ใบงานที่ 3

1

โครงการวจิ ัย

1. ชื่อโครงการ
การพัฒนารูปแบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop Service) ของ

ศนู ย์จัดการดนิ ปยุ๋ ชมุ ชนตำบลหินตั้ง อำเภอบา้ นไผ่ จังหวัดขอนแก่น

2. ผ้รู ับผิดชอบโครงการ

(ช่อื - สกุล) (คุณวฒุ ิ) (ตำแหนง่ ) (หนว่ ยงาน)
สำนกั งานเกษตรอำเภอ
นางสาวดวงกมล เรมิ่ ตระกลู วทิ ยาศาสตรบณั ฑติ . นักวชิ าการส่งเสรมิ บา้ นไผ่ จังหวดั ขอนแกน่

(เทคโนโลยหี ลงั การเกบ็ เกี่ยว) การเกษตรชำนาญการ

เกษตรศาสตรมหาบณั ฑิต
(สงเสริมและพัฒนาการเกษตร)

3. ความสำคัญและทีม่ าของปญ� หา
ผลกระทบจากการระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 ไดสงผลกระทบตอการผลิตและ

การจำหนายสินคาเกษตรของเกษตรกรไทย โดยในการผลิตนั้นจำเปนตองอาศัยปุยเคมีซึ่งเปนปจจัยที่
สำคัญเพื่อใหไดผลผลิตสินคาที่ไดทั้งปริมาณและคุณภาพ ทำใหเกษตรกรไดรับผลกระทบเปนอยางมาก
อันเนื่องมาจากประเทศไทยตองนำเขาปุยเคมีจากตางประเทศ จึงทำใหเกษตรกรมีตนทุนการผลิตที่สูงขึ้น
ดว ยเหตุนี้คณะรัฐมนตรไี ด้มีมติเห็นชอบให้ดำเนินโครงการพัฒนาธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน (One
Stop Service) ภายใตแ้ ผนฟน� ฟูเศรษฐกิจและสังคม ผ่านศูนย์จดั การดินป๋ยุ ชุมชน (ศดปช.) ท่ีกรมส่งเสริม
การเกษตรจัดต้ังขึ้น เพื่อเป�นการช่วยเกษตรกรท่ีได้รับผลกระทบ ให้สามารถเพ่ิมประสิทธิภาพและลด
ต้นทุนการผลิต ด้วยการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมในการวิเคราะห์ดินและการใช้ปุ๋ยตามค่า
วิเคราะห์ดิน ซ่ึงเป�นการใช้ปุ๋ยอย่างถูกต้องในปริมาณที่เหมาะสมกับปริมาณธาตุอาหารที่มีอยู่ในดินและ
ความต้องการของพืช เป�นการใช้ปุ๋ยอย่างแม่นยำเฉพาะพ้ืนท่ี ไม่มากไม่น้อยเกินไป จึงทำให้เกษตรกร
สามารถลดการใช้ปุ๋ยเคมีลงได้ นอกจากนี้ในช่วงต้ังแต่เดือนกุมภาพันธ์ 2564 พบว่า ราคาปุ๋ยเคมีใน
ท้องตลาดปรับตัวสูงข้ึน เน่ืองจากผลกระทบของสถานการณ์โรคติดเชือ้ ไวรสั โคโรนา 2019 ทำให้ประเทศ
ผู้ผลิตปุ๋ยรายใหญ่ เช่น ประเทศจีนและสหรัฐอเมริกา มีการใช้ปุ๋ยเคมีภายในประเทศเพ่ิมมากขึ้น การ
ส่งออกนอ้ ยลง ทำให้ราคาปุ๋ยเคมีในทอ้ งตลาดมกี ารปรบั ตัวเพ่ิมสูงขึ้นอย่างหลีกเล่ยี งไมไ่ ด้ สง่ ผลกระทบต่อ
ต้นทุนการผลิตของเกษตรกรโดยตรง ซึ่งในสภาวการณ์เช่นน้ี โครงการพัฒนาธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อ
ชุมชน (One Stop Service) จะช่วยเกษตรกรลดภาระต้นทุนปุ๋ยเคมีลงได้จากการใช้ปุ๋ยท่ีถูกต้องตามค่า
วเิ คราะห์ดิน

2

กรมส่งเสริมการเกษตรได้มีนโยบายจัดต้ังศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน (ศดปช.) ดำเนินการมาตั้งแต่
ป� 2558 ซ่ึงอำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น ได้มกี ารจดั ตั้งศูนยจ์ ัดการดินปุ๋ยชมุ ชนขึน้ ทตี่ ำบลหินตง้ั อำเภอ
บ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น เพ่ือให้บริการตรวจวิเคราะห์ดินด้วยชุดตรวจสอบ N P K และ pH ในดิน พร้อม
ทั้งให้คำแนะนำการจัดการดินและการใช้ปุ๋ยเบื้องต้น รวมถึงการให้บริการผสมปุ๋ย จัดหาปุ๋ยคุณภาพดี
ให้แก่เกษตรกรในชุมชน และในป� 2564 ศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินตั้ง อำเภอบ้านไผ่ จังหวัด
ขอนแก่น ได้เข้าร่วมโครงการพัฒนาธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน (One Stop Service) โดยได้รับ
การสนับสนุนองค์ความรู้ ชุดตรวจวิเคราะห์ดิน แม่ปุ๋ย N P K และเครื่องผสมปุ๋ย เพื่อให้บริการตรวจ
วิเคราะห์ดิน ให้คำแนะนำการจัดการดินและการใช้ปุ๋ยเบ้ืองต้น อีกทั้งยังมีการจัดหาปุ๋ยคุณภาพดี พร้อม
ทัง้ บริการผสมปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดนิ ให้แก่สมาชิก ศดปช. กลุ่มเกษตรแปลงใหญ่ และเกษตรกรท่ัวไป แต่
ในระยะที่ผ่านมา พบว่า ศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนยังคงมีการดำเนินกิจกรรมการให้บริการแก่เกษตรกรได้
ไม่ต่อเนื่อง ซ้ำยังขาดองค์ความรู้ในข้ันตอนและการพัฒนาบริหารธุรกิจ ทำให้กลุ่มยังขาดศักยภาพในการ
ใหบ้ ริการ เงนิ ทุนหมนุ เวียน และขาดการสร้างรายได้ใหแ้ ก่กลุ่มอย่างตอ่ เนอ่ื ง รวมถึงไม่สามารถดำเนนิ งาน
ได้ตามวตั ถุประสงคข์ องโครงการฯ

ดงั น้ัน ผู้วิจัยจึงมีความสนใจท่จี ะศึกษาหารูปแบบการพัฒนาการใหบ้ รกิ ารธุรกิจบริการดินและปุ๋ย
เพื่อชุมชน (One Stop Service) ท่ีเหมาะสมกับศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินต้ัง อำเภอบ้านไผ่
จังหวัดขอนแก่น โดยการมีส่วนร่วมของสมาชิกและเจ้าหน้าท่ีส่งเสริมการเกษตรในการพัฒนาให้ ศดปช.
สามารถดำเนินธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน ให้เกิดรายได้ และเงินทุนหมุนเวียนให้กับกลุ่ม จากการ
ให้บริการตรวจวิเคราะห์ดิน จำหน่ายปุ๋ย และบริการผสมปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน ซ่ึงจะเป�นการลดการ
พึ่งพาเงินอุดหนุนจากภาครฐั ไดใ้ นอนาคต รวมทั้งยังสามารถดำเนนิ ธรุ กิจไดอ้ ยา่ งต่อเน่อื งและย่ังยนื

4. คําถามวจิ ัย
4.1 รูปแบบการพัฒนาการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน (One Stop Service) ที่

เหมาะสมกบั ศูนย์จัดการดินปยุ๋ ชมุ ชนตำบลหินตงั้ อำเภอบา้ นไผ่ จงั หวดั ขอนแก่น เปน� อยา่ งไร
4.2 ผลการประเมินรูปแบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน (One Stop

Service) ของศูนยจ์ ดั การดนิ ปุ๋ยชุมชนตำบลหนิ ตั้ง อำเภอบ้านไผ่ จงั หวัดขอนแก่น เป�นอย่างไร

5. สมมติฐานการวิจัย
หลงั จากการทดลองนำรูปแบบการพัฒนาการใหบ้ ริการธรุ กิจบรกิ ารดินและปยุ๋ เพอ่ื ชุมชน (One

Stop Service) มาใช้ จะสามารถทำใหศ้ นู ย์จัดการดินปยุ๋ ชุมชนตำบลหนิ ตั้ง อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น
มีผลการดำเนนิ งานดีข้นึ เกดิ รายได้ มีเงินทนุ หมุนเวียนจากการใหบ้ ริการตรวจวเิ คราะห์ดิน จำหน่ายปุ๋ย
และบรกิ ารผสมปุย๋ ตามคา่ วิเคราะห์ดนิ รวมทั้งสามารถดำเนินธุรกจิ ไดอ้ ย่างตอ่ เน่ืองและมีประสิทธภิ าพ

3

6. วตั ถุประสงค์
6.1 เพ่ือศึกษาปญหาและขอเสนอแนะของสมาชิกศูนยจัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินต้ัง อำเภอ

บา้ นไผ่ จงั หวัดขอนแก่น
6.2 เพื่อศึกษาหารปู แบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปยุ๋ เพื่อชุมชน (One Stop Service)

ท่ีเหมาะสมของศนู ย์จัดการดนิ ปุ๋ยชุมชนตำบลหนิ ต้งั อำเภอบา้ นไผ่ จังหวัดขอนแก่น
6.3 เพื่อนำรูปแบบการพัฒนาการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน (One Stop

