ต้นไม้ใหญ่ในวัด

ต้นไมใ้ หญ่ในวัด

เฉลิมพระเกียรติสมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปีหลวง
เนอ่ื งในโอกาสมหามงคล เฉลมิ พระชนมพรรษา ครบรอบ 89 พรรษา
ในวันท่ี 12 สิงหาคม 2564

กรมปา่ ไม้
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม

ปกหนา้ : ตน้ โพธิ์ (Ficus religiosa) วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร (วดั ภูเขาทอง) ปกหลงั : ตน้ โพธิ์ (Ficus religiosa) วดั พระธาตลุ ำปางหลวง อ.เกาะคา
กรงุ เทพมหานคร อายุราว ๒๐๐ ปี จ.ลำปาง อายุ ๕๐๐ ปี

“เราจะสืบสาน รกั ษา และตอ่ ยอด

และครองแผน่ ดนิ โดยธรรม
เพอื่ ประโยชน์สขุ แหง่ อาณาราษฎร

ตลอดไป”

อาเศียรวาทพระปฐมบรมราชโองการ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทร

รามาธบิ ดศี รสี นิ ทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยหู่ ัว

เนาวรัตน์ พงษ์ไพบลู ย์ ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์
พ.ศ. ๒๕๓๖ ผปู้ ระพนั ธ์

คำปรารภ

ประเทศไทย นับเป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติมาตง้ั แต่อดตี กาล และมนุษย์ก็ไดใ้ ช้ประโยชน์จากความอดุ มสมบูรณ์เหล่าน้ันโดย
ขาดความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการวางแผนและการจัดสรรอย่างถูกต้อง จนเป็นเหตุสำคัญทำให้ทรัพยากรธรรมชาติ ท้ังผืนดิน ป่าไม้ แร่ธาตุ แหล่งต้นน้ำ และ
สตั ว์ปา่ เกดิ ความสญู เสยี ก่อใหเ้ กดิ ปญั หาต่อระบบนิเวศโดยรวม และสง่ ผลกระทบกลบั คืนมