AMALAN TASAWUF DAN TAREKAT: DALIL DARIPADA AL-QURAN DAN SUNNAH Dr. Mohd. Khafidz bin Soroni
Pendahuluan • Tasawuf merupakan satu disiplin ilmu yang amat penting dalam Islam kerana hubungannya yang sangat rapat dengan perihal pembangunan hati dan rohani umat Islam. • Oleh kerana berlaku banyak salah faham dan kekeliruan mengenai disiplin tasawuf, maka menjadi tanggungjawab manhaj ilmu sufi yang sebenar untuk menjelaskan bahawa usul dan amalan tasawuf adalah berasal daripada al-Quran dan sunnah. • Kata Syeikhuna Prof. Dr. Judah Abu al-Yazid al-Mahdi:
Ilmu Tasawuf : • لبي ع١ذٞ اٌذوزٛس ػجذ اٌحٍ١ِ ُحّٛد فٟ "لع١خ اٌزصٛف" اٌزؼش٠ف ]اٌدبِغ[ اٌزٞ ٠دّغ خٛأت اٌزظٛف ٘ٛ رؼش٠ف أثٟ ثىش اٌىزبٟٔ )د 302٘ـ(: "اٌزظٛف؛ صفبء ِٚشب٘ذح". 1 .طفبء = إٌّٙح أٚ اٌٛع١ٍخ ؛ رضو١خ إٌفظ؛ ِسبٌٚخ ٌٍمشة. 2ِ .شب٘ذح = اٌغب٠خ ؛ اٌمشة ِٓ هللا رؼبٌٝ. Tasawuf Suci Musyahadah
Sumber Ambilan Ilmu Tasawuf : • لبي اإلِبَ اثٓ ػج١جخ فٟ "إ٠مبظ اٌُّٙ ششح ِزٓ اٌحىُ" ٚأِب اعزّذادٖ فٙٛ ِغزّذ ِٓ اٌىزبة، ٚاٌغٕخ، ٚإٌٙبِبد اٌصبٌح١ٚ ٓفزٛحبد اٌؼبسف١ .ٓ ظ اٌسبخخ ئٌ١ ٗفٟ ػٍُ اٌزظٛف، زشس٘ب اٌغضاٌٟ فٟ ّ ٚلذ أدخٍٛا ف١ ٗأش١بء ِٓ ػٍُ اٌفمٗ ٌِّ اإلز١بء فٟ أسثؼخ وزت؛ وزبة اٌؼجبداد، ٚوزبة اٌؼبداد، ٚوزبة اٌٍّٙىبد، ٚوزبة إٌّج١بد، ِب ال ثذ ِٕٗ فٟ ثبة اٌؼجبداد، ٚهللا رؼبٌٝ ّ ٚ٘ٛ ]اٌفمٗ[ ف١[ ٗاٌزظٛف[ وّب ي ال ششؽ، ئال أػٍُ. Tasawuf alQuran Sunnah Ilham
Hadis al-Ihsan َ • عن عمر بن الخطاب - رضي اهلل عنو -، قَا َل: ما ن ْ ي َ ب ُ حن ْ َ س ن و ُ ل ُ َد ن ْ ج ع ول ِ ُ َس ر اهلل صلى اهلل عليو وسلم َت َذا ، ٍ وم َ ذ ْ ي إ َ َ طَلَع لَينا ع ، ُل َج ر - فسأل عن ُ اإلسالم انِ َ وا ِإليم انِ َ س ْ خبرني ِن ْ َ واإلح - فَقا َل: فأَ ع انِ َ س ْ اإلح . ن ُ َد قَا َل: ))أ ْ ب ْ َع ت َك اهللَ ، َّ ُ َكأن اه َ ن َر ْ ت فإ ْ لَم ْ َ ُكن ت ، ُ اه َ َر ت و ا َك ُ َّ فإن َ ر َ ي ((. )أخرجه مسلم وأبو داود والنسائي والرتمذي وقال: حسن صحيح( • Terjemahan: Daripada „Umar bin al-Khattab RA katanya: Ketika kami duduk di sisi Rasulullah صلى الله عليه وسلم pada suatu hari, tiba-tiba muncul kepada kami seorang lelaki. - Lalu dia bertanya mengenai Islam, Iman dan Ihsan - . Kemudian dia bertanya: “Maka, khabarkan kepadaku tentang Ihsan”. Jawab Nabi صلى الله عليه وسلم” :Kamu menyembah Allah seolah-olah kamu melihat-Nya, maka sekiranya kamu tidak dapat melihat-Nya, maka sesungguhnya Dia melihatmu.” (Riwayat Muslim, Abu Dawud, al-Tirmizi dan al-Nasa‟i)
Kitab Dalil dalam Disiplin Tasawuf 1. al-Arba‘un fi al-Tasawwuf oleh Imam Abu ‘Abd alRahman al-Sulami. (w. 412H) 2. Kitab al-Arba‘in ‘ala Mazhab al-Mutahaqqiqin min alSufiyyah oleh al-Hafiz Abu Nu‘aim al-Asbahani. (w. 430H) 3. Ihya’ ‘Ulum al-Din oleh Imam al-Ghazali. (w. 505H). (Hadis-hadisnya tidak ditakhrijkan, dan takhrij yang masyhur ialah takhrij al-Hafiz al-’Iraqi dan al-Hafiz alZabidi. Meskipun ia bercampur dengan riwayat sangat daif, munkar dan seumpamanya, namun ia tidak menjejaskan dalil usul. al-‘Allamah Syams al-Din al- ‘Ajluni al-Bilali (w. 820H) berjaya meringkaskannya dengan memberi tumpuan kepada hadis yang sahih dan hasan sahaja dalam kitab Qut al-Ahya’ min Kitab al-Ihya’) 4. ‘Awarif al-Ma‘arif oleh Imam as-Suhrawardi (w. 632H). 5. Riyad al-Salihin oleh Imam al-Nawawi (w. 676H).
5. Lawaqih al-Anwar al-Qudsiyyah fi al-‘Uhud alMuhammadiyyah oleh Imam al-Sya‘rani. (w. 973H) 6. A‘zab al-Masalik al-Mahmudiyyah ila Manhaj alSadat al-Sufiyyah oleh Syeikh Mahmud Muhammad Khattab al-Subki. (w. 1352H) 7. al-Tasyarruf bi Ma‘rifah Ahadith al-Tasawwuf oleh Maulana Asyraf ‘Ali al-Thanwi. (w. 1362H). Hadishadis diambil daripada kitab Takhrij al-Ihya’ oleh al-‘Iraqi dan lain-lain. 8. al-I‘lam bi anna al-Tasawwuf min Syari‘at al-Islam oleh al-Sayyid ‘Abdullah bin al-Siddiq al-Ghumari. (w. 1413H). Beliau membawakan 10 hadis utama yang cukup penting.
