เฉลยใบงาน

เฉลยใบงานท่ี 1.1

การตรวจสอบไดโอดดวยโอหม มิเตอร

จดุ ประสงคเ ชงิ พฤติกรรม

1. วดั ไดโอดดว ยโอหม มิเตอรไดถ กู ตอง

2. วเิ คราะหการชาํ รุดของไดโอดไดถ ูกตอ ง

เครอ่ื งมอื และอปุ กรณ

1. แอนะลอ็ กมลั ตมิ เิ ตอร จาํ นวน 1 เคร่อื ง

2. ซิลิคอนไดโอด เบอร 1N4001 จาํ นวน 1 ตวั

3. เยอรมันเนยี มไดโอด เบอร 1N60 จํานวน 1 ตวั

ทฤษฎี

การตรวจสอบไดโอดดวยโอหมมิเตอร จะใชหลักการไบแอสตรงและไบแอสกลับ โดยการวัดคาความ

ตานทานของไดโอด ซ่ึงปกติคาความตานทานภายในของไดโอดจะเปล่ียนแปลงตามการไบแอส เมื่อไดโอด

ไดรับไบแอสตรง คาความตานทานภายในประมาณ 5–10 Ω แตเมื่อไดโอดไดรับไบแอสกลับ คาความ

ตา นทานภายในจะมีคา สูงมากเปน เมกะโอหม (MΩ)
การตรวจสอบไดโอดวาดีหรือเสีย โดยใชมัลติมิเตอรต้ังยานวัดโอหมมิเตอร เพ่ือวัดคาความตานทาน

ระหวางขาแอโนดและแคโทด โดยสวนใหญมัลติมิเตอรเมื่อเลือกยานวัดโอหมมิเตอรท่ีปลายสายวัดจะมี
แรงดันไฟตรงท่ีมาจากแบตเตอร่ีภายใน โดยแรงดันไฟบวก จะออกมาที่สายวัดสีดําหรือ COM สวน
แรงดนั ไฟลบจะออกมาที่สายวดั สแี ดง วิธีการวัดแสดงดังรปู ที่ 1.23 และ 1.24

รูปท่ี 1.23 คา ความตานทานเมอื่ วดั ไบแอสตรง

รปู ที่ 1.24 คาความตา นทานเมือ่ วดั ไบแอสกลบั

ข้นั ตอนการทดลอง
1. ทาํ การปรับศูนยโ อหมมิเตอร (Zero Ohm) โดยการลัดวงจรสายวดั สแี ดงและสายวดั สดี ํา โดยตงั้

ยา นวดั R×1 ปรบั 0 ΩADJ ใหเ ขม็ ชีต้ าํ แหนง 0 Ω กอ นทําการวดั และเปลย่ี นยา นวดั ทุกคร้งั
2. วดั ไดโอดโดยตอสายวดั สดี าํ ท่แี อโนด และสายวัดสแี ดงทีแ่ คโทด

ตอบ ความตา นทานประมาณ 10-22โอหม
3. ต้ังยานวัด R×10k สลบั สายวดั และวัดไดโอดเพ่อื ทดสอบคา ความตา นทานขณะไบแอสกลับ

ตอบ ความตา นทานสูงมาก เขม็ ไมขนึ้
4. สรุปผลการทดลอง

เฉลยใบงานท่ี 1.2

ลกั ษณะสมบตั ขิ องไดโอด

จดุ ประสงคเชงิ พฤติกรรม

1. ตอ วงจรไดโอดไดถูกตอง

2. วดั แรงดันไฟฟา และกระแสในวงจรไดโอดไดถูกตอ ง

3. เขยี นกราฟลักษณะสมบตั ิของไดโอดไดถกู ตอง

4. อธิบายลกั ษณะสมบัตขิ องไดโอดไดถ ูกตอ ง

เครื่องมือและอปุ กรณ

1. ดจิ ติ อลมัลตมิ ิเตอร จํานวน 3 เคร่อื ง

2. แหลง จา ยไฟตรงปรับคา ได 0–30 V จาํ นวน 1 ตวั

3. ซลิ คิ อนไดโอด เบอร 1N4001 จํานวน 1 ตัว

4. เยอรมันเนียมไดโอด เบอร 1N60 จาํ นวน 1 ตวั

5. แผงตอวงจร

6. สายตอวงจร หรอื ปากคบี

7. ตัวตา นทาน 1 kΩ, 5 kΩ, 2.2 kΩ ขนาด ½ วัตต คา ละ 1 ตัว

ทฤษฎี

ไดโอดเปนอุปกรณสารก่ึงตัวนําท่ีมีสองขั้วคือ แอโนด (Anode : A) และแคโทด (Cathode : K) โดย

ข้ัวแอโนดตออยูกับสารกึ่งตัวนําชนิด P และข้ัวแคโทดตออยูกับสารก่ึงตัวนําชนิด N ถาศักยไฟฟาที่แอโนด

สูงกวาแคโทด เรียกวา การไบแอสตรง (Forward Bias) แตถาศักยที่แคโทดสูงกวาแอโนด เรียกวา การ

ไบแอสกลับ (Reverse Bias)

ข้นั ตอนการทดลอง
1. ตอ วงจรตามรปู ท่ี 1.25 โดยใชซิลิคอนไดโอดเบอร 1N4001

รปู ที่ 1.25 วงจรทดลองไดโอด

2. ปรับแรงดนั แหลงจา ยตามตารางท่ี 1.1 วัดแรงดันตกครอ มไดโอดและกระแสที่ไหลผานไดโอด
บันทกึ ผลทีไ่ ดล งในตารางการทดลองที่ 1.1
ตารางที่ 1.1 การไบแอสตรงไดโอด เบอร 1N4001
Vi 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.5 2 2.5 3 3.5 V
IF 0 0 0 0 0 0 0.1 0.2 0.27 0.36 0.45 0.9 1.4 1.8 2.3 2.8 mA
VF 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.5 0.51 0.52 0.53 0.52 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 V

3. สลับขั้วไดโอดปรบั แหลง จายตามตารางที่ 1.2 วัดกระแสทไี่ หลผานไดโอดและแรงดันตกครอม
ไดโอด บันทกึ ผลการทดลองลงในตารางการทดลองท่ี 1.2
ตารางที่ 1.2 การไบแอสกลับไดโอด เบอร 1N4001

Vi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 V
IR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 mA
VR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 V

4. ตอวงจรดงั รปู ท่ี 1.25 โดยเปลี่ยนไดโอดเปน เยอรมนั เนยี มไดโอดเบอร 1N60
5. ปรับแรงดันแหลง จา ยตามตารางที่ 1.3 วัดแรงดนั ตกครอมไดโอดและกระแสท่ีไหลผา นไดโอด
บนั ทกึ ผลที่ไดล งในตารางการทดลองที่ 1.3
ตารางท่ี 1.3 การไบแอสตรงไดโอด เบอร 1N60
Vi 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.5 2 2.5 3 3.5 V
IF 0 0 0 0.1 0.1 0.2 0,3 0.3 0.4 0.4 0.5 0.8 1.1 1.4 2.6 3.1 mA
VF 0 0.1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 V

6. สลบั ข้ัวไดโอดปรบั แหลงจา ยตามตารางท่ี 1.4 วัดกระแสท่ีไหลผา นไดโอดและแรงดนั ตกครอ ม
ไดโอด บันทกึ ผลการทดลองลงในตารางการทดลองท่ี 1.4
ตารางที่ 1.4 การไบแอสกลบั ไดโอด เบอร 1N60

Vi 0 1 2 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 9 10 11 V
IR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 mA
VR 0 1 2 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 9 10 11 V
7. เขยี นกราฟโดยนาํ คา ที่ไดจากตารางการทดลองที่ 1.1–1.4

