องค์ประกอบแผนที่

23

24

แผนที่ภูมปิ ระเทศ
Topographic Map

แผนที่ที่พบโดยทั่วไปจะมีรู ปร่ างเป็ นรู ปส่ี เหลี่ยมจัตุรัส หรื อผืนผ้า ด้านในจะ
ประกอบดว้ ยขอ้ มูลหรือรายละเอียดต่าง ๆ ซ่ึงผูผ้ ลิตหรือผูส้ ร้างแผนท่ีจดั แสดงไว้ ซ่ึงเราเรียกว่า
องค์ประกอบแผนท่ี โดยมีความมุ่งหมายท่ีจะให้ผใู้ ช้แผนท่ีไดร้ ับข่าวสารและรายละเอียดเพียงพอ
สาหรับการใชแ้ ผนที่น้นั องคป์ ระกอบของแผนที่แต่ละแผน่ จะมีรายละเอียดท่ีไม่เหมือนกนั ทุกคร้ัง
ท่ีเราใช้แผนที่ต่างประเภทกันเราจะต้องระมัดระวงั ในการใช้องค์ประกอบของแผนท่ีด้วย
องคป์ ระกอบของแผนที่นบั วา่ มีความสาคญั ต่อผใู้ ชแ้ ผนที่ ดงั น้นั ผใู้ ชแ้ ผนท่ีตอ้ งฝึ กหดั การใชแ้ ผนที่
ควรศึกษาและทาความเขา้ ใจองคป์ ระกอบแผนที่เป็ นอนั ดบั แรก องคป์ ระกอบของแผนท่ีที่จะกล่าว
ต่อไปน้ีจะเน้นที่แผนท่ีภูมิประเทศของกรมแผนที่ทหาร ซ่ึงเป็ นแผนท่ีหลักของประเทศไทย
องคป์ ระกอบของแผนที่ภูมิประเทศ ผูใ้ ช้แผนที่จะตอ้ งทราบก่อนการใช้แผนท่ี หรือก่อนท่ีจะนา
แผนท่ีไปใช้ เพราะบางส่วนเป็ นขอ้ มูลและเครื่องมือช่วยให้ผูใ้ ช้แผนท่ีไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ งและรวดเร็ว
ได้แก่ รูปแบบของระวาง องค์ประกอบภายในขอบระวางแผน องค์ประกอบภายนอกของระวาง
แผนท่ี

ลกั ษณะรูปแบบระวางแผนท่ี

แผนท่ีภูมิประเทศโดยท่ัวไป จะมีลักษณะเป็ นแผ่นรู ปสี่เหล่ียมจัตุรัสหรื อรู ป
สี่เหลี่ยมผืนผา้ ลกั ษณะรูปแผ่นของแผนที่ จะเป็ นแบบใดน้ันข้ึนอยู่กบั วตั ถุประสงค์ และความ
เหมาะสมในการผลิตใช้แผนที่น้นั ลกั ษณะรูปแบบระวางแผนที่ จะมีส่วนประกอบของรายการ
ระวางแผนที่ (โรงเรียนแผนที่ กรมแผนที่ทหาร, 2560 : 3) ดงั น้ี

1. องค์ประกอบภายในขอบระวางแผนท่ี
เป็ นรายละเอียดต่าง ๆ ที่ปรากฏในภูมิประเทศ ซ่ึงมีส่ิงที่มนุษย์สร้างข้ึนและสิ่งท่ี

เกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ เช่น เมือง พ้ืนที่เพาะปลูก เส้นทางคมนาคม ภูเขา ที่ราบและแหล่งน้า เป็ น
ตน้ ซ่ึงสิ่งตา่ ง ๆ ท้งั หมดน้ีจะแสดงอยภู่ ายในเส้นขอบระวาง ดงั ภาพประกอบ 2.1 และภาพประกอบ
2.2

25

2. เส้นขอบระวางแผนที่
เป็ นเส้นก้ันรายละเอียดท้งั ภูมิภาพทางวฒั นธรรมและทางธรรมชาติท่ีรวมเรียกว่า

องคป์ ระกอบภายในขอบระวางแผนที่ ใหอ้ ยภู่ ายในเส้นขอบเขตน้ีท้งั หมด เส้นขอบระวางแต่ละเส้น
เม่ือประกอบกนั เป็ นสี่เหล่ียมเรียกวา่ เส้นขอบเขต ซ่ึงอาจจะแสดงเป็ นเส้นเดี่ยว เส้นคู่ หรือเส้นทึบ
ในแผนที่ภูมิประเทศเส้นขอบเขตเป็ นเส้นเดียว เส้นขอบเขตเป็ นเส้นท่ีเขียนตามค่าพิกดั ละติจูด
ลองจิจูด เป็ นเส้นเดียว น้าหนกั ของเส้นเท่ากบั เส้นกริดและยงั ไดแ้ สดงตวั เลขบอกค่าพิกดั ละติจูด
และลองจิจูดไวด้ ว้ ยเส้นขอบเขตแผนที่ชนิดน้ีมีความยาวดา้ นละ15 ลิปดา ดงั ภาพประกอบ 2.1 และ
ภาพประกอบ 2.2 หมายเลข 2

3. องค์ประกอบภายนอกขอบระวางแผนท่ี
เป็นพ้นื ที่ต้งั แต่เส้นขอบระวางแผนท่ีไปจนถึงริมแผนที่ท้งั ส่ีดา้ น บริเวณพ้ืนที่ดงั กล่าว

ผผู้ ลิตแผนที่จะแสดงรายละเอียดต่าง ๆ อนั เป็ นข่าวสารหรือขอ้ มูลที่ผใู้ ชแ้ ผนท่ีควรทราบ ซ่ึงจะช่วย
ใหผ้ ใู้ ชแ้ ผนท่ีทราบถึงรายละเอียดที่แสดงไวใ้ นบริเวณพ้ืนท่ีภายในขอบระวางแผนท่ีไดด้ ียง่ิ ข้ึนและ
สามารถใชแ้ ผนที่ไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ งเหมาะสมตรงตามความมุ่งหมายของผูผ้ ลิตแผนที่ ดงั ภาพประกอบ
2.1 และภาพประกอบ 2.2 หมายเลข 3

4. แนวจากดั รายละเอยี ดแผนที่
โดยท่ัวไปเป็ นแนวที่ถัดจากขอบแผนที่ทุกด้าน การแสดงข้อมูลต่าง ๆ ท่ีเรียกว่า

องค์ประกอบภายนอกขอบระวางแผนท่ีจะไม่ล่วงล้าแนวน้ีออกไป ดงั ภาพประกอบ 2.1 และ
ภาพประกอบ 2.2 หมายเลข 4

5. ขอบแผนท่ี
เป็ นขอบของวสั ดุที่ใช้ทาแผนที่มีขนาดและรูปร่างตามตอ้ งการ สาหรับแผนท่ีชุด

L7018 ขอบกระดาษเป็นส่ีเหลี่ยมผนื ผา้ ดงั ภาพประกอบ 2.1 และภาพประกอบ 2.2 หมายเลข 5



27

องค์ประกอบภายในขอบระวางแผนที่ 1

เสน้ ขอบระวางแผนที่ 2

แนวจากัดรายละเอยี ดแผนท่ี 4

ขอบแผนที่ 5

องค์ประกอบภายนอกขอบระวางแผนท่ี 3

ภาพประกอบ 2.1 ลกั ษณะรูปแบบระวางแผนท่ี L 7018 มาตราส่วน 1 : 50,000
ทมี่ า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