Service) ที่เหมาะสมกับศนู ย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินตัง้ อำเภอบ้านไผ่ จังหวดั ขอนแกน่ มาใชใ้ นการ
ดำเนินงานธรุ กจิ การใหบ้ ริการดินและปยุ๋

7. ประโยชน์ทีค่ าดวา่ จะไดร้ บั
7.1 สามารถนำผลท่ีได้จากการศึกษาไปใช้เป�นแนวทางในการวางแผน พัฒนา ปรับปรุงและ

แก้ไขป�ญหาอปุ สรรคต่างๆ ในการใหบ้ ริการธรุ กิจบรกิ ารดินและป๋ยุ เพอื่ ชมุ ชน (One Stop Service)
7.2 เจ้าหน้าที่ส่งเสริมการเกษตรสามารถนำข้อมูลการดำเนินงานโครงการพัฒนาธุรกิจบริการ

ดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน (One Stop Service) ไปใช้ในการกำหนดแนวทางในการพัฒนาศูนย์จัดการดินปุ๋ย
ชุมชนใหม้ ีประสิทธิภาพมากย่ิงข้ึน

7.3 หน่วยงานที่เก่ียวข้อง ได้แก่ สำนักงานเกษตรจังหวัด สำนักงานเกษตรอำเภอ และ
หน่วยงานในกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สามารถนำผลงานวิจัยไปปรับปรุง และพัฒนารูปแบบการ
ส่งเสริมการดำเนินงานของศูนยจ์ ัดการดนิ ปุย๋ ชุมชนให้เหมาะสมกบั พน้ื ทรี่ บั ผดิ ชอบ

8. การตรวจเอกสารและผลงานวจิ ัยท่ีเกยี่ วข้อง
8.1 ศูนย์จัดการดนิ ป๋ยุ ชุมชน
กองส่งเสริมการอารกั ขาพืชและจัดการดินปุ๋ย กรมส่งเสริมการเกษตร (2561) ได้ระบุความ

เป�นมา วัตถปุ ระสงค์ และบทบาทหนา้ ทีข่ องศูนย์จัดการดนิ ปุย๋ ชมุ ชน (ศดปช.) ไวด้ งั ต่อไปน้ี
8.1.1 ความเป�นมา
กรมส่งเสริมการเกษตรได้มีนโยบายให้ดำเนินการส่งเสริมการใช้ปุ๋ยเคมีอย่างมี

ประสิทธิภาพเพื่อลดต้นทุนการผลิต โดยใช้เทคโนโลยีปุ๋ยส่ังตัด และปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน โดยให้มีกลุ่ม
เกษตรกรทำหน้าท่ีให้บริการกับชุมชน ในการวิเคราะห์ดิน ให้คำแนะนำ ตลอดถึงการถ่ายทอดเทคโนโลยี
การใช้ปุ๋ยส่ังตัด ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน และบริการด้านป�จจัยการผลิต โดยจัดตั้งเป�นศูนย์จัดการดินปุ๋ย
ชุมชนเพ่ือเป�นเครือข่ายสนับสนุนการทำงานของกรมส่งเสริมการเกษตร ด้านดินและปุ๋ย ซึ่งในป� 2557 มี
ศนู ย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนต้นแบบ 94 ศูนย์ ใน 77 จังหวัด และจะขยายผลเป�น 882 ศูนย์ ในป� 2558 เพื่อ
เป�นกลไกในการขับเคลื่อนองค์ความรู้การจัดการดิน การใช้ปุ๋ยที่ถูกต้อง และการบริการจำหน่ายป�จจัย
การผลติ ควบคกู่ บั การส่งเสรมิ ใหเ้ กษตรกรผลิตปุย๋ อินทรียไ์ วใ้ ช้เองเพิ่มมากขน้ึ

4

8.1.2 วตั ถุประสงค์
1) เพ่ือเป�นเครือข่ายสนับสนุนการทำงานของกรมส่งเสริมการเกษตร ด้านดินและ

ปุย๋ ท่บี รหิ ารจดั การโดยเกษตรกร
2) เพ่ือเป�นแหล่งเรียนรู้ด้านการจัดการดินและการใช้ปุ๋ย เพ่ือเพ่ิมผลผลิตและลด

ตน้ ทนุ การผลิต
3) เพื่อให้บริการตรวจวิเคราะห์ดิน ให้คำแนะนำการจัดการดินและการใช้ปุ๋ย

เบื้องต้น พร้อมท้ังจัดหาและบริการจำหน่ายป�จจัยการผลิต เพ่ือให้เกษตรกรได้ใช้ปุ๋ยตามคำแนะนำ
สามารถเพิ่มปรมิ าณและคณุ ภาพผลผลิต ลดต้นทนุ การผลติ และเพ่มิ รายไดอ้ ยา่ งย่ังยนื

8.1.3 บทบาทและภารกิจของศนู ยจ์ ดั การดินปุย๋ ชมุ ชน (ศดปช.)
1) บริการตรวจวิเคราะห์ดินด้วยชุดตรวจสอบ N P K และ pH ในดินแบบรวดเร็ว

และรวมถึงการบรกิ ารตรวจวดั อนิ ทรยี วัตถุในดนิ ด้วยชุดตรวจสอบอินทรยี วัตถใุ นดิน
2) บรกิ ารวชิ าการดา้ นดนิ และปุ๋ย
(1) ให้คำแนะนำการจัดการดิน และการใช้ปุ๋ยท่ีถูกต้อง โดยใช้เทคโนโลยีปุ๋ยส่ัง

ตัด หรอื ปุ๋ยตามคา่ วเิ คราะหด์ ิน เพอ่ื ลดต้นทุนการผลิต และรวมถึงเทคโนโลยดี า้ นดินปยุ๋ อนื่ ท่ีเหมาะสม
(2) จัดกระบวนการเรยี นรู้ด้านดนิ และปุ๋ย
(3) จัดทำแปลงเรยี นรู้และจดุ สาธติ เพอ่ื ขยายผลการใช้ปุ๋ยเพอื่ ลดต้นทนุ การผลิต

3) บริการรวบรวมความต้องการและจัดหาแม่ปุ๋ยให้สมาชิกและชุมชนได้ใช้ตาม
คำแนะนำ

8.1.4 องคป์ ระกอบของศูนย์จัดการดนิ ป๋ยุ ชุมชน (ศดปช.)
1) สถานท่ตี งั้ ศนู ย์และวัสดอุ ุปกรณ์ท่จี ำเป�นในการดำเนินกจิ กรรม
(1) สถานท่ีต้ังศูนย์ ควรตง้ั อยู่ในแหลง่ ชุมชนหรือบริเวณที่มีการคมนาคมสะดวก

มปี ้ายแสดงชื่อศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน มีพ้ืนทเ่ี พียงพอสำหรบั ดำเนินกิจกรรม เช่น ตรวจวิเคราะห์ดิน จัด
กระบวนการเรยี นรู้ ผสมแม่ป๋ยุ

(2) วัสดุอุปกรณ์ที่จำเป�นสำหรับใช้ในการดำเนินกิจกรรมของศูนย์จัดการดินปุ๋ย
ชุมชน ประกอบด้วย ชุดตรวจสอบดิน ใช้ชุดตรวจสอบดินแบบรวดเร็วตรวจหาค่า N P K และ pH ในดิน
จากหน่วยงานราชการหรือสถาบันการศึกษาต่างๆ โดยต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของชุดตรวจสอบดินน้ันๆ
เช่น ชุดตรวจดินของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (KU soil Test Kit) ชุดตรวจสอบดินของกรมพัฒนาที่ดิน
เปน� ต้น ส่ือความรู้ดา้ นดิน และแผนทีช่ ุดดนิ

2) สมาชิกศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน แนวทางการคัดเลือกสมาชิกเพื่อจัดต้ังศูนย์
จดั การดินปุย๋ ชมุ ชน (ศดปช.)

5

(1) เป�นกลุ่มเกษตรท่ีมีความเข้มแข็งหรือการรวมกลุ่มของเกษตรกร อย่างน้อย
20 ราย ท่ีมคี วามสนใจเขา้ รว่ มโครงการและพร้อมจัดต้งั เป�น ศดปช.

