดปกตใิ นผูปC ว• ย ธาลสั ซเี มยี ตลอดจนสามารถแปลผลการ
ทดลอง ไดอC ยา- งถูกตอC ง

การเพม่ิ ปริมาณดีเอน็ เอโดยเทคนคิ Polymerase Chain Reaction (PCR)
ในปQ ค.ศ. 1985 Kary Mullis ไดCประดิษฐค? ดิ คนC เทคนิคในการเพม่ิ จำนวนโมเลกุลของ DNA ในหลอด

ทดลอง โดยใชCหลกั การเลียนแบบขบวนการ DNA replication ในธรรมชาติ อาศัยการทำงานของเอน็ ไซม? DNA
polymerase ท่แี ยกไดจC ากแบคทีเรีย ทำใหสC ามารถเพมิ่ ปรมิ าณดีเอน็ เอทีต่ CองการไดCเปwน 2 เทา- ในทุกๆ รอบของ
ปฏิกิรยิ า เรียกเทคนิคนวี้ -า Polymerase chain reaction หรอื PCR

ส-วนประกอบทสี่ ำคญั ในการทำ PCR ไดแC ก-
(1) ดีเอน็ เอแมแ- บบ (DNA template) คือ ตวั อย-างดเี อ็นเอที่ตอC งการศกึ ษา ซง่ึ จะใชเC ปนw แมแ- บบสำหรับ
การสราC งดเี อนเอสายใหม- โดยคณุ ภาพและปรมิ าณของดเี อน็ เอแมแ- บบมีความสำคญั อยา- งมากตอ- ประสิทธภิ าพของ
การทำ PCR เช-น ในตัวอยา- งตรวจทไี่ ม-บริสทุ ธเ์ิ พียงพอ อาจมีตัวยบั ยั้ง (inhibitor) การทำงานของ เอน็ ไซม? DNA
polymerase หรอื เกดิ การแตกหัก (shear) ของสาย DNA แม-แบบในขนั้ ตอนของการสกดั ซง่ึ อาจจะมผี ลใหC
ปฏิกริ ยิ าเกิดขน้ึ ไดCไมด- ี
(2) ไพรเมอร? (Primer) เปนw องคป? ระกอบสำคญั ในการทำ PCR ดงั นน้ั ในการเลือกหรอื ออกแบบ primer
ใหCเหมาะสม มีเกณฑก? ารพิจารณา ดังน้ี

• เปwน oligonucleotide สายสนั้ ๆ ท่ีมขี นาด 18-30 เบส

• ประกอบดCวยปริมาณ G+C ประมาณ 40-60%

• มีลำดับเบสเปwนคู-สม (complementary base) กับลำดบั เบสใน DNA template ทางดCาน
ปลาย 5’ สายหนงึ่ และทางดาC นปลาย 3’ ของอกี สายหน่ึง

• ไม-มกี ารเกดิ secondary structure ภายในสายของ primer

• มคี า- Tm หรอื melting temperature อยูใ- นชว- ง 550-650 C และคา- Tm ของทัง้ forward
และ reverse primer ควรมีค-าทใี่ กลเC คียงกัน

ปจm จุบันมโี ปรแกรมคอมพวิ เตอร?ทใี่ ชใC นการชว- ยออกแบบ primer ใหไC ดตC ามคณุ สมบัติดงั กลา- ว ทำใหมC ี
ความสะดวกและรวดเรว็ มากข้ึน นอกจากการออกแบบ primer ทเี่ หมาะสมแลCว ความเขมC ขCนของ Primers ทใี่ ชC
ในปฏกิ ริ ิยาก็มผี ลดCวย เชน- การใชปC รมิ าณ primer มากเกินไป อาจเกดิ primer-dimer และ non-specific
amplified product ขน้ึ ไดCหรือการใชปC รมิ าณ primer นอC ยเกินไปทำใหC primer ทถี่ ูกใชหC มดกอ- นเสรจ็ สิน้
ปฏกิ ริ ิยาทำใหCมผี ลผลติ นอC ย









































87

บทท่ี 9

การวิเคราะห:ป¯สสาวะ (Urinalysis)

ปสm สาวะเปwนของเหลวท่ีช-วยนำของเสยี ตา- ง ๆ ทรี่ า- งกายไม-ตอC งการ รวมทง้ั นำ้ , เกลอื , กรด, ด-าง
และสารทเ่ี ปwนพษิ ออกจากรา- งกายโดยการขบั ออกทางไต ปmสสาวะท่ขี บั ออกจะมปี รมิ าณพอเหมาะที่จะ
รกั ษาดุลย?นำ้ , ดลุ ยอ? เี ลคโตรลัยต?และดลุ ย?กรด-ด-างใหCคงท่ี ซง่ึ ส-วนประกอบทางเคมีของปสm สาวะจะมคี -า-
ปกติ ดังแสดงในตารางและแบง- ออกเปwนพวกใหญ- ๆ ไดCดังนี้

1. น้ำประมาณ 98%
2. เกลอื อนนิ ทรยี ? เชน- เกลือของไอออ็ นประจบุ วก (cation) ไดแC ก- Na+, K+, Ca++, Mg++ และ