กราฟการทดลอง ตารางท่ี 1.1 การไบแอสตรงไดโอด เบอร 1N4001

กราฟการทดลอง ตารางที่ 1.2 การไบแอสกลบั ไดโอด เบอร 1N4001

กราฟการทดลอง ตารางท่ี 1.3 การไบแอสตรงไดโอด เบอร 1N60
กราฟการทดลอง ตารางท่ี 1.4 การไบแอสกลบั ไดโอด เบอร 1N60
สรปุ ผลการทดลอง (อยูในดลุ ยพนิ จิ ของครูผสู อนพิจารณาความถูกตอ ง)

เฉลยใบงานท่ี 2

วงจรเรยี งกระแส
จุดประสงคเชงิ พฤติกรรม

1. ตอวงจรเรียงกระแสไดถกู ตอง
2. คํานวณหาคา แรงดนั ของวงจรเรยี งกระแสไดถ กู ตอง
3. วัดแรงดนั ของวงจรเรียงกระแสไดถูกตอ ง
4. คาํ นวณหาแรงดนั ตกครอ มตัวตานทานแตล ะตวั ไดถูกตอง
5. วัดแรงดนั ไฟฟา ในวงจรโดยใชโ วลตม ิเตอรไ ดถ กู ตอ ง
6. เปรียบเทยี บผลการคํานวณและการวดั ไดถูกตอ ง
เครอ่ื งมือและอุปกรณ
1. แอนะลอกมลั ตมิ ิเตอร จํานวน 3 เคร่อื ง
2. แผงตอ วงจร
3. สายตอวงจร หรอื ปากคีบ
4. ตวั ตานทาน 1 kΩ ขนาด ½ วตั ต
5. ออสซลิ โลสโคปแบบ 2 ชอง
6. หมอ แปลงขดทุติยภูมิ 0V–6V–9V–12V–24V–0V–24V พรอ มสายไฟเอซี

การทดลองท่ี 2.1 วงจรเรียงกระแสคร่ึงคล่ืน (Half Wave Rectifier Circuit)
ขั้นตอนการทดลอง

1. ตอวงจรดงั รูปที่ 2.18

รูปที่ 2.18 วงจรเรียงกระแสครึ่งคลื่น

2. วดั สญั ญาณโดยใชออสซิลโลสโคป โดยใช CH1 วัดสัญญาณที่จุด Vin และ CH2 วัดสัญญาณท่ีจุด
Vout โดยตัง้ ยานวดั ทงั้ สองที่ VOLT/DIV = 5V และ TIME/DIV = 10mS บันทกึ ผลการทดลอง

หมายเหตุ
ควรวัดแรงดันไฟฟากระแสสลับที่ขดทุติยภูมิของหมอแปลงไฟฟาดวยเอซีโวลตมิเตอรทุกครั้ง

เนอื่ งจากแรงดนั ทอี่ อกจากหมอแปลงอาจจะผดิ พลาดจากคาที่กําหนดไวบนตวั หมอแปลง

สัญญาณ Vin ใชอ อสซิลโลสโคป Ch.2
ผลการทดลองคอื แรงดนั ทอี่ า นไดค อื 3.4 ชอง × 5 V = 17 VP-P ( โดยประมาณ )

สัญญาณ Vout ใชออสซิลโลสโคป Ch.1

3. วดั แรงดัน Vin โดยใชเ อซีโวลตมิเตอร วดั แรงดนั Vout โดยใชด ซี โี วลตมเิ ตอร บนั ทกึ ผลการทดลอง

Vin(AC) = 5.9 Vrms

Vout(DC)= 2.65 Vdc

4. นําคา Vin(AC) ทไี่ ดจ ากการวดั มาคํานวณหา

Vin(AC) = Vrms × 2 = 5.9 × 1.414 = 8.3426 Vp

หรอื Vin = 16.6852 VP-P

Vout(DC)= 0.318Vm = (0.318)(8.3426) = 2.65 V

5. เปรียบเทียบผลการวดั และการคํานวณ

ตอบ ผลการวดั Vin โดยใชอ อสซลิ โลสโคป เทากับ 17 VP-P คํานวณได 16.685 VP-P

ผลการวดั Vout โดยใชด จิ ิตอลดซี โี วลตมิเตอร เทา กับ 2.65 V คํานวณได 2.65 V

ผลการวัดและคาํ นวณมคี า ใกลเคยี งกัน

การทดลองท่ี 2.2 วงจรเรียงกระแสเตม็ คล่นื ใชห มอแปลงแทปกลาง (Full Wave Rectifier Circuit)
ขนั้ ตอนการทดลอง

1. ตอวงจรดงั รูปท่ี 2.19

รูปท่ี 2.19 วงจรเรยี งกระแสเต็มคลืน่ ใชห มอ แปลงแทปกลาง

2. วัดสัญญาณโดยใชออสซิลโลสโคป โดยใช CH1 วัดสัญญาณท่ีจุด Vin และ CH2 วัดสัญญาณท่ีจุด
Vout โดยตง้ั ยานวดั ทง้ั สองท่ี VOLT/DIV = 5V และ TIME/DIV = 10mS บนั ทกึ ผลการทดลอง

ออสซิลโลสโคป Ch1 วัดสญั ญาณท่จี ดุ Vin และ Ch2 วัดสญั ญาณทจี่ ุด Vout
ผลการทดลอง แรงดนั ท่อี า นไดค อื 7.1 ชอง × 10 V = 71 VP-P (โดยประมาณ) หรือประมาณ 35.5 VP

3. วดั แรงดนั Vin โดยใชเอซโี วลตมเิ ตอร วดั แรงดัน Vout โดยใชดซี ีโวลตม เิ ตอร บันทกึ ผลการทดลอง

Vin(AC) = 25.3 Vrms

Vout(DC)= 22.79 Vdc

4. นําคา Vin(AC) ที่ไดจากการวดั มาคาํ นวณหา

Vin(AC) = Vrmsx 2 = 25.3 = 35.7742 Vp

หรอื Vin = 35.7742 × 2 = 71.5484 VP-P

Vout(DC)= 0.636Vm = (0.636)(35.77) = 22.749 Vdc

5. เปรยี บเทยี บผลการวดั และการคํานวณ

ตอบ ผลการวดั Vin โดยใชออสซลิ โลสโคป เทา กับ 71 VP-P คาํ นวณได 71.5484 VP-P

ผลการวดั Vout โดยใชด จิ ติ อลดซี ีโวลตม ิเตอร เทากับ 22.79 V คํานวณได 22.749 V

ผลการวัดและคํานวณมีคาใกลเ คียงกนั อาจมคี าคลาดเคลอ่ื นทเี่ กิดจากการอา น

การทดลองที่ 2.3 วงจรเรยี งกระแสเตม็ คลนื่ แบบบริดจ (Bridge Full Wave Rectifier Circuit)
ขนั้ ตอนการทดลอง

1. ตอ วงจรดงั รปู ที่ 2.20

รูปท่ี 2.20 วงจรเรียงกระแสเตม็ คล่นื แบบบรดิ จและไดโอดบรดิ จ

2. วัดสัญญาณโดยใชออสซิลโลสโคป โดยใช CH1 วัดสัญญาณท่ีจุด Vin และ CH2 วัดสัญญาณที่จุด
Vout โดยต้ังยานวดั ท้งั สองที่ VOLT/DIV = 5V และ TIME/DIV = 10mS บันทกึ ผลการทดลอง

ออสซิลโลสโคป Ch1 วัดสญั ญาณทจี่ ดุ Vin และ Ch2 วดั สญั ญาณทีจ่ ุด Vout

ผลการทดลอง แรงดันทีอ่ า นไดคอื 7.1 ชอ ง × 10 V = 71 VP-P (โดยประมาณ) หรือประมาณ 35.5 VP

3. วดั แรงดัน Vin โดยใชเ อซีโวลตม เิ ตอร วัดแรงดนั Vout โดยใชดซี โี วลตม ิเตอร บันทึกผลการทดลอง