(2) เกษตรกรสมาชกิ มีต้นทุนการใชป้ ุย๋ เคมสี งู
(3) มีเงินทุนหมุนเวียนภายในกลุ่มเพ่ือสามารถจัดหาแม่ปุ๋ยให้สมาชิกได้ใช้ตาม
คำแนะนำ
(4) ได้รับหรือสามารถจัดหาแหล่งสนับสนุนงบประมาณเพิ่มเติมจากหน่วยงาน
อื่นๆ เช่น องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ในการดำเนินกิจกรรมของ ศดปช. เพ่ือขยายผลไปสู่เกษตรกรใน
ชุมชนที่ไม่ได้เปน� สมาชิกของ ศดปช.
3) คณะกรรมการบริหารศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน โดยเกษตรกรสมาชิกร่วมกัน
คัดเลือกคณะกรรมการบริหาร ศดปช. เพื่อขับเคล่ือนบริหารจัดการ ศดปช. ให้เป�นไปตามวัตถุประสงค์
และบทบาทภารกิจที่กำหนดไว้ โดยมีคณะบุคคลท่ีได้รับการคัดเลือกจากการเสนอช่ือของสมาชิก ศดปช.
ประกอบด้วย ประธาน รองประธาน เลขานุการ เหรัญญิก ประชาสัมพันธ์ กรรมการ และสมาชิก เป�นต้น
โดยมีการแต่งต้ังเป�นลายลักษณ์อักษร กำหนดบทบาทหน้าท่ีความรับผิดชอบอย่างชัดเจน รวมท้ังกำหนด
คณะกรรมการฝา่ ยตา่ งๆ ข้ึนมา
4) ทีมปฏิบัติการประจำศูนย์ ควรกำหนดให้มีทีมปฏิบัติการประจำศูนย์ โดยแบ่ง
หนา้ ที่แต่ละด้าน เช่น ดา้ นบรกิ ารตรวจวเิ คราะห์ดนิ และให้คำแนะนำการจดั การดินและการใชป้ ุ๋ยเบ้อื งต้น
ด้านประชาสัมพันธ์หลักสูตรการฝ�กอบรมและกิจกรรมของ ศดปช. ด้านประสานงานกับหน่วยงานที่
เกี่ยวข้องท้ังแหล่งทุนและวิชาการ ด้านการบันทึกรวบรวมข้อมูลผลการวิเคราะห์ดิน คำแนะนำการใช้ปุ๋ย
ลดต้นทุนและผลผลิตที่ได้จากการปฏิบัติในไร่นาของเกษตรกรสมาชิก และดา้ นการจัดทำแปลงเรียนรโู้ ดย
คัดเลือกวทิ ยากรเกษตรกรในเทคโนโลยแี ตล่ ะเรอ่ื ง
5) แปลงเรียนรู้ จุดสาธิต ด้านการจัดการดินและการใช้ปุ๋ย โดยมีแปลงเรียนรู้เป�น
สถานที่ศึกษาเรียนรู้ ฝ�กปฏิบัติ และถ่ายทอดเทคโนโลยีและความรู้ด้านการจัดการดินและปุ๋ยให้สมาชิก
และเกษตรกรในชุมชน โดยเจ้าของแปลงเรียนรู้สามารถเป�นวิทยากรในการถ่ายทอดเทคโนโลยี มีการจด
บันทึกการดำเนนิ งาน และผลการดำเนินงาน เพอ่ื นำมาวิเคราะห์ต้นทุน ผลผลิต ความอุดมสมบูรณ์ของดิน
เปรียบเทียบกับวิธีการของเกษตรกร สามารถสรุปผลเพ่ือประชาสัมพันธ์เทคโนโลยีที่ใช้ และผลท่ีเกิดข้ึน
ให้กับเกษตรกรท่ัวไปรับทราบเพือ่ ให้เกิดการยอมรบั นำไปปฏบิ ัติ
6) เงินทุนหมุนเวยี น คือ เงนิ ทุนท่ไี ดจ้ ากการสนับสนุนของหนว่ ยงานตา่ งๆ เพอ่ื ใชใ้ น
การดำเนินกิจกรรม ศดปช. เงินที่ได้จากการให้บริการต่างๆ เช่น การตรวจวิเคราะห์ดิน การจำหน่ายแม่
ปุ๋ย การบริการให้ใช้พื้นที่ผสมปุ๋ยหรือค่าไฟฟ้าที่ใช้ในการผสมแม่ปุ๋ยตามคำแนะนำ รวมทั้งเงินจากการลง
หุ้นของสมาชิก ซ่ึงเงินทุนเหล่าน้ีจะมีการบริหารจัดการให้หมุนเวียนใน ศดปช. เพ่ือใช้ในการดำเนิน
กจิ กรรมท่ยี ่ังยนื

6

8.1.5 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการจัดต้ังศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนท่ีเกิดข้ึนต่อ
เกษตรกร/ชุมชน/สิ่งแวดลอ้ ม

1) เกษตรกรมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องการจัดการดิน และการใช้ปุ๋ยท่ีถูกต้องมี
ประสทิ ธิภาพเพือ่ ลดตน้ ทุนการผลิต

2) เกษตรกรสามารถลดต้นทนุ การใช้ปุย๋ เคมไี ด้
3) เกิดการบูรณาการหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพ้ืนท่ีเพ่ือร่วมกันพัฒนาการผลิตและ
ความเปน� อยู่ของชมุ ชน
4) ทรัพยากรดินได้รับการอนุรักษ์และบำรุงรักษาให้สามารถผลิตพืชผลท่ีมีคุณภาพ
ได้อยา่ งยั่งยืน
5) การจัดการดินและปุ๋ยท่ีถูกต้องช่วยทำให้ต้นพืชแข็งแรง ทำให้ลดการใช้สารเคมี
ป้องกันกำจัดศัตรพู ืชที่ส่งผลกระทบต่อส่ิงแวดล้อม สุขภาพของเกษตรกรและผู้บรโิ ภค และลดต้นทุนการ
ใชส้ ารเคมี
8.2 สถานการณ์ศูนยจ์ ัดการดินปยุ๋ ชมุ ชนตำบลหนิ ตั้ง อำเภอบา้ นไผ่ จังหวดั ขอนแกน่
8.2.1 สถานทต่ี ั้งศนู ย์จดั การดินป๋ยุ ชมุ ชนและวสั ดุอุปกรณ์
ศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินต้ัง อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น ได้มีการจัดตั้ง
ขึ้นตามนโยบายของกรมส่งเสริมการเกษตร ในป� 2557 ต้ังอยู่ท่ี บ้านสว่าง หมู่ที่ 8 ตำบลหินต้ัง อำเภอ
บ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น พิกัดท่ีต้ัง : 48P X = 268135 Y= 1772368 มีพ้ืนที่เพียงพอสำหรับดำเนิน
กิจกรรม เช่น ตรวจวิเคราะห์ดิน การจัดการะบวนการเรียนรู้ และผสมแม่ปุ๋ย รวมถึงมีวัสดุอุปกรณ์ที่
จำเป�นสำหรับใช้ในการดำเนินกิจกรรมของศูนย์จัดการดนิ ป๋ยุ ชมุ ชน ไดแ้ ก่ ชดุ ตรวจสอบดิน ส่อื ความร้ดู า้ น
ดินปยุ๋ และแผนท่ีชดุ ดนิ
8.2.2 สมาชกิ ศนู ยจ์ ัดการดินปยุ๋ ชุมชน
1) ในป� 2557 มีสมาชิกจำนวน 20 ราย ป�จจุบันในป� 2565 มีสมาชิกจำนวน 30 ราย
เปน� เพศชาย จำนวน 11 ราย เพศหญงิ 19 ราย
2) สมาชิกในศูนย์ทุกคนมีระดับความรู้ด้านดินและปุ๋ย เฉลี่ยร้อยละ 75 เทียบจาก
แบบทดสอบกลางของกรมส่งเสริมการเกษตร และสมาชิกร้อยละ 100 มีการนำเทคโนโลยีการใช้ปุ๋ยเคมี
ตามค่าวเิ คราะห์ดนิ หรือปุ๋ยส่ังตดั ไปปฏบิ ัติในแปลงของตนเอง
8.2.3 การบรกิ าร
ศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินตั้ง อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น มีการให้บริการ
ตรวจวิเคราะห์ดิน (N-P-K และ pH) การให้คำแนะนำการจัดการดินและการใช้ปุ๋ย บริการผสมแม่ปุ๋ย
จำหน่ายและจัดส่งแม่ปุ๋ยเพ่ือนำไปใช้ตามคำแนะนำ รวมถึงรวบรวมความต้องการ แล้วรวมกันซ้ือแม่ปุ๋ย
ใหก้ บั เกษตรกรท่เี ป�นสมาชกิ และเกษตรกรท่ีไม่ได้เปน� สมาชกิ

7

8.2.4 การบริหาร/จัดการ
1) ด้านคณะกรรมการบริหารศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน มีมติที่ประชุมแต่งตั้ง

คณะกรรมการเป�นลายลักษณ์อักษร และกำหนดบทบาทหน้าที่ความรับผิดชอบอย่างชัดเจน โดยมี
นายประสาร จันทะปลาขาว เป�นประธาน และมีคณะกรรมการฝ่ายต่างๆ ได้แก่ รองประธาน เลขานุการ
เหรัญญิก และประชาสมั พันธ์ เป�นตน้

2) คณะกรรมการมีการประชุมเป�นประจำทุกเดือน เดือนละ 1 คร้ัง เพื่อพิจารณาผล
การดำเนินงานและเสนอแนะแนวทางการบริหารจัดการศูนย์ รวมถึงมีการจัดกระบวนการเรียนรู้ให้แก่
สมาชิก เพื่อเพิ่มศักยภาพในการดำเนินงานและเพิ่มทักษะความรู้ความสามารถและวิชาการให้แก่สมาชิก
ประมาณ 3 ครงั้ ตอ่ ป�

3) มีการบูรณาการกับหน่วยงานต่างๆ อาทิเช่น กรมส่งเสริมการเกษตร กรมพัฒนา
ที่ดิน กรมวิชาการเกษตร กรมตรวจบัญชีสหกรณ์ องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น มหาวิทยาลัยขอนแก่น
รวมถึงธนาคารเพ่ือการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร ในด้านองค์ความรู้วิชาการด้านดินและปุ๋ย การจด
ทะเบยี นเป�นวสิ าหกิจชุมชน การจดทะเบียนเปน� นิติบุคคล และการขอรบั ใบอนญุ าตขายปุ๋ย เป�นตน้

4) ดา้ นเงินทุนหมนุ เวยี น ในป� 2557 ศนู ย์จัดการดนิ ปุ๋ยชมุ ชนตำบลหินต้ัง อำเภอบ้าน
ไผ่ จังหวัดขอนแก่น ได้มีการระดมหุ้นจากสมาชิก เร่ิมต้นมีเงินทุนหมุนเวียน จำนวน 52,000 บาท และ
ดำเนนิ กิจกรรมมาอย่างต่อเนื่อง ป�จจุบัน ป� 2565 มีการดำเนินกิจกรรมธุรกิจดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน และมี
ทุนหมนุ เวียนประมาณ 90,000 บาท