องคป์ ระกอบภายในขอบระวางแผนที่ 281
เสน้ ขอบระวางแผนที่ 2
ภาพประกอบ 2.2 ลกั ษณะรูปแบบระวางแผนท่ี 1501S มาตราส่วน 1 : 250,000 4
แนวจากดั รายละเอยี ดแผนท่ีทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2516 : 1) 5
ขอบแผนที่ 3

องค์ประกอบภายนอกขอบระวางแผนที่

29

องค์ประกอบภายในขอบระวางแผนที่

รายละเอียดต่างที่แสดงแทนลกั ษณะของผิวพิภพ ท่ีเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติและส่ิงท่ี
มนุษยส์ ร้างข้ึนภายในกรอบ ซ่ึงลอ้ มรอบดว้ ยเส้นขอบระวางแผนที่ เป็ นส่วนที่เรียกว่าแผนท่ี (Map
Face) ตามปกติแลว้ จะประกอบดว้ ยขอ้ มูล ดงั ต่อไปน้ี (โรงเรียนแผนที่ กรมแผนที่ทหาร, 2560 : 4)

1. สัญลกั ษณ์ (Symbol)
เป็ นเครื่องหมายหรือส่ิงที่คิดข้ึนใช้แทนรายละเอียดที่ปรากฏอยู่บนพ้ืนผิวพิภพ

สามารถแบ่งได้ 3 ประเภท
1.1 สัญลกั ษณ์ที่เป็นจุด (Point Symbol) ซ่ึงแบง่ ออกเป็น 2 ชนิด คือ
1.1.1 สญั ลกั ษณ์รูปทรงเรขาคณิต เช่น วดั โรงเรียน ศาลาท่ีพกั ที่ต้งั อาเภอ เป็นตน้
1.1.2 สญั ลกั ษณ์ตวั อกั ษร เช่น จุดระดบั สูง (x 282) เป็นตน้ ดงั ภาพประกอบ 2.3

+2 +3 Point Number X, Y Coodinates
+4 1 2,2
2 3,6
+1 3 5,5
4 6,3

ภาพประกอบ 2.3 สัญลกั ษณ์แบบจุด
ทมี่ า : ESRI (2551 : 2)

1.2 สัญลกั ษณ์ที่เป็นเส้น (Line Symbol) เช่น ถนน ทางรถไฟ สายส่งศกั ยส์ ูงเป็นตน้ ดงั
ภาพประกอบ 2.4

1 Line Number X, Y Coodinates

1 1,5 3,6 6,5 7,6

2

2 1,1 3,3 6,2 7,3

ภาพประกอบ 2.4 สัญลกั ษณ์แบบเส้น
ทมี่ า : ESRI (2551 : 2)

30

1.3 สัญลกั ษณ์ที่เป็ นพ้ืนที่ (Area Symbol) เช่น บริเวณอาคารหนาแน่น บริเวณป่ าทึบ
ทุง่ นา หนองหญา้ เป็นตน้ ดงั ภาพประกอบ 2.5

1 Polygon Number X, Y Coodinates
2
1 1,4 1,5 2,7 5,7 4,4 1,4

2 1,2 2,3 4,3 5,4 7,5 7,3 6,1 3,1 1,2

ภาพประกอบ 2.5 สัญลกั ษณ์แบบพ้นื ที่
ทมี่ า : ESRI (2551 : 2)

2. สี (Color)

ที่ใช้ภายในพ้ืนท่ีขอบระวางท่ีเป็ นแผนที่น้ัน จะเป็ นสีของสัญลักษณ์ท่ีใช้แทน
รายละเอียด

2.1 สีดา หมายถึง ลกั ษณะภูมิประเทศท่ีสาคญั ทางวฒั ธรรมหรือสิ่งที่มนุษยส์ ร้างข้ึน
2.2 สีน้าเงิน หมายถึง ลกั ษณะภูมิประเทศที่เป็นน้า เช่น แมน่ ้า และหนองบึง เป็นตน้
2.3 สีเขียว หมายถึง พืชพนั ธุ์ไมต้ ่าง ๆ เช่น ป่ า สวน ไร่ เป็นตน้
2.4 สีน้าตาล หมายถึง ลกั ษณะภูมิประเทศที่มีความสูง เช่น เส้นช้นั ความสูงเป็นตน้
2.5 สีแดง หมายถึงถนนสายหลกั พ้ืนที่ย่านชุมชนหนาแน่นและลกั ษณะภูมิประเทศ
พเิ ศษต่าง ๆ (โรงเรียนแผนท่ี กรมแผนท่ีทหาร, 2560 : 3) ดงั ภาพประกอบ 2.6

แหลง่ นาใชส้ นี าเงนิ
ท่งุ นา ใชส้ เี ขยี ว
ป่าไม้ ใชส้ เี ขียว
บ้าน ใช้สดี า
อาคารหนาแนน่ ใช้สแี ดง
ถนน ใช้สแี ดง

ภาพประกอบ 2.6 สีท่ีใชภ้ ายในพ้นื ที่ขอบระวางแผนท่ี
ทม่ี า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

31

3. ชื่อภูมศิ าสตร์ (Geographical Name)
เป็นตวั อกั ษรกากบั รายละเอียดท่ีสาคญั เพอ่ื บอกช่ือของสถานที่หรือรายละเอียดตา่ ง ๆ

เช่น ชื่อแม่น้า ลาคลอง ภูเขา หมู่บา้ น อาเภอ จงั หวดั เป็นตน้ ในแผนที่ L7018 ใชต้ วั อกั ษรท้งั
ภาษาไทยและภาษาองั กฤษ ควบคูก่ นั โดยสิ่งที่มนุษยส์ ร้างข้ึนภาษาไทยใชส้ ีดาและภาษาองั กฤษใช้
สีแดง ชื่อแหล่งน้ามีสองภาษาใชส้ ีน้าเงิน ดงั ภาพประกอบ 2.7

ภาษาไทยใช้สีดา
ภาษาองั กฤษใช้สีแดง
ช่ือแหล่งนา้ มสี องภาษาใช้สีนา้ เงนิ

ภาพประกอบ 2.7 สีที่ใชก้ บั ชื่อภูมิศาสตร์
ทมี่ า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

4. ระบบอ้างองิ ในการกาหนดตาแหน่ง (Position Reference Systems)
ไดแ้ ก่เส้นหรือตารางท่ีแสดงไวใ้ นแผนท่ี เพ่ือใชใ้ นการกาหนดค่าพิกดั ของจุดใด ๆ ใน

แผนท่ีน้นั โดยทวั่ ไปมีอยู่ 2 ชนิด คือ พกิ ดั ภูมิศาสตร์และพกิ ดั กริด

14°45’ 285000m
1632000m
103°00’

ภาพประกอบ 2.8 พิกดั ภูมิศาสตร์ และพกิ ดั กริด
ทมี่ า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

32

องค์ประกอบภายนอกขอบระวางแผนที่

เป็ นพ้ืนท่ีของแผนที่ส่วนท่ีอยู่นอกระวางแผนท่ี 4 ดา้ น เป็ นส่วนที่แสดงรายละเอียด
อธิบายส่ิงตา่ ง ๆ ที่ปรากฏในส่วนท่ีเป็นแผนท่ีและขอ้ มูลการทาแผนท่ี เพื่อใหผ้ ใู้ ชแ้ ผนที่ไดร้ ับทราบ
และใช้แผนท่ีไดถ้ ูกต้อง และแผนที่แต่ละชนิดก็มีองค์ประกอบภายนอกขอบระวางแตกต่างกัน
สาหรับแผนท่ีภูมิประเทศ ชุด L70108 มาตราส่วน 1 : 50,000 ซ่ึงเป็ นแผนที่มูลฐานที่สามารถ
ใช้ร่ วมกันระหว่างประเทศได้น้ันจะมีองค์ประกอบที่แสดงไว้ที่ขอบแผนที่ท่ีสาคัญ ดังน้ี
(โรงเรียนแผนท่ี กรมแผนท่ีทหาร, 2560 : 3) ดงั ภาพประกอบ 2.10

1. ระบบบ่งบอกระวาง (Sheet Identification System)
1.1 ชื่อระวาง (Sheet Name) จะปรากฏอยู่ท่ีก่ึงกลางขอบระวางดา้ นบน ชื่อระวางน้ี

ปกติจะใชช้ ่ือของภูมิประเทศเด่นทางภูมิศาสตร์ หรือช่ือทางธรรมชาติท่ีแผนที่ระวางน้นั ครอบคลุม
อยู่มาเป็ นช่ือระวาง หรืออาจใช้ช่ือเมืองท่ีใหญ่ที่สุดในแผนท่ีระวางน้นั มาเป็ นชื่อระวางก็ได้ เช่น
จงั หวดั บุรีรัมย์ เป็นตน้ ดงั ภาพประกอบ 2.9

ภาพประกอบ 2.9 ชื่อระวาง
ทม่ี า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

1.2 หมายเลขระวาง (Sheet Number) จะปรากฏอยทู่ างขวาสุดของขอบระวางดา้ นบน
และทางซ้ายสุดของขอบระวางด้านล่าง แผนที่แต่ละระวางจะมีหมายเลขระวางกาหนดข้ึนตาม
ระบบท่ีได้วางไว้แน่นอน เพื่อความสะดวกในการอ้างอิงหรือค้นหาแผนที่ระวางท่ีต้องการ
การกาหนดหมายเลขระวางน้นั ไดก้ าหนดข้ึน โดยมีส่วนสัมพนั ธ์กบั มาตราส่วนของแผนที่ ดงั น้ี

1.2.1 การกาหนดหมายเลขระวางของแผนที่มาตราส่วนเล็กกว่า 1 : 100,000 จะ
เริ่มที่แผนท่ีมาตราส่วน 1 : 1,000,000 ซ่ึงมีขนาดระวาง 4° ละติจูด x 6° ลองจิจูด โดยเริ่มท่ี NA และ
SA ท่ีศูนยส์ ูตรเรียงตามลาดบั อกั ษรไปทางซีกโลกเหนือ (NB, NC, ND ฯลฯ) และซีกโลกใต้ (SB,
SC, SD ฯลฯ) จนสุดพ้ืนที่ เช่น ND อยู่ตรงกบั โซนท่ี 47 หมายเลขระวางแผนที่มาตราส่วน
1:1,000,000 ระวางน้ีก็คือ ระวาง ND 47 เป็นตน้

33

2 1.1 4 3 1.2

5 9 12 13
10 17 7 6

16 11
14 8

15

ภาพประกอบ 2.10 องคป์ ระกอบภายนอกขอบระวางแผนท่ีแผนท่ี L 7018 มาตราส่วน 1 : 50,000
ทมี่ า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

34

ต่อไปจะทาแผนท่ีมาตราส่วน 1 : 250,000 ซ่ึงมีขนาด 1° ละติจูด x 1° 30' ลองจิจูด
กเ็ อาแผนท่ีมาตราส่วน 1 : 1,000,000 (4° x 6°) มาแบง่ เป็น 16 ส่วนเท่า ๆ กนั แลว้ นามาขยายให้ใหญ่
กวา่ เดิม 4 เท่าตวั ก็จะไดแ้ ผนที่มาตราส่วน 1 : 250,000 ได้ 16 ระวาง มีขนาด 1° x 1° 30' เขียน
หมายเลข 1-16 กากบั โดยเร่ิมจากซ้ายไปขวาและจากบนลงล่างตามลาดบั มาตราส่วนแต่ละระวาง
ของแผนท่ีมาตราส่วน 1 : 250,000 จะมีหมายเลขระวางเช่นเดียวกบั แผนท่ีมาตราส่วน 1 : 1,000,000
บริ เวณเดียวกันแล้วตามด้วยตัวเลข 1-16 ของระวางที่ต้องการ เช่น ระวาง NC 48-16
(โรงเรียนแผนที่ กรมแผนที่ทหาร, 2560 : 5) ดงั ภาพประกอบ 2.11

96 102 108 102° 103°30' 105° 106°30' 108°
2 34
16 12 6 78
10 11 12
ND 47 ND 48 1 14 15 16

12 11

NC 47 NC 48 5

8 1

NB 47 NB 48 09

4 9

NA 47 NA 48 13
ศูนยส์ ตู ร 0 4S7A4747 SA 48
8
4

SB 47 SB 48

8

SC 47 SC 48

12

ภาพประกอบ 2.11 หมายเลขระวางแผนท่ีมาตราส่วน 1 : 250,000

1.2.2 การกาหนดหมายเลขระวางของแผนที่มาตราส่วนต้งั แต่ 1 : 100,000 และ
ใหญ่กวา่ จะเร่ิมที่แผนที่มาตราส่วน 1 : 100,000 ซ่ึงมีขนาดระวาง 30' x 30' น้ีใหก้ าหนดหมายเลข
ดว้ ยตวั เลขอารบิก 4 ตวั ระวาง 3648 หมายเลขระวางน้ีกาหนดข้ึนใชเ้ ฉพาะบริเวณหน่ึง ซ่ึงอาจจะ
ซ้าซอ้ นกบั บริเวณอ่ืน ๆ กไ็ ดแ้ ต่จะไม่ทาใหผ้ ใู้ ชแ้ ผนท่ีสบั สนแตอ่ ยา่ งใด

ต่อไปเม่ือจดั ทาแผนที่มาตราส่วน 1:50,000 ซ่ึงมีขนาด 15' x 15' ก็จะนาเอา
แผนที่มาตราส่วน 1:100,000 (30' x 30') มาแบ่งออกเป็น 4 สวนเทา่ ๆ กนั แลว้ นาแต่ละส่วนไปขยาย
ใหใ้ หญ่กวา่ เดิม 2 เท่าตวั ก็จะไดแ้ ผนที่มาตราส่วน 1:50,000 เท่ากบั 4 ระวาง ในแต่ละระวางมีขนาด

35

15' x 15' ให้เขียนหมายเลขโรมนั I, II, III, IV กากบั ไวโ้ ดยเริ่ม I ทางดา้ นทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ
วนตามเข็มนาฬิกา ฉะน้นั หมายเลขระวางของแผนท่ีมาตราส่วน 1:50,000 ก็จะเหมือนกบั แผนที่
มาตราส่วน 1:100,000 บริเวณเดียวกนั แลว้ ตามดว้ ยเลขโรมนั I, II, III, IV ของระวางที่ตอ้ งการเช่น
ระวาง 3648 III เป็นตน้ (โรงเรียนแผนท่ี กรมแผนที่ทหาร, ม.ป.ป.) ดงั ภาพประกอบ 2.12

