ลิลิตตะเลงพ่าย กลุ่ม 7

หนังสือเล่มเล็ก

วิเคราะห์ลิลิตตะเลงพ่าย
ตอน ยุทธหัตถี

บทที่ ๕๕ - ๖๓

จัดทำโดย

นาย บัลลังก์ ขาวเจริญ ม.๕/๒ เลขที่ ๔
ม.๕/๒ เลขที่ ๘
นาย กันต์ธนนันท์ งามสนอง ม.๕/๒ เลขที่ ๒๐
ม.๕/๓ เลขที่ ๒๕
นาย กัญจน์ บูรสุขสวัสดิ์

นาย ธาวิน แ ซ่ ห ว่ อ ง

สแกนเพื่อฟั งประวัติความเป็ นมาเเละเรื่องย่อของ
วรรณคดี เรื่อง ลิลิตตะเลงพ่าย

๕๕   ๏ นฤบาลบพิตรเผ้า       ภูวนา ยกแฮ
ผายสิหนาทกถา           ท่านพร้อง

ไพเราะราชสุภา-           ษิตสื่อ สารนา
เสนอบ่มีข้อข้อง            ขุ่นแค้นคำไข




ถอดคำประพันธ์ได้ว่า สมเด็จพระนเรศวรได้ตรัสถ้อยคำไพเราะน่าฟังไม่มีพระสุรเสียง
ขุ่นแค้นเคืองขัดเลยสักนิด

คำศัพท์
นฤบาลบพิตรเผ้าภูวนา = กษัตริย์
สิหนาท = อำนาจ คำกล่าว
พร้อง = พูด

๕๖ ๏ อ้าไทภูธเรศหล้า        แหล่งตะเลง โลกฤๅ
เผยพระยศยินเยง        ย่านแกล้ว

สิบทิศทั่วลือละเวง        หวั่นเดช ท่านนา
ไป่เริ่มรอฤทธิ์แผ้ว         เผือดกล้าแกลนหนี

ถอดคำประพันธ์ได้ว่า กษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่แห่งประเทศมอญ มีพระเกียรติยศเลื่องลือไกล
ทั้ง ๑๐ ทิศผู้ใดได้ยินก็หวั่นเกรงพระบรมเดชานุภาพไม่กล้าต่อสู้แล้วรีบหนีไป

คำศัพท์
ไท = ผู้ใหญ่
ยศ = ชื่อเสียง
ละเวง = กลัว
ฤทธิ์ = หมดแรง
เผือดกล้าแกลน = กลัว

๑

๕๗ ๏ พระพี่พระผู้ผ่าน         ภพอุตดมเอย
ไป่ชอบเชษฐ์ยืนหยุด       ร่มไม้

เชิญราชร่วมคชยุทธิ์        เผยยอเกียรติ ไว้แฮ
สืบกว่าสองเราไสร้          สุดสิ้นฤๅมี

ถอดคำประพันธ์ได้ว่า พระเจ้าพี่ปกครองประเทศที่บริบูรณ์ยิ่งไม่สมควรเลยที่จะประทับ
อยู่ใต้ร่มไม้ ขอเชิญพระองค์มากระทำยุทธหัตถีร่วมกัน ให้ปรากฏเกียรติยศไว้เถิด
ต่อจากเราทั้งสองคนคงไม่มีอีกแล้ว

คำศัพท์

อุตดม = สมบุรณ์
เชษฐ์ = พี่ใหญ์
คชยุทธิ์ = ยุทธหัตดี

๕๘
๏ หัสดีรณเรศอ้าง         อวสาน นี้นา
นับอนาคตกาล            ห่อนพ้อง
ขัตติยายุทธ์บรรหาร       คชคู่ กันแฮ
คงแต่เผือพี่น้อง           ตราบฟ้าดินกษัย

ถอดคำประพันธ์ได้ว่า  การรบด้วยการชนช้าง จะสิ้นสุดกันในคราวนี้ นับแต่นี้ไปจะไม่ได้
พบเห็นอีก การทำยุทธหัตถีกันของกษัตริย์ คงจะมีแต่เราสองพี่น้องนี้เท่านั้น ตราบฟ้ าดิน
สิ้นสลาย