8.3 โครงการพัฒนาธรุ กจิ บริการดนิ และปยุ๋ เพอ่ื ชุมชน (One Stop Service)
กรมส่งเสริมการเกษตร (2563) ได้ระบุถึงหลักการและเหตุผล วัตถุประสงค์ เกษตรกร

เป้าหมาย วิธีการดำเนินงาน ผลที่คาดว่าจะได้รับ และผลสัมฤทธ์ิ/ผลประโยชน์และความคุ้มค่าของ
โครงการ ดงั นี้

8.3.1 หลักการและเหตผุ ล
กรมส่งเสริมการเกษตรได้จัดตั้งศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน (ศดปช.) ที่บริหารจัดการ

โดยเกษตรกร จำนวน 882 ศูนย์ ใน 77 จังหวัด ในป� 2558 เพื่อเปน� กลไกในการขับเคลอื่ นขยายผลการใช้
ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินไปสู่ชุมชน และต่อมาในป� 2560 ได้ถูกจัดให้เป�นเครือข่ายด้านดินและปุ๋ยของศูนย์
เรียนรู้การเพ่ิมประสิทธิภาพการผลิต (ศพก.) จนถึงป�จจุบัน จากผลการติดตามการพัฒนาศูนย์เครือข่าย
ของศูนย์เรียนรู้การเพ่ิมประสิทธิภาพการผลิตสินคา้ เกษตร (ศพก.) ในพนื้ ที่ สำนกั งานเศรษฐกิจการเกษตร
ไดร้ ายงานประเด็นที่พบ คือ การสนับสนุนศูนย์เครือข่ายของ ศพก. ส่วนใหญ่เป�นการสนับสนุนข้ันพ้ืนฐาน
ขาดการสนับสนุนเพ่ือต่อยอดการผลิต หรือการทำกิจกรรมในรูปแบบกลุ่ม โดยมีข้อเสนอแนะว่า ควร
พิจารณาให้งบประมาณเพื่อการลงทุนเพื่อการต่อยอดให้กับศูนย์เครือข่าย เน่ืองจากศูนย์เครือข่ายส่วน

8

ใหญ่ดำเนินกิจกรรมในรปู แบบกลมุ่ เกษตรกร และมีพ้ืนที่ตง้ั ศูนย์อยู่ในพ้ืนที่สาธารณประโยชน์ และควรให้
การสนับสนุนศูนย์เครือข่าย ศพก. ท่ีทำหน้าที่ในการให้บริการอย่างต่อเน่ือง ซึ่งศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน
(ศดปช.) เป�นเครือข่ายหนึ่งของ ศพก. ท่ีมีบทบาทภารกิจเป�นแหล่งเรียนรู้และให้บริการด้านดินและปุ๋ย
ของชุมชน ควรได้รับการพัฒนาต่อยอดให้สามารถดำเนินธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop
Service) เพ่ือขยายผลการเกษตรแม่นยำ เพิ่มประสิทธิภาพและลดต้นทุนการผลิต สร้างรายได้ และมี
ความยัง่ ยนื

8.3.2 วตั ถุประสงค์
1) เพ่ือให้เกษตรกรที่ได้รับผลกระทบจากการระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา

2019 สามารถเพ่ิมประสิทธิภาพและลดต้นทุนการผลิต ด้วยการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมใน
การวิเคราะห์ดนิ และใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดนิ

2) เพื่อพัฒนาศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน (ศดปช.) ที่มีศักยภาพให้สามารถดำเนินธุรกิจ
ในการจดั หาปุ๋ยทีม่ ีคณุ ภาพใชใ้ นชุมชน สรา้ งความเข้มแข็งและพง่ึ พาตนเองใหแ้ ก่เกษตรกร

8.3.3 เกษตรกรเป้าหมายในโครงการ
เกษตรกรสมาชิกศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน (ศดปช.) และแปลงใหญ่ ท่ีปลูกพืช

เศรษฐกจิ สำคัญ (ข้าว ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ อ้อย มันสำปะหลัง ไม้ผล พืชผัก ยางพารา ปาลม์ น้ำมนั ) ใน 394
ศนู ย์ (ศดปช.)/อำเภอ 63 จังหวัด จำนวนประมาณ 107,000 ราย (อย่างต่ำ 272 ราย ตอ่ ศูนย/์ อำเภอ)

8.3.4 วธิ ีดำเนนิ การ
1) กรมส่งเสริมการเกษตรจัดทำคู่มือการปฏิบัติงาน เพ่ือให้สำนักงานเกษตรจังหวัด

และสำนักงานเกษตรอำเภอ ได้เข้าใจขั้นตอน วิธีการดำเนินงาน แนวทางการจัดหาวัสดุอุปกรณ์และ
ครภุ ณั ฑ์ และการบรหิ ารจดั การ

2) กรมส่งเสริมการเกษตรและจังหวัด อำเภอ บริหารจัดการงบประมาณโครงการ
ตามระเบยี บทก่ี ำหนด

3) อำเภอ จัดฝ�กอบรมเชิงปฏิบัติการพัฒนาเทคนิค และการบริหารธุรกิจ ให้แก่
สมาชิก ศดปช. จำนวน 2 คร้ัง โดยมีจังหวัดเป�นที่ปรึกษา เพื่อสร้างการรับรู้ความเข้าใจโครงการ ทบทวน
ด้านเทคนิค ร่วมพิจารณาแนวทางการจัดหาวัสดุอุปกรณ์และครุภัณฑ์ของโครงการ การบริหารจัดการ
การวางแผนการให้บริการ การกำหนดค่าบริการ การจัดการรายได้ ความรู้การบริหารธุรกิจให้ประสบ
ความสำเร็จและสามารถดแู ลกจิ การต่อไปได้อยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพและยัง่ ยนื

4) อำเภอ จัดเวทีเช่ือมโยงเครือข่ายตัวแทน ศดปช. ศพก. และแปลงใหญ่ ที่เป�น
เปา้ หมาย จำนวน 2 คร้งั โดยมีจังหวดั เปน� ทีป่ รึกษา

9

(1) สร้างการรับรู้ความเข้าใจโครงการ ความรู้เรื่องดินและปุ๋ยที่ถูกต้อง เทคนิค
และประโยชน์จากการใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินเพ่ือนำไปประชาสัมพันธ์ให้สมาชิกได้รับทราบและมาใช้
บรกิ ารการตรวจวเิ คราะหด์ ิน จัดซ้อื แมป่ ุ๋ย และใชบ้ ริการเครอื่ งผสมปุ๋ยจาก ศดปช.

(2) วางแผนการเก็บตัวอย่างดินให้ ศดปช. ตรวจวิเคราะห์ วางแผนการจัดซ้ือแม่
ปุ๋ยเพ่ือใชต้ ามคำแนะนำตามค่าวิเคราะห์ดนิ โดยให้ ศดปช. เป�นผู้รวบรวมจัดหามาจำหน่าย (ในสว่ นที่เกิน
จากที่ไดร้ บั การสนบั สนนุ จากรฐั ) และการใชบ้ รกิ ารเครอ่ื งผสมปุ๋ย

5) จังหวัด จัดหาวัสดุอุปกรณ์และครุภัณฑ์ โดยให้เป�นไปตามขั้นตอนการปฏิบัติงาน
ประกอบดว้ ย

(1) ชุดตรวจวิเคราะห์ดิน (Soil test kit) จำนวน 10 ชดุ ต่อศูนย์
(2) แม่ปุ๋ย 3 สูตร ได้แก่ สูตร 46-0-0 จำนวน 60 กระสอบต่อศูนย์, สูตร 18-46-0
จำนวน 30 กระสอบตอ่ ศูนย์ และ สูตร 0-0-60 จำนวน 30 กระสอบตอ่ ศนู ย์
(3) เครอ่ื งผสมป๋ยุ จำนวน 1 เครื่องต่อศนู ย์
โดยให้คณะกรรมการ ศดปช. ร่วมกับสมาชิก ศดปช. บริหารจัดการวัสดุอุปกรณ์
และครุภัณฑ์ เพอื่ ให้เกดิ ประโยชน์แกส่ มาชกิ และเกดิ ประสทิ ธิภาพสูงสุดในการดำเนนิ ธุรกจิ บรกิ ารดินและ
ปุ๋ยเพือ่ ชมุ ชน
6) ศนู ย์จดั การดนิ ปุ๋ยชมุ ชนใหบ้ ริการดนิ และปยุ๋ ได้แก่ การตรวจวิเคราะหด์ นิ แปลผล
ให้คำแนะนำการจัดการดินและปุ๋ยเบ้ืองต้น การรวบรวมความต้องการและจัดหาแม่ปุ๋ยมาจำหน่าย และ
บริการเครื่องผสมปุ๋ย แก่เกษตรกรเป้าหมายในโครงการและเกษตรกรทั่วไปท่ีมาใช้บริการ และสำหรับ
เกษตรกรเปา้ หมายในโครงการ ต้องมีการบันทึกข้อมูลผลการวิเคราะห์ดิน คำแนะนำการใช้ปยุ๋ และขอ้ มูล
อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องของตามท่ีกำหนดในแบบรายงาน เพื่อรวบรวมจัดทำ Data base ของผู้ใช้บริการใน
โครงการ
7) กรมส่งเสริมการเกษตรพัฒนา Platform และ Application ในการให้คำแนะนำ
การใช้ปุ๋ย และเก็บข้อมูล Data Base เพ่ือนำไปพัฒนาให้เกิดระบบช่วยในการตัดสินใจการใช้ปุ๋ยให้แก่
เกษตรกรในอนาคต
8) กรมส่งเสริมการเกษตร บริหารจัดการโครงการ กำกบั ติดตาม ประเมนิ ผล
8.3.5 ระยะเวลาดำเนินการ สิงหาคม 2563 - กันยายน 2564
8.3.6 ผลทค่ี าดวา่ จะได้รับ
1) ผลผลิตของโครงการ
(1) เกษตรกรสมาชกิ ศดปช. และแปลงใหญ่ ทีป่ ลูกพชื เศรษฐกิจสำคัญ ได้แก่ ข้าว
ข้าวโพดเล้ียงสัตว์ มันสำปะหลัง อ้อย ไม้ผล พืชผัก ยางพารา ปาล์มน้ำมัน เป�นต้น ใน 394 ศูนย์/อำเภอ