NH4+ เปนw ตCน และเกลอื ของไออ็อนประจลุ บ (anion) ไดแC ก- Cl-, HPO4-, H2PO4- และ SO4-
เปwนตCน
3. สารประกอบไนโตรเจนอนิ ทรีย? ส-วนใหญเ- ปwนของเสยี ทข่ี บั ออก ทสี่ ำคัญไดCแก- urea, uric acid,
creatinine และ creatine เปwนตCน
4. สารประกอบอนิ ทรยี ท? ไี่ มม- ไี นโตรเจน พบในปรมิ าณนCอยมาก และมีความสำคญั ตอ- การ
วินิจฉยั โรค เช-น glucose, ketone bodies, oxalate, vitamins และ
cholesterol เปwนตCน

การเก็บปส¯ สาวะสำหรับการวิเคราะห:ทางเคมี
ปmสสาวะที่ถ-ายในเวลาต-างกันระหว-างวันหนึ่งๆนั้น อาจมีส-วนผสมแตกต-างกันไดCมาก ดังนั้นหากเก็บ
ปmสสาวะที่ถ-ายออกมาคร้ังใดคร้ังหนึ่งมาวิเคราะหป? ริมาณ ผลที่ไดCมักแปลความหมายไดCยาก วิธีนี้จึงไม-คอ- ยมี
ประโยชนแ? ละไมค- -อยไดCใชCกัน นอกจากในการตรวจเพื่อดูวา- มีสว- นผสมท่ผี ิดปกติปนอย-บู Cางหรอื ไม-เท-านนั้
ปmสสาวะท่ีใชสC ำหรบั วเิ คราะห?ปรมิ าณตอC งเปwน "ปสm สาวะ 24 ชวั่ โมง" ซง่ึ เกบ็ รักษาโดยใชCยาถนอม อยา- ง
ถกู ตCอง ในการตรวจปรมิ าณวิเคราะห?ทกุ ครง้ั ตอC งวดั และบันทกึ ปริมาตรรวม ความถ-วงจำเพาะ ความเปนw กรดด-าง
พรCอมท้ังสังเกต และจดลักษณะท่ัวไป เช-น ส,ี ความใส และกล่ิน
ถงึ แมจC ะใชCปสm สาวะ 24 ชั่วโมง สำหรบั ตรวจแลวC ก็ตาม ยงั ตอC งเอาใจใสส- ังเกตและกำจัดเหตรุ บกวนตา- งๆ ท่ี
อาจทำใหปC mสสาวะมสี ว- นผสมผิดไปจากธรรมดาไดC เช-น อาหาร ปรมิ าณนำ้ ทเี่ ขาC รา- งกาย และน้ำทอี่ อกจากร-างกาย
ทางอืน่ นอกจากปสm สาวะ

วธิ ีเกบ็ ปสm สาวะ สำหรบั ตรวจวเิ คราะหท? างเคมี มีอย-ู 2 วิธคี อื

1) วิธเี กบ็ ปสm สาวะ 24 ชว่ั โมง ใชCสำหรบั การตรวจปริมาณวเิ คราะห? วธิ กี ารเกบ็ นั้นนิยมเร่ิม
ต้งั แตต- ื่นนอนตอนเชCา เวลา 7.00 น. (หรือ 8.00 น.) ใหถC า- ยปmสสาวะทิ้งจนหมดเทา- ทจ่ี ะถ-ายออกไดC
หลงั จากนั้นเกบ็ ปสm สาวะทีถ่ า- ยไวทC ้งั หมดทกุ ๆ คร้งั ขวดท่ีเกบ็ ปสm สาวะตอC งใสย- าถนอมเตรียมไวกC อ- น
(โทลอู ีน 1 มล.ตอ- ปสm สาวะ 1 ลติ ร) ทุกครงั้ ทเ่ี ตมิ ปสm สาวะลงไปตอC งเขย-าขวดเพอ่ื ใหCยากระจายไปท่วั ๆ
แลวC ปด• จกุ ใหCแนน- เม่ือถงึ 7.00 น.(หรือ 8.00 น.) ของวันรงุ- ขน้ึ ใหถC -ายปสm สาวะเปwนครง้ั สดุ ทาC ยเกบ็ รวมไวC

88

การจะเกบ็ ปสm สาวะใหCสะดวกและไดCปริมาตรทีถ่ กู ตอC งแทCจรงิ ควรถา- ยแตล- ะครง้ั ใส-ในบเี คอรเ? สยี กอ- น
แลCวจึงเทใส-ขวดภายหลัง

คา- ปกตขิ องส-วนประกอบทางเคมขี องปสm สาวะ 24 ชม.

Specific gravity 1.010-1.025 Thiamine 0.1 g
pH 5.5-7.0 Total solid substances 50 g
Total Nitrogen 10-15 g Titratable acids 20-50 mEq
Urea 15-25 g Chloride (NaCl) 10-15 g
Urea Nitrogen 8-13 g or 170-250 mEq
ammonia 0.7 g Calcium 0.1-0.3 g
Creatinine 1.2 g or 2.5-7.5 mEq
Uric acid 0.7 g Phosphorus 1-1.2 g
Total Amino acids 0.7 g Sodium 3-5 g
Undetermined Nitrogen 0.6 g or 130-200 mEq
Hippuric acid 0.6 g Potassium 1-3 g
Indican 0.01 g or 40-65 mEq
Allantoin 0.015 g Magnesium 0.15 g
Creatine 0-0.06 g or 4-20 mEq
Glucose 0.1 g Total Sulfur 1.0 g
Other glucose-link Inorganic Sulfate 0.8 g
reducing compounds 1.0 g Etherial Sulfate 0.08 g
Citric acid 0.3 g Neutral Sulfate 0.12 g
Ascorbic acid (Vit.C) 0.025 g Copper 0.04 g
Oxalic acid/Oxalate 0.015 g Iron 0.03 g
Ketones 0.01 g Iodine 0.05 g
Phenol 0.2 g Water 90-95 %

2) วิธีเก็บปสm สาวะถา- ยใหม-ครงั้ เดียว (Single specimen) สำหรบั การตรวจคณุ ภาพวิเคราะห?
เพือ่ ตอC งการหาสารทผ่ี ิดปกติ เช-น นำ้ ตาล, น้ำดี, เลือด, หนอง และอ่ืน ๆ

ใหCเกบ็ ปสm สาวะ 24 ช่ัวโมง 1 คน/กลุ-ม และปสm สาวะใหม- 1 คน/กล-มุ เพอ่ื ทำการทดลองตอ- ไปนี้

89

การทดลองที่ 9.1 การทดสอบปสm สาวะทางกายภาพ ( ใชCปสm สาวะถา- ยใหม- และปสm สาวะ 24 ชวั่ โมง)
ลกั ษณะทั่วไป ในการวิเคราะหป? สm สาวะตCองสงั เกตลกั ษณะท่ัว ๆ ไปก-อนเสมอ เพราะการ

เปล่ียนแปลงในลกั ษณะเหล-าน้ี อาจช-วยชใี้ หCทราบถึงความผิดปกตไิ ดC เกบ็ ปสm สาวะทีถ่ า- ยออกมาใหม- ๆ
ใส-บเี คอร?ขนาดใหญ- สงั เกตและบนั ทกึ ลักษณะตอ- ไปนโ้ี ดยเปรยี บเทียบผลกบั ปmสสาวะ 24 ชม.

1. สี
2. กลน่ิ
3. ความใส
4. ความเปนw กรดดา- ง วัดพเี อ็ชของปสm สาวะดCวยเครอ่ื งวดั พีเอ็ช
5. ความถว- งจำเพาะ (ถ.พ.) และการคำนวณหาคา- ปริมาณของแขง็ รวม (total solid)
การวัด ถ.พ.โดยเครอื่ ง refractometer

REFRACTOM
ETER

1. Daylight plate
2. Prism
3. Scale
adjustment screw
4. Eypiece

Refractometer เปนw เครือ่ งมือสำหรับวัดความถว- งจำเพาะของปสm สาวะ และ refractive index
โดยใชCหลกั การ การหกั เหของแสงผ-านสารละลายทต่ี อC งการวัด

วิธีใชC
1. การ calibrate scale
- กอ- นวดั ถ.พ. หรือ refractive index ควรตรวจและปรบั scale ดงั น้ี
- เปด• daylight plate ขนึ้ หยดนำ้ กลั่น 2-3 หยดบน prism แลวC ป•ด plate เบา ๆ
- ปรบั focus ใหCชดั โดยหมุน eyepiece
- เสCนแบง- ระหว-างดาC นมดื และดาC นสว-างควรอยู-ที่ ถ.พ.1.000 หรือ refractive
index 1.333 ในกรณีท่ีไม-เปนw เช-นนัน้ ใหปC รบั scale adjusting screw จนไดC
ตำแหนง- ตอC งการ
- เปด• daylight plate แลCวใชCกระดาษทิชชูเชด็ เบา ๆ ทำความสะอาด

90

2. การวดั ถ.พ.ปสm สาวะ
- เปด• daylight plate ขึน้ หยดปสm สาวะทีต่ Cองการวัด 2-3 หยด บน prism แลCวปด•
plate เบา ๆ อา- น ถ.พ. แลCวบันทกึ ค-า
- ทำความสะอาดเครื่องมอื โดยใชนC ้ำกลนั่ และกระดาษทิชชู

3. จากคา- ถ.พ.น้ี นำไปคำนวณหาคา- ปรมิ าณของแขง็ รวมในปmสสาวะไดC จำนวนกรัมของของแขง็
รวมในปmสสาวะ 1 ลติ ร = 2.6 x เลข 2 ตวั ทาC ย (ทศนยิ มตำแหนง- ท่ี 2 และ 3 ของ ถ.พ. ที่
250c) 2.6 คือ สัมประสทิ ธิข์ องลองก? (Long's coefficient) ถาC ทราบปรมิ าตรปสm สาวะที่ถา- ย
ทัง้ หมดภายใน 24 ชม. ก็คำนวณหาคา- ของแขง็ รวมในปสm สาวะ 24 ชม.ไดC