ภาพประกอบ 2.12 เลขหมายระวาง
ทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

ตอ่ ไปเม่ือจะทาแผนท่ีมาตราส่วน 1 : 25,000 ซ่ึงมีขนาดระวาง 7' 30 x 7' 30
กเ็ อาแผนท่ีมาตราส่วน 1 : 50,000 (15' x 15') มาแบ่งออกเป็น 4 ส่วนเท่า ๆ กนั แลว้ นาแต่ละส่วนไป
ขยายใหใ้ หญ่กวา่ เดิม 2 เท่าตวั จะไดแ้ ผนท่ีมาตราส่วน 1 : 25,000 เท่ากบั 4 ระวางในแต่ละระวางมี
ขนาด 7' 30 x 7' 30 ให้เขียนตวั อกั ษรกาหนดทิศทางกากบั โดยเริ่ม NE กบั ระวางทางดา้ นทิศ
ตะวนั ออกเฉียงเหนือ SE, SW, NW หมายเลขระวางของแผนที่มาตราส่วน 1 : 25,000 ก็จะ
เหมือนกบั แผนท่ีมาตราส่วน 1 : 50,000 บริเวณเดียวกนั แลว้ ตามดว้ ยอกั ษร NE, SE, SW, NW ของ
ระวางที่ตอ้ งการ เช่น ระวาง 3648 III SE เป็ นตน้ (โรงเรียนแผนท่ี กรมแผนที่ทหาร, 2560 : 6)
ดงั ภาพประกอบ 2.13 และภาพประกอบ 2.14

หมายเลขระวาง 1 : 100,000 หมายเลขระวาง หมายเลขระวาง
1 : 50,000 (5738 1 : 25,000 (5738 II SW)
90° (573980)°30' 100° 100°30' 101° IV I II)
13° 30' NW NE
5640 5740 5840 5940 III II
SW SE
13° 00'

5639 5739 5839 5939

12° 30'

5638 5738 5838 5938

12° 00'

ภาพประกอบ 2.13 หมายเลขระวางแผนท่ีมาตราส่วน 1 : 100,000 และมาตราส่วนที่ใหญ่กวา่

36

ภาพประกอบ 2.14 สารบญั แผนที่ชุด 1501 S มาตราส่วน 1 : 250,000
ทมี่ า : กรมแผนท่ีทหาร (2559 : 1)

37

ภาพประกอบ 2.15 สารบญั แผนที่ชุด L7018 มาตราส่วน 1 : 50,000
ทม่ี า : กรมแผนที่ทหาร (2560 : 1)

38

2. ชื่อชุดและมาตราส่วน (Series Name And Scale)
ปรากฏอยู่ทางซ้ายสุดของขอบระวางดา้ นบนในพ้ืนท่ีบริเวณหน่ึง ๆ ประกอบด้วย

แผนที่จานวนหน่ึงท่ีมีมาตราส่วนเดียวกนั ทาข้ึนในแบบและความมุ่งหมายเดียวกนั สาหรับพ้ืนท่ี
บริเวณใดบริเวณหน่ึง จึงใช้ช่ือเด่นที่สุดในพ้ืนที่บริเวณน้นั มาเป็ นช่ือชุด ซ่ึงอาจจะเป็ นชื่อรัฐ หรือ
ช่ือประเทศก็ได้ ท้งั น้ีเพื่อให้เป็ นหลกั ฐานอา้ งอิง เช่น บริเวณประเทศไทยใช้ชื่อชุด ประเทศไทย
1:50,000 เป็ นต้น ชื่อชุดน้ีอาจกาหนดข้ึนใช้เพื่อความมุ่งหมายทว่ั ๆ ไปก็ได้ เช่น กาหนดให้กับ
แผนที่ที่ต้งั เมืองทางทหาร สาหรับมาตราส่วนของแผนท่ีน้นั นอกจากท่ีเขียนไวก้ บั ช่ือชุดแลว้ ยงั อยู่
ท่ีก่ึงกลางของขอบระวางดา้ นล่างอีกดว้ ย มาตราส่วนน้ีผใู้ ชแ้ ผนท่ีจะตอ้ งตรวจสอบก่อนนาแผนท่ีไป
ใช้เก่ียวกับการระยะ ท้ังน้ีเพื่อให้รู้ว่าอัตราส่วนสัมพนั ธ์ระหว่างระยะบนแผนที่ กับระยะใน
ภูมิประเทศจริงน้นั มีความสัมพนั ธืกนั อย่างไร เช่น มาตราส่วน 1 : 50,000 ก็คือ ระยะบนแผนท่ี
1 หน่วย เท่ากบั ระยะในภูมิประเทศจริง 50,000 หน่วย เป็ นตน้ (โรงเรียนแผนที่ กรมแผนที่ทหาร,
2560) ดงั ภาพประกอบ 2.16

ภาพประกอบ 2.16 ชื่อชุดและมาตราส่วน
ทม่ี า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

3. หมายเลขลาดับชุด ( Series Number )
ปรากฏอยทู่ างขวาของขอบระวางดา้ นบน และทางซา้ ยของขอบระวางดา้ นล่าง ใน

พ้นื ที่บริเวณหน่ึง ๆ อาจทาแผนที่ข้ึนมาหลายชุด ดงั น้นั จึงมีระบบสาหรับบอกใหท้ ราบวา่ เป็นแผน
ท่ีชุดใด เช่น บริเวณประเทศไทยมีหมายเลขลาดบั ชุด ดงั น้ี

ลาดบั ชุด L 509 คือแผนท่ีภูมิประเทศ 1 : 250,000 ขนาด 1° x 1° 30' (เลิกใช)้
ลาดบั ชุด 1501 คือแผนที่ยทุ ธการร่วม 1 : 250,000 ขนาด 1° x 1° 30'
ลาดบั ชุด L 708 คือแผนที่ภูมิประเทศ 1 : 50,000 ขนาด 10' x 15' (เลิกใช)้
ลาดบั ชุด L 7017 คือแผนท่ีภูมิประเทศ 1 : 50,000 ขนาด 15' x 15' (เลิกใช)้
ลาดบั ชุด L 7018 คือแผนที่ภูมิประเทศ 1 : 50,000 ขนาด 15' x 15'
ลาดบั ชุด L 8019 คือแผนที่ภูมิประเทศ 1 : 25,000 ขนาด 7' 30 x 7' 30
ลาดบั ชุด L 8040 คือแผนที่ภาพถ่าย 1 : 25,000 ขนาด 7' 30 x 7' 30 (เลิกใช)้

39

ลาดบั ชุด L 9013 คือแผนที่ตวั เมือง 1: 12,500 ขนาดระวางไม่ตายตวั (โรงเรียนแผนท่ี
กรมแผนท่ีทหาร, 2560 : 6)

หมายเลขลาดับชุดน้ีแต่ละตวั มีความหมายที่แสดงให้ทราบว่า แผนท่ีชุดน้ันตกอยู่ใน
ภูมิภาคใดมาตราส่วนเท่าใด แสดงพ้ืนท่ีบริเวณใด และเป็ นชุดท่ีเท่าใดในบรรดาแผนท่ีท่ีอยู่ใน
บริเวณเดียวกนั โดยสามารถแบ่งหมายเลขลาดบั ชุดออกเป็น 4 องคป์ ระกอบ ดงั ภาพประกอบ 2.17