10

63 จังหวัด จำนวนประมาณ 107,000 ราย ท่ีนำองค์ความรู้ไปปฏิบัติ สามารถลดต้นทุนการใช้ปุ๋ยเคมี
เฉลีย่ ร้อยละ 20

(2) ปริมาณการใช้ปุ๋ยเคมีของเกษตรกรเป้าหมายในพื้นท่ีประมาณ 1.6 ล้านไร่
ประมาณ 90,000 ตนั ลดลงเหลอื ประมาณ 72,000 ตัน

(3) ศูนย์จัดการดนิ ปุ๋ยชุมชน จำนวน 394 ศูนย์ ได้รบั การพัฒนาให้สามารถดำเนิน
ธรุ กจิ ในการจัดหาป๋ยุ เคมีที่มีคุณภาพใชใ้ นชมุ ชน

2) ผลลัพธ์
(1) เกษตรกรสมาชิก ศดปช. และแปลงใหญ่ ผู้ได้รับบริการตรวจวเิ คราะห์ดินและ

นำองค์ความรู้ไปปฏิบัติ สามารถลดต้นทุนการใช้ปุ๋ยเคมีเฉลยี่ ในพืชเศรษฐกิจตา่ ง ๆ ไมน่ ้อยกวา่ ร้อยละ 20
หรือประมาณ 18,000 ตัน คิดเป�นมูลค่าที่ราคาปุ๋ยอ้างอิงจากเว็บไซต์สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร ณ
เดือนมนี าคม 2563 เฉลี่ยตนั ละ 14,055 บาท จำนวนทง้ั ส้นิ 252,990,000 บาท

(2) ผลผลติ ของเกษตรกรทใี่ ช้ปุย๋ ตามคา่ วิเคราะหด์ นิ เพ่มิ ขึน้ เฉลี่ย ร้อยละ 10
(3) เกิดการจ้างงานในธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชนของศูนย์จัดการดินปุ๋ย
ชุมชน 394 ศนู ย/์ อำเภอ ประมาณ 2,364 คน (ศดปช.ละประมาณ 6 คน)
8.3.7 ผลสัมฤทธ/์ิ ผลประโยชน์และความค้มุ ค่าของโครงการ
1) เกษตรกรสามารถเพิ่มประสิทธิภาพและลดต้นทุนการผลิตอันเน่ืองจากการใช้
ปุย๋ เคมีตามคา่ วิเคราะห์ดิน และผลผลิตเพิ่มขนึ้ ทำใหล้ ดรายจา่ ยและมรี ายไดเ้ พม่ิ ข้นึ
2) ศดปช. ส่วนใหญ่ที่มีศักยภาพระดับ A จำนวน 394 ศูนย์ ได้รับการพัฒนาต่อยอด
ให้สามารถทำธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน มีสง่ิ อำนวยความสะดวกในการให้บริการ มีรายได้จากการ
ตรวจวิเคราะหด์ ิน จำหน่ายปุ๋ย และบริการผสมปุ๋ย มีเงนิ ทุนหมุนเวียน สรา้ งรายได้ให้แก่ศูนย์จากผลกำไร
ของศูนย์ นอกจากสมาชิก จะได้รับผลประโยชน์แล้ว ยังสามารถแบ่งป�นให้แก่ชุมชน ทำให้ครอบครัวของ
สมาชิกและชุมชนรอบข้างได้รับผลพลอยได้ด้วย นอกจากการลดต้นทุนการผลิต ทำให้มีรายได้เพ่ิมขึ้น ยัง
ได้รับผลประโยชน์ในด้านสาธารณประโยชน์อื่น ๆ เช่น พัฒนาสภาพแวดล้อมของชุมชนให้น่าอยู่ ช่วย
ค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาล งานศพของสมาชกิ และกิจกรรมอนื่ ๆ ในชุมชน เชน่ จดั งานวันเดก็ ทำให้
เป�นสังคมท่ีมีความสุข และในอนาคตศูนย์สามารถขยายธุรกิจบริการออกไปในด้านป�จจัยการผลิตอ่ืน ๆ
เพ่ิมเติม ซึ่งจะทำให้ศูนย์มคี วามเข้มแข็ง สามารถดำเนินธุรกิจไดอ้ ย่างย่ังยืน ลดการพง่ึ พาการอุดหนุนจาก
ภาครัฐในอนาคต
3) ศดปช. 394 ศูนย์ เป�นตัวอย่างในการขยายผลการดำเนินธุรกิจบริการดินและปุ๋ย
เพอื่ ชุมชนไปสู่ ศดปช. อ่ืน ๆ รวมท้งั แปลงใหญ่ที่ประสงคเ์ ป�นเครือขา่ ย ศดปช.
4) เกิดการจา้ งงานเกษตรกรสมาชิก ศดปช. ในการให้บริการตามบทบาทภารกิจ

11

5) ทำใหเ้ กิดการขยายพ้นื ท่ีการทำเกษตรแมน่ ยำโดยการใชป้ ุ๋ยเคมตี ามค่าวิเคราะหด์ ิน
ออกไปในวงกวา้ ง ซ่ึงเป�นการใช้ทรัพยากรที่มีอยูจ่ ำกัดให้คุ้มค่ามากที่สุด และทำให้เกษตรกรลดต้นทุนการ
ใช้ปุ๋ยเคมี ต้นพืชแข็งแรง สามารถต้านทานต่อการเข้าทำลายของศัตรูพืชได้ในระดับหน่ึง ทำให้ลดการใช้
สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรพู ืช ลดต้นทุนและอันตรายต่อเกษตรกรผู้ใช้สารเคมี ลดผลกระทบต่อสิง่ แวดลอ้ ม
จากการใช้ปุ๋ยเคมีมากเกินความจำเป�น ท้ังจากการปนเป�อนของปุ๋ยท้ังในแม่น้ำลำธาร และในบรรยากาศ
ชว่ ยลดการเกดิ ภาวะโลกร้อน

6) การขยายผลการใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินไปสู่แปลงใหญ่ซึ่งมีวัตถุประสงค์ในการ
รวมตัวกันของเกษตรกรเพ่ือลดต้นทุนการผลิต จะช่วยพัฒนาเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตของแปลงใหญ่ ให้
สามารถลดต้นทุนการผลิต ผลผลิตเพิ่มข้ึน และเป�นการสนับสนุนการยกระดับการผลิตที่ใช้ทรัพยากร
ปจ� จัยการผลิตที่มอี ยู่จำกัดอย่างคมุ้ ค่า เกษตรกรมีรายไดเ้ พิ่มขน้ึ และเป�นการพัฒนาท่ีเขม้ แข็งและยงั่ ยนื ใน
อนาคต

7) มี Platform และ Application เพ่ืออำนวยความสะดวกในการให้คำแนะนำการ
ใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน สนับสนุนการดำเนินธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop Service)
ให้แก่ ศดปช. โดยบูรณาการร่วมกับหน่วยงานภาครัฐ สมาคมวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง เพ่ือให้เกิดการใช้ประโยชน์
Platform / Application ได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด และเกิดความย่ังยืน ซึ่งระบบ Application น้ีจะ
อำนวยความสะดวกให้เกษตรกร และช่วยให้เกษตรกรมีช่องทางการส่ือสารแลกเปลี่ยนข้อมูลด้านดินและ
ปุ๋ย ชอ่ งทางการซ้ือขาย ทำใหส้ ามารถลดต้นทุนการผลติ เพ่ิมขีดความสามารถในการแข่งขัน

8.4 งานวจิ ยั ทเี่ กี่ยวขอ้ ง
วสุกาญจน์ ปานขริบ (2560) ศึกษาการใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินของสมาชิกศูนย์จัดการ

ดินปุ๋ยชุมชนในจังหวัดนครปฐม พบว่า สมาชิกศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนส่วนใหญ่มีการรับรู้และเคยใช้ปุ๋ย
ตามคา่ วิเคราะห์ดินในทุกประเด็น ยกเว้น การใช้ปุ๋ยเคมตี ามคำแนะนำโปรแกรมปุ๋ยรายแปลง การแปรผล
ค่าวิเคราะห์ดินในห้องปฏิบัติการ และการคำนวณปุ๋ยเคมีตามค่าวิเคาะห์ดินด้วยแอพพลิเคช่ันกระทรวง
เกษตรและสหกรณ์ และมีความต้องการในการส่งเสริมการใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน ด้านเน้ือหาอยู่ใน
ระดับมาก โดยต้องการใช้สื่อวีดีทัศน์ในการส่งเสริมในรูปแบบกลุ่ม และให้เจ้าหน้าท่ีพัฒนาที่ดินเป�นผู้ทำ
หนา้ ท่ีในการสง่ เสริมการใช้ป๋ยุ ตามคา่ วเิ คราะหด์ ินด้วยวธิ ีการฝก� ปฏิบตั ิ