การทดลองที่ 9.2 กรดไตเตรตไดC (Folin) และ แอมโมเนยี (Mulfatti formal titration) ในปสm สาวะ
( ใชปC สm สาวะ 24 ชวั่ โมง )

หลักการ ตกตะกอนแคลเซยี มในปสm สาวะเสยี กอ- นดวC ยโปแตสเซยี มออ็ กซาเลต เพ่ือป…องกันไมใ- หมC ีตะกอน
มารบกวนการดูจดุ จบในเวลาไตเตรต แลวC นำปmสสาวะท่ไี ดมC าไตเตรตดCวยโซเดยี ม ฮยั ดรอ็ กไซด?
โดยมฟี นQ อล?ฟธาลีนเปwนอนิ ดเิ คเตอร? เม่อื ถึงจุดจบแลCวเตมิ ฟอรม? าลนิ ลงไปเพอ่ื เปล่ียนเกลือ
แอมโมเนียม และ กรดอะมิโนใหเC ปwนกรดไตเตรตไดC ผลทไ่ี ดใC นการไตเตรตครัง้ ทส่ี องน้ี ใหC
ค-าของแอมโมเนยี บวกกรดอะมโิ น

(1) 4 NH4Cl + 6 CH2O N4(CH2)6 + 6H2O + 4 HCl
(Hexamethylene teramino)
(2) R-CH-COO- + CH2O RCH-COO- + CH2O R-CH-COO-
NH2
HN-CH2-OH HOH2C-N-CH2-OH
momomethylol aa. dimethylol aa.

วธิ กี าร 1. ช่ังโปแตสเซยี ม ออ็ กซาเลต 6 ก. ใสใ- นฟลาส 125 มล.
2. เตมิ น้ำ 10-15 มล.เขย-าจนละลายหมด หรือเกอื บหมด (มกั เปนw กรดอ-อนๆ) เตมิ ฟนQ อล?ฟธาลีน
2 หยด แลCวปรับคา- พเี อ็ชดวC ย 0.1 N โซเดียมฮัยดรอ็ กไซด? จนเปนw กลาง (ไดสC ชี มพูอ-อน)
3. เติมปสm สาวะ 10 มล. เขยา- นาน 1 นาที
4. ไตเตรตดCวย 0.1 N โซเดยี มฮัยดร็อกไซด? จนไดสC ีชมพูออ- นซงึ่ อยูไ- ดนC าน ไมน- อC ยกว-า 2 นาที
(ถCาตCองการวเิ คราะหค? วามเปwนกรดดา- งอยา- งเดยี วกห็ ยดุ เพยี งน)้ี อ-านปริมาณโซเดียมฮัย
ดรอ็ กไซด?ทใ่ี ชC
5. เติมฟอร?มาลินทเี่ ปwนกลาง (Neutral formalin) 4 มล.เขยา- ใหCเขCากันดีสงั เกตว-าสีชมพหู ายไป
ไตเตรตดวC ย 0.1 N โซเดยี มฮัยดรอ็ กไซดต? อ- ไปจนไดCสีชมพูเรอ่ื ๆ อกี ครั้งหนงึ่ อา- นปริมาณ
โซเดียมฮัยดรอ็ กไซดท? ่ีใชC

91

การคำนวณ 0.1 N โซเดียมฮัยดรอ็ กไซด? 1.0 มล.(0.1มลิ ลิอคิ วิวาเลนท)? เทา- กับ 1.4 มก. ไนโตรเจน หรือ
1.7 มก. แอมโมเนีย

รายงาน ก. กรดไตเตรตไดC ในปสm สาวะ 24 ชั่วโมง เปwนจำนวน มล. ของ 0.1 N โซเดยี มฮัยดรอ็ กไซด?
และจำนวน มลิ ลิอคี วิวาเลนท?

ข. แอมโมเนยี ในปสm สาวะ 24 ชัว่ โมง เปนw จำนวนกรมั (รวมกับกรดอะมิโน)

การแปลผล ในปmสสาวะของคนปกติ กรดไตเตรตไดสC ว- นใหญเ- ปนw acid phosphate ion (H2PO4-) และ
สว- นนอC ยเปนw เกลือของกรดอนิ ทรยี ? (acid urate, acid oxalate) ซง่ึ มีค-า 20-50 มลิ ลอิ ีคววิ า
เลนทต? อ- วนั หรือ 200-500 มล. ของ 0.1 N NaOH อาหารบางอยา- งทำใหCการขบั ถา- ยกรด
มีมากข้นึ เชน- เน้ือสัตว? ขาC วเจาC ลกู พรนุ และ เกลอื กรด (เชน- แอมโมเนียมคลอไรด)?
อาหารพวกนเ้ี รยี กว-า "อาหารสรCางกรด" อาหารบางอย-างเปwน "อาหารสราC งด-าง" เชน- ผกั
ต-าง ๆ สมC มะนาว และ เกลอื ด-าง หรอื ดา- ง พวกนที้ ำใหปC mสสาวะเปwนกรดนCอยลง การอดอาหารทำ
ใหCมกี ารขบั กรดมากขนึ้ ปmสสาวะมกี รดมากขึ้นในคนทเี่ ปwนอะซิโดสสิ (Acidosis)
และ มีกรดนอC ยลงใน แอลคาโลสสิ (Alkalosis) และในคนที่อาเจียนมาก ๆ ปสm สาวะทเี่ กบ็ ไวC
นานโดยไมไ- ดCใสย- ากันบูดจะมีแอมโมเนียมากทำใหกC รดนอC ย
ปริมาณแอมโมเนยี ในปสm สาวะ 24 ชวั่ โมงเฉล่ยี ไดปC ระมาณ 0.7 กรมั การเปลีย่ นแปลงแอมโมเนยี มี
ความสัมพันธ?โดยใกลCชดิ กบั ปริมาณกรดในปสm สาวะ คือ ถCาปmสสาวะเปนw
กรดมากจะมีแอมโมเนียมาก ถCาปสm สาวะเปนw กรดนอC ยจะมแี อมโมเนียนอC ย

