มารยาทการไหว้เเละการกราบ

มารยาทไทย
การไหว้เเละการกราบ

สารบัญ

มารยาทการไหว้ 01
02
ความสำคัญของการไหว้ 03
การไหว้ระดับ 1
การไหว้ระดับ 2 04
การไหว้ระดับ 3

05 มารยาทการกราบ

06 06ความสำคัญของการกราบ
07
08 การกราบเเบบเบญจางคประดิษฐ์
การกราบผู้ใหญ่
การกราบเคารพศพ

ความสำคัญของการไหว้

การไหว้ เป็นมารยาทไทย ที่เป็นสืบทอดกันมาช้านาน การไหว้เป็นการแสดง
ถึงความมีสัมมาคารวะ และการให้เกียรติซึ่งกันและกัน ซึ่งเป็นการแสดงออกถึงความ
หมายเพื่อการทักทาย การขอบคุณ การขอโทษ หรือการกล่าวลา โดยยกมือสองข้าง
ประณม นิ้วชิดกัน ปลายนิ้วจรดกัน ยกมือขึ้นในระดับต่าง ๆ ตามฐานะของบุคคล และ
เมื่อมีผู้ทำความเคารพด้วยการไหว้ ก็จะต้องมีการรับไหว้ทุกครั้ง

แนวปฏิบัติในเรื่องของการไหว้นั้น กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวง
วัฒนธรรม ได้กำหนดระดับของการไหว้ไว้ ๓ ระดับ โดยใช้นิ้วหัวแม่มือและใบหน้าเป็น
ตัวกำหนดตำแหน่ง ดังนี้

การไหว้ระดับที่ 1
ไหว้พระรัตนตรัย

ใช้สำหรับพระรัตนตรัยได้แก่ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ รวมถึงโบราณสถาน

โบราณวัตถุทางพุทธศาสนา ในกรณีที่เราไม่สามารถกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ได้

นิยมแสดงความเคารพพระรัตนตรัยด้วยการไหว้เมื่อนั่งเก้าอี้หรือยืนอยู่ มีวิธีการทำดังนี้คือ
1. ประนมมือไว้ระหว่างอก
2. ยกมือประนมขึ้นพร้อมกับก้มศีรษะลงเล็กน้อย ให้นิ้วหัวแม่มือทั้งสองอยู่ระหว่างคิ้ว ให้

ปลายนิ้วชี้จรดหน้าผาก ทำเพียงครั้งเดียว แล้วลดมือลงตามเดิม

การไหว้ระดับที่ 3
ไหว้ผู้มีพระคุณ


ใช้สำหรับไหว้ บิดา มารดา ปู่ ย่า ตา ยาย ครู อาจารย์และผู้ที่มีเราเคารพนับถือ

อย่างสูง นัยว่า บุคคลกลุ่มนี้เป็นกลุ่มที่ควรแสดงความเคารพอย่างสูงรองลงมาจากพระ
รัตนตรัย

มีวิธีการทำดังนี้
1. ประนมมือไว้ระหว่างอก
2. ยกกระพุ่มมือขึ้นไหว้ให้ปลายนิ้วชี้อยู่ระหว่างคิ้วนิ้วหัวแม่มือทั้งสองอยู่ที่ปลายจมูกพร้อม

กับก้มศีรษะน้อมตัวลงพองามก ทำเพียงครั้งเดียว แล้วลดมือลงตามเดิม

การไหว้ระดับที่ 2
ไหว้บุคคลทั่วๆไป

ใช้สำหรับไหว้บุคคลทั่วๆไป ที่มีวัยวุฒิสูงกว่าเราไม่มากนักหรือเสมอกัน เช่น

เพื่อน พี่น้อง ลูกพี่ลูกน้อง นัยว่าบุคคลกลุ่มนี้ควรแก่การเคารพรองลงมาจากบิดา


มารดา

มีวิธีการทำดังนี้
1. ประนมมือไว้ระหว่างอก
2. ยกมือกระพุ่มขึ้นไหว้ ให้ปลายนิ้วชี้อยู่ที่ดั้งจมูก นิ้วหัวแม่มือทั้งสองอยู่ที่คางก้มศีรษะ

เล็กน้อยสายตามองกัน

ความสำคัญของการกราบ




การกราบ หรือที่เรียกว่า “อภิวาท” เป็นการแสดงความเคารพอ่อนน้อมถ่อมตนสูงสุด


กว่ากิริยาอาการแสดงความเคารพทั้งหลายทั้งในทางโลก และทางธรรม

การกราบเป็นการแสดงความเคารพโดยการนั่งลงที่พื้น วิธีการนั่งนั้นมี ๒ ลักษณะ คือ
- การนั่งท่าเทพบุตร เป็นท่าเตรียมพร้อมสำหรับผู้ชาย โดยนั่งคุกเข่าตั้งฝ่าเท้า