ภัทรานิษฐ์ พันธ์พรม (2563) ศึกษาการดำเนินงานของศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนในจังหวัด
บึงกาฬ พบว่า ป�จจัยภายในท่ีเก่ียวข้องกับความสำเร็จในการดำเนินงานของศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนใน
ภาพรวมอยู่ในระดับมากท่ีสุดใน 6 ด้าน ได้แก่ บรรยากาศของกลุ่ม ความสัมพันธ์อันดีของท้ังกลุ่ม
เป้าหมายของกลุ่ม กิจกรรมกลุ่ม การสร้างและรักษามาตรฐานของกลุ่ม แรงผลักดันของกลุ่ม และป�จจัย

12

ภายนอกที่เก่ียวข้องกับความสำเร็จในการดำเนินงานของศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนในภาพรวมอยู่ในระดับ
มากทส่ี ุด คือ นโยบายภาครัฐ

พวงทอง วรรณีเวชศิลป์ (2561) ศึกษาการพัฒนารูปแบบการบริหารธุรกิจ กลุ่มอาชีพ
กระเป๋าสานเส้นพลาสติกตามแนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์ อำเภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา พบว่า
รูปแบบการบริหารธุรกิจท่ีมีกรอบความคิดอยู่บนเศรษฐกิจสร้างสรรค์ประกอบด้วย องค์ประกอบ 3 ด้าน
(1) การบริหารจัดการ (2) การผลิต และ (3) การตลาด รูปแบบดังกล่าวมีจุดเน้น คือ การบริหาร
ทรพั ยากรมนษุ ย์ เอกลกั ษณ์ของผลิตภัณฑ์ การใช้วสั ดุทอ้ งถนิ่ การผสมผสานภมู ปิ �ญญา/วัฒนธรรมท้องถ่ิน
ลงในผลิตภัณฑ์ การคำนึงถงึ ความต้องการของตลาด เทคโนโลยี การกำหนดราคา และการประชาสัมพันธ์
และรูปแบบได้รับการประเมินโดยคณะผู้เชี่ยวชาญซ่ึงเห็นพ้องต้องกันว่ารูปแบบดังกล่าวมีความเหมาะสม
และสามารถนำไปประยุกต์ใชใ้ นกลุ่มอาชพี อนื่ ๆ ซง่ึ มีบรบิ ทคลา้ ยกนั ได้

สกุล วงษ์กาฬสินธุ์ (2562) ศึกษาการจัดการธุรกิจชุมชนต้นแบบในจังหวัดนครราชสีมา
พบว่า การจัดการธุรกิจชุมชนต้นแบบในจังหวัดนครราชสีมา สำหรับองค์กรธุรกิจชุมชนอ่ืน มีแนวทาง
ดังน้ี 1) การวางแผนและงบประมาณ กลุ่มธุรกิจชุมชนต้องวางแผนท้ังระยะส้ัน ระยะยาว ท้ังด้านการเงิน
การจัดซ้ือสินค้าและระดมทุนภายในชุมชนร่วมกัน 2) การจัดบุคลากรองค์กรกลุ่มธุรกิจชุมชน ต้อง
ประกอบด้วยคนทห่ี ลากหลาย มีความซื่อสตั ยเ์ สยี สละตอ่ ประโยชนข์ องกล่มุ และมี ผ้เู ช่ียวชาญหรือปราชญ์
ชุมชนเป�นที่ปรึกษา 3) การควบคุมงานและการรายงานผลการปฏิบัติงาน กลุ่มควรจ้างผู้ตรวจสอบ
ภายนอกเพ่ือตรวจสอบบัญชี และควรนำระบบคอมพิวเตอร์มาใช้ในการควบคุมการซ้ือการขาย 4) การ
แกไ้ ขข้อผิดพลาด ควรจดั ทำกฎระเบียบข้อบังคับ การลงโทษ ผู้ทำผดิ กฎระเบียบ 5) งบประมาณระดมทุน
ภายในชุมชน การจัดสรรกำไรเพ่ือเป�นทุนสะสมและเพื่อช่วยเหลือผู้ด้อยโอกาสในชุมชน 6) การจัดการ
ธุรกิจชุมชนเพ่ือสังคม กลุ่มต้องยึดหลักการมีส่วนร่วมของสมาชิกและมีการจัดสรรผลกำไรที่คืนสู่สังคม
สรา้ งนวัตกรรมดา้ นผ้นู ำใหม้ ีภาวะผู้นำรบั ผิดชอบต่อสงั คม

เสาวลักษณ์ โกศลกิตติอัมพร (2552) ศึกษาการพัฒนารูปแบบการดำเนินงานของธุรกิจ
ชุมชนในจังหวัดมหาสารคาม พบว่า ผลการสร้างรูปแบบการพัฒนาการดำเนินงานของธุรกิจกลุ่มทอผ้า
ชุมชน ได้จัดกิจกรรมในการพัฒนาธุรกิจชุมชน 12 กิจกรรม คือ 1) ด้านผู้นำ 1 กิจกรรม ดำเนินการ
ฝ�กอบรมการพัฒนาคุณลักษณะภาวะผู้นำและปฏิบัติจริง 2) ด้านการบริหารการตลาด 6 กิจกรรม ได้แก่
การอบรมการตลาดธุรกิจชุมชน การฝ�กปฏิบัติการเขียนแผนการตลาด การมีท่ีปรึกษา การศึกษาดูงาน
และแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การเรียนรู้ในชุมชนนอกฤดูกาลทำนา และการจัดเวทีเช่ือมโยงเครือข่ายทาง
การตลาด 3) ด้านการบริหารการเงินและทุน 5 กิจกรรม ได้แก่ การอบรมการบัญชีธุรกิจชุมชน การฝ�ก
ปฏิบัติการบันทึกบัญชี การมีที่ปรึกษา การเรียนรู้ในชุมชนนอกฤดูกาลทำนา และการสร้างแรงจูงใจ และ
ผลการประเมินรูปแบบ พบว่า อัตราส่วนกำไรสุทธิต่อรายได้รวมก่อนทดลองและหลังทดลองแต่กต่างกัน

13

อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติท่ีระดับ .05 สูงกว่าอัตราส่วนกำไรสุทธิต่อรายได้รวม ซึ่งสรุปได้ว่าหลังจากกลุ่ม
ทดลองได้นำรปู แบบการพนั าธุรกจิ ชุมชนท่ผี ู้วิจัยได้สร้างขนึ้ ไปทดลองใช้ ทำใหผ้ ลการดำเนนิ งานดขี ึ้น

9. นิยามศัพท์
9.1 การพัฒนารูปแบบการดำเนินงาน หมายถึง การเปล่ียนแปลงวิธีการ กิจกรรม โครงการ

หรือแนวทางการดำเนินงานจากสภาพเดิมไปสู่สภาพใหม่ที่ก้าวหน้า หรือเป�นไปได้ในเชิงบวก โดยวิธีการ
หรือกระบวนการท่ีจะทำให้เกิดการเปล่ียนแปลงตามวตั ถุประสงค์ที่กำหนดเอาไว้

9.2 ศูนยจ์ ัดการดินปยุ๋ ชมุ ชน (ศดปช.) หมายถึง เครือข่ายสนับสนุนการทำงานของกรมส่งเสริม
การเกษตร โดยเป�นศนู ย์เครือขา่ ยของศูนย์เรียนรู้การเพ่ิมประสิทธภิ าพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) ด้าน
ดินและปุ๋ย ท่ีบริหารจัดการโดยเกษตรกร เป�นแหล่งเรียนรู้ด้านการจัดการดินและการใช้ปุ๋ยเพ่ือลดต้นทุน
การผลิตและเพ่ิมผลผลติ มีการให้บริการตรวจวิเคราะห์ดนิ และให้คำแนะนำการจัดการดิน และการใช้ปุ๋ย
เบอื้ งตน้ พรอ้ มทง้ั บรกิ ารรวบรวมความต้องการจัดหาแมป่ ยุ๋ เพื่อให้เกษตรกรได้ใชต้ ามคำแนะนำ

9.3 โครงการพัฒนาธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop Service) หมายถึง โครงการที่
คณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบให้ดำเนินการ ภายใต้แผนฟ�นฟูเศรษฐกิจและสังคม ที่ได้รับผลกระทบจาก
การระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ผ่านศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน (ศดปช.) ท่ีกรมส่งเสริม
การเกษตรจัดต้ังขึ้น เพื่อเป�นการช่วยเกษตรกรท่ีได้รับผลกระทบจากการระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโร
นา 2019 ให้สามารถเพ่ิมประสิทธิภาพและลดต้นทุนการผลิต ด้วยการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีและ
นวัตกรรมในการวิเคราะห์ดนิ และการใช้ป๋ยุ ตามค่าวเิ คราะห์ดิน ซ่ึงจะช่วยพัฒนาเพ่มิ ประสทิ ธิภาพการผลิต
ของสมาชิกศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน (ศดปช.) กลุ่มเกษตรแปลงใหญ่ รวมถึงเกษตรกรทั่วไปให้สามารถลด
ต้นทุนการใช้ปุ๋ยเคมีและได้ผลผลิตเพิ่มข้ึน และพัฒนาต่อยอดให้ศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน (ศดปช.)
สามารถทำธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน มีรายได้หมุนเวียนจากการตรวจวิเคราะห์ดิน จำหน่ายปุ๋ย
และบริการผสมปุ๋ย รวมท้ังสามารถดำเนินธุรกิจได้อย่างยง่ั ยืน ซึ่งจะเปน� การลดการพึ่งพาการอุดหนุนจาก
ภาครฐั ได้ในอนาคต