คำศัพท์

หัสดีรณเรศ = ยุทธหัตดี บรรหาร = กล่าวแท้
ห่อน = ไม่
ขัตติยา = กษัตริย์ เผือ = ข้า
กษัย = สิ้น

๒

๕๙ ๏ ไว้เป็นมหรสพซ้อง      สุขศานติ์
สำหรับราชสำราญ         เริ่มรั้ง

บำเทิงหฤทัยบาน          ประดิยุทธ์ นั้นนา
เสนอเนตรมนุษย์ตั้ง       แต่หล้าเลอสรวง

ถอดคำประพันธ์ได้ว่า  การทำยุทธหัตถีกัน ก็เหมือนการเล่นรื่นเริงสนุกสนานของ
พระราชา เพื่อให้ชมเล่นเป็นขวัญตาสำราญใจแก่มนุษย์และเหล่าเทวดา

คำศัพท์

มหรสพ = เล่นรื่นเริง ราชสำราญ = หมู่กษัตริย์
ซ้อง = พ้องกัน ประดิยุทธ์ = รบ
ศานติ์ = สงบ    เลอสรวง = สววรค์

๖๐ ๏ ปวงไท้เทเวศทั้ง        พรหมมาน
เชิญประชุมในสถาน ที่นี้

ชมชื่นคชบำราญ ตูต่อ กันแฮ
ใครเชี่ยวใครชาญชี้ ชเยศอ้างอวยเฉลิม

ถอดคำประพันธ์ได้ว่า ขอเชิญท่านเทวาและพรหมทั้งหลาย จงมาประชุมกันในสถานที่นี้
เพื่อชื่นชมการทำยุทธหัตถี ใครเชี่ยวชาญชำนาญกว่า ขอจงได้อวยพรให้ผู้นั้นได้รับชัยชนะ
ด้วยเถิด

คำศัพท์
คชบำราญ = ยุทธหัตดี
ชเยศ = ชนะ

๓

๖๑ ๏ หวังเริ่มคุณเกียรติก้อง กลางรงค์
ยืนพระยศอยู่คง           คู่หล้า

สงครามกษัตริย์ทรง       ภพแผ่น สองฤๅ
สองราชรอนฤทธิ์ร้า        เรื่องรู้สรเสริญ

ถอดคำประพันธ์ได้ว่า  ครั้นสมเด็จพระนเรศวรตรัสพรรณนาความมาอย่างนั้นพระมหา

อุปราชาทรงฟังแล้วก็ทรงเห็นตามด้วย ทำให้เกิดขัตติยมานะอันหาญกล้าจึงทรงขับช้าง

เข้าสู้รบ

คำศัพท์
รงค์ = สนามรบ

หล้า = โลก แผ่นดิน

รอนฤทธิ์ = ผู้มีอำนาจ ผู้มีฤกธิ์

ร้า = รบ

๖๒ ๏ ดำเนินพจน์พากย์พร้อง พรรณนา
องค์อัครอุปราชา               ท่านแจ้ง

กอบเกิดขัตติยมา-             นะนึก หาญเฮย
ขับคชเข้ายุทธ์แย้ง              ด่วนด้วยโดยถวิล

ถอดคำประพันธ์ได้ว่า  ครั้นสมเด็จพระนเรศวรตรัสพรรณนาความมาอย่างนั้น
พระมหาอุปราชาทรงฟังแล้วก็ทรงเห็นตามด้วย ทำให้เกิดขัตติยมานะอันหาญกล้าจึง
ทรงขับช้างเข้าสู้รบ

คำศัพท์
อัคร = ยอด เลิศ
ขัตติยมานะ = การถือตัวเองว่าเป็นกษัตริย์
ถวิล = ใจจดจ่อ

๔

๖๓ ๏ หัสดินปิ่ นธเรศไท้        โททรง
คือสมิทธิมาตงค์           หนึ่งอ้าง

หนึ่งคือศิริเมขล์มง         คลอาสน์ มารเอย
เศียรส่ายหงายงาคว้าง      ไขว่แคว้งแทงโถม