DALIL AMALAN TASAWUF DAN TAREKAT DARIPADA AL-QURAN DAN SUNNAH
Suhbah (Syeikh dan Murid) • Antara rukun utama dalam amalan tasawuf dan tarekat ialah suhbah (perdampingan) antara syeikh dan murid. Maka, dengan adanya pertalian antara syeikh dan murid berlaku proses ittiba‘ dan iqtida’ (mengikut contoh tauladan). • Dalil: ٓ ذ ْ • لبي هللا رؼبٌٝ: ))ٌَمَ ُ ّللا َٝ َِ ؤ ِِِٕ١َٓ ّ َػٍ ْ ُ ْ اٌ ْ ُ إ ثَ َؼ َث ِر ْ ِٙ ٓ ْ ًل ِِ عٛ ُ ُ فِ١َ س ِغ ِٙ ْ ُ ٔف ْ أ ٛ َ ُ زٍ ْ َ٠ ُ ْ ِٙ ١ َػٍَ آ٠َبرِ ِٗ ْ ُ ْ ِٙ و١ ِّ ُ َض ُ ٙ ُ ّ ُ ُ ٠َٚ ِّ ُ َؼٍ َة ٠َٚ ِىزَب ْ اٌ ى َّخَ ْ ِح ْ َٚ ((. )آي ػّشاْ: 164 )اٌ َي • لبي هللا رؼبٌٝ: )) ٛ َعٝ ب ٌَُٗ ًْ لَ ِ ؼ َه ُ ُ َ٘ ِ ج ر ْ أ ٝ َ ْ َػٍَ َ َّ ِٓ أ ِّ ّ َذ رُ ب َؼٍ ْ ّ ِِ ذا((. )اٌىٙف: 66ِّ ) ْشً س ػٍ ُ ُ ُّ َٙب • لبي هللا رؼبٌٝ: ))٠َب ٠ أ ِز٠َ َٓ ٛا ُ َِ اٌ ٕ ٛا ّللاَ آ ار مُ ٛا ُ وٛٔ ُ صب ِدلِ١( .))َٓ اٌزٛثخ: 119َ َِ َٚ )غ اٌ غ ْ ِ ج ًَ • لبي هللا رؼبٌٝ: }ٚار ٟ{ )ٌمّبْ: 15) َِٓ أٔب َة إٌ عج١
• Perdampingan Sahabat secara umum dengan Baginda Nabiصلى الله عليه وسلم. • Perdampingan Ahli Suffah secara khusus dengan Baginda Nabiصلى الله عليه وسلم. ة ص َحب ُ ْ ذ َوب َْ ْ • ػٓ أثٟ ٘ش٠شح سظٟ ّللا ػٕٗ لبي: "ٌَمَ ب أ ِخ َ جلً ُ جِؼ١َ َٓ س ْ َع صف ْ اٌ ُّ َِ ُٙ ُ ٌ س ِد٠َخ ْ أ ". َ )أخشخٗ اٌسبوُ فٟ اٌّغزذسن، ٚلبي: ٘زا زذ٠ث طس١ر ػٍٝ ششؽ اٌش١خ١[ )ٓ سِد٠َخ ْ أ : خّغ َ ِداء س [ "رأٍِذ ٘زٖ األخجبس اٌٛاسدح فٟ أً٘ اٌظفخ، فٛخذرُٙ ِٓ • لبي اإلِبَ اٌسبوُ إٌ١غبثٛسٞ: ٚسػب ٚرٛول ػٍٝ هللا ػض ٚخً ِٚلصِخ ٌخذِخ هللا ٚسعٌٛٗ أوبثش اٌظسبثخ سػٟ هللا ػُٕٙ طٍٝ هللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ، اخزبسٖ هللا رؼبٌٝ ٌُٙ ِب اخزبسٖ ٌٕج١ ٗطٍٝ هللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ ِٓ اٌّغىٕخ ٚاٌفمش ٚاٌزؼشع ٌؼجبدح هللا ػض ٚخً ٚرشن اٌذٔ١ب ألٍ٘ٙب، ُٚ٘ اٌطبئفخ إٌّزّ١خ إٌ١ُٙ ثؼذ ، ً ْ فّٓ جشٜ ػٍٝ عٕزُٙ ٚصجشُ٘ ػٍٝ رشن اٌذٔ١ب ٚاألٔظ ثبٌفمش اٌصٛف١خ لشٔب ٍ لش ٚرشن اٌزؼشض ٌٍغؤاي، فُٙ فٟ وً ػصش ثأً٘ اٌصفخ ِمزذْٚ، ٚػٍٝ خبٌمُٙ ِزٛوٍْٛ". ا٘
ْ ذ سظٟ ّللا ػٕٗ، ٍ١ ػجَ ْ ُ ِٓ ث ْ َعبٌَخَ ٓ فَ ْ • َػ َ عٛ َي ِ أ ُ ٝ َس ّللا ُ ّللا َصٍ ِٗ ١ ْ َػٍَ َ ُ َٚ َعٍ : َوب َْ ا إ ٝ ِرَ َصٍ ِط ب ش ِبٌٕ ي ث ٠ِ َخ ُّ ٓ ِس َجب ْ ُ َِ ِِ زِ ِٙ ْ ٌ َخ َصب َص ِخ ب ْ صَل ِح ِِ َٓ ا ُ لَ فِٟ اٌ ْ ٘ ُ ة ُ َٚ ص َحب ْ ٝ أ ِخ، َ َحز صف ٛ َي اٌ ُّ ٠َمُ ة ػ َشا ُ ْ َ ٓ ُ ؤَل ِء َجبِٔ١ ُ ْأل : َ٘ ٚ ا ْ َِ َ ،َْ ٛ ُ َِ أ َجبٔ ا ِرَ ئ َ ٝ ُي ِ ف َصٍ عٛ ُ ٝ َس ّللا ُ ّللا َصٍ ِٗ ١ ْ َػٍَ َ ُ ٔ َص َش َف َٚ َعٍ ْ ا ُ ْ ِٙ ١ ْ ٌَِ َي إ مَب َ َْ ٛ ٛ ْ ّ ف : "ٌَ ُ ؼٍَ ب ْ رَ ْ َِ َٕذ ِ ْ ىُ ِػ ّللا ٌَ ُ ُ ْ جزُ حجَ ْ ْ َ ْ َأل ْ َ دٚا ض َدا ُ أ رَ ْ بلَخً ". )سٚاٖ اٌزشِزٞ، فَ َٚ َحب َجخً ٚلبي: زذ٠ث زغٓ طس١ر( ]اٌخظبطخ: اٌفبلخ ٚاٌدٛع اٌشذ٠ذ[ • Perdampingan Tabiin secara umum dengan Sahabat RA. • Perdampingan syeikh dan murid secara konsisten dalam tradisi pengajian dan kerohanian Islam.
Kepentingan syeikh • Kata Abu ‘Amr al-Zujaji (w. 348H): رجالا بلغ أعلى المراتب والمقامات حتى يكشف لو عن الغيب، وال يكون لو أستاذ لم يجىء منو "لو أن شيء". Terjemahan: “Kalaulah seorang lelaki mencapai martabat dan maqam yang paling tinggi hingga tersingkap kepadanya hal ghaib, namun tiada baginya seorang ustaz (guru) pun, maka tidak akan datang daripadanya sesuatu apa pun”. (Risalah alMalamatiyyah oleh Imam as-Sulami) • Kata Imam al-Qusyairi (w. 465H) dalam Risalahnya: دة ثش١خ؛ ٠دت ػٍٝ اٌّش٠ذ أْ ٠زأ َّ ُفٍر أثذا. ٘زا أثٛ ٠ض٠ذ اٌجغطبِٟ فاْ ٌُ ٠ىٓ ٌٗ أعزبر ال ٠ ٠مٛي: "ِٓ ٌُ ٠ىٓ ٌٗ أعزبر فاِبِٗ اٌش١طبْ". Terjemahan: “Wajib bagi murid berta’addub dengan seorang syeikh, maka sekiranya dia tidak mempunyai guru, dia tidak akan berjaya selamanya. Ini Abu Yazid al-Bustami (w. 261H) berkata: Sesiapa yang tidak mempunyai guru, maka imamnya adalah syaitan”.