Vin(AC) = 25.4 Vrms

Vout(DC)= 22.30 Vdc

4. นําคา Vin(AC) ที่ไดจ ากการวัดมาคํานวณหา

Vin(AC) = Vrms× 2 = (25.4) (1.414)= 35.9156 Vp
หรือ Vin = 71.8312 VP-P
Vout(DC)= 0.636Vm = (0.636) (35.9156) = 22.84 Vdc
5. เปรยี บเทยี บผลการวัดและการคํานวณ

ตอบ ผลการวดั Vin โดยใชอ อสซลิ โลสโคป เทา กบั 71 VP-P คํานวณได 71.83 VP-P

ผลการวดั Vout โดยใชดจิ ติ อลดีซโี วลตมเิ ตอร เทา กบั 22.30 V คํานวณได 22.84 V

ผลการวัดและคํานวณมคี า ใกลเคียงกนั อาจมีคาคลาดเคลอื่ นทเี่ กิดจากการอา น

เฉลยใบงานท่ี 3

วงจรรกั ษาระดบั แรงดันใหคงทีโ่ ดยใชซ ีเนอรไดโอดและทรานซสิ เตอร

การทดลองท่ี 3.1 การหาลกั ษณะสมบัตขิ องซเี นอรไ ดโอด

จุดประสงคเชงิ พฤตกิ รรม

1. ตอ วงจรเพือ่ หาลักษณะสมบตั ิของซีเนอรไ ดโอดไดถูกตอง

2. วัดและทดสอบเพือ่ หาลักษณะสมบัติของซีเนอรไดโอดไดถ กู ตอ ง

3. อธิบายการทาํ งานของซเี นอรไดโอดไดถกู ตอง

เครือ่ งมือและอปุ กรณ

1. แอนะลอ็ กมลั ตมิ ิเตอร จํานวน 3 เคร่อื ง

2. ซีเนอรไ ดโอด เบอร 1N4732A จํานวน 1 ตวั

3. แหลง จา ยไฟฟา กระแสตรง 0 – 30 V จาํ นวน 1 เครอ่ื ง

4. ตวั ตานทาน 100 Ω 0.5 W จํานวน 1 ตวั

ลําดบั ขนั้ ตอนในการทดลอง

1. ตอวงจรตามรูปท่ี 3.23 คอย ๆ ปรับแหลงจายเพ่ือให VD ตามตารางที่ 3.2 พรอมกับบันทึกคา ID
ลงในตาราง (ควรตัง้ ยานวดั กระแสท่ี 25 mA และตั้งยา นวดั แรงดนั ท่ี 2.5 V)

รปู ท่ี 3.23
ตารางที่ 3.2

VS 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 1 2 V
VD 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.75 0.8 V
ID 0 0 0 0 0 0 0 0.18 2.4 12 mA
2 ตอวงจรตามรูปที่ 3.24 คอย ๆ ปรับแหลงจายเพ่ือให VD ตามตารางที่ 3.3 พรอมกับบันทึกคา ID
และ VD ลงในตารางท่ี 3.3 (ควรต้ังยานวดั กระแสท่ี 250 mA และต้งั ยานวัดแรงดนั ท่ี 10 V)

รูปที่ 3.24

ตารางท่ี 3.3

VS 0 –1 –2 –3 –4 –5 –6 –7 –8 –9 V

VD 0 -1 -2 -3 -4 -4.5 -4.6 -4.61 4.67 -4.68 V
ID 0 0 0 0 0 0 -4 -13 -33 -43 mA

หมายเหตุ ในขอ 2 จะพบวาเข็มของโวลตมิเตอรและแอมปมิเตอรจะอานคาไดเปนบวก แตจะอาน
คาเปนลบ เพราะไดก ลบั สายวดั ของมเิ ตอรแลว คาทีอ่ านไดใ หอ านเปนคาลบ

3. นําคาจากตารางที่ 3.2 และ 3.3 เขยี นกราฟลงในตารางเดียวกัน โดยให ID = f(VD)

4 อธิบายผลการทดลองในขอ 1 และ ขอ 2

ตอบ ไดโอดธรรมดา สว นตารางที่ 3.3 ซเี นอรไดโอดจะนํากระแสเมื่อระดบั แรงดนั ถึงคาแรงดนั ซีเนอร

5 เปรียบเทียบลักษณะสมบตั ขิ องไดโอดกับซเี นอรไดโอดทีไ่ ดจากการทดลอง

ตอบ ซีเนอรไ ดโอดทาํ งานเหมอื นกับไดโอดธรรมดาเมอื่ ไดร บั ไบแอสตรง ขณะไบแอสกลับ ซีเนอรไดโอด

จะนํากระแสเมื่อระดบั แรงดันถงึ คา แรงดนั ซเี นอร แตไดโอดจะไมนํากระแสเมื่อไดรบั ไบแอสกลบั

สรปุ และวิจารณผ ลการทดลอง (อยใู นดลุ ยพนิ ิจของครผู สู อนพจิ ารณาความถูกตอ ง)

การทดลองท่ี 3.2 วงจรรักษาระดับแรงดนั ดว ยซเี นอรไดโอด

จดุ ประสงคเชิงพฤติกรรม

1. ตอวงจรแหลง จา ยไฟฟา ท่มี วี งจรรกั ษาระดบั แรงดนั ดวยซเี นอรไ ดโอดไดถกู ตอง

2. วัดและทดสอบเพื่อหาลกั ษณะสมบตั ขิ องซเี นอรไดโอดไดถ ูกตอง

3. อธบิ ายการทาํ งานของวงจรรกั ษาระดบั แรงดันดว ยซเี นอรไ ดโอดไดถกู ตอง

4. ทํางานดวยความรอบคอบ ประณีต และปลอดภัย

เคร่อื งมือและอุปกรณ

1. แอนะลอ็ กมลั ติมเิ ตอร จํานวน 1 เครื่อง

2. ซิลคิ อนไดโอด เบอร 1N4001 จํานวน 2 ตัว

3. หมอแปลง แบบชนดิ แทปกลาง 12–0–12 จาํ นวน 1 ตวั

4. ซเี นอรไ ดโอด เบอร 1N4742 จํานวน 1 ตวั

5. ตวั ตานทาน 1kΩ 0.5 W จํานวน 1 ตวั

6. ตัวเกบ็ ประจุ 2200 μF จาํ นวน 1 ตวั
7. สวิตช จาํ นวน 1 ตวั
8. แผงและสายตอ วงจร จาํ นวน 1 ชดุ

ลําดับขน้ั การทดลอง V
1. ตอวงจรตามรปู ท่ี 3.25 (เปดสวติ ช S1) วดั แรงดัน VO = 15.8

รปู ที่ 3.25 V

2. ปด สวติ ช S1 ตอ Zener Diode ขนาด 12 V, 1 W วดั แรงดัน VDC = 12
3. เปรียบเทียบผลการทดลองขอ 1 และขอ ท่ี 2 วา มรี ะดบั แรงดนั ตา งกันอยางไร
ตอบ แรงดันหลงั จากตอ Zener Diode ระดบั แรงดันจะคงท่ีที่ 12 V
4. Zener Diode ทาํ หนาที่อะไรในวงจร
ตอบ รกั ษาระดับแรงดันใหคงทท่ี ี่ 12 V

การทดลองท่ี 3.3 วงจรรักษาระดบั แรงดนั แบบอนุกรม

จุดประสงคเ ชิงพฤติกรรม

1. ตอ วงจรแหลง จายไฟฟาที่มวี งจรรักษาระดับแรงดันแบบอนกุ รมไดถ กู ตอ ง

2. วัดและทดสอบเพ่ือหาลกั ษณะสมบตั ิของวงจรรกั ษาระดบั แรงดนั แบบอนุกรมไดถกู ตอ ง

3. อธบิ ายการทาํ งานของวงจรรกั ษาระดับแรงดนั แบบอนุกรมไดถูกตอ ง

4. ทาํ งานดว ยความรอบคอบ ประณีต และปลอดภยั

เคร่ืองมือและอุปกรณ

1. แอนะล็อกมลั ตมิ เิ ตอร จํานวน 1 เครื่อง

2. บรดิ จไ ดโอด เบอร 18DB10 จํานวน 1 ตัว

3. หมอแปลง 0–24 V จาํ นวน 1 ตัว

4. ซีเนอรไดโอด เบอร 1N4736 จาํ นวน 1 ตวั

5. ตัวตานทาน 1 kΩ 0.5 W จาํ นวน 1 ตวั

6. ตัวตา นทาน 680 Ω 0.5 W จาํ นวน 1 ตวั
7. ตวั เก็บประจุ 100 μF จํานวน 1 ตวั
8. ทรานซสิ เตอร 2N2222A จาํ นวน 1 ตัว
9. แผงและสายตอ วงจร จาํ นวน 1 ชดุ
ลําดบั ขนั้ การทดลอง
1. ตอวงจรตามรปู ที่ 3.26