ภาพประกอบ 2.17 องคป์ ระกอบหมายเลขลาดบั ชุด

3.1 องคป์ ระกอบที่ 1 อาจเป็ นไดท้ ้งั ตวั เลขและตวั อกั ษร ถา้ เป็ นตวั เลข หมายถึงเลข
ประจาภาคพ้ืนทวปี (Cotinental Area) เช่น 1 แต่ถา้ เป็นตวั อกั ษร หมายถึงอกั ษรประจาภูมิภาค
ใดภูมิภาคหน่ึง (Regional Area) เช่น L เป็นตน้

3.2 องคป์ ระกอบที่ 2 จะตอ้ งเป็นตวั เลขเสมอ แสดงถึงกลุ่มมาตราส่วน (Scale Group)
ดงั มีรายละเอียดต่อไปน้ี

เลข 1 1 : 5,000,000 และเล็กกวา่
เลข 2 ใหญ่กวา่ 1 : 5,000,000 ถึง 1 : 2,000,000
เลข 3 ใหญก่ วา่ 1 : 2,000,000 ถึง 1 : 510,000
เลข 4 ใหญก่ วา่ 1 : 510,000 ถึง 1 : 255,000
เลข 5 ใหญ่กวา่ 1 : 255,000 ถึง 1 : 150,000
เลข 6 ใหญ่กวา่ 1 : 150,000 ถึง 1 : 70,000
เลข 7 ใหญก่ วา่ 1 : 70,000 ถึง 1 : 35,000
เลข 8 ใหญ่กวา่ 1 : 35,000 (ไมน่ บั แผนท่ีตวั เมือง)
เลข 9 แผนที่ตวั เมือง (ไมพ่ จิ ารณามาตราส่วน)
เลข 0 แผนที่ภาพถ่าย (ไมพ่ จิ ารณามาตราส่วน) (โรงเรียนแผนที่ กรมแผนที่
ทหาร, 2560 : 6) ดงั ภาพประกอบ 2.18

40

ภาพประกอบ 2.18 ลาดบั ชุด
ทม่ี า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

โรงเรียนแผนที่ กรมแผนที่ทหาร (2560 : 7) มีแผนท่ีใชอ้ ยูค่ ือ กลุ่มเลข 5 มาตราส่วน
1 : 250,000 กลุ่มเลข 7 มาตราส่วน 1 : 50,000 กลุ่มเลข 8 มาตราส่วน 1 : 25,000 และกลุ่มเลข 9
มาตราส่วน 1 : 12,500

3.3 องค์ประกอบท่ี 3 จะต้องเป็ นตัวเลขเสมอ แสดงถึงภูมิภาคส่วนย่อยของ
องคป์ ระกอบท่ี 1 (Sub Regional Area) เช่น 0 หมายถึงเลขประจาภูมิภาคส่วนยอ่ ยของ 10 ภูมิภาค
ส่วนใหญ่ (L) ประเทศท่ีอยใู่ นภูมิภาคส่วนยอ่ ย 0 ของภูมิภาค L แสดงบริเวณประเทศสาธารณรัฐ
ประชาชนจีน ไทย สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม
สหพนั ธรัฐมาเลเซียและกมั พูชาประชาธิปไตย เลข 7 แสดงบริเวณประเทศญี่ป่ ุน เลข 5 แสดง
บริเวณประเทศเกาหลี เลข 9 แสดงเกาะไตห้ วนั

3.4 องค์ประกอบท่ี 4 จะตอ้ งเป็ นตวั เลขเสมอ แสดงถึงลาดบั ที่ทาแผนท่ีมาตราส่วน
เดียวกนั ทาในพ้ืนที่บริเวณเดียวกนั ในภูมิภาค L จะปรากฏเป็ นตวั เลขตวั เดียวหรือสองตวั ก็ไดแ้ ต่
นบั เป็นจานวนเดียวกนั เช่น 17 18 เป็นตน้ (โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 41)

4. คร้ังท่ีจดั พิมพ์ (Edition Number)
จะปรากฏอยทู่ างขวาของขอบระวางดา้ นบน และทางซา้ ยขอบระวางดา้ นล่าง แสดงให้

เราทราบวา่ แผนท่ีไดจ้ ดั พิมพข์ ้ึนเป็ นคร้ังท่ีเท่าใด ซ่ึงโดยปกติแผนที่บริเวณเดียวกนั การจดั พิมพค์ ร้ัง
ท่ี 2 ยอ่ มมีรายละเอียดของภูมิประเทศทนั สมยั กว่าการพิมพค์ ร้ังที่ 1 เป็ นตน้ นอกจากน้นั ยงั แนะนา
ให้ทราบถึงหน่วยท่ีดาเนินการจดั พิมพ์ เช่น EDITION 1 RTSD หมายถึง พิมพค์ ร้ังที่ 1 โดยกรม
แผนท่ีทหาร (โรงเรียนแผนที่ กรมแผนท่ีทหาร, 2560 :7) ดงั ภาพประกอบ 2.19

ภาพประกอบ 2.19 คร้ังที่จดั พมิ พ์
ทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

41

5. มาตราส่วน (Scale)
จะปรากฏอยทู่ ี่ก่ึงกลางขอบระวางดา้ นล่าง มาตราส่วนเหล่าน้ีจะแสดงไวท้ ้งั มาตรา

ส่วนตวั เลขและมาตราส่วนรูปภาพ เป็นรูปเส้นบรรทดั หลาย ๆ เส้น เพ่อื ใชพ้ จิ ารณาหาระยะจริงจาก
บนแผนที่ แผนท่ีแต่ละระวางจะตอ้ งมีมาตราส่วนรูปภาพต้งั แต่ 3 บรรทดั ข้ึนไป ซ่ึงแต่ละบรรทดั น้นั
จะแสดงมาตราวดั ระยะที่แตกตา่ งกนั ไมล์ เมตร และไมลท์ ะเล (โรงเรียนแผนที่ กรมแผนท่ีทหาร,
2560 : 6) ดงั ภาพประกอบ 2.20

ภาพประกอบ 2.20 มาตราส่วนรูปภาพ
ทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

6. ช่วงต่างเส้นช้ันความสูง (Contour Interval)
จะปรากฏอยทู่ ี่ก่ึงกลางขอบระวางดา้ นล่าง เป็ นการแจง้ ให้ผูใ้ ชท้ ราบวา่ แผนท่ีระวางน้ี

มีช่องความสูงต่างกนั ช้นั ละเท่าใด เช่น ช่วงต่างเส้นช้นั ความสูง 20 เมตร กบั มีเส้นช้นั แทรกช้นั ละ
10 เมตร เป็ นต้น โดยปกติช่วงต่างช้ันความสูงจะต้องสูงต่างกันตามข้อตกลงขององค์การ
สหประชาชาติดงั น้ี

มาตราส่วน 1 : 25,000 สูงต่างกนั ช้นั ละ 10 เมตร
มาตราส่วน 1 : 50,000 สูงต่างกนั ช้นั ละ 20 เมตร
มาตราส่วน 1 : 100,000 สูงตา่ งกนั ช้นั ละ 40 เมตร
มาตราส่วน 1 :200,000 สูงตา่ งกนั ช้นั ละ 80 เมตร
มาตราส่วน 1 : 250,000 สูงต่างกนั ช้นั ละ 100 เมตร (โรงเรียนแผนที่ กรมแผนที่
ทหาร, 2560 : 7) ดงั ภาพประกอบ 2.21