• Imam Abu al-‘Abbas al-Mursi (w. 686H) berkata: ن ال شيخ لو في ىذا الشأن ال يفرح بو " َ كل م ". Terjemahan: “Setiap orang yang tidak mempunyai syeikh dalam bidang ini, maka janganlah berasa gembira dengannya”. • Imam ‘Afifuddin al-Yafi‘i (w. 768H) menukilkan daripada ulama sufi, kata mereka: ن ال شيخ لو، فالشيطان شيخو " َ م ". Terjemahan: “Barangsiapa yang tidak mempunyai syeikh, maka syaitan adalah syeikhnya”. (ar-Risalah al-Makkiyyah fi Tariq as-Sadat as-Sufiyyah)
Ta’sil usul tasawuf daripada kisah Nabi Musa AS dan Nabi Khidir AS: 1 .ثجٛد حم١خ اٌؼٍُ اٌٍذٟٔ، ٚ٘ٛ اٌؼٍُ ِٓ جٙزٗ ّ اٌخبص اٌزٞ ل ٠ؼٍُ إل ُ َّٕبٖ رؼبٌٝ؛ } ْ َّ ٓ َٚ َػٍ ِِ ب ْ َّ ذٔ ّ ٌ ب َ ُ ِػٍ {. ْ 2 .صذق اٌؼجٛد٠خ هلل رؼبٌٝ ٚاٌمشة ِٕٗ ثبٌزضاَ ِٕٙبجٗ اٌمٛ٠ٚ ُارجبع صشاغٗ اٌّغزم١ ،ُحزٝ رزّخط ػجٛد٠خ اٌؼجذ ٌغ١ذٖ ِٚٛلٖ، ف١مشثٗ ِٕٗ ٚ٠ذٔ١ٗ ٚ٠ٕغجٗ ٌجٕبثٗ األػٍٝ ٚ٠ؤر١ِٓ ٗ َٛ َخَذا سحّزٗ سرجخ اٌٛل٠خ اٌىجشٜ؛ }فَ ذا ج ْ ٓ َػ ُ ِِ ب ْ ِػجَب ِدَٔ بٖ َٕ١ آرَ ْ ز َّخ ْ ٓ َس ِِ ب ْ ِذَٔ ِػٕ {. ْ
ّٗ ػض ٚجً. 3 .رحم١ك شخص١خ ع١ذٔب اٌخعش ػٍ١ ٗاٌغلَ ٚاٌزٕٛ٠ ٗثّشرجزٗ ِٚىبٔزٗ ِٓ سث : ))لبي األوثشْٚ ِٓ لبي اإلِبَ إٌٛٚٞ )د 676٘ـ( فٟ "رٙز٠ت األعّبء ٚاٌٍغبد" اٌؼٍّبء: ٘ٛ زٟ ِٛخٛد ث١ ٓأظٙشٔب، ٚرٌه ِزفك ػٍ١ ٗػٕذ اٌظٛف١خ ٚأً٘ اٌظلذ ٚاٌّؼشفخ، ٚزىب٠برُٙ فٝ سؤ٠زٗ ٚاالخزّبع ثٗ ٚاألخز ػٕٗ، ٚعإاٌٗ ٚخٛاثٗ، ٚٚخٛدٖ فٝ اٌّٛاػغ اٌشش٠فخ ِٚٛاؽٓ اٌخ١ش أوثش ِٓ أْ رسظش، ٚأشٙش ِٓ أْ رزوش. لبي اٌش١خ أثٛ ػّشٚ اثٓ اٌظلذ فٝ فزبٚ٠ ٛ٘ :ٗزٟ ػٕذ خّب٘١ش اٌؼٍّبء ٚاٌظبٌس١ٚ ٓاٌؼبِخ ِؼُٙ فٝ : رٌه. لبي: ٚئّٔب شز ثأىبسٖ ثؼغ اٌّسذث١ٌٚ .))ٓفظٗ فٟ "ششذ طس١ر ِغٍُ" س ب ِء ُ ٛ ُ ّٙ ْ خ ُ (( َّ ؼٍَ ُ ْ اٌ ٝ َ ُ َػٍ ٗ َّ ٔ د َ خٛ ُ ٛ ْ ٟ ١ َِ َٓ أ َز ثَ َٔب ْ ِ ش ُ ظٙ أ...((. َ ْ 4 .ثجٛد ِششٚػ١خ رجؼ١خ اٌّش٠ذ ٌٍش١خ اٌّششذ فٟ غش٠ك ّللا ػض ٚجً، ٚاٌغؼٟ إٌ١ٌ ٗ١غٍه ثٗ عج١ ًاٌزحم١ك، ٌٚ١ؼٍّٗ ػٍَٛ اٌّٛا٘ت ٚاألعشاس ثؼذ رصف١خ اٌجبغٓ ٚرجش٠ذ إٌفظ ّ َذ ْ ِّ ػٍ ّب ُ َّ ِِ ِٓ َّ ِّ َؼٍ ُ ْ ر ْ َ ؼ َه َػٍَٝ أ ُ ِ ج َّ ر َ ِٛ َعٝ َ٘ ًْ أ ُ ُ ٚرطٙ١ش اٌمٍت ِٓ اٌؼلئك اٌجغذأ١خ؛ }لَب َي ٌَٗ ذا ش ْ " دً؛ لبي إٌجٟ صلى الله عليه وسلم: ُّ س {. )ٚرزسمك ثبٌظجش اٌىبًِ ٚػذَ اٌزؼ ُ ُ ُ ش َز هللا ٝ ٠ْ ُ َ َّ ِٛ َع ُ دَٔب ْ َٛ ِد َ ٛ ْ ٌ ٌ َطجَ َش ٝ َ َّ ٓ ب َزز ْ ١َٕب ِِ ْ ض َػٍَ ُمَ َّ ٠ َّ ِ٘ ِ ِش ْ أ " – سٚاٖ اٌجخبسٞ( َ
5 .ثجٛد وشاِبد األٌٚ١بء ِٚىبشفزُٙ ثبٌّغ١جبد اٌزٟ عزش٘ب ّللا رؼبٌٝ ػٓ اٌّحجٛث١ِٓ ٓ ػبِخ اٌخٍك ػٍٝ ِب شبء ّللا رؼبٌٝ. )ػٍٝ سأٞ َِٓ لبي ثٛال٠خ اٌخؼش( 6 .ثجٛد أٔٗ ل ِخبٌفخ ث١ ٓاٌشش٠ؼخ ٚاٌحم١مخ، ٚل ث١ ٓاٌظب٘ش ٚاٌجبغٓ ػٍٝ اٌحم١مخ، ٚأْ حم١مخ اٌؼللخ ث١ ٓاٌشش٠ؼخ ٚاٌحم١مخ إّٔب ٟ٘ اٌزلصَ أٚ الرحبد. 7 .إْ اٌّمصذ األعّٝ ٌٍغبٌى١ٌ ٓطش٠ك ّللا رؼبٌٝ ٘ٛ اٌٛصٛي إٌٝ ّللا رؼبٌٝ، أٞ إٌٝ ِمبَ اٌشظب، ٘ٛ رسٚح اٌغؼبداد، ٚرزحمك ثبٌؼجٛد٠خ اٌىبٍِخ هلل رؼبٌٝ.