รูปที่ 3.26

2. ใชออสซิลโลสโคปวดั ทจ่ี ุด A และจุด B เขยี นรปู คลื่น ในตารางที่ 3.4 และ 3.5 ตามลาํ ดับ

ตารางที่ 3.4 (จดุ A) ตารางท่ี 3.5 (จุด B)

A: q1_1 45.00 V
B: q1_3 35.00 V

25.00 V

15.00 V

5.000 V

-5.000 V 10.00ms 20.00ms 30.00ms 40.00ms 50.00ms 60.00ms 70.00ms 80.00ms 90.00ms 100.0ms
0.000ms

สรปุ ผลการทดลอง (อยูในดุลยพนิ ิจของครูผสู อนพิจารณาความถูกตอง)

เฉลยใบงานที่ 4

ใบงานท่ี 4 วงจรรักษาระดับแรงดนั ใหค งท่โี ดยใชไ อซี

การทดลองที่ 4.1 วงจรรักษาระดบั แรงดนั ใหคงที่ โดยใชไ อซี 3 ขา แบบแรงดันคงท่ี บวก ลบ

จุดประสงคเ ชงิ พฤติกรรม

1. ตอวงจรรักษาระดบั แรงดันใหคงท่ี โดยใชไ อซี 3 ขา แบบแรงดันคงที่ บวก ลบไดถ กู ตอ ง

2. อธิบายหลกั การทาํ งานของวงจรรักษาระดับแรงดนั โดยใชไอซี ไดถ ูกตอง

3. ทาํ งานดวยความประณีต ถูกตอง และปลอดภัย

เครื่องมอื และอปุ กรณ

1. แอนะลอ็ กมัลตมิ เิ ตอร จาํ นวน 1 เครื่อง

2. ซิลคิ อนไดโอด เบอร 1N4001 จาํ นวน 4 ตวั

3. หมอแปลง 12–0 V จํานวน 1 ตวั

4. ไอซี เบอร 7805 จาํ นวน 1 ตัว

5. ตัวเก็บประจุ 10 μF จํานวน 1 ตัว

6. ตัวเก็บประจุ 2200 μF จํานวน 1 ตวั

7. สวิตช จํานวน 1 ตวั

8. แผงและสายตอ วงจร จํานวน 1 ชุด

ลาํ ดบั ขนั้ การทดลอง

1. ตอวงจรตามรูปที่ 4.23 เปด S1

รปู ท่ี 4.23 V

2. วดั คาแรงดันทจ่ี ุด A–B ดวยดีซโี วลตมิเตอร, VDC = 15.83
3. ปดสวิตช S1 วดั แรงดนั ทจ่ี ดุ C–D, VDC = 11.75 V

4. เปรียบเทียบผลการทดลองขอ 2 และขอท่ี 3 มีคาแรงดันแตกตางเทาไร และไอซี LM7812
ทําหนาทอี่ ะไร

ตอบ แรงดันขอ 3 หลังจากหาง IC เบอร 71812 แลวแรงดันลดลงเหลือ 11.75,IC 7812 รักษาระดับ
แรงดันไมใ ห เกนิ 12 V

การทดลองท่ี 4.2 วงจรรักษาระดับแรงดนั ใหคงที่ โดยใชไ อซี 3 ขา แบบปรับคา ได
จุดประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรม

1. ตอวงจรรกั ษาระดบั แรงดันใหค งท่ี โดยใชไอซี 3 ขา แบบปรบั คาไดถ ูกตอ ง
2. อธิบายหลักการทํางานของวงจรรกั ษาระดบั แรงดันโดยใชไ อซไี ดถกู ตอ ง
3. ทํางานดว ยความประณตี ถกู ตอง และปลอดภยั
ลําดับขน้ั การทดลอง
1. ตอวงจรตามรปู ที่ 4.24

รปู ที่ 4.24
2. วัดคา แรงดันทเี่ อาตพุตดวยดซี โี วลตม เิ ตอร, VDC = (ไมแนนอนขึ้นอยกู ับการปรับคา R3) V
3. ปรับ R3 โดยวัดคา แรงดันทเ่ี อาตพตุ ดว ยดีซีโวลตม เิ ตอร ไดคาแรงดันสูงสดุ , VDC = 10.47 V
4. ปรับ R3 โดยวัดคาแรงดนั ทเ่ี อาตพ ตุ ดว ยดซี โี วลตม เิ ตอร ไดคาแรงดนั สงู สดุ , VDC = 4.6 V
สรปุ ผลการทดลอง (อยูในดลุ ยพนิ ิจของครผู สู อนพจิ ารณาความถูกตอง)

การทดลองท่ี 4.3 วงจรรกั ษาระดบั แรงดนั ใหคงท่ี โดยใชไอซีหลายขา
จดุ ประสงคเชิงพฤตกิ รรม

1. ตอ วงจรรกั ษาระดบั แรงดนั ใหคงท่โี ดยใชไอซหี ลายขาไดถูกตอง
2. อธิบายหลักการทํางานของวงจรรกั ษาระดับแรงดนั โดยใชไอซไี ดถกู ตอง
3. ทํางานดว ยความประณตี ถกู ตอ ง และปลอดภยั
ลาํ ดับขนั้ การทดลอง
1. ตอ วงจรตามรปู ที่ 4.25

รูปท่ี 4.25

2. วัดคาแรงดันที่เอาตพตุ ดวยดีซโี วลตม ิเตอร, VDC = (ไมแนน อนขึ้นอยกู ับการปรับคา RP1) V

3. ปรบั RP1 โดยวัดคาแรงดันที่เอาตพตุ ดว ยดีซีโวลตมเิ ตอร ไดคา แรงดันสงู สดุ , VDC = 9 V

4. ปรบั RP1 โดยวัดคา แรงดนั ทเ่ี อาตพ ตุ ดวยดซี ีโวลตม เิ ตอร ไดค าแรงดนั สูงสุด, VDC = 2 V

สรปุ ผลการทดลอง (อยูในดลุ ยพินิจของครูผสู อนพจิ ารณาความถูกตอง)

เฉลยใบงานที่ 5

ไทริสเตอร

การทดลองท่ี 5.1 ตรวจสอบหาขวั้ ของ SCR ดว ยมลั ติมเิ ตอร
จุดประสงคเ ชิงพฤติกรรม

1. ตรวจสอบหา ข้วั ของ SCR ดว ยมัลติมเิ ตอรไดถูกตอง
2. อธิบายหลกั การทํางานของ SCR ไดถ ูกตอ ง

เครอ่ื งมือและอปุ กรณ

1. มลั ตมิ ิเตอร 1 เครื่อง

2. SCR เบอร 2N5064 1 ตวั

ลําดบั ขน้ั การทดลอง
1. สมมติขาทั้งสามของ SCR เปนหมายเลข 1, 2 และ 3 ดงั รูปที่ 5.34
2. นํามัลติมิเตอรต้ังยานวัดความตานทาน (R×10) เพ่ือวัดความตานทานระหวางขาตาง ๆ ตาม

ตารางท่ี 5.3

ตารางท่ี 5.3

สายวดั บวก(ขั้วไฟบวก) สายวดั ลบ(ข้วั ไฟลบ) คา ค.ต.ท.