ภาพประกอบ 2.21 ช่วงตา่ งเส้นช้นั ความสูง
ทม่ี า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

42

1. หลกั ฐานการทาแผนท่ี
จะปรากฏอยทู่ ่ีก่ึงกลางขอบระวางดา้ นล่าง แสดงใหผ้ ใู้ ชแ้ ผนท่ีทราบถึงขอ้ มูลเกี่ยวกบั

หลกั ฐาน และการดาเนินกรรมวธิ ีจดั หาแผนท่ี ที่น่าเช่ือถือไดต้ ามรายละเอียดต่อไปน้ี ดงั
ภาพประกอบ 2.22

ภาพประกอบ 2.22 หลกั ฐานการทาแผนท่ี
ทม่ี า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

7.1 รูปทรงรี ประเทศหรือแต่ละภูมิภาคภายในโลกเราน้ี ใชล้ ูกโลกสมมุติ (Ellipsoid)
แทนลูกโลกจริงไม่เหมือนกนั ทาให้เกิดปัญหาในการนาแผนที่มาต่อกนั สหรัฐอเมริกาเป็ นผูน้ า
ในการใช้ลูกโลกสมมุติตวั เดียวกนั คือ ลูกโลกสมมุติท่ีชื่อว่า WGS 84 ท่ีไดม้ าจากการสารวจดว้ ย
ดาวเทียม ฉะน้นั แผนที่ทว่ั โลกก็ใชร้ ะบบเดียวกนั ไม่มีปัญหาเรื่องการเช่ือมต่อกนั โดยแผนท่ีมูลฐาน
มาตราส่วน 1 : 50,000 ชุด L7018 ของกรมแผนที่ทหาร อา้ งอิงบนพ้นื หลกั ฐาน WGS 84

7.2 กริด ยูทีเอ็ม เขตกริด 48 ระยะห่าง 1,000 เมตร หมายถึง เส้นตารางที่คลุมพ้ืนที่
ทุก ๆ ตาราง 1,000 เมตร บนแผนที่น้นั เป็ นเส้นกริดของ Universal Transverse Mercator โซนท่ี 48
ใน 60 โซน

7.3 เส้นโครงแผนท่ีทรานสเวอร์สเมอร์เคเตอร์ หมายถึง การเขียนเส้นเมอริเดียนและ
เส้นขนาน ตามแนวความคิดในการฉายเงาภูมิประเทศลงบนพ้ืนรูปทรงกระบอกน้ัน จะตอ้ งให้
ทรงกระบอกสัมผสั ผิวโลกตามแนวเส้นเมอริเดียน แกนของทรงกระบอกต้งั ไดฉ้ ากกบั แกนหมุน
ของโลก

7.4 พ้ืนหลกั ฐานทางแนวดิ่ง ยดึ ระดบั น้าทะเลปานกลาง หมายถึง การกาหนดความสูง
ของตาบลต่าง ๆ ที่ปรากฏอยู่บนแผนที่น้ัน ได้รังวดั โยงยึดมาจากพ้ืนหลกั ฐานระดบั น้าทะเลปาน
กลางที่เกาะหลกั อาเภอเมือง จงั หวดั ประจวบคีรีขนั ธ์ ดว้ ยเคร่ืองวดั การข้ึนลงของระดบั น้าทะเลแบบ

43

SIR W. TOMPSON ซ่ึงเริ่มต้งั แต่ ปี พ.ศ.2453 จนถึงปี พ.ศ.2458 แลว้ หาผลเฉลี่ยปานกลางเป็ น
พ้นื หลกั ฐาน (Mean Sea Level) ทางแนวด่ิง

7.5 พ้ืนหลกั ฐานทางราบ ระบบ WGS 1984 เป็ นแบบจาลองโลกรูปทรงรีท่ีกาหนดให้
รัศมีในแนวเส้นผา่ นศูนยก์ ลางโลก (a) มีค่า 6,378.137 กิโลเมตร และรัศมีในแนวข้วั โลก (b) มีค่า
6,356.7523142 กิโลเมตร ดาวเทียมระบุตาแหน่งเคร่ืองรับจีพีเอสไปยงั พ้ืนผวิ ของทรงรีตามเส้นตรง
ที่ต้งั ฉากกบั พ้นื ผวิ ทรงรี คือ ระบบ World Geodetic System ปี ค.ศ.1984

7.6 จดั พิมพโ์ ดย กรมแผนท่ีทหาร 2546 หมายถึง การพิมพแ์ ผนท่ีระวางน้ีกรมแผนที่
ทหารเป็นผจู้ ดั พมิ พเ์ มื่อ พ.ศ.2546 (โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 40)

8. ตารางการกาหนดค่าของกริด (Grid Reference Box)
จะปรากฏอยกู่ ่ึงกลางของขอบระวางดา้ นล่างสุด ภายในตารางน้ีไดแ้ บ่งออกเป็ นตาราง

เล็ก ๆ ท้งั ทางแนวยนื และทางแนวนอนดา้ นละ 3 ส่วน ถา้ พิจารณาจากตารางทางแนวนอน โดยเริ่ม
จากบนลงล่างจะไดร้ ายละเอียด (โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 44) ดงั ภาพประกอบ
2.23

ภาพประกอบ 2.23 ตารางการกาหนดค่าของกริด
ทม่ี า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

8.1 ส่วนบน เป็ นตารางกริด 1,000 เมตร จุดท่ียกมาเป็ นตวั อย่างในการกาหนดค่าของ
พิกดั บนแผนที่ระวางน้ัน มีคาแนะนาวิธีการอ่านพิกดั ให้ละเอียดถึง 100 เมตร ไวท้ างขวาพร้อม
ตวั อยา่ ง เช่น 123456 เป็นตน้

44

8.2 ส่วนกลาง เป็ นอกั ษรประจาจตั ุรัส 1,000,000 เมตร ที่ครอบคลุมพ้ืนท่ีของแผนที่
ระวางน้นั อาจจะมี 1 - 2 ชุด หรือ 4 ชุด แลว้ แต่บริเวณทาแผนที่ เช่น TB หรือ UB และมีคาแนะนา
หลกั การใชอ้ กั ษรประจาจตั ุรัส 100,000 เมตร พร้อมตวั อยา่ ง เช่น TB 123456 เป็นตน้

8.3 ส่วนล่าง เป็นเลขอกั ษรประจาเขตกริด ที่ครอบคลุมพ้ืนท่ีทางภูมิศาสตร์ 8° ละติจูด
x 6° ลองติจูด และคลุมพ้ืนที่ของแผนที่ระวางน้นั อยู่ดว้ ย เช่น 48P และมีคาแนะนาหลกั การใช้
เลขอกั ษรประจาเขตกริดพร้อมตวั อยา่ งเช่น 48P TB 123456

9. แผนภาพเดคลเิ นช่ัน (Declination Diagram)
จะปรากฏอยูท่ างล่างขวาขอบระวาง เป็ นแผนภาพประกอบแสดงให้ทราบถึงความ