Sanad Tareqat • Kebanyakan sanad tareqat sampai kepada Saidina ‘Ali bin Abi Talib RA, manakala sebahagiannya sampai kepada Saidina Abu Bakr as-Siddiq RA dan sahabat yang lain. 1) Sanad kepada Saidina Abu Bakr as-Siddiq RA: • Kebanyakan sanad Tariqat Naqsyabandiyyah (nisbah kepada Imam Syah Naqsyaband; w. 791H) menyebut pengambilan Abu ‘Ali al-Farmadi (w. 473H) daripada Abu al-Hasan al-Kharqani (w. 425H) daripada Abu Yazid al-Bistami (w. 261H) daripada Jaafar as-Sodiq (w. 148H) (sampai kepada Saidina Abu Bakr asSiddiq RA). (lihat: Rasyahat ‘Ayn al-Hayah oleh Syeikh Husain al-Kasyifi al-Harawi [w. 910H], h. 17-18; as-Salsabil al-Ma‘in oleh Syeikh Muhammad bin ‘Ali as-Sanusi [w. 1276H], h. 76)
• Menurut al-Hafiz Ahmad as-Siddiq al-Ghumari dalam “al-Burhan al-Jaliy” (h. 154), semua sanad yang sampai kepada Saidina Abu Bakr as-Siddiq RA adalah terputus. • Namun, keterputusan sanad ini secara zahir memang telah diketahui dan diakui oleh ahli Tariqat Naqsyabandiyyah sendiri sejak dahulu, serta menyatakan ia hanya bersambung secara rohani sahaja. (lihat: Dr. Abdul Manam bin Mohamad. Tariqat Naqsyabandiyyah: Perkembangan dan Sumbangan Ikhwannya di Malaysia, h. 46 – dalam Munaqasyah Sufi Peringkat Kebangsaan 2004) • Ijtimak rohani adalah harus dan muktabar di sisi ulama sufi. Sanad rohani ditonjolkan sebagai satu ciri khas Tariqat Naqsyabandiyyah. Maka, keistimewaan yang dimaksudkan adalah persambungan rohani ini, walaupun sanad terputus secara zahir.
• Namun, Syeikh Zahid al-Kawthari dalam kitab “Irgham al-Murid” (h. 35-37) menukilkan satu sanad muttasil daripada kitab “Tibyan Wasa’il al-Haqa’iq” oleh Syeikh Muhammad Kamaluddin al-Hariri (w. 1299H). Iaitu pengambilan Abu alHasan al-Kharqani [daripada Abu al-Muzaffar al-Tusi daripada Abu Yazid al- ‘Isyqi daripada Muhammad al-Maghribi] daripada Abu Yazid al-Bistami [daripada ‘Ali al-Rida daripada Musa al-Kazim] daripada Jaafar as-Sodiq. • Jika sanad muttasil Abu al-Hasan al-Kharqani yang dinukilkan oleh Syeikh al-Hariri ini sahih, maka ia dapat menguatkan kemuttasilan sanad rohani berkenaan.
2) Sanad kepada Saidina ‘Ali bin Abi Talib RA: • Kebanyakan sanad tariqat sampai kepada Saidina ‘Ali bin Abi Talib RA, termasuk sanad kedua bagi Tariqat Naqsyabandiyyah. • Misalnya, sanad Imam Syah Naqsyaband turut muttasil melalui pengambilan Abu ‘Ali al-Farmadi (w. 473H) daripada Abu al-Qasim al-Kurkani (w. 450H) daripada Abu ‘Uthman al-Maghribi (w. 373H) daripada Abu ‘Ali al-Katib (w. 341/343H) daripada Abu ‘Ali ar-Ruzbari (w. 322/323H) daripada Junaid al-Baghdadi (w. 298H) (sampai kepada Saidina ‘Ali bin Abi Talib RA). • Kata Imam Waliyullah ad-Dihlawi (w. 1176H) dalam “al-Qawl al-Jamil”: فٙزٖ عٍغٍخ اٌصحجخ، ل شهّ فٟ صحزٙب ٚارصبٌٙب. Terjemahan: “Maka, ini adalah silsilah perdampingan (guru-murid) yang tiada syak lagi akan sahihnya dan bersambungnya”.
Sama‘ al-Hasan al-Basri daripada Saidina ‘Ali RA • Ulama hadis berselisih pendapat mengenai sama‘ al-Hasan al-Basri daripada Saidina ‘Ali RA. Kata al-Hafiz al-Suyuti dalam Ithaf al-Firqah bi Rafw al-Khirqah (lihat al-Hawi, 2/191): 1- “Sekumpulan huffaz mengingkari sama‘ al-Hasan al-Basri daripada ‘Ali bin Abi Talib RA. Ini dipegang oleh sebahagian mutaakhirin, lalu ia mencalarkan jalan riwayat pemakaian khirqah. 2- Sekumpulan huffaz pula menyabitkannya, dan pendapat ini yang rajih (kuat) di sisiku kerana beberapa sebab. Ia juga telah dirajihkan oleh al-Hafiz Dhiya’ al-Din alMaqdisi di dalam kitab al-Mukhtarah. Kata beliau: “al-Hasan bin Abi al-Hasan (Yasar) al-Basri daripada ‘Ali RA, dan ada dikatakan beliau tidak mendengar daripadanya”. Ibarat ini diikuti oleh al-Hafiz Ibn Hajar di dalam kitab Atraf alMukhtarah.”
Antara karya mengenainya: 1. Ithaf al-Firqah bi Rafw al-Khirqah (الخرقة برفع الفرقة إتحاف (dan Sanad Lubs alKhirqah wa al-Talqin wa al-Suhbah oleh al-Hafiz al-Suyuti (w. 911H). Hafiz-al oleh) البرهان الجلً فً تحقٌق انتساب الصوفٌة إلى علً) Jaliy-al Burhan-al. 2 Ahmad bin al-Siddiq al-Ghumari (w. 1380H). oleh) در السحابة فً صحة سماع الحسن البصري من جماعة من الصحابة) Sahabah-al Durr. 3 Syeikh Abu al-Khair Ahmad bin ‘Uthman al-‘Attar al-Ahmadi al-Makki (w. kirakira 1335H) 4. al-Qawl al-Jaliy (ًعل من الحسن سماعً فً الجل القول (oleh Syeikh Hamud bin Khalid Al Rumaizan (2008). 5. Istifadah Imam Hasan al-Basri daripada Sayyidina Ali RA oleh Mufti al-A‘zam Rashid Ahmad Ludyānwi (terjemahan Maulana Aswadi al-Mujadiddi) 6. dan sebagainya.
Manhaj Ahli Sufi • روش اإلِبَ إٌٛٚٞ فٟ وزبة "اٌّمبصذ فٟ اٌزٛح١ذ ٚاٌؼجبدح ٚأصٛي اٌزصٛف" إٌّغٛة إٌ١( ٗص 20ٚ( )وزا اإلِبَ أزّذ صسٚق اٌفبعٟ فٟ "سعبٌخ أطٛي اٌطش٠ك"(: أصٛي غش٠ك اٌزصٛف خّغخ: 1 .ـ رمٜٛ هللا فٟ اٌغش ٚاٌؼلٔ١خ = ٚرزسمك ثبٌٛسع ٚاالعزمبِخ. 2 .ـ ٚارجبع اٌغٕخ فٟ األلٛاي ٚاألفؼبي = ٚ٠زسمك ثبٌزسفع ٚزغٓ اٌخٍك. 3 .ـ ٚاإلػشاع ػٓ اٌخٍك فٟ اإللجبي ٚاإلدثبس = ٚ٠زسمك ثبٌظجش ٚاٌزٛوً. 4 .ـ ٚاٌشػب ػٓ هللا فٟ اٌمٍ١ٚ ًاٌىث١ش = ٚ٠زسمك ثبٌمٕبػخ ٚاٌزفٛ٠غ. 5 .ـ ٚاٌشخٛع ئٌٝ هللا فٟ اٌغشاء ٚاٌؼشاء = ٚ٠زسمك ثبٌشىش فٟ اٌغشاء، ٚاالٌزدبء ئٌ١ ٗفٟ اٌؼشاء.