12 ∞ รูปที่ 5.34
13
21 ∞
23
31 ∞
32
60 Ω
3. จากการวัดในขอท่ี 2 สรปุ ไดว า
∞
4. สรปุ ผลการตรวจหาขว้ั ของ SCR
∞
ขาหมายเลข 1 คอื ขา Anode
ขาหมายเลข 2 คอื ขา Gate
ขาหมายเลข 3 คอื ขา Cathode

ตอบ การวัด SCR ดวยโอหมมิเตอรจะวัดไดท้ังหมด 6 ครั้งโดยไมซํ้ากัน จะอานคาไดเพียง 1 ครั้งสายสี

ดําคือขา G สายสแี ดงคอื K นอกนัน้ จะวัดไมขนึ้ (กรณีมิเตอรแอนาลอก สายสีดําเปนไฟบวก สายสีแดงเปน

ไฟลบ ใหศ ึกษาวิธกี ารวัด SCR ในหนังสือ)

การทดลองที่ 5.2 ลกั ษณะสมบตั ขิ องเอสซีอาร

จุดประสงคเชิงพฤตกิ รรม

1. บอกลักษณะสมบตั ิของเอสซีอารไ ดถกู ตอ ง

2. ตอวงจรเอสซีอารไดถ กู ตอง

3. วดั แรงดันไฟฟาและกระแสไฟฟาในวงจรเอสซีอารไ ดถ ูกตอ ง

4. เขยี นกราฟลักษณะสมบตั ขิ องเอสซีอารไ ดถ กู ตอง

เคร่อื งมอื และอุปกรณ

1. ดจิ ิตอลมลั ติมิเตอร จาํ นวน 2 เครือ่ ง

2. แผงตอวงจร

3. สายตอ วงจร

4. ตวั ตานทาน 27 kΩ , 120 Ω ขนาด 1/4 วตั ต คาละ 1 ตัว

5. แหลง จา ยไฟตรงปรับคา ได 0–30 V จาํ นวน 1 เครือ่ ง

6. เอสซอี าร เบอร 2N5064 หรอื เบอรแทน จาํ นวน 1 ตัว

ทฤษฎี

เอสซีอารเปนอุปกรณไทริสเตอรประกอบดวยสารกึ่งตัวนํา 4 ช้ิน มีข้ัวตอออกมาใชงาน 3 ขั้ว คือ

ขั้วแอโนด ข้ัวแคโทด และเกต เอสซีอารเปนอุปกรณที่นํากระแสไดในทิศทางเดียว นําไปใชงานเปนสวิตช

ควบคมุ กําลังงานไฟฟา

ขัน้ ตอนการทดลอง

1. ตอ วงจรตามรปู ท่ี 5.35

รูปท่ี 5.35 วงจร SCR ทใี่ ชท ดลอง

2. ปรับ VR1 ไวที่ตําแหนงคาสูงสุด ตอสวิตช S1 แลวคอย ๆ ปรับ VR1 จนกระทั่ง SCR นํากระแส ซ่ึง

สังเกตไดจากมิลลิแอมมิเตอรหรือหลอดไฟ 12 V บันทึกคากระแสเกต (IG) ที่ทําให SCR ทํางานและกระแส

โหลด (IL)

IG = 200 μA

IL = 230 mA

3. ปรบั คา VR1 ตัง้ แตคา สงู สุดไปจนถงึ ตํา่ สุด สงั เกตการทาํ งานของ SCR พบวา หลอดไฟติด

4. ตดั สวติ ช S1 (Open Circuit) สังเกตการทาํ งานของ SCR ผลการทดลองคือ หลอดไฟดบั

5. ปดสวติ ชแหลง จา ยไฟตรงทป่ี อ นใหก ับวงจร สังเกตการทํางานของ SCR หลอดไฟดบั

6. เปดสวติ ชแหลงจา ยไฟตรงท่ปี อนใหกับวงจรอีกครัง้ สงั เกตการทาํ งานของ SCR หลอดไฟติด

สรุปผลการทดลอง

การทดลองเพ่ือหาลักษณะสมบัติของเอสซีอาร โดยใชกับแหลงจายไฟฟากระแสตรง 12 V พบวา

เม่ือปอนไฟบวกใหแอโนดและปอนไฟลบใหกับแคโทด เมื่อสวิตชปดวงจรเอสซีอารจะยังไมนํากระแส

ในทนั ที จําเปนจะตองมีการกระตุนท่ีเกต โดยเมื่อทําการปรับแรงดันไบแอสท่ีเกต เอสซีอารจะเร่ิมนํากระแส

จากการทดลองพบวาเอสซีอารจะนํากระแสเม่ือมีกระแสเกตเทากับ 200 μA และเมื่อเอสซีอารนํากระแส

เต็มที่แลว ไมจําเปนจะตองกระตุนท่ีเกตอีกตอไป และถาทําการลดกระแสแอโนดตํ่ากวากระแสโฮลด้ิงแลว

เอสซอี ารจ ะหยุดนาํ กระแส

การทดลองที่ 5.3 การใชเอสซอี ารควบคมุ กําลงั ไฟฟา
ลาํ ดับขน้ั การทดลอง

1. ตอ วงจรตามรูปท่ี 5.36

รปู ที่ 5.36 วงจร SCR ควบคมุ กาํ ลงั ไฟฟา

2. ปรับ VR1 ไวท่ีตําแหนงคาสูงสุด ตอสวิตช S1 แลวคอย ๆ ปรับ VR1 จนกระท่ัง SCR นํากระแส วัด
และบันทึกคากระแสเกต (IG) วัดและบันทึกคากระแสโหลด (IL) วัดและบันทึกรูปคลื่นตกครอม VAK ของ
SCR โดยใชอ อสซิลโลสโคป

IG = 200 μA
IL = 230 mA

กรณที ี่ 1 คา VR1 ท่ี SCR เร่ิมนาํ กระแส
Volt/Div 500 mV
Time/Div 5 mS

3. ปรับลดคา VR1 ลงจนถึงคาตํ่าสุด วัดและบันทึกคากระแสโหลด (IL) และบันทึกรูปคลื่นของ

แรงดัน VL และแรงดนั ตกครอ ม SCR

IL = 220 mA

กรณที ่ี 2 คา VR1 มคี า ตา่ํ สุด
Volt/Div 1 V
Time/Div 5 mS

ขณะเอสซีอารน ํากระแส วัดแรงดนั ท่ีแอโนด – แคโทด เทา กบั 8.31 VAC
วดั แรงดนั ทเ่ี กต – แคโทด เทา กับ 3.98 VAC

สรุปผลการทดลอง
การทดลองเพ่ือศึกษาการทํางานของเอสซีอารควบคุมกําลังไฟฟา โดยนําไปใชกับแหลงจายไฟฟา

กระแสสลับ จะตองมีการกระตุนท่ีเกตเหมือนกับกรณีที่นําเอสซีอารไปใชกับไฟฟากระแสตรงเชนเดียวกัน
สวนวิธีการทําใหเ อสซีอารหยดุ นํากระแส จะตอ งลดกระแสแอโนดใหต่ํากวา กระแสโฮลด้ิงคอื ตํ่ากวา 5 mA

การทดลองท่ี 5.4 ตรวจสอบหาขั้วของ TRIAC

จุดประสงคเ ชิงพฤตกิ รรม
1. ตรวจสอบหาขว้ั ของ TRIAC ดว ยมลั ตมิ เิ ตอรไ ดถูกตอง

2. อธบิ ายหลกั การทํางานของ TRIAC ได

เครื่องมือและอุปกรณ 1 เคร่อื ง
1. มลั ตมิ เิ ตอร

2. ไตรแอค เบอร Q4010L 1 ตัว

ลําดับขน้ั การทดลอง
1. สมมตขิ ้วั ของไตรแอคเปน หมายเลข 1, 2 และ 3 ดงั รูปที่ 5.37

2. จากนน้ั นํามัลติมเิ ตอรต ้งั ยานวดั ความตา นทาน ×1 วดั ความตา นทานระหวา งขาตามตารางที่ 5.4

ตารางท่ี 5.4

สายวดั บวก (ขวั้ ไฟบวก) สายวดั ลบ (ข้ัวไฟลบ) คา ค.ต.ท.