9.4 การตรวจวิเคราะห์ดิน หมายถึง การเก็บตัวอย่างดินในพื้นท่ีเพาะปลูก นำมาวิเคราะห์
ปริมาณธาตุอาหารพืชในดิน โดยส่วนใหญ่วิเคราะห์ปริมาณธาตุอาหารหลัก (N P และ K) เพื่อทราบ
คำแนะนำการจดั การดินและการใชป้ ุ๋ยท่ถี กู ต้องเฉพาะพ้นื ที่

9.5 การจัดการดินและปุ๋ย หมายถึง การจัดการดินและปุ๋ยให้สามารถลดต้นทุนการผลิต และ
เพ่ิมผลผลิตให้มีคุณภาพ สอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภค และเป�นการรักษาทรัพยากรดิน ให้
สามารถผลิตพืชผลได้อยา่ งยั่งยนื ต่อไป

9.6 การใช้ปุ๋ยเพ่ือลดต้นทุนการผลิต หมายถึง เทคโนโลยีที่ช่วยให้เกษตรกรใช้ปุ๋ยถูกสูตรและ
ถูกอัตราตามความอุดมสมบูรณ์ของดินและความต้องการธาตุอาหารของพืช เป�นการใช้ปุ๋ยท่ีมีความ

14

แม่นยำเฉพาะพื้นท่ี โดยต้องมีการตรวจวิเคราะห์ดินก่อนการปลูกหรือก่อนการใช้ปุ๋ย เพ่ือทราบว่าดินมี
ปรมิ าณธาตุอาหาร โดยเฉพาะธาตุอาหารหลัก N P K มากหรอื นอ้ ยเพียงใด เพื่อจะได้ใสป่ ุ๋ยไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง
เป�นการใช้ปุ๋ยที่พอดีกับความต้องการไม่มากหรือไม่น้อยเกินไป ส่งผลให้ต้นทุนค่าปุ๋ยเคมีของเกษตรกร
ลดลงหรือบางกรณีอาจเพิ่มข้ึนเน่ืองจากในดินมีธาตุอาหารอยู่น้อยต้องใส่ปุ๋ยมากข้ึน เป�นการเพ่ิมต้นทุน
จากการท่ีเกษตรกรเคยใช้ แต่จะทำให้ผลผลิตเพ่ิมมากข้ึน เป�นการลดต้นทุนต่อหน่วยการผลิต ซ่ึง
เทคโนโลยที ีน่ ำมาใช้ ได้แก่

9.6.1 การใช้ปุ๋ยสั่งตัด หมายถึง การนำข้อมูลชุดดินของพื้นที่เพาะปลูกโดยตรวจสอบจาก
แผนท่ีชุดดินระดับตำบล มาพิจารณาประกอบร่วมกับผลวิเคราะห์ธาตุอาหาร เอ็น-พี-เค (N-P-K) ในดินที่
เป�นป�จจุบัน เพื่อได้รับคำแนะนำการใช้ปุ๋ยที่มีความแม่นยำเฉพาะพ้ืนท่ี เน่ืองจากคำแนะนำได้จาก
โปรแกรมการคำนวณทางคณิตศาสตร์ ที่นำป�จจัยหลักท่ีเก่ียวข้องกับการเจริญเติบโตและการให้ผลผลิต
ของพืช ไดแ้ ก่ พนั ธุ์พืช แสงแดด อณุ หภูมิความชื้น ปรมิ าณนำ้ ฝน มาร่วมกำหนดคำแนะนำการใช้ปุ๋ยดว้ ย

9.6.2 การใช้ปุ๋ยเคมีตามค่าวิเคราะห์ดิน หมายถึง เป�นการนำเฉพาะผลวิเคราะห์ N-P-K
ในดินทเ่ี ปน� ปจ� จบุ นั มาตรวจสอบหาคำแนะนำการใชป้ ุ๋ยทสี่ อดคล้องกับผลวิเคราะหด์ นิ

นอกจากนี้ การใช้ปุ๋ยเพ่ือลดต้นทุนการผลิตยังรวมถึงเทคโนโลยีหรือนวัตกรรมอื่นที่ใช้
ร่วมกับปุ๋ยเคมีช่วยเสริมประสิทธิภาพการใช้ปุ๋ยเคมี ได้แก่ การไถกลบตอซัง การใช้ปุ๋ยอินทรีย์ การใช้ปุ๋ย
ชวี ภาพการใช้สารปรบั ปรุงดินทมี่ ีประสทิ ธิภาพ

9.7 การผสมปุ๋ยเคมีใช้เอง หรือการผสมปุ๋ยใช้เอง หมายถึง การนำแม่เป�นสูตรต่างๆ ซึ่งที่นิยม
ใช้ไดแ้ ก่ แม่ป๋ยุ สูตร 46-0-0 ใหธ้ าตไุ นโตรเจน (N) แม่ปุย๋ สูตร 18-46-0 ใหธ้ าตุฟอสฟอรัส (P) และมีธาตุ N
ติดมาด้วย และแม่ปุ๋ยสูตร 0-0-60 ให้ธาตุโพแทสเซียม (K) ในอัตราตามคำแนะนำมาผสมคลุกเคล้าให้ท่ัว
กันโดยไม่จำเป�นต้องเติมสารตัวเติม ซึ่งจะเป�นการลดต้นทุนการใช้ปุ๋ยเคมีจากการซื้อปุ๋ยสำเร็จรูปมาใช้
และลดป�ญหาปุ๋ยปลอม ปุ๋ยด้อยคุณภาพ เนื่องจากแม่ปุ๋ยเป�นปุ๋ยท่ีมีคุณภาพ ปลอมยาก และมีปริมาณ
ความเขม้ ข้นของธาตอุ าหารสงู และมแี มป่ ุ๋ยเพยี ง 3 ชนดิ ก็สามารถผสมเป�นปยุ๋ สตู รใดก็ได้ตามตอ้ งการ

10. ระเบียบวิธีการวิจัย
การวิจัยเร่ือง การพัฒนารูปแบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop

Service) ของศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินตั้ง อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น ได้ดำเนินการตาม
ข้ันตอนของระเบียบวิธีการวิจัย ได้แก่ ประชากร เคร่ืองมือท่ีใช้ในการวิจัย การเก็บรวบรวมข้อมูล การ
วเิ คราะหข์ ้อมลู รายละเอยี ดมีดังนี้

15

10.1 ประชากร
ประชากรที่ใช้ในการศึกษา คือ คณะกรรมการและสมาชิกศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบล

หินต้ัง อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น จำนวน 30 ราย เกษตรกรผู้มาใช้บริการ และเจ้าหน้าที่ส่งเสริม
การเกษตร

10.2 เครอื่ งมือทใ่ี ช้ในการวจิ ัย
การวิจัย เรื่อง การพัฒนารูปแบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน (One

Stop Service) ของศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินตั้ง อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น เพื่อใหเ้ กดิ ความ
เข้าใจ และสามารถหาแนวทางในการพัฒนางานให้เกิดประสิทธิภาพ จึงได้เน้นหนักไปท่ีการสนทนากลุ่ม
(Focus Group) และแบบสอบถาม (Questionnaire) บคุ คลที่เกี่ยวขอ้ ง โดยแบบสอบถามมีทง้ั แบบปลาย
ป�ดและปลายเป�ด เพ่ือให้ได้ข้อมูลในลักษณะที่เป�นมุมมองเฉพาะของกลุ่มตัวอย่างผู้ถูกสอบถาม ซ่ึงข้อมูล
ดังกล่าวเป�นการเสริมประเด็น ยืนยัน และหรือเพิ่มรายละเอียดให้กับข้อมูลท่ีได้จากการสนทนากลุ่ม
เครอ่ื งมอื ทใี่ ช้ในการวจิ ยั ครั้งนี้ ประกอบดว้ ย

10.2.1 การสนทนากลุ่ม (Focus Group) ซ่ึงได้กำหนดประเด็นนำถามการสนทนากลุ่ม
ครอบคลุมขอบเขตการวิจัย และเป�นคำถามลักษณะปลายเป�ด เพื่อให้ผใู้ ห้ข้อมูลมีโอกาสพูดคุยเล่าเร่ืองได้
อย่างเต็มที่ และเกิดความเป�นกันเอง สร้างความยืดหยุ่นในประเด็นของคำถามตามสถานการณ์ในการ
สนทนากลุ่ม เพื่อสร้างรูปแบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน (One Stop Service)
ตลอดจนให้มีข้อเสนอแนะหรอื คำแนะนำ สำหรับการใช้เป�นแนวทางในการดำเนนิ งานพัฒนาธุรกิจบริการ
ดนิ และปยุ๋ เพื่อชมุ ชน (One Stop Service) ทม่ี ปี ระสิทธภิ าพในอนาคตดว้ ย ดงั นี้

1. ข้อมูลทั่วไป ขอ้ มลู พ้นื ฐาน
2. ความคิดเห็นต่อศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน และการดำเนินงานโครงการพัฒนา
ธุรกิจบรกิ ารดินและปยุ๋ เพอื่ ชุมชน (One Stop Service)
3. ความต้องการด้านการบริหารจัดการ ได้แก่ เงินทุนหมุนเวียน การบูรณาการ
กบั หนว่ ยงานอืน่ การประชาสมั พันธ์ เปน� ต้น
4. ความคาดหวังต่อการดำเนนิ งานธุรกิจบรกิ ารดนิ และปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop
Service)
5. ข้นั ตอนการใหบ้ รกิ ารธุรกิจบรกิ ารดนิ และป๋ยุ เพอื่ ชุมชน (One Stop Service)
6. วิธีการแก้ป�ญหาข้อบกพร่องของการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพื่อ
ชมุ ชน (One Stop Service)
10.2.2 แบบสอบถาม (Questionnaire) ใช้แบบสอบถามแบบมีโครงสร้าง เพอื่ ประเมินผล
การพัฒนารูปแบบการให้บริการ ซ่งึ คำถามประกอบด้วย 2 ลักษณะ คือ คำถามแบบปลายป�ด และคำถาม