اٌّمبِبد ]اٌغٍٛو١خ[ رثّش األحٛاي ]اٌمٍج١خ[ ]ِٓ "ِذخً إٌٝ اٌزصٛف اإلعلِٟ" ٌغ١ذٞ أ.د. ػٍٟ جّؼخ[ اٌّمبِبد األزٛاي اٌزٛثخ ِسجخ هللا اٌٛسع اٌشٛق اٌض٘ذ اٌٙ١جخ اٌظجش األٔظ اٌفمش اٌمشة اٌشىش اٌس١بء اٌخٛف اٌغىش اٌشخبء اٌٛطٛي اٌزٛوً اٌفٕبء اٌشػب اٌجمبء
• Maqamat dapat dicapai dan diperolehi dengan menyempurnakan amalan ibadah fardhu dan menekuni amalan ibadah sunat, seperti solat, puasa, membaca al-Quran, zikir, doa dan lain-lain. • Sabda Nabi صلى الله عليه وسلم: ّب َّ ٟ ِِ َّ ٌَ ِ ت ئ َّ َز َ ء أ َش ْٟ ِ ٟ َػْجِذٞ ث َّ ٌَ ِ ش َة ئ ٌ َس ْش ِة، َٚ َِب رَمَ َّ ْ ب ِ ث ُ ٗ ُ ٔز ب، فَمَ ْذ آ َرْ َِ ْٓ َػب َدٜ ٌِٟ ٌَِٚ١ ّ "ئْ هللا رؼبٌٝ لبي: ذ ُ َش ْػ زَ اف ْ١ْ ،ِٗ ٟ َضا ُي َٚ َِ َػٍ ب َ َّ ة ٌَ ُ ش ِ ٠َ َػْجِذٞ ٠َزَمَ َّ َٛافِ ًِ ئ َّ بٌٕ ِ ، ُ ٗ َّ ٝ ِزج َّ ث َزز ُ َر أ ا ِ ُ ٗ ُ فَا ْزجَ ْجز َ ذ أ ُوْٕ ُ ِزٞ ُ َع َّْؼٗ َّ غ ٠ْ ،ِٗ َغ َّ اٌ ُ ِ ث ُ َٚ ِزٞ ثَ َظ َشٖ َّ ش ِٗ، ُ ُْج ِظ اٌ ٠ ِ ُ َٚ ِٟ ث ٠َ َذٖ ز َّ اٌ ٠ْ َج ِط ُش َٙب، ِ ُ َٚ ِٟ ِس ث ْخٍَٗ ز َّ اٌ ٠ِ ّْ َشٟ َٙب، ِ ث ْْ ِ َٚ ِٟ ئ ٌَٕ َ ، ُ َعأ ٗ َّ ْػ ِط١َٕ ُ َأل ْٓ ٌََٚئِ ُ َؼب َرِٟٔ ا ْعزَ ٗ َّ ِػ١َزٔ ُ َأل ". )سٚاٖ اٌجخبسٞ( "آرٔزٗ" أػٍّزٗ ثأٟٔ ِسبسة ٌٗ. Terjemahan: Allah Taala berfirman: “Sesiapa yang memusuhi wali-Ku, maka Aku akan umumkan perang kepadanya. Dan tidaklah hamba-Ku mendekatkan diri kepada-Ku dengan sesuatu yang lebih Aku sukai daripada perkara yang telah Aku fardukan kepadanya. Dan hamba-Ku sentiasa terus mendekatkan diri kepada-Ku dengan amalan sunnah, sehingga Aku mencintainya. Maka, apabila Aku sudah mencintainya, maka Akulah pendengarannya yang ia mendengar dengannya, dan pandangannya yang ia memandang dengannya, dan tangannya yang ia memegang dengannya, dan kakinya yang ia berjalan dengannya. Sekiranya ia meminta kepada-Ku, nescaya Aku akan berikan kepadanya, dan sekiranya ia meminta perlindungan kepada-Ku, nescaya Aku akan melindunginya”. (Riwayat al-Bukhari)
Zikr Allah • Ulama sufi bersepakat bahawa amalan ibadah sunat yang paling singkat, ringan dan mudah untuk mencapai maqamat dalam rangka mendekatkan diri kepada Allah SWT ialah zikir (termasuk selawat, istighfar, doa dan munajat). • Dalil: شِٟٚٔ وُ • لبي ّللا رؼبٌٝ: )) ُ ْ بر ُ فَ وْ ُ ش وْ ُ ْ ر َ شٚا ىُ شٚ ِْ ٌ َل َٚ ِٟ أ ا ْشُ ُ ُ ((. )اٌجمشح: 152َٚ ) ىف رَ ْ ٠َٙ ب • لبي ّللا رؼبٌٝ: ))٠َب ُّ أ ِز٠َ َٓ ٛا ُ َِ اٌ ٕ شٚا وُ آ ُ ْ ّللاَ ار شا وً ْ شا ً ُ َو * ِر ثِ١ حٖٛ ُ ِّ َٚ َعج ىَشحً ًل ْ ُ ِص١ ث َ َٚ ((. أ )42-41 :األزضاة) ش ٍ غ ْ ُ ِٓ ث ث ّللاِ ْ جِذ ْ ٓ َػ ْ ّللا َس ِظ ُ َٟ • َػ ُٕٗ ْ ْ َػ ، ًل َ ج ُ َي أ َس عٛ َي ِ، لَ: ٠َب ب ُ ّللا َس ْ عَلَِ إ َش َشائِ َغ ِ ْ ِ ذ إل ْ ْ ا لَ د ْ َش ُ ٟ َوث ، شِٟٔ ْ َػٍَ ِ خج ْ َ أ ء َ ٍ ٟ ف َش ْ ث ِ ُ ث رَ َشج أ ِٗ، َ ِ َي ث ُي لَ: "َل ب ًب َضا َه ج ُ غ ٠َ ٌِ َغبٔ ْ ٓ ْ و ِش َس ِِ ْ ّللا". )سٚاٖ ِر ِ اٌزشِزٞ ٚلبي: زذ٠ث زغٓ(