1 2 60 Ω

1 3∞

2 1 60 Ω

2 3∞

3 1 ∞ รูปท่ี 5.37
3 2 ∞

ผลของการวดั ขา G คือ ขาหมายเลข 2

ขา MT1 คอื ขาหมายเลข 1
ขา MT2 คือ ขาหมายเลข 3

การทดลองท่ี 5.5 การหาลกั ษณะสมบตั ขิ องไตรแอค

จุดประสงคเ ชิงพฤตกิ รรม

1. ตอ วงจรหาคุณสมบัตขิ องไดแอคและไตรแอคไดถกู ตอง

2. วดั คา กระแส แรงดนั ไฟฟา ในวงจรไดแอคและไตรแอคไดถูกตอง

3. ออกแบบควบคุมโหลดดวยไดแอคและไตรแอคไดถูกตอ ง

เครือ่ งมือและอุปกรณ

1. AC SUPPLY 0 – 50 V 50 Hz 1 เครื่อง

2. ออสซิลโลสโคปพรอ มสาย 1 เครือ่ ง

3. แผงและสายตอวงจร 1 ชดุ

4. ตัวตา นทาน 50 kΩ 1/2 W 1 ตวั

5. ตัวตา นทานปรบั คาได 200 kΩ B 1 ตวั

6. ตัวเกบ็ ประจุ 47 nF 1 ตัว

7. หลอดไฟ 48 V 3 W 1 ตัว

8. ไตรแอค เบอร Q4010L 1 ตัว

9. ไดแอค เบอร GT–32 1 ตัว

ลาํ ดับขนั้ การทดลอง

แนะนําใหนักศึกษาทําโครงงานวงจรหร่ีไฟ ตามรูปท่ี 5.22 ในหนังสือ เพราะในการทดลองหาแหลงจายไฟ
50 Vac 50 Hz คอ นขางยาก ตองมีหมอ แปลงแบบ Variable Voltage Transformer บางสถานศึกษาอาจจะ
มปี ญหาขาดแคลน

1. ตอ วงจรตามรูปท่ี 5.37

รูปที่ 5.37

2. ปรับ VR1 จนกระท่ังหลอดไฟสวางนอยที่สุด จากน้ันวัดและบันทึกรูปคล่ืน VS, VC , VMT12 และ

VL และ บันทึกคามุมจุดชนวน = องศา

3. อธบิ ายการทํางานของวงจร

สรุปและวจิ ารณก ารทดลอง (อยใู นดลุ ยพินิจของครูผสู อนพิจารณาความถกู ตอง)

เฉลยใบงานที่ 6

คณุ ลกั ษณะและการใชง าน อุปกรณเ ชื่อมโยงทางแสง

จุดประสงคเชิงพฤตกิ รรม

1. ใชโ อหม มเิ ตอรวัด เพ่ือตรวจสอบคุณสมบัตอิ ุปกรณเ ชอื่ มโยงทางแสง ดา นอนิ พตุ ไดถ ูกตอ ง

2. ปฏิบตั ิการทดลองหาคณุ ลกั ษณะของอุปกรณเชอื่ มโยงทางแสงไดถ กู ตอง

3. ตอ วงจรใชง านอุปกรณเ ชื่อมโยงดวยแสงไดถ กู ตอง

4. ทํางานดวยความประณีต รอบคอบ และปลอดภยั

เครอ่ื งมอื และอุปกรณ

1. แอนะล็อกมัลติมิเตอร จํานวน 2 เครอื่ ง

2. Opto Electronic เบอร 4N26 จํานวน 1 ตวั

3. ตัวตา นทาน 150 Ω ½ W จาํ นวน 2 ตวั

4. ตัวตา นทาน 10 kΩ ½ W จํานวน 1 ตวั

5. ตัวตานทานปรับคา ได 10 kΩ จํานวน 1 ตวั

6. มอเตอร DC 12 V จํานวน 1 ตวั

7. แหลงจา ยไฟฟากระแสตรง 0–30 V จํานวน 2 เครอื่ ง

8. แผงและสายตอ วงจร จาํ นวน 1 ชดุ

ทฤษฎี

อปุ กรณเ ชือ่ มโยงดวยแสงแบงออกเปน 2 กลมุ คือ
1. อุปกรณเปนตัวอิสระ เชน ตัวเปลงแสง และตัวตรวจจับแสงหรือดีเทคแสง อุปกรณตัวเปลงแสง
หรือกําเนดิ แสง ไดแก แอลอดี ี แอลอีดแี บบอนิ ฟาเรด สว นอปุ กรณตัวตรวจจบั แสง ไดแก โฟโตไดโอด โฟโต
ทรานซสิ เตอร โฟโตร ซี ิสเตอร โฟโตเ อสซีอาร เปน ตน
2. อุปกรณเช่ือมโยงดวยแสง ซึ่งจะสงผานสัญญาณไฟฟาโดยไมตองมีสายเช่ือมโยง หรือเรียกวา
ออปโตคัปเปล (Opto–Coupler) หรอื ออปโต–ไอโซเลเตอร (Opto–Isolator)
ลําดับขนั้ การทดลอง
1. หาคุณลกั ษณะของอปุ กรณเ ช่ือมโยงดว ยแสง

1.1 วัดอปุ กรณเช่ือมโยงดว ยแสง ดานอนิ พตุ ดว ยโอหมมเิ ตอร ดังรูปที่ 6.29

รูปท่ี 6.29

1.2 บันทึกผล การวัดอุปกรณเ ช่อื มโยงดว ยแสง ดา นอินพุต ดว ยโอหมมเิ ตอร ในตารางที่ 6.2

ตารางที่ 6.2

ขาอปุ กรณเ ชอื่ มโยงดวยแสง ขวั้ มลั ตมิ ิเตอร (ยา นโอหม ) คา ความตานทานทว่ี ัดได

1 (สายสดี าํ ) +

2 (สายสแี ดง) – 100 Ω

1 (สายสีแดง) –

2 (สายสีดํา) + ∞Ω

หมายเหตุ ข้ัวมัลติมิเตอรยานโอหมมิเตอร แบบแอนาลอกมิเตอร ย่ีหอท่ีใชท่ัวไป เชน ยี่หอ
SANWA ยี่หอ AMORN ยี่หอ SUNWA มีขั้วของแรงดันไฟฟาท่ีจายออกมาตาม
แบตเตอรี่ ในยานวัดโอหมมิเตอร ซึ่งสายสีแดงจะเปนไฟลบ สายสีดําจะเปนไฟบวก แต
บางย่ีหออาจมีการออกแบบโดยใชสวิตชเลือกใหสายสีแดงเปนบวก และสีดําเปนลบ
แตใ นการทดลองน้ีใชยีห่ อ SANWA

1.3 ตอวงจรตามรูปท่ี 6.30

รูปท่ี 6.30
1.4 ปดสวิตช (Closed Switch) และเปดสวิตช (Open Switch) ตามเงื่อนไขในตารางท่ี 6.2

บนั ทึกผลคาความตา นทานท่ีวดั ไดลงในตาราง

ตารางท่ี 6.2 คา ความตา นทานทางเอาตพ ตุ ทวี่ ัดได (Ω)
สภาวะสวติ ช S1
∞
เปดสวติ ช (Open Switch) 560

ปดสวติ ช (Closed Switch)

สรปุ ผลการทดลอง (อยูในดุลยพนิ ิจของครผู ูสอนพิจารณาความถกู ตอ ง)