การทดลองท่ี 9.3 การตรวจปสm สาวะหาสิ่งผิดปกติ (ใชปC mสสาวะใหม- และปสm สาวะคนไขทC ่ที างหอC ง
ปฏบิ ตั กิ ารเตรยี มไวCให)C

ก. ลกั ษณะท่วั ไปของปสm สาวะผิดปกติเทียบกบั ปสm สาวะปกติ
1. สี
2. กลิ่น
3. ความใส
4. pH
5. ความถ-วงจำเพาะ
6. สี และ ลกั ษณะของฟอง

ข. การทดสอบหาโปรตนี กลูโคส และ เลือด
1. โปรตีน ตรวจดปู mสสาวะของคนไขCโรคไต (nephrotic syndrome) ทม่ี ีโปรตีนในปmสสาวะ
(proteinuria) หรอื แอลบูมนี เู รีย (albuminuria) เปรยี บเทียบกบั ปสm สาวะปกติ

1.1 การทดสอบ เฮ็ลเลอ- ร? (Heller)
ใสก- รด ไนตรคิ เขมC 1-2 มล. ในหลอดแกCวเลก็ คอ- ย ๆ เติมปสm สาวะดCวยไปเปตw โดยใหCค-อย ๆ ไหลไป
ตามขCางๆ หลอดชาC ๆ พยายามไม-ใหปC สm สาวะผสมกบั กรดแตใ- หเC ปนw ชัน้ ซอC นอยบู- นกรดแลวC ตรวจดูตรงทน่ี ้ำยากบั

92

ปmสสาวะสมั ผสั กัน ถาC มีวงสขี าวบาง ๆ เพียงมองเหน็ นบั ว-า "พอตรวจพบ" ถาC มวี งสขี าวหนา (โปรตีน กลายเปwนลม่ิ )
แสดงวา- ไดผC ลบวก ใหCแสดงปรมิ าณดCวยจำนวนเครอื่ งหมายบวกจาก1 ถงึ 4