ถอดคำประพันธ์ได้ว่า  ช้างทรง ๒ ช้าง ของสมเด็จพระนเรศวรกับพระมหาอุปราชา
เป็นเหมือนช้างเอราวัณซึ่งเป็นช้างทรงของพระอินทร์ และช้างคีริเมขล์ซึ่งเป็นพาหนะ
ของวสวัตดีมารทั้งสองช้างต่างส่ายเศียรหงายงาเข้าโถมแทงกันและกันอย่างขวักไขว่

คำศัพท์
หัสดิน,มาตงค์ = ช้าง
ปิ่น,ธเรศ,ไท้ = ผู้เป็นใหญ์ในแผ่นดิน
สมิทธิ = สำเร็จพร้อม
ศิริเมขล์ = ช้างทรงของพญาวสวัตดีมารผู้ที่เคยจะมาผจญ
พระพุทธเจ้าที่ควงไม้ศรีมหาโพธิ์
                         

๕

วรรณศิลป์ที่ปรากฏ

สัมพัสพยัญชนะ

ดำเนินพจน์พากย์พร้อง พรรณนา
ขับคชเข้ายุทธ์แย้ง ด่วนด้วยโดยถวิล
พระพี่พระผู้ผ่าน ภพอุตดมเอย
ไป่ ชอบเชษฐ์ยืนหยุด ร่มไม้
เชิญราชร่วมคชยุทธิ์ เผยยอเกียรติ ไว้แฮ
สืบกว่าสองเราไสร้ สุดสิ้นฤๅมี
ไพเราะราชสุภา- ษิตสื่อ สารนา
เสนอบ่มีข้อข้อง ขุ่นแค้นคำไข
อ้าไทภูธเรศหล้า แหล่งตะเลง โลกฤๅ
เผยพระยศยินเยง ย่านแกล้ว
สิบทิศทั่วลือละเวง หวั่นเดช ท่านนา
ไป่ เริ่มรอฤทธิ์แผ้ว เผือดกล้าแกลนหนี

๖

สัมพัสสระ

หัสดินปิ่ นธเรศไท้ โททรง
เศียรส่ายหงายงาคว้าง
สิบทิศทั่วลือละเวง ไขว่แคว้งแทงโถม
ผายสิหนาทกถา หวั่นเดช ท่านนา
ไพเราะราชสุภา
ท่านพร้อง
ษิตสื่อ สารนา

๗

อุติพจน์

อ้าไทภูธเรศหล้า        แหล่งตะเลง โลกฤๅ

เผยพระยศยินเยง         ย่านแกล้ว
สิบทิศทั่วลือละเวง         หวั่นเดช ท่านนา
ไป่ เริ่มรอฤทธิ์แผ้ว         เผือดกล้าแกลนหนี

หัสดินปิ่ นธเรศไท้ โททรง
คือสมิทธิมาตงค์ หนึ่งอ้าง
หนึ่งคือศิริเมขล์มง คลอาสน์ มารเอย
เศียรส่ายหงายงาคว้าง ไขว่แคว้งแทงโถม

๘

ข้อคิดและคุณค่า

ข้อคิด

1.แผ่นดินไทยต้องผ่านการทำศึกสงครามอย่างมากมาย
กว่าที่จะมารวมกันเป็ นอย่างปั จจุบันนี้

2.พระราชภารกิจของกษัตริย์ไทยในสมัยก่อนคือการปกครอง
บ้านเมืองให้ร่มเย็นเป็นสุขและรบเพื่อปกป้ องอธิปไตยของไทย

คุณค่า

1.ให้ความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์
2.เป็ นวรรณคดีชั้นสูงของชาติซึ่งถือได้ว่าเป็ นแบบอย่างที่ดีของวรรณ

คดีอื่นๆ
3.ปลุกใจให้คนไทยรักและเทิดทูนแผ่นดินไทย

๙