แตกต่าง ทางมุมของแนวทิศเหนือจริง แนวทิศเหนือกริดและแนวทิศเหนือแม่เหล็ก ซ่ึงผูใ้ ชแ้ ผนที่
จะได้ประโยชน์จากการตรวจสอบแผนภาพ ก่อนท่ีจะนาแผนที่ไปใช้เกี่ยวกับการวดั มุม เช่น
ตรวจสอบเห็นแนวทิศเหนือกริดกบั แนวทิศเหนือแม่เหล็ก ซ่อนทบั เป็ นแนวเดียวกนั หมายความว่า
มุมภาคทิศเหนือกริดที่ใชเ้ คร่ืองมือวดั มุม วดั บนแผนที่จะเท่ากบั มุมภาคทิศเหนือแม่เหล็กท่ีใชเ้ ข็มทิศ
วดั มุมในภูมิประเทศจากตาบลเดียวกนั เป็ นตน้ (โรงเรียนแผนท่ี กรมแผนท่ีทหาร, 2560 : 7)
ดงั ภาพประกอบ 2.24

ภาพประกอบ 2.24 แผนภาพเดคลิเนชนั่
ทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

45

10. คาอธิบายสัญลกั ษณ์ (Legend)
จะปรากฏอยูท่ างล่างซ้ายของขอบระวาง สัญลกั ษณ์หรือเครื่องหมายแผนท่ีแสดงไว้

ท้งั หมดพร้อมคาอธิบาย เพ่ือตอ้ งการให้ผูใ้ ชแ้ ผนท่ีไดอ้ ่านความหมายของสัญลกั ษณ์ต่าง ๆ ท่ีเขียน
ไวบ้ นแผนที่ได้อย่างถูกตอ้ ง สัญลกั ษณ์ต่าง ๆ น้ีอาจมีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างไปตามชนิด หรือ
มาตราส่วนของแผนท่ีได้เพราะฉะน้นั เพ่ือป้องกนั การผิดพลาด เม่ืออ่านสัญลกั ษณ์ใดบนแผนท่ี
จะตอ้ งตรวจสอบคาอธิบายสัญลกั ษณ์ของแผนท่ีระวางน้นั ก่อนเสมอ คาอธิบายสัญลกั ษณ์ ของแผน
ที่แต่ละระวางมีข้อความสาคัญท่ีผู้ใช้แผนท่ีควรทราบ คือ ข้อมูลแผนท่ีรวบรวมถึง พ.ศ.ใด
(โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า, 2560 : 33) เป็ นการบอกให้ผูใ้ ช้แผนท่ีรู้วา่ ขอ้ มูลเกี่ยวกบั
ภูมิประเทศ โดยเฉพาะส่ิงท่ีมนุษยส์ ร้างข้ึนท่ีปรากฏอยูบ่ นแผนที่น้นั เป็ นขอ้ มูลที่ไดร้ วบรวมถึงปี
พ.ศ.2543 ลกั ษณะภูมิประเทศใดท่ีไม่เหมือนกับบนแผนที่ แสดงว่าลกั ษณ์ภูมิประเทศน้ันได้
เปล่ียนแปลงไปหลงั จากปี พ.ศ.2543 ดงั น้นั ถา้ ตอ้ งการให้แผนท่ีมีขอ้ มูลถูกตอ้ งสมบูรณ์ ผูใ้ ชแ้ ผนที่
จะตอ้ งเก็บรายละเอียดของภูมิประเทศที่เปล่ียนแปลงไปจากเดิมมาบนั ทึกเพิ่มเติมลงไปในแผนท่ี ดงั
ภาพประกอบ 2.25

ภาพประกอบ 2.25 คาอธิบายสัญลกั ษณ์
ทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

46

11. คาแนะนาเกยี่ วกบั ระดบั สูง (Elevation Guide)
จะปรากฏอยู่ทางล่างขวาของขอบระวาง เป็ นแผนภาพประกอบแสดงให้ทราบถึง

ระดบั สูงของพ้ืนท่ีบริเวณต่าง ๆ ภายในแผนท่ีระวางน้นั โดยใช้ความแตกต่างของความเขม้ ของสี
พร้อมตวั เลขกาหนดความสูง ท้งั น้ี เพ่ือให้ผูใ้ ชแ้ ผนท่ีสามารถสังเกตเห็นไดท้ นั ทีว่า แผนท่ีระวางท่ี
กาลงั พจิ ารณาน้นั บริเวณสูงท่ีสุดและบริเวณต่าท่ีสุด (โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 29)
ดงั ภาพประกอบ 2.26

ภาพประกอบ 2.26 คาแนะนาเกี่ยวกบั ระดบั สูง
ทมี่ า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

12. สารบัญแสดงเขตการปกครอง (Index to Boundaries)
จะปรากฏอยทู่ างล่างขวาของขอบระวาง เป็นแผนภาพแสดงให้ทราบวา่ พ้ืนท่ีบริเวณที่

แผนท่ีระวางน้นั ครอบคลุมอยู่ในเขตปกครองของประเทศ จงั หวดั อาเภอใด โดยในแผนภาพได้
แสดงเส้นแบ่งเขตการปกครองไวแ้ ลว้ ใช้ตวั อกั ษรกากบั พ้ืนที่ของจงั หวดั และใช้ตวั เลขกากบั พ้ืนที่
ของอาเภอ พร้อมท้งั คาอธิบายไวใ้ นแผนภาพ (โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 28) เช่น A.
จงั หวดั บุรีรัมย์ 1. อาเภอเมือง เป็นตน้ ดงั ภาพประกอบ 2.27

ภาพประกอบ 2.27 สารบญั แสดงเขตการปกครอง
ทม่ี า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

47

13. สารบัญระวางติดต่อ (Index Adjoining Sheets)
จะปรากฏอยู่ทางล่างขวาของขอบระวาง เป็ นแผนภาพประกอบแสดง ให้ทราบวา่ มี

แผนที่ระวางหมายเลขใดบ้างล้อมรอบระวางที่เราใช้อยู่ ประโยชน์ท่ีผูใ้ ช้แผนที่จะได้รับจาก
แผนภาพน้ี สามารถจะนาแผนท่ีระวางต่าง ๆ ท่ีอยูโ่ ดยรอบมาต่อกบั ระวางท่ีใชอ้ ยู่ได้ เม่ือตอ้ งการ
ศึกษาภูมิประเทศขา้ งเคียง ส่วนขอ้ ความใตแ้ ผนภาพน้ีเป็ นคาแนะนาให้ผูใ้ ช้แผนที่ทราบว่า ถา้ นา
แผนท่ีหมายเลขระวางและมาตราส่วนที่ใช้อยู่ไปพิจารณาประกอบลาดบั ชุด 1501 มาตราส่วน
1 : 250,000 จะตอ้ งใชป้ ระกอบกบั หมายเลขระวางอะไร เช่น ขอ้ ความเขียนวา่ ระวาง 5638 IV อยใู่ น
บริเวณ ND 48–5,1501 A. 1 : 250,000 หมายความวา่ ถา้ จะนาแผนท่ีหมายเลขระวาง 5638 IV ไป
พิจารณาประกอบกบั แผนท่ียทุ ธการจะตอ้ งใชห้ มายเลขระวาง ND 48–5 ลาดบั ชุด 1501 A เป็ นตน้
(โรงเรียนแผนท่ี กรมแผนท่ีทหาร, 2560 : 6) ดงั ภาพประกอบ 2.28

ภาพประกอบ 2.28 สารบญั ระวางติดต่อ
ทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

14. ศัพทานุกรม (Glossary)
จะปรากฏอยทู่ างล่างขวาของขอบระวาง แสดงไว้ เพื่อใหผ้ ูใ้ ชแ้ ผนท่ีเขา้ ใจความหมาย