2. ตวั อยา งวงจรใชง านของอุปกรณเ ช่ือมโยงดวยแสง
2.1 ตอ วงจรตามรปู ที่ 6.31

รูปท่ี 6.31

2.2 ขณะท่เี ปดสวิตช S1 (Open S1) สงั เกตการทํางานของวงจร
มอเตอร หมุน/ไมหมุน ไมหมนุ

กระแสอนิ พตุ Iin = 0 mA

กระแสเอาตพุต Iout = 0 mA

2.3 ปดสวิตช S1 (Closed S1) สงั เกตการทํางานของวงจร

มอเตอร หมนุ /ไมหมนุ หมนุ

กระแสอินพตุ Iin = 11 mA
กระแสเอาตพตุ Iout = 12 mA

สรปุ ผลการทดลอง (อยูในดลุ ยพินิจของครูผูสอนพิจารณาความถูกตอ ง)

เฉลยใบงานท่ี 7

วงจรกาํ เนิดสัญญาณ

จุดประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรม

1. ตอวงจรวงจรอะสเตเบลิ มลั ติไวเบรเตอรไ ดถ ูกตอง

2. คาํ นวณหาความถขี่ องวงจรไดถูกตอ ง

3. ตอวงจรกาํ เนิดสญั ญาณ โดยใช ไอซี เบอร 555 ไดถูกตอ ง

4 ตอ วงจรกําเนิดสัญญาณ โดยใช ไอซี ออปแอมปไดถูกตอง

5. ปฏบิ ัตงิ านดว ยความประณีต รอบคอบ และปลอดภยั

เครอื่ งมอื และอุปกรณ

1. แหลง จายไฟตรงปรบั คา ได 0 – 30 V จาํ นวน 1 ตัว

2. ทรานซิสเตอร เบอร 2N3904 จํานวน 2 ตัว

3. แอลอดี ี จาํ นวน 2 ตัว

4. ตวั ตา นทาน 47 kΩ ½ วตั ต จํานวน 2 ตวั

ตัวตานทาน 1 kΩ ½ วัตต จํานวน 2 ตัว

ตวั ตานทาน 10 kΩ ½ วตั ต จํานวน 2 ตัว

ตวั ตา นทาน 8.6 kΩ ½ วัตต จํานวน 1 ตวั

5. ตวั เกบ็ ประจุ 10 μF จาํ นวน 2 ตวั

ตัวเกบ็ ประจุ 0.1 μF จาํ นวน 1 ตวั

ตวั เกบ็ ประจุ 0.01 μF จาํ นวน 1 ตัว
6. ไอซี เบอร 555 จํานวน 1 ตัว
7. ไอซี เบอร 741 จํานวน 1 ตัว
8. ออสซิลโลสโคป จํานวน 1 เคร่อื ง
9. แผงตอ วงจร
10. สายตอวงจร หรอื ปากคีบ

ทฤษฎี
วงจรกําเนดิ สญั ญาณ สามารถสรา งไดจากวงจรอเิ ลก็ ทรอนิกสห ลายรปู แบบ เชน วงจรอะสเตเบิล มลั

ติไวเบรเตอร วงจรกําเนิดดวยไอซีออปแอมป วงจรกําเนิดสัญญาณดวยไอซี เบอร 555 และวงจรอ่ืน ๆ อีก
หลายวงจร วงจรอะสเตเบิล มัลติไวเบรเตอร เปนวงจรมัลติไวเบรเตอรชนิดที่มีสภาวะการทํางานที่ไมเสถียร
มีการเปลี่ยนแปลงการทํางานกลับไปกลับมา ทําใหเกิดสัญญาณรูปคลื่นสี่เหลี่ยม วงจรกําเนิดสัญญาณ
ดวยไอซี เบอร 555 โหมดท่ีนํามาใชเปนวงจรกําเนิดสัญญาณจะใชโหมดอะสเตเบิล มัลติไวเบรเตอร เชน
การประยุกตใชงานเปนวงจรไฟกระพริบ วงจรกําเนิดพัลส สวนวงจรกําเนิดดวยไอซีออปแอมป ก็เปนวงจร
หน่ึงท่ีนิยมนํามาใชงานเปนวงจรกาํ เนิดสญั ญาณเชนกนั
ขั้นตอนการทดลอง

1. ตอวงจรตามรูปท่ี 7.18

รูปที่ 7.18

2. ปอนแหลงจายไฟใหกับวงจร สังเกตการทํางานของ LED1 และ LED2 ใชนาฬิกาจับเวลาการ
กระพริบของ LED1 และ LED2 กระพริบสลบั กนั ก่ีครงั้ ตอ นาที 1 คร้งั

3. คาํ นวณหาคา ความถจ่ี าก f = 1/1.38RC = 1.54 Hz
4. ตอวงจรตามรูปท่ี 7.19

รปู ที่ 7.19

5. คํานวณหาคาความถี่เอาตพตุ
จากสมการ f = (R1 +1.424R 2 )C = 1.44/((10k + 2 x 1 k ) 0.1 μF) = 1.2 kHz

6. ใชอ อสซลิ โลสโคปวดั รูปสัญญาณครอ ม C1 และ VO เขยี นรปู คลน่ื ในตารางท่ี 7.1
ตารางที่ 7.1

7. คํานวณหาคา ความถ่ีเอาตพตุ จากตาราง f = 1/T = 1.4 kHz
8. ตอวงจรตามรูปที่ 7.20

C R
.01uF 10k

+Vcc

+ UA741

-Vee R2
22k

R3
18k

รูปท่ี 7.20

9. คาํ นวณหาคาความถีเ่ อาตพุต
จากสมการ f = 2R11C1 = 1/(2 x 10k x 0.01μF) = 5 kHz

10. ใชออสซลิ โลสโคปวดั รูปสญั ญาณครอ มเอาตพ ตุ เขยี นรปู คลน่ื ในตารางท่ี 7.2
ตารางที่ 7.2

11. คํานวณหาคา ความถเ่ี อาตพตุ จากตาราง f =1/T = 4 kHz

สรปุ และวิจารณผลการทดลอง (อยูในดุลยพนิ ิจของครผู สู อนพจิ ารณาความถกู ตอ ง)

เฉลยใบงานท่ี 8

วงจรต้ังเวลาดวยไอซี เบอร 555

จดุ ประสงคเ ชิงพฤตกิ รรม
1. ปฏิบัติการตอวงจรวัดและทดสอบคาตาง ๆ ในวงจรโมโนสเตเบิล มัลติไวเบรเตอร ดวยไอซี 555

ตามข้ันตอนในใบงานไดถ กู ตอง

2. คํานวณหาคา ความถว่ี งจรอะสเตเบิล มัลติไวเบรเตอรดว ยไอซี 555 ไดถกู ตอง

3. เปรยี บเทียบคา ทไ่ี ดจากการคํานวณและคาที่ไดจากการวัดไดถูกตอง

เครือ่ งมอื และอปุ กรณ 1 ตวั
1 IC 555

2 ตัวเกบ็ ประจุ 100 μF 1 ตัว

ตัวเกบ็ ประจุ 0.1 μF 1 ตวั

3 ตวั ตานทาน 10 kΩ 1 ตวั

ตัวตานทาน 47 kΩ 1 ตวั
ตวั ตา นทาน 470 Ω 1 ตัว

4 แหลงจา ยไฟฟา กระแสตรง 1 เคร่ือง

5 มัลติมเิ ตอร 1 เครื่อง

6 สายตอวงจรและแผงตอวงจร 1 ชดุ

7 สวิตชก ดตดิ ปลอยดับ 1 ตัว

ทฤษฎี
วงจรโมโนสเตเบลิ มลั ตไิ วเบรเตอรแบบใชไอซี 555 เปนวงจรที่ทํางานในสภาวะเดียว หมายถึง เม่ือมี

การทริกเกอร สภาวะการทํางานของวงจรจะเปล่ียนแปลง แตจะกลบั มาสสู ภาวะเดิมอีกคร้ังเมื่อเวลาผานไป