1.2 การทดสอบ โรเบอรต? (Robert)
ใสน- ้ำยา โรเบอร?ต 1-2 มล.ในหลอดแกCว แลวC ซอC นดCวยปสm สาวะ ดCวยวิธีการเดียวกันกบั การ
ทดลอง 1.1 ผลบวกเปนw วงแหวนสขี าวเชน- เดียวกนั
2. กลโู คส ตรวจดูปสm สาวะของคนไขเC บาหวานเทยี บกบั ปสm สาวะปกติ
การทดสอบเบเนดิคต? การทดสอบนี้ใชไC ดCสำหรบั ตรวจคุณภาพวิเคราะห?อยา- งครา- ว ๆ ใส-นำ้ ยา
เบเนดคิ ต? (ชนิดคณุ ภาพวเิ คราะห)? 3 มล. ในหลอดแกวC เตมิ ปmสสาวะ 10 หยด ผสมกันแลCวตมC ใหเC ดอื ด
นาน 1/2 นาที การคาดคะเนปริมาณนำ้ ตาล (%) อาศยั หลกั ตอ- ไปน้ี "พอตรวจพบ" ไม-เห็นตะกอนใน
ตอนแรก แต-จะเห็นเลก็ นCอย ภายหลงั เปwนสีเหลอื งทก่ี Cนหลอด น้ำยาสีน้ำเงนิ (0.1%). "1 บวก" มี
ตะกอนเปนw สเี หลืองเลก็ นCอยทกี่ Cนหลอด น้ำยาสีน้ำเงนิ ออ- น (0.2%). "2 บวก" ตะกอนสสี มC พอเหน็ ไดC
ชดั เจน น้ำยาสีเขยี ว (0.4%). "3 บวก" ตะกอนสสี มC แกมนำ้ ตาล กCอนใหญม- ีมาก นำ้ ยาสเี ขยี วออ- น
(1.0%). "4 บวก" ตะกอนสแี ดงจัด นอนกCนคลกั่ นำ้ ยาไมม- สี ี (มากกวา- 2%)
3. เลอื ด ตรวจดปู สm สาวะของคนไขทC ่ีมี ฮีมาตเู รยี (Hematuria) ฮโี มโกลบินเู รยี (Hemoglobinuria)
(เช-น เปwนน่วิ ไตอักเสบปmจจุบัน) สงั เกตสี และ ความใส (โปรง- แสง) เปwนพิเศษ ลักษณะทง้ั สองนช้ี ว- ยใหC
สามารถแยกระหว-างการมเี ลือดในปสm สาวะ (ฮมี าตูเรยี ) กบั การมสี ขี องเลอื ดในปmสสาวะ (ฮีโมโกลบินเู รีย)
ไดC คอื ในภาวะฮีมาตเู รยี นัน้ ปสm สาวะไมโ- ปรง- แสงแต-ขุ-นมวั เปนw ฝ…า ถาC ควงขวดใหปC mสสาวะหมุนเวียนไป
รอบ ๆ และยกข้นึ สอ- งดกู บั แสงสวา- งจะเหน็ เปwนเม็ดใสๆ เลก็ ๆ หมุนเวียนไปกบั ปสm สาวะทำใหCเห็นคลCายๆ
มคี วันอย-ูขาC งใน (smoky urine) ในรายทมี่ ีเลอื ดมากอาจเหน็ สแี ดงเขมC กวา- สว- นบน เนื่องจากเม็ดเลือดนอน
กCน สว- นในภาวะฮโี มโกลบินูเรียนัน้ ปmสสาวะใส สแี ดงเรยี บสมำ่ เสมอแมCตง้ั ทิง้ ไวCนาน ๆ และไมแ- สดง
ลกั ษณะคลCายมีควนั
การทดสอบออรโ? ธโทลิดนิ ( Orthotolidine)
นำปmสสาวะ 2 มล. ใสห- ลอดทดลอง จากนน้ั เตมิ 4% ออร?โธโทลิดินในกรดเกลเซียล อะซีตคิ
(ท่ีทำใหม- ๆ) 2 มล. ผสมใหเC ขCากันและเตมิ 3% ฮยั โดรเจ็นเปอร?อ็อกไซด? 1 มล. ผลบวกคอื การเกิดสี
เขยี วถึงสนี ้ำเงิน
ค. การทดสอบหานำ้ ดี และ สารคโี ตน
1. น้ำดี ตรวจดปู mสสาวะของคนไขCทเ่ี ปwนโรคดีซ-าน เนื่องจากการอดุ ก้ัน (Obstructive
jaundice) เปรยี บเทยี บกับปสm สาวะปกติ สังเกตเปนw พเิ ศษวา- ฟองทเ่ี กดิ จากการเขย-าปสm สาวะคงอยนู- าน
และมสี เี หลือง (ปกติฟองมกั เปwนสขี าว)

การทดสอบสนี ำ้ ดี (บลิ ิรบู ิน บลิ เิ วอร?ดนิ )
1.1 การทดสอบ ฮารร? สิ ัน วธิ ดี ัดแปลง(Harrison spot test)ใชปC ระโยชน? สำหรบั การตรวจ

น้ำดใี นปสm สาวะ เพราะเปนw วธิ ที ่ีสะดวกและรวดเรว็ โดยหยดปสm สาวะ 1-2 หยดบนกระดาษกรองท่ชี บุ

93

น้ำยาอม่ิ ตวั ของแบเรยี มฆลอไรด? ซ่ึงอบแหงC หยดน้ำยาฟูเซต? (Fouchet's) 1-2 หยด ลงไปบนรอยเปยQ กน้ันผลบวก
คอื การเกิดสเี ขียว ความเขCมของสีเปนw สดั สว- นกับปรมิ าณบลิ ริ บู นิ ทล่ี ะลายอยู- (บลิ ริ บู นิ ถูกดูดซบั บนผิวตะกอนของ
แบเรยี มซลั เฟต และ แบเรียมไอออ็ น เปwน แคตะลิส สำหรับปฏิกริ ยิ าออ็ กซิเดชัน่ นีด้ วC ย)

1.2 การทดสอบของ กเมลิน (Gmelin) ใสป- mสสาวะประมาณ 1 มล. ในหลอดแกCวเล็ก เอยี ง
หลอดแกวC ค-อย ๆ ปล-อยใหกC รดไนตรคิ เขมC ไหลจากปเ• ปตw ลงไปตามขาC งๆ หลอด ผลบวกคือการเกดิ สีตา- ง ๆ
หลายชนั้ ระหวา- งน้ำยาทง้ั สอง ไดCแก- สเี หลือง, แดง, มว- ง, นำ้ เงนิ และ เขยี ว หมายเหตุ นอกจากนอ้ี าจใชCวธิ ขี อง
โรเซนบคั (Rosenbach) ซึง่ เปนw การดดั แปลงจากวิธีของ กเมลนิ โดยใชกC ระดาษกรองแทน

2. สารคโี ตน ไดCแก- อะซโี ตน (Acetone) กรดอซิ ีโตอะซติ ิค (Acetoacetic acid) และกรดเบตาC -

ฮยั ดร็อกซีย? บูทรี คิ (b-hydroxybutyric acid)
2.1 การทดสอบวธิ ี เลกาล (Legal) สำหรบั อะซโี ตน นำ 5% โซเดยี มไนโตรปรสั ไซด?