• ػٓ أثٟ اٌذسداء، سظٟ ّللا ػٕٗ لبي: لبي سعٛي ّللا صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ: " َل َ ُ أ ىْ ِّئُ ُ َٔج ُ أ ِش ١ َخْ ِ ُ ث ، ىْ ُ ػ َّبٌِ ْ َ ص َوب َ٘ب أ ْ َ َٕذ َٚأ ْ ُ ْ ى ِػ ُ ٍَِِ١ِ ى ، ِؼ َٙب سفَ ْ َ ُ، أ ْ ى َٚ فِٟ ُ ش ١ ُ َخ َدَس َجبرِ ْ ْ َٚ ٓ ْ ى ِِ ِق ٌَ ُ ب ٔفَ ْ إ َ٘ ِت ِ اٌز ِق، َٛ ِس ْ ش اٌ ١ ْ ُ َخ َٚ ْ َٚ ْ ْ ٓ ْ ى ِِ ُ ٌَ َ ٛا ْ أ مَ ْ ُ رٍَ ، وْ ٛا ُ ُ ٚ ث ذ ُ ْع ِش َػ زَ ُ فَ ْ ٙ ُ ػَٕبلَ ْ َ ٛا ُ ُ؟ ِش أ ث ى َٚ٠ْ َع ْ ُ ػَٕبلَ ْ أ " َ ٛا ُ َي لَ: ثٍََٝ، بٌ ". )سٚاٖ ِبٌه ٚأزّذ ٚاٌزشِزٞ ٚاٌسبوُ، ٚلبي: ب َؼبٌَٝ ّللاِ رَ ش وُ لَ: " ِرْ طس١ر اإلعٕبد( "أفؼً اٌزوش: ال ئٌٗ ئال هللا" )سٚاٖ اٌزشِزٞ ٚزغٕٗ(. لبي اإلِبَ اٌمطت إٌٛٚٞ فٟ ٚ • ّ هللا(( سأط اٌزوش، ٌٚزٌه اخزبس اٌغبدح األخٍخ ِٓ طفٛح ٚ))ال ئٌٗ ئال " وزبة األروبس: ّ هللا(( ألً٘ اٌخٍٛح، ٘زٖ األِخ، أً٘ رشث١خ اٌغبٌى١ٚ ٓرأد٠ت اٌّش٠ذ٠ ٓلٛ َي: ))ال ئٌٗ ئال ٚأِشُٚ٘ ثبٌّذاِٚخ ػٍ١ٙب". ا٘ـ
• Imam al-Sanusi dalam Syarh Umm al-Barahin menerangkan, antara faedah menekuni zikir kalimah La ilaha ill Allah (هللا إال إله ال (ialah terhasilnya sifat zuhud, tawakal, malu, kaya hati, bergantung penuh kepada Allah dalam segala hajat, tidak mengutamakan diri, berbuat ihsan kepada orang lain tanpa mengharap balasan, syukur dan sebagainya (daripada maqamat yang dijelaskan). • Contoh usaha bagi mencapai maqamat, munajat Nabi Adam AS dan Hawwa AS: ْ َخب ِع ِش )) ٠َٓ ٓ ِِ َٓ اٌ ىَٛٔ َّٕب، ٌََٕ ُ ْ ش َح ْ َٚرَ ش ٌََٕب غفِ ْ ُ رَ ْ ْ ٌَ ْ ْ ِ َغَٕب، َٚإ ُ ٔف ْ َ َّٕب أ ْ ٍَ َٕب ظَ لَ((. بَل َسث )األػشاف: 23) • ف١ٙب: 1 .اٌزٛثخ 2 .اٌفمش 3 .اٌخٛف 4 .اٌشخبء 5 .اٌزٛوً 6 .اٌظجش 7 .اٌشػب 8 .اإلخلص 9 .اٌزٛاػغ 10.اٌظذق
Majlis Zikir • Selain zikir secara infiradi, ulama sufi juga mengambil berat dengan zikir secara jama‘i. • Dalil: ِ ْش َٔ ْف َغ َه َغ ِز٠ • َِ َٓ لبي ّللا رؼبٌٝ: )) َٚا ْصج ػٛ َْ ُ ٙ ُْ َذا ِح اٌ ٠ْ َذ ُ ِبٌْ َغ َسث ٟ ث َؼ ِش ِّ ذٚ َْ َٚاٌْ ُ ِش٠ ُ َٚ ْج َُٙٗ((. )اٌىٙف: ٠ )28 ِٟ • ػٓ ث ٘ َش ْ٠َ شحَ ٟ َ أ ُ ِ ث َ ٞ أ ِّ ذ ِس خ ْذ َٚ َعِؼ١ٍ ٙ َّ اٌ ب ْ ُ ُ ٔ َ َش ٝ ِٙ أ َذا ٟ َػٍَ ج ٝ ِ ِّ إٌ َصٍ ّللاُ ْ١ِٗ َػٍَ َ ُ َٚ َعٍ ُٗ ٔ َ َي أ ذ ب ُ ُ ْمؼ لَ: »َل ٠َ َ شٚ َْ ْٛ وُ ُ لَ ض ْ ً ٠َز ّللاَ َػ ل َٚ َج ِ ُ إ ُ ٙ ، ْز ُ َحف َىخُ ََّلئِ ُ اٌْ ُ ٙ ْز ُ َٚ ، َغ ِش١َ ش ْح ْذ َّخُ ُِِٙ اٌ ١ْ َػٍَ ، ََٚٔ َضٌَ غ ِى١َٕخُ ُ اٌ ُ ٘ ُ َوَش َٚرَ ُ«. )سٚاٖ ِغٍُ( َّ ْٓ ِػَْٕذٖ ّللاُ فِ١ ِٟ • ػٓ ث ٘ َش ْ٠َ شحَ سظٟ ّللا ػٕٗ، َ َي أ ُ َي لَ: ب ب ٟ لَ ُّ ِ ج صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ: َؼبٌَٝ: " َٔب إٌ ُي ّللاُ رَ ٛ ٠َمُ ٓ ْٕ أ َذ َ ِّ ِػ ظَ َػْجِذٞ ٟ، ِ ث َٔب َ َٚ َِ َؼُٗ أ ا إ َوَشِٟٔ ِرَ ْْ َوَشِٟٔ َ ِ ئ ر ، فَ َ ُٗ ر فِٟ َٔ ْف ِغ ِٗ، َوْشرُ ْْ َوَشِٟٔ َ ِ ر فِٟ َٔ ْف ِغٟ، َٚإ ل ر فِٟ َ ٍ َِ ، ُٗ َوْشرُ ش ر فِٟ َ ل ٍ ٍ َِ ٙ ُْ َخْ١ ". )أخشخٗ اٌجخبسٞ ِٚغٍُ( ْٕ ُ ِِ
Awrad dan Ahzab • Setiap tariqat juga mempunyai Awrad, Ahzab, Wazifah atau Ratib tertentu terdiri daripada nas yang ma’thur dan yang tidak ma’thur. • Dalilnya, keumuman perintah berzikir dan berdoa seperti: ىُْ ِج ْت ٌَ ُ • لبي هللا رؼبٌٝ: )) ْعزَ َ ػِٟٛٔ أ ُ ُ ا ْد ىُ ُ ُّ َي َسث ب َٚل ((. )غبفش: 60َ ) ْعٍِ ِٗ ّللاَ ِِ ْٓ فَ ٛا ُ • لبي هللا رؼبٌٝ: )) ٌ َ َٚ ((. )إٌغبء: 32 )ا ْعأ ِْ • لبي هللا رؼبٌٝ: )) ا َد َػب ِرَ ِع إ ذا ت َد ْػ َٛحَ اٌ ُ ِج١ ُ أ ((. )اٌجمشح: 