หาคาบเวลาไดจาก T = 1.1 R1 C1
ลําดับข้ันการทดลอง

1. ประกอบวงจรตามรปู ท่ี 8.12

รูปที่ 8.12 วงจรต้ังเวลาโดยใชไ อซีเบอร 555

2. ปอนไฟ 9 V ใหกับวงจร สังเกตการทาํ งานของวงจร LED1 จะ ดบั (ตดิ /ดบั )
3. กดสวติ ช Trigger แลวปลอ ย จับเวลา LED1 สวา ง และจะใชเวลา 5 วินาที จงึ จะดับ
4. จากขอ 3 คํานวณหาคาเวลาการตดิ ของ LED1 ใชเวลา = 5.17 วนิ าที

5. ทดลองซาํ้ จากขอ 3 ขณะท่ี LED1 ตดิ (สวา ง) แลว กด SW1 ซ้าํ จะมีผลตอวงจรหรือไม

ตอบ ไมมีผลตอ การทํางานของวงจร

สรปุ และวิจารณผ ลการทดลอง (อยูในดลุ ยพินจิ ของครูผสู อนพิจารณาความถกู ตอง)

เฉลยใบงานท่ี 9

การทาํ แผนวงจรพิมพ

จุดประสงคเชิงพฤตกิ รรม

1. บอกอุปกรณแ ละเครอ่ื งมือทใ่ี ชในการออกแบบแผนวงจรพมิ พไดถกู ตอง

2. บอกเทคนิคและข้ันตอนในการทาํ แผน วงจรพมิ พไ ดถ ูกตอง

3. ออกแบบวงจรพมิ พบนแผนปรนิ ตไดถ ูกตอ ง

เครื่องมอื และอุปกรณ

1. คัตเตอร 1 ชุด

2. ปากกาเคมี แบบ Permanent สีดาํ 1 ดาม

3. สวานเจาะปรินต 1 ชุด

4. ถาดใสน้ํายากัดปรินต 1 แผน

5. ทินเนอร 1 ขวด

6. ยางสน 1 ขวด

7. ถาดใสน้ํายากดั ปรนิ ต 1 ถาด

8. นาํ้ ยากัดปรนิ ต 1 ขวด

ทฤษฎี

การตอ วงจรลงบนแผน ปรินต จะทาํ ใหวงจรอิเล็กทรอนิกสท่ีคอนขางซับซอนและยุงยาก ถูกจัดวางให

เปนระเบียบเรียบรอยและประหยัดพื้นที่ในการใชงาน มีความม่ันคงถาวรมากกวาการตอเชื่อมโยงโดยใช

สาย งายตอการแกไขและการซอมบํารุงรักษา การทําแผนปรินตหรือการทําแผนวงจรพิมพ สามารถทําได

หลายวธิ ี การทําแผนวงจรพมิ พ คร้งั น้ีใชหลกั การขอท่ี 9.2.3 ข้ันตอนการทาํ แผนวงจรพมิ พอยา งงา ย

ลาํ ดบั ขัน้ การทดลอง

1. ออกแบบวงจร จากรปู ที่ 9.23

รปู ท่ี 9.23

2. ตดั แผน ปรนิ ตใหพ อดีกบั แผนวงจรทจี่ ะทาํ
3. ทาํ ความสะอาดบนแผน ปรนิ ต
4. ใชป ากกาแบบลบไมได (Permanent) เขียนตามลายวงจรทีอ่ อกแบบไว

รูปท่ี 9.24

5. เตรยี มกรดกัดปรนิ ตผสมน้ําในอตั ราสว นทีเ่ หมาะสม
6. นาํ แผน ชน้ิ งาน ทป่ี รับแตงสวยงามแลวไปแชลงในกรดกดั ปรนิ ต
7. เขยา ไป มา แลวทงิ้ ไวจ นกระทง้ั ไดลายวงจรที่ชดั เจน
8. นําแผน วงจรไปลา งทําความสะอาด ลอกแผนสตกิ เกอรอ อก เช็ด ปรับแตงใหสวยงาม
9. นาํ แผน วงจรมาเจาะรู เพื่อลงอปุ กรณตอไป ตามขนาดของอุปกรณน ัน้ ๆ

ใหอยใู นดุลยพินจิ ของครูผสู อนพิจารณาความถกู ตอ งสวยงาม

เฉลยใบงานที่ 10

การบดั กรแี ละการประกอบวงจร

จุดประสงคเชิงพฤตกิ รรม

1. ประกอบอุปกรณอเิ ล็กทรอนิกสลงแผนวงจรพิมพไ ดถ กู ตอง

2. บอกเทคนิคและขั้นตอนในการประกอบวงจรอิเล็กทรอนกิ สไดถกู ตอง

3. ทาํ งานดวยความประณีตถกู ตอ งและปลอดภยั

เครอ่ื งมอื และอปุ กรณ

1. หวั แรงแช ขนาดประมาณ 15–30 วตั ต 1 ตัว

2. ท่วี างหวั แรง 1 ตวั

3. ตะกัว่ บดั กรีชนดิ 60/40 1 มว น

4. คีมตดั สายไฟฟา 1 ตัว

5. แผน วงจรพมิ พท ี่ไดจ ากใบงานที่ 9 1 แผน

6. อุปกรณอ ิเลก็ ทรอนิกสว งจรต้งั เวลา จากใบงานท่ี 9 1 ชดุ

7. สายไฟสาํ หรับตอวงจร 1 มว น

8. ถา นแบตเตอรี่ 9 V 1 กอ น

ทฤษฎี

การบัดกรีในงานอิเล็กทรอนิกส คือ การเชื่อมเสนทางเดินไฟฟาหรือวงจรไฟฟาอิเล็กทรอนิกส โดยใช

วัสดุตัวกลางที่เรียกวา ตะก่ัวบัดกรี เคร่ืองมือ และอุปกรณหลักในการบัดกรี คือ หัวแรง ตะกั่วบัดกรี และ

ทดี่ ูดตะกวั่ คมี ตดั คีมจบั มีดคัตเตอร รอยบัดกรที ีด่ ีและถกู ตองน้นั จะตองมีลักษณะระหวางขาอปุ กรณ และ
แผน ปรนิ ต ตองแนบแนน แขง็ แรง ไมมีรอยราว เปนทรงกรวย และมนั วาว

การทํางานบัดกรีและประกอบชิ้นงาน ควรจัดสถานที่ใหมีอากาศถายเทไดสะดวกหรือมีพัดลมดูด
อากาศ ควันตะก่ัวบัดกรีเปนสารโลหะหนัก หากรางกายสะสมสารตะก่ัวในปริมาณมาก ๆ จากการทํางาน
อาจจะสง ผลอนั ตรายถึงขน้ั เสยี ชีวิตได
ลาํ ดับข้ันการทดลอง

1. เตรยี มวสั ดแุ ละเคร่ืองมือในการบัดกรี เสยี บหัวแรง แชทิ้งไว
2. ใสอุปกรณอิเล็กทรอนิกสลงแผนวงจรพิมพ โดยหลักการแลวจะตองใสอุปกรณท่ีมีขนาดเล็กและ
เต้ยี ทส่ี ดุ กอ น โดยใชอ ปุ กรณแ ละแผนวงจรพมิ พ จากใบงานที่ 9 (วงจรต้ังเวลา)
3. หลังใสอ ปุ กรณแตล ะตวั ในแผนวงจรพมิ พ ทําการบัดกรี และตัดขาอุปกรณดวยคีมตัด ปฏิบัติตาม
ขั้นตอนจนครบทกุ ตัว
4. ตรวจสอบความถกู ตอ งและความสวยงาม
5. ตอข้ัวแบตเตอร่ี จายไฟ และทดสอบการทํางานของวงจร ถาวงจรไมทํางานใหทําการตรวจรอย
บัดกรี และตรวจสอบวงจรและอุปกรณว ามีสวนใดบกพรอง แลวทดสอบใหมจ นกวา วงจรจะทาํ งาน

ใหอยูในดลุ ยพินิจของครผู ูส อนพิจารณาความถกู ตองสวยงาม