(Sodium nitroprusside) ท่ีทำใหม- ๆ 2-3 หยด เติมลงในปmสสาวะ 2-3 มล. ผสมทำใหเC ปนw ดา- งดCวย
โซเดยี มฮัยดร็อกไซด? ถCาเกดิ สแี ดง แสดงวา- มอี ะซโี ตน หรอื เครอาตนิ ีน พิสจู น?โดยทำใหกC ลับเปนw กรด
ดวC ยการเตมิ กรด อะซีตคิ จาง ถาC สหี ายไปแสดงวา- เปwนเครอาตินีน ถCาสีเขมC ขนึ้ แสดงวา- มีอะซีโตน

2.2 การทดสอบวธิ ี แกรฮ? ารต? (Gerhardt) สำหรบั กรดอะซโี ต อะซตี คิ ใชปC สm สาวะ 3 มล. คอ- ยๆ เตมิ
10% เฟอร?ริคคลอไรดท? ลี ะหยด ถCาไดสC มี ว- งแสดงว-ามกี รดอะซีโตอะซตี ิค หรอื กรดซาลิซียล? ิค (จากยาพวก ซาลิซีย?
เลต เชน- แอสบิริน) ถาC ปสm สาวะมฟี อสเฟตมาก จะไดตC ะกอนสีนำ้ ตาลอ-อนของ เฟอรร? ิคฟอสเฟตตกลงมาดCวย

การพสิ จู น? ปสm สาวะนั้นมีอะซโี ตอะซิติคแน- ไดCโดยตมC ปสm สาวะใหเC ดือดเสยี กอ- นแลวC จงึ ทดสอบ
ถาC ไม-ไดสC ีม-วงแดงแสดงวา- ปสm สาวะนน้ั มีกรดอะซโี ตอะซติ ิคแน- เพราะการตมC จะสลายกรดอะซีโตอะซิตคิ
ใหเC ปนw อะซีโตน ถาC ไดCสมี ว- งแดงแสดงวา- ปสm สาวะมกี รด ซาลซิ ียล? คิ (อาจมหี รอื ไม-มกี รดอะซโิ ตอะซติ คิ )

2.3 การทดสอบวิธี โรเธอร-า (Rothera) สำหรบั สาร คโี ตนใชปC mสสาวะ 5 มล. ค-อย ๆ ใสผ- ลกึ
แอมโมเนียมซลั เฟตจนอมิ่ ตวั แลวC เติมแอมโมเนยี เขมC ขCน 2-3 หยดกบั โซเดียมไนโตรปรสั ไซดท? ีท่ ำใหม- ๆ
2-3 หยด ตง้ั ทิ้งไวC 10 นาที ถCามสี ารคีโตนจะเกิดสมี ว- งซ่ึงคอ- ย ๆ เขมC ข้ึน ซาลีซยี เ? ลตไมร- บกวนปฏิกิริยานี้

การทดสอบนีไ้ วมาก ใหผC ลบวกต-อ อะซโิ ตนในความเขมC 1:20,000 และ กรด อะซโิ ตอะซติ คิ
1:400,000

ง. การตรวจสอบสารผิดปกติในปmสสาวะอย-างรวดเร็วโดยแถบ หรือยาสำเร็จรูป
ปmจจุบนั มแี ถบสำเรจ็ รปู หรอื ยาสำเรจ็ รปู ทที่ ำขน้ึ มามากมาย เพ่อื ใชตC รวจสารผิดปกติในปสm สาวะ
ซง่ึ นิยมใชใC น โรงพยาบาลที่มสี งิ่ ตรวจมาก ๆ หรือคลนี ิคที่ไมม- ีเครอ่ื งมือใชC และการตรวจสอบโดยใชC
สารสำเรจ็ รปู เหล-าน้ี ใชCเวลานอC ยและมคี วามไวแมน- ยำพอสมควร จะมปี ระโยชน?ต-อการวินิจฉัย และ
รักษาโรคไดC สารสำเรจ็ รปู ซึง่ มจี ำหนา- ยมีทั้งแบบทใี่ ชตC รวจชนดิ เดยี ว (single test) และแบบทใ่ี ชCตรวจ
หลายอย-าง (multi test) ซงึ่ ทำออกเปนw ยาเม็ด (tablet) หรอื เปwนแถบ (strips) แถบส-วนใหญ-ทำมาจาก
เซลลูโลสชนดิ พเิ ศษท่ีมรี ูเลก็ ๆ เปwนมาตรฐานบนเซลลโู ลสจะชุบดCวยสารเคมี ทส่ี ามารถทำปฏิกริ ยิ ากบั สาร
ผดิ ปกติในปmสสาวะ ใหCสีเฉพาะตามวธิ ีนนั้ ๆ ความเขCมของสกี จ็ ะเปwนปฏภิ าคโดยตรงกับปรมิ าณของสารทอี่ ย-ูใน
ปmสสาวะ เทียบสีกับสีมาตรฐานบนตารางทม่ี ี จะบอกปริมาณของสารนนั้ ครา- ว ๆ ไดC