ชันให้นิ้วเท้ายันพื้นแล้วนั่งทับลงบนส้น
- การนั่งท่าเทพธิดา เป็นท่าเตรียมพร้อมสำหรับผู้หญิง โดยนั่งเข่าชิดกันราบไป

กับพื้น ไม่ตั้งฝ่าเท้าชันยันพื้นแบบผู้ชาย เหยียดฝ่าเท้าราบไปด้านหลัง ให้ปลายเท้าทั้ง ๒ ทับ
กันเล็กน้อย แล้วนั่งทับลงบนฝ่าเท้าทั้ง ๒
รูปแบบและวิธีการกราบนั้นขึ้นอยู่กับโอกาสที่เราจะแสดง
ความเคารพ ซึ่งอาจจำแนกได้ดังนี้

การกราบเเบบเบญจางคประดิษฐ์


ท่าเตรียม ชาย นั่งท่าเทพบุตร หญิง นั่งท่าเทพธิดา

ท่ากราบ

จังหวะที่ ๑ (อัญชลี)ยกมือขึ้นในท่าประนมมือ
จังหวะที่ ๒ (วันทนา) ยกมือขึ้นไหว้ตามระดับที่ ๑
การไหว้พระ
จังหวะที่ ๓ (อภิวาท) ทอดมือทั้งสองลงพร้อม ๆ
กัน ให้มือและแขนทั้งสองข้างราบกับพื้น คว่ำมือห่าง
กันเล็กน้อยพอให้หน้าผากจรดพื้นระหว่างมือได้

ชาย ศอกทั้งสองข้างต่อจากเข่าราบไปกับพื้น หลังไม่โก่ง
หญิง ศอกทั้งสองข้างคร่อมเข่าเล็กน้อย ราบไปกับพื้น หลังไม่โก่ง จากนั้นก้มศีรษะ
ลงให้หน้าผากจรดพื้นระหว่างมือทั้งสอง
ทำซ้ำ ๓ ครั้ง แล้วยกมือขึ้นไหว้ในท่าไหว้พระ แล้ววางมือคว่ำลงบนหน้าขา
ในท่าเตรียมกราบ จากนั้นให้เปลี่ยนอิริยาบถตามความเหมาะสม

การกราบผู้ใหญ่

กราบผู้ใหญ่ที่มีอาวุโสรวมทั้งผู้มีพระคุณ ได้แก่ ปู่ ย่า ตา ยาย พ่อ แม่ ครู อาจารย์
และผู้ที่เราเคารพ

ท่าเตรียม ชายเเละหญิง แบบเก็บเท้าตะแคงตัวด้านข้าง
จังหวะที่ ๑ มือทั้งสองข้างลงพร้อมกันให้แขนทั้งสองคร่อมเข่าที่อยู่ด้านล่างเพียงเข่าเดียว
จังหวะที่ ๒ มือประนมตั้งกับพื้นไม่แบมือ
จังหวะที่ ๓ ค้อมตัวลงให้หน้าผากแตะส่วนบนของมือที่ประนม ในขณะกราบไม่กระดกนิ้ว

มือขึ้นรับหน้าผาก กราบเพียงครั้งเดียว
จากนั้นให้เปลี่ยนอิริยาบถโดยการนั่งสำรวมประสานมือ จากนั้นเดินเข่าถอยหลังพอ

ประมาณแล้วลุกขึ้นจากไป

การกราบเคารพศพ

การกราบเคารพศพ มีวิธีการปฏิบัติดังนี้
๑. เดินเข่าเข้าไปในระยะพอสมควร เพื่อเตรียมกราบพระพุทธรูปก่อน
๒. เมื่อถึงหน้าพระพุทธรูป นั่งคุกเข่าประนมมือและกราบพระพุทธรูปแบบ
เบญจางคประดิษฐ์ ๓ ครั้ง
๓. เดินเข่าไปกราบศพ
ก. ถ้าผู้ตายมีอายุมาก ให้นั่งพับเพียบเก็บปลายเท้า ใช้กราบแบบตั้งมือ ๑ ครั้ง
ข. ถ้าพระภิกษุสงฆ์มรณภาพขณะที่ยังอุปสมบทอยู่ ให้กราบแบบเบญจางคประดิษฐ์
๓ ครั้ง
ค. ถ้าเป็นศพของผู้อายุต่ำกว่า, วัยต่ำกว่า
ให้นั่งพับเพียบในลักษณะสำรวม มือประสานกัน