16

แบบปลายเป�ด โดยสอบถามผลและความคดิ เหน็ ของสมาชิกศูนยจ์ ัดการดินปุ๋ยชุมชน เกษตรกรผู้ใชบ้ ริการ
และเจ้าหน้าทส่ี ง่ เสริมการเกษตร จากการนำรปู แบบไปใช้

1. ข้อมูลทวั่ ไป ข้อมลู พืน้ ฐาน
2. ความคิดเห็นต่อการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop
Service) ของศนู ยจ์ ัดการดินปยุ๋ ชมุ ชนตำบลหนิ ต้ัง อำเภอบ้านไผ่ จงั หวดั ขอนแก่น
3. ความคาดหวังต่อการดำเนินงานธุรกิจบรกิ ารดินและปยุ๋ เพื่อชุมชน (One Stop
Service) ของศนู ย์จัดการดนิ ป๋ยุ ชุมชนตำบลหินต้งั อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น
4. ข้อเสนอแนะต่อการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop
Service) ของศนู ยจ์ ัดการดินป๋ยุ ชมุ ชนตำบลหินตง้ั อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น
10.2.3 กล้องถ่ายภาพ เครื่องบันทึกเสียง รวบรวมข้อมูลตามประเด็น นำมาวิเคราะห์และ
เขียนรายงานผลการวจิ ัยฉบบั สมบรู ณ์
10.3 การเก็บรวบรวมข้อมูล
ดำเนินการเก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้วิธีการสนทนากลุ่ม (Fogus Group) สำหรับสมาชิก
ศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน และใช้แบบสอบถามสำหรับเกษตรกรผู้ใช้บริการ และเจ้าหน้าที่ส่งเสริม
การเกษตรประจำตำบลและผทู้ ่ีรับผิดชอบงานศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนระดับอำเภอ โดยมีข้ันตอนการเก็บ
รวบรวมข้อมูล ดงั นี้
10.3.1 สร้างแบบเก็บประเด็นการเก็บข้อมูลจากการสนทนากลุ่ม (Fogus Group) และ
แบบสอบถาม แลว้ นำเสนอใหท้ ่ีปรึกษาหรอื ผเู้ ชย่ี วชาญตรวจสอบและสามารถนำไปใชไ้ ด้
10.3.2 วางแผนการออกเก็บรวบรวมข้อมูล พร้อมทั้งจัดเตรียมแบบสอบถามเพ่ือใช้เก็บ
รวบรวมขอ้ มลู
10.3.3 ประชุมชี้แจงวัตถุประสงค์ของการวิจัย วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูล เนื้อหาใน
แบบสอบถามและการบันทึกคำตอบ เพอ่ื ให้เกิดความเขา้ ใจในแบบสอบถามตรงกนั
10.3.4 ดำเนินการสนทนากลุม่ (Fogus Group) ตามประเด็น
10.3.5 ทดลองใช้รูปแบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop
Service)
10.3.6 ดำเนินการเกบ็ ข้อมลู เพื่อประเมินผลการใชร้ ูปแบบ โดยใชแ้ บบสอบถาม
10.4 การวิเคราะหข์ ้อมูล
การวิจัย เรื่อง การพัฒนารูปแบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One
Stop Service) ของศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินตั้ง อำเภอบ้านไผ่ จังหวดั ขอนแกน่ ใช้การวิเคราะห์
ข้อมูลเชิงคุณภาพ ซึ่งวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา แล้วนำข้อมูลไปเขียนบรรยายตามประเด็นท่ีได้
ทำการศึกษา และจดั ทำเปน� รายงานตามวตั ถปุ ระสงค์ของการศกึ ษาวิจัยต่อไป

17

11. ขอบเขตการวจิ ยั
การวิจัย เร่ือง การพัฒนารูปแบบการให้บริการธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop

Service) ของศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลหินต้ัง อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น มีขอบเขตการวิจัย

ดังน้ี
11.1 ขอบเขตดา้ นเน้ือหา การวิจัยครั้งนี้ศึกษาข้อมูลของศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน ขอ้ มูลพน้ื ฐาน

ของสมาชกิ ศูนย์จดั การดินปุ๋ยชุมชน ความคิดเห็นต่อศนู ยจ์ ัดการดนิ ปุ๋ยชุมชน และการดำเนินงานโครงการ

พัฒนาธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop Service) ความต้องการด้านการบริหารจัดการ
ได้แก่ เงินทุนหมุนเวียน การบูรณาการกับหน่วยงานอ่ืน การประชาสัมพันธ์ ความคาดหวังต่อการ

ดำเนินงาน ป�ญหาและข้อเสนอแนะต่อการดำเนินงานธุรกิจบริการดินและปุ๋ยเพ่ือชุมชน (One Stop

Service) และการประเมนิ ผลการใชร้ ปู แบบเพ่ือนำไปรบั ปรงุ แกไ้ ขรปู แบบให้มปี ระสิทธภิ าพมากข้ึน
11.2 ขอบเขตด้านประชากร คณะกรรมการบริหารศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชน จำนวน 30 ราย

เกษตรกรผใู้ ช้บริการ และเจ้าหน้าทส่ี ่งเสริมการเกษตรเกษตร
11.3 ขอบเขตดา้ นพืน้ ท่ี ศูนยจ์ ดั การดนิ ป๋ยุ ชมุ ชนตำบลหินตงั้ อำเภอบ้านไผ่ จงั หวดั ขอนแก่น

12. ระยะเวลาการวจิ ยั
เดอื นกุมภาพันธ์ - มถิ ุนายน 2565

13. งบประมาณ -

14. แผนการดําเนินงาน กมุ ภาพนั ธ์ - มีนาคม 2565
วางแผนการวจิ ยั มีนาคม 2565
สร้างเครื่องมอื เมษายน 2565
ทดสอบและปรับปรุงเคร่ืองมือ เมษายน - พฤษภาคม 2565
เก็บและรวบรวมข้อมูล พฤษภาคม 2565
วเิ คราะห์ข้อมูล มถิ นุ ายน 2565
สรุปผลการวจิ ัย มิถุนายน 2565
จดั ทำรายงานการวิจยั

18

ที่ ขน้ั ตอน ระยะเวลาดำเนินการ (ป� 2565)
ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ิ ย.
1 วางแผนการวจิ ยั
2 สร้างเครอื่ งมอื
3 ทดสอบและปรับปรุงเครื่องมือ
4 เก็บและรวบรวมข้อมลู
5 วเิ คราะหข์ ้อมลู
6 สรปุ ผลการวิจัย
7 จัดทำรายงานการวจิ ยั

15. เอกสารอา้ งอิง
กรมสง่ เสริมการเกษตร. 2559. การจัดการดินและปยุ๋ อย่างมปี ระสิทธภิ าพ. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์ชมุ นมุ

สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.
กรมสง่ เสริมการเกษตร. 2563. คมู่ อื การดำเนนิ งานโครงการพัฒนาธรุ กจิ บริการดินและปุ๋ยเพื่อชุมชน

(One Stop Service). (อัดสำเนา)
กองส่งเสรมิ การอารักขาพชื และจดั การดินปุ๋ย กรมส่งเสรมิ การเกษตร. 2561. คู่มือศูนย์จัดการดินปยุ๋

ชุมชน (ศดปช.). กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแหง่ ประเทศไทย จำกัด.
พวงทอง วรรณเี วชศลิ ป์. 2561. การพัฒนารูปแบบการบริหารธุรกิจ กลุ่มอาชีพกระเป๋าสานเสน้ พลาสตกิ

ตามแนวคดิ เศรษฐกิจสรา้ งสรรค์ อำเภอพนมสารคาม จังหวดั ฉะเชิงเทรา. ปรชั ญาดุษฎบี ัณฑติ .
มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ราชนครนิ ทร์.
ภัทรานิษฐ์ พันธ์พรม. 2562. ปจ� จยั ทเ่ี กย่ี วข้องกบั ความสำเรจ็ ในการดำเนนิ งานของศูนย์จัดการดินปยุ๋
ชมุ ชนในจงั หวัดบงึ กาฬ. เกษตรศาสตรมหาบณั ฑิต. มหาวิทยาลัยสุโขทยั ธรรมาธริ าช.
วสุกาญจน์ ปานขรบิ . 2560. การใชป้ ุ๋ยตามคา่ วิเคราะหด์ นิ ของสมาชิกศูนยจ์ ดั การดนิ ป๋ยุ ชุมชนในจังหวดั
นครปฐม. เกษตรศาสตรมหาบัณฑติ . มหาวิทยาลยั สุโขทัยธรรมาธิราช.
สกุล วงษ์กาฬสนิ ธ.์ุ 2562. การจัดการธรุ กจิ ชมุ ชนต้นแบบในจงั หวดั นครราชสมี า. ปรชั ญาดษุ ฎบี ณั ฑิต.
มหาวิทยาลยั บูรพา.
เสาวลักษณ์ โกศลกิตตอิ ัมพร. 2552. การพัฒนารปู แบบการดำเนินงานของธุรกจิ ชุมชนในจงั หวดั
มหาสารคาม. ยทุ ธศาสาตร์การพฒั นาภมู ิภาคดุษฎีบัณฑติ . มหาวทิ ยาลัยราชภัฎมหาสารคาม.

(ลงช่อื )…………….............…………………ผู้รับผิดชอบโครงการ
(นางสาวดวงกมล เร่มิ ตระกูล)