94

สารผิดปกตทิ ต่ี รวจในปสm สาวะโดยใชแC ถบสำเรจ็ รปู ไดแC ก- เมด็ เลือดขาว, Nitrite, pH, protein,
glucose, คีโตน, เลอื ด, บลิ ริ ูบิน, ยูโรบลิ ิโนเจน และคา- ความถ-วงจำเพาะ ซึ่งหลกั การทางเคมีในการตรวจสอบ
สารเหล-าน้อี าจแตกต-างกนั ขึน้ อยู-บริษัททผ่ี ลติ ข้ึนมา

หลกั การทดสอบ 1. พีเอ็ช ในอินดเิ คเตอร? 2 ชนดิ คอื เมธลี เรด และ โบรโมธยั มอลบลู
2. โปรตนี จะเปล่ยี นสีของแอซิค-เบสอนิ ดิเคเตอร? โดยไมม- กี ารเปล่ยี นแปลงพเี อช็
อินดเิ คเตอรท? ใี่ ชC เชน- เตตรCาโบรโมฟนQ อลบลู ในบฟั เฟอร? ไวตอ- อลั บมู นิ มาก ตรวจไดตC ง้ั แต- 6
มก./ดล.
3. นำ้ ตาล ใชCปฏิกริ ิยาเฉพาะกลโู คสออ็ กซิเดส- เปอรอ? อกซเิ ดส โดยใชC O-tolidine หรอื Iodine
Complex เปwนอินดเิ คเตอร? ตรวจหากลูโคสไดCตงั้ แต- 40 มก./ดล.
4. สารคีโตน ใชหC ลกั เช-นเดยี วกบั วธิ ีของเลกาล
5. บลิ ริ บู นิ และ ยโู รบลิ โิ นเจน ใชปC ฏกิ ริ ิยาของเกลือไดอะโซเนยี มเฉพาะอย-าง
6. เลอื ด ฮีโมโกลบนิ และ มยั โอโกลบนิ คะตาไลซ? การออ็ กซเิ ดชน่ั ของอนิ ดิเคเตอร? โดย
ออรแ? กนคิ ฮยั โดรเปอรอ? อกซัยด?
7. เมด็ เลือดขาว ใชปC ฏกิ ิริยาของ เอสเทอเรส ใน แกรนนโู ลซยั ต? ใหอC นิ ดอ| กซลิ ซงึ่ ใหCสี
กับเกลือไดอะโซเนียม
8. ไนไตรท? ใชCปฏกิ ริ ิยา diazotisation ของ Sulfanilic acid หรือ รีดกั ช่นั ของไนเตรท
เปwนไนไตรท? ถCาพบจะบ-งชี้ว-ามี Nitrite-forming bacteria

วธิ ีการ ใชCปmสสาวะถา- ยใหม- ไมต- Cองปน¦m จมุ- แผ-นทดสอบเพียง 1 วนิ าที แลCวอา- นภายใน 60-120 วนิ าที
(หาC มนานกวา- นี้) โดยเทยี บสีกบั สมี าตรฐานขCางกล-อง

95

รายงานผลการทดลองท่ี 9
เรอ่ื ง การวิเคราะหป: ส¯ สาวะ (URINALYSIS)

ชอ่ื ………………………………………………………..………เลขท…่ี …………วนั ที.่ ................
ชื่อ……………………………………………………..…………เลขท…ี่ …………
ชอ่ื …………………………………………………………..……เลขท…ี่ …………

จุดมุ#งหมาย…………………………………………………..………………………………………………………………………...………
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..

ผลการทดลองท่ี 9.1 ก. ลกั ษณะทวั่ ไป

ส่ิงที่ใชJตรวจ สี กลน่ิ ความใส ค#า pH คา# ถ.พ. ปริมาตรป¯สสาวะ ปรมิ าณของแข็งรวม
ของ 24 ชม. (มล.) ในปส¯ สาวะ1L หรือ
ปส¯ สาวะ
24 ชม.

ปส¯ สาวะใหม#

ป¯สสาวะ24 ชม.
นพท./นศพ............

การคำนวณหาปรมิ าณของแขง็ รวม
……………………………………………………………….……………………………………………….…………………………….……..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..

96

สรุปผลและวจิ ารณ:
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..

ผลการทดลองท่ี 9.2 กรดไตเตรตไดJ (วิธี Folin) และ แอมโมเนยี (วธิ ี Mulfatti Formal Titration)

Sample การหากรดไตเตรตไดJ การหาแอมโมเนยี

(urine 24 h) มล.ของ 0.1 N กรดไตเตรตไดJ มล.ของ 0.1 N แอมโมเนียใน

NaOH ท่ใี ชJ ในปส¯ สาวะ 24 NaOH ทใี่ ชJ ป¯สสาวะ 24
ไตเตรต ชม. (mEq or ไตเตรต ชม.(กรัม)
mmole)

นพท./นศพ.…………..……...

การคำนวณ
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
สรปุ ผลและวิจารณ:
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..
…………………………………………..………………………………………………………….………………………………………………..