186 ) ُ • ػٓ ػجبدح ثٓ اٌصبِذ سظٟ ّللا ػٕٗ أْ سعٛي ّللا صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ لبي: "ِب ػٍٝ األسض ِغٍ ع ثئثُ أٚ لط١ؼ ِخ ُ ٠ذػٛ ّللا ثذػٛ ٍح إلّ آربٖ ّللا رؼبٌٝ إ٠ب٘ب أٚ ص َش َف ػٕٗ ِٓ اٌغٛء ِثٍَٙب، ِب ٌُ ٠ْذ ". )سٚاٖ اٌزشِزٞ ٚلبي: زذ٠ث زغٓ طس١ر ش ". لبي: "ّللا أوث ُ ىثش ُ ً ِٓ اٌمَٛ: "إرا ٔ ". فمبي سج س ِحٍُ غش٠ت، ٚاٌسبوُ، ٚلبي: طس١ر اإلعٕبد، ولّ٘ب ِٓ سٚا٠خ ػجذ اٌشزّٓ ثٓ ثبثذ ثٓ ثٛثبْ ]اخزٍف ف١ٗ؛ ٚخلطخ ِىبٔزٗ فٟ اٌزمش٠ت: طذٚق ٠خطئ ٚسِٟ ثبٌمذس ٚرغ١ش ثأخشح[، لبي اٌدشازٟ: ٠ؼٕٟ هللا أوثش ئخبثخ. - إٌّزسٞ( )ٚاٌدشازٟ ٘ٛ اٌشاٚٞ ػٓ اٌّسجٛثٟ، رٍّ١ز اٌزشِزٞ(
• ػٓ أثٟ ٘ش٠شح سظٟ ّللا ػٕٗ لبي لبي سعٛي ّللا صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ: "إْ ّللا ػض ٓ ػجذٞ ثٟ، ٚأٔب ِؼٗ إرا دػبٟٔ". )سٚاٖ اٌجخبسٞ ِٚغٍُ ٚجً ٠مٛي: أٔب ػٕذ ظ ّ ٚاٌٍفع ٌٗ ٚاٌزشِزٞ ٚإٌغبئٟ اثٓ ِبخٗ( • ػٓ إٌؼّبْ ثٓ ثش١ش سظٟ ّللا ػّٕٙب ػٓ إٌجٟ صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ لبي: "اٌذػبء ٓ ْ شٚ َْ َػ ُ ِ ىج غزَ ْ ْ َ٠ َٓ ٠زِ ْ اٌ ِ ُ، إ ىْ ت ٌَ ُ ْ ِج عزَ ْ َ ػِٟٛٔ أ ُ د ُ ا ْ ىُ ُ ُّ َي َسث ب َٚلَ ، ثُ لشأ } ٘ٛ اٌؼجبدح" ِػجَب َدرِٟ ٛ َْ ُ خٍ ُ ذ ْ َ١ع َٓ َُ َ٠ َدا ِخ ِش { )غبفش: 60( .)سٚاٖ أثٛ داٚد ٚاٌزشِزٞ ٚاٌٍفع ٌٗ َج َٕٙ ٚلبي: زذ٠ث زغٓ طس١ر، ٚإٌغبئٟ ٚاثٓ ِبخٗ ٚاثٓ زجبْ فٟ طس١سٗ ٚاٌسبوُ ٚلبي: طس١ر اإلعٕبد( ُ أْ َِ • ػٓ أثٟ ٘ش٠شح سظٟ ّللا ػٕٗ أْ سعٛي ّللا صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ لبي: " ٓ شٖ َع ". )سٚاٖ اٌزشِزٞ شخبء ش ِٓ اٌذػبء فٟ اٌ ّ ُىث ْ ش ِة، فٍ١ ٠َغزج١َ ت ّللاُ ٌٗ ػٕذ اٌشذائذ ٚاٌ َىْ ٚاٌسبوُ ِٓ زذ٠ثٗ، ِٚٓ زذ٠ث عٍّبْ، ٚلبي: فٟ وً ِّٕٙب طس١ر اإلعٕبد(
ء • ػٓ أثٟ ٘ش٠شح سظٟ ّللا ػٕٗ لبي لبي سعٛي ّللا صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ: "ٌ١ظ شٟ أوش ََ ػٍٝ ّللا رؼبٌٝ ِٓ اٌذػبء". )سٚاٖ اٌزشِزٞ ٚلبي: غش٠ت، ٚاثٓ ِبخٗ ٚاثٓ زجبْ فٟ طس١سٗ ٚاٌسبوُ ٚلبي: طس١ر اإلعٕبد( • ػٓ أثٟ ٘ش٠شح سظٟ ّللا ػٕٗ لبي لبي سعٛي ّللا صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ: "ِب ِٓ ِغٍُ جٍٙب ٌٗ، ٚإِب أْ ِّ ؼ ُ ّبٖ، إِب أْ ٠ ّ أػطب٘ب إ٠ خ إل ٍ ت ٚج َُٙٗ هلل ػض ٚجً فٟ ِغأٌ ُ ٠ِ َٕص ذ ِخ َش٘ب ٌٗ فٟ ا٢خشح". )سٚاٖ أزّذ ثاعٕبد ال ثأط ثٗ. -إٌّزسٞ( َ٠
د ؼٛ ٍ ُ غ ْ ِٓ ث ّللاِ ْ جِذ ْ ٓ َػ ْ َي - سظٟ ّللا ػٕٗ - َِ • َػ ١َٕب ب ْ ٌَِ َذ إ ٌزَفَ ْ ُي ِ لَ: ا عٛ ُ ّللا - صٍٝ ّللا َس د, جَب ُ ِّ ١ د, َٚاٌط َٛا ُ صٍَ هللِ, َٚاٌ د ِ ب ُ ِح١ ًْ: اٌز ٍ١َمُ ُ فَْ وْ ُ ذ ُ َح َ ٝ أ را َصٍ َ ِ َي: »إ مَب ػٍ١ٚ ٗعٍُ - فَ َ ١َ ه َلُ ْ غ ٠َٙ ب اٌ ُّ َػٍَ َ ٟ أ ُّ ِ ج إٌ َّخُ ح ِ ْ ّللا َٚ َس ُٗ َ َوبرُ ُ ١َٕب َل َٚثَ َش , ْ غ َػٍَ ٝ اٌ ّللا ِػجَب ِ َٚ ِد َػٍَ صبٌِ ِح١,َٓ اٌ ذ ُ ْش َٙ َ ْ أ ْ َ ل َٗ أ ل ٌَِ ِ إ ُ إ ّللا, ذ ُ ْش َٙ َ ْ َٚأ َ ذا ّ أ ً ِ َح ُ ُٗ ُ ذٖ ُ ج ْ َػ ُ ُ عٌٛ , ُ َٚ َس ُ ػ َججَُٗ ْ ذ َػب ِء ش ِِ َٓ اٌُّ ْ ث ٌِ١َزَ َخ١ َ أ ِٗ ١ ْ ػٛ ٌَِ ُ ذ إ , ١ْ َ َ )ِٗ ١ ْ فَ ك َػٍَ َّ ِز ف «. ) ُ • لبي ع١ذٞ اإلِبَ ِسّذ صوٟ ئثشا٘١ ُفٟ أطٛي اٌٛطٛي )ص 80:) "ٚ٘زا فٟ طٍت اٌظلح، فى١ف ثبٌذػبء فٟ غ١ش٘ب؟" ، ٌٕٙبٖ إٌجٟ طٍٝ هللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ ػٓ لٌٛٗ "لٍٕب: ٌٚٛ وبْ غ١ش اٌٛاسد ِٕىشا ٚأٌضِٗ اٌّأثٛس ثبٌزاد، ٚ٘ٛ شٟء ٠غزس١ ًأٚ ٠ىبد!"