ของ คาที่ใช้ในแผนท่ีน้ัน ๆ ปกติกาหนดข้ึนใช้กับภาษาต้งั แต่สองภาษาข้ึนไป เพ่ือจะให้ได้
ความหมายของคาต่าง ๆ ที่จาเป็ นต้องใช้ทบั ศพั ท์ ซ่ึงจะใช้ภาษาองั กฤษสะกดคาออกเสียงเป็ น
ภาษาไทยหรือที่เรียกว่าภาษาคาราโอเกะและมีภาษาองั กฤษกากับไว้ เพ่ือให้ผูใ้ ช้แผนที่แปล
ค ว า ม ห ม า ย จ า ก ภ า ษ า อั ง ก ฤ ษ ท่ี ก า กั บ ไ ว้ ท า ใ ห้ เ ข้ า ใ จ แ ผ น ท่ี ม า ก ย่ิ ง ข้ึ น
(โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 33) ดงั ภาพประกอบ 2.29

48

ภาพประกอบ 2.29 ศพั ทานุกรม
ทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

15. หมายเลขสิ่งอุปกรณ์ (Stock Number)
จะปรากฏอยทู่ างล่างขวาของขอบระวาง เป็ นหมายเลขรหัสที่ไดจ้ ดั เอาหมายเลขลาดบั

ชุด และหมายเลขระวางของแผนท่ีระวางน้นั มาเขียนเรียงติดต่อกนั เปลี่ยนเลขโรมนั เป็ นเลขอารบิค
แลว้ นาตวั เลขคร้ังท่ีจดั พิมพม์ าเขียนต่อทา้ ย เพ่ือความสะดวกในการคุมแผนที่ของคลงั แผนท่ี หรือ
การเบิกจ่ายแผนที่นนั่ เอง เช่น RTSD Ref.No. L701805638401 หมายความว่า หมายเลขน้ีเป็ น
หมายเลขรหัสของแผนที่ท่ีหมายเลขลาดบั ชุด L7018 ระวาง 5638 IV ซ่ึงจดั พิมพ์คร้ังท่ี 1 เป็ นตน้
(โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 34) ดงั ภาพประกอบ 2.30

ภาพประกอบ 2.30 หมายเลขสิ่งอุปกรณ์
ทม่ี า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

16. คาแนะนาเกย่ี วกบั ลาด (Slope Guide)
จะปรากฏอยทู่ างล่างขวาของขอบระวางแผนที่ หากผใู้ ชแ้ ผนท่ีตอ้ งการทราบความลาด

ชนั ในแผนท่ีสามารถหาไดจ้ ากแผนภาพ โดยการวดั ระยะระหว่างเส้นช้นั ความสูงในแผนที่แล้ว
นามาเปรียบเทียบกบั แผนภาพ ซ่ึง AB = ระยะทางราบระหวา่ งเส้นช้นั ความสูง และ AC = ระยะทาง
ราบระหวา่ งเส้นช้นั ความสูงหลกั จะไดค้ า่ ความลาดหน่วยเป็นเปอร์เซ็นและองศา (โรงเรียนนายร้อย
พระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 60) ดงั ภาพประกอบ 2.31

49

ภาพประกอบ 2.31 คาแนะนาเกี่ยวกบั ลาด
ทมี่ า : กรมแผนที่ทหาร (2543 : 1)

17. บนั ทกึ (Note)
ปรากฏอยู่ดา้ นล่างซ้ายของขอบระวางแผนที่ ติดกบั คาอธิบายสัญลกั ษณ์ อธิบายถึง

ความกวา้ งของช่องจราจร การซ้ากนั ของชื่อหมู่บา้ น การแปลงหน่วยในแผนที่ และขอ้ ควรระวงั
(โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ , 2560 : 28) ดงั ภาพประกอบ 2.32

ภาพประกอบ 2.32 บนั ทึก
ทมี่ า : กรมแผนท่ีทหาร (2543 : 1)

50

สรุป

ลักษณะรู ปแบบระวางแผนท่ีภูมิประเทศประกอบไปด้วย 5 องค์ประกอบ คือ
องค์ประกอบภายในขอบระวางแผนที่ เส้นขอบระวางแผนท่ี องค์ประกอบภายนอกขอบระวาง
แผนที่ แนวจากดั รายละเอียดแผนท่ีและขอบแผนท่ี ในแผนท่ีแตล่ ะระวางมีองคป์ ระกอบที่สาคญั คือ
องค์กอบภายในและองค์ประกอบภายนอกขอบระวาง โดยที่องค์ประกอบภายในประกอบดว้ ย
สัญลกั ษณ์ สี ช่ือภูมิศาสตร์และระบบอา้ งอิงในการกาหนดตาแหน่ง ท่ีแสดงถึงสภาพภูมิประเทศ
บริเวณน้ัน ๆ ท่ีมีความสัมพนั ธ์กบั องค์ประกอบภายนอกขอบระวาง ในการจดั องค์ประกอบของ
ระวางแผนที่ ผผู้ ลิตจะมีการจดั เรียงองคป์ ระกอบใหค้ รอบคลุม เป็ นการส่ือสารให้ผใู้ ชแ้ ผนท่ีเขา้ ใจ
และใชง้ านไดต้ รงตามวตั ถุประสงคข์ องการใชง้ าน องคป์ ระกอบแผนท่ีท้งั ภายในและภายนอกขอบ
ระวางจะมีความสมพนั ธ์ซ่ึงกนั และกนั หรือองค์ประกอบภายนอกจะเป็ นข่าวท่ีใช้อธิบายให้ผูใ้ ช้
แผนที่เขา้ ใจองค์ประกอบภายในได้ดีมากยิ่งข้ึน ก่อนการใช้งานแผนท่ีผูใ้ ช้ควรศึกษารายละเอียด
องค์กอบท่ีปรากฏในแผนท่ีให้เขา้ ใจก่อนการใช้งาน เพื่อให้เหมาะสมกบั งานและเกิดประโยชน์
สูงสุด

51

เอกสารอ้างองิ

กรมแผนที่ทหาร. (2516). แผนทชี่ ุด 1501 S ระวาง ND 48-13 จังหวดั จันทบุรี. กรุงเทพฯ : กรม
แผนท่ีทหาร.

__________. (2543). แผนทีช่ ุด L 7018 ระวาง 5638 IV จังหวดั บุรีรัมย์. กรุงเทพฯ : กรมแผนท่ี
ทหาร.

__________. (2559). สารบญั แผนทช่ี ุด 1501 S 1 : 250,000 . กรุงเทพฯ : กรมแผนท่ีทหาร.
__________. (2560). สารบญั แผนทช่ี ุด L 7018 : 50,000 . กรุงเทพฯ : กรมแผนที่ทหาร.
โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้ . (2560). รายละเอยี ดขอบระวาง. โรงเรียนนายร้อยพระ

จุลจอมเกลา้ .
โรงเรียนแผนที่ กรมแผนที่ทหาร. (2560). การอ่านแผนทีแ่ ละรูปถ่ายทางอากาศ. กรมแผนที่ทหาร.
__________. (2560). การจัดทาแผนท.่ี กรมแผนท่ีทหาร.
ESRI. (2551). คู่มือการใช้โปรแกรมระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ ArcGIS. เขา้ ถึงเม่ือ 25 เมษายน

2560, จาก http://www.esrith.com/products/arcgis-online/