• لبي ع١ذٞ اإلِبَ ِسّذ صوٟ ئثشا٘١( ُص 79:) ")اٌذػبء ٘ٛ اٌؼجبدح(، عٛاء ِب خبء ػٍٝ ٌغبْ إٌجٟ طٍٝ هللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ أٚ ِطٍمب ِٓ وً ل١ذ. أٌغٕخ ِٓ ثؼذٖ ِٓ اٌظبٌس١ٌٚ .ٓزٌه وبْ اٌزشغ١ت ف١ٗ ٌُٚ ٠شد زشف ٚازذ ٠ٕض ػٍٝ زشِخ اٌذػبء ثغ١ش اٌٛاسد، ٚرٌه أْ اٌذاػٟ ئّٔب ٠جزغٟ ثذػبئٗ اعزجبق اٌخ١ش ٚفؼً هللا، }ٚأْ اٌفؼً ث١ذ هللا{، ٚال زشج ػٍٝ فؼٍٗ. ِطٍمب ثبٌزضاَ ٚاسد ٚال غ١ش ٚاسد، ال فٟ اٌمشآْ ٚال فٟ اٌسذ٠ث، فٍ١ظ ثّخ ششؽ . ٚرؼٍ١مب ٚششزب ٚ٘ٛ ث١ ٓأ٠ذ٠ٕب ِزٕب ٚال شه أْ اٌٛاسد أفؼً ٌّٓ لذس ػٍ١ٚ ،ٗاٌفبػً ال ٠زٕبفٟ ِغ اٌّفؼٛي". ا٘ـ
• ػٓ ػجذ ّللا ثٓ ثش٠ذح ػٓ أث١ ٗسظٟ ّللا ػّٕٙب أْ سعٛي ّللا صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ عّغ سجلً ٠مٛي: "اٌٍُٙ إٟٔ أعأٌه ثأٟٔ أشٙذ أٔه أٔذ ّللا، ل إٌٗ إل أٔذ، األحذ ً أحذ". فمبي: "ٌمذ عأٌ َذ ّللا ثبلعُ اٌصّذ اٌزٞ ٌُ ٠ٍذ ٌُٚ ٠ٌٛذ، ٌُٚ ٠ىٓ ٌٗ وفٛا األػظُ اٌزٞ إرا عئً ثٗ أػطٝ، ٚإرا دػٟ ثٗ أجبة". )سٚاٖ أثٛ داٚد ٚاٌزشِزٞ ٚزغٕٗ ٚاثٓ ِبخٗ ٚاثٓ زجبْ فٟ طس١سٗ ٚاٌسبوُ، ٚلبي: طس١ر ػٍٝ ششؽّٙب. لبي اٌسبفع أثٛ اٌسغٓ اٌّمذعٟ: ٚئعٕبدٖ ال ِطؼٓ ف١ ٌُٚ ،ٗ٠شد فٟ ٘زا اٌجبة زذ٠ث أخٛد ئعٕبدا ِٕٗ. -إٌّزسٞ( ٛ٘ٚ • ػٓ ِؼبر ثٓ ججً سظٟ ّللا ػٕٗ لبي: عّغ إٌجٟ صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ سجلً ج١َ ت ٌه، ًْ". )سٚاٖ اٌزشِزٞ ٚلبي: ٠مٛي: "٠ب را اٌجلي ٚاإلوشاَ". فمبي: "لذ اعزُ ف َغ زذ٠ث زغٓ(
• ػٓ أٔظ ثٓ ِبٌه سظٟ ّللا ػٕٗ لبي ِش إٌجٟ صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ ثأثٟ ػ١بػ ص٠ذ ثٓ اٌصبِذ اٌضسلٟ ٚ٘ٛ ٠صٍٟ، ٚ٘ٛ ٠مٛي: "اٌٍُٙ إٟٔ أعأٌه ثأْ ٌه اٌحّذ ل إٌٗ بْ، ٠ب ثذ٠غ اٌغّٛاد ٚاألسض، ٠ب را اٌجلي ٚاإلوشاَ". فمبي ّ بْ، ٠ب ِٕ ّ إل أٔ َذ، ٠ب حٕ سعٛي ّللا صٍٝ ّللا ػٍ١ٚ ٗعٍُ: "ٌمذ عأٌ َذ ّللا ثبعّٗ األػظُ اٌزٞ إرا دػٟ ثٗ أجبة، ٚإرا عئً ثٗ أػطٝ". )سٚاٖ أزّذ ٚاٌٍفع ٌٗ ٚاثٓ ِبخٗ، ٚسٚاٖ أثٛ داٚد ، ٟ، ٠ب ل١"َٛ ّ "٠ب ز ٚإٌغبئٟ ٚاثٓ زجبْ فٟ طس١سٗ ٚاٌسبوُ ٚصاد ٘إالء األسثؼخ: "أعأٌه اٌدٕخ، ٚلبي اٌسبوُ: طس١ر ػٍٝ ششؽ ِغٍُ، ٚصاد اٌسبوُ فٟ سٚا٠خ ٌٗ: ٚأػٛر ثه ِٓ إٌبس"(
Pencerahan dalil • Ini menunjukkan sebahagian sahabat Nabiصلى الله عليه وسلمberpendapat bahawa doa mutlak itu tidak sewajibnya dengan apa yang diajar atau disampaikan oleh baginda صلى الله عليه وسلم semata-mata, malah harus juga berdoa atau bermunajat dengan apa yang dilhamkan oleh Allah SWT. • Bahkan, tidak ada dalil bahawa Nabiصلى الله عليه وسلمmenyuruh supaya berdoa dengan apa yang warid sahaja, atau Nabi صلى الله عليه وسلم melarang dari berdoa dengan doa yang tidak warid daripada baginda. • Maklum diketahui, berdoa dengan doa-doa yang warid hanya dikira sebagai afdal berbanding dengan doa-doa yang tidak warid.
• Hadis-hadis mengenai taqrir Nabi صلى الله عليه وسلم terhadap ‘amalan baharu’ sebahagian sahabat bukan semata-mata menunjukkan adanya perakuan daripada Baginda .sahajaصلى الله عليه وسلم • Bahkan, dalam hadis-hadis tersebut tiada larangan Baginda kepada mereka atau sahabat lain daripada bentuk fiqh atau ijtihad seperti itu, iaitu jika mengetahui sesuatu perkara itu tidak menyalahi syarak atau tidak bertentangan dengan syariat Baginda صلى الله عليه وسلم .Ini jelas merupakan taqrir Nabi صلى الله عليه وسلم terhadap harusnya mengadakan ‘amalan baharu’ melalui kaedah sedemikian, sebelum atau tanpa merujukkannya dahulu kepada Bagindaصلى الله عليه وسلم . • Athar-athar sahabat, tabiin dan salafussoleh berkaitan doa, selawat dan munajat mereka cukup banyak sebagai bukti. (Ahl al-Haq al-ʻArifun biLlah oleh Syeikh Muhammad al-Hafiz al-Tijani, hlm. 242)
Penutup Jelasnya, semua amalan tasawuf dan tarekat mempunyai dalil atau asas daripada al-Quran dan sunnah. Ahli sufi yang sebenar cukup berpegang teguh dengan syariat Islam dan amat menjauhi perkara syubhat, apatah lagi perkara haram yang disepakati keharamannya. Umat Islam perlu kembali kepada manhaj sufi sebenar dalam mengukuhkan aspek pembangunan hati dan rohani, sekiranya ingin mencapai kegemilangan di dunia dan di akhirat.
Rujukan • Ahl al-Haq al-ʻArifun biLlah oleh al-ʻAllamah alMuhaddith Syeikh Muhammad al-Hafiz al-Tijani. • al-Burhan al-Jaliy oleh al-Hafiz Syeikh Ahmad bin al-Siddiq al-Ghumari • al-I‘lam bi anna al-Tasawwuf min Syari‘at al-Islam oleh al-Muhaddith Syeikh ‘Abdullah bin al-Siddiq al-Ghumari • Irgham al-Murid oleh al-ʻAllamah Syeikh Zahid alKawthari. • al-Maʻalim al-Sufiyyah oleh Syeikhuna Prof. Dr. Judah Abu al-Yazid al-Mahdi. • Madkhal ila al-Tasawwuf al-Islami oleh Syeikhuna Prof. Dr. ‘Ali Jum‘ah. • Qadhiyyat al-Tasawwuf oleh al-Imam al-Akbar Dr. ‘Abd al-Halim Mahmud. • al-Qawl al-Jamil oleh al-Imam Waliyullah adDihlawi. • Riyadh al-Salihin oleh al-Imam al-Nawawi. • al-Sunnah wa al-Bidʻah oleh al-Habib ‘Abdullah bin Mahfuz al-Haddad. • al-Targhib wa al-Tarhib oleh al-Hafiz al-Munziri. • Usul al-Tariqah al-Shadhiliyyah oleh al-Imam Syeikh Ahmad Zarruq al-Fasi. • Usul al-Wusul oleh al-Imam Syeikh Muhammad Zaki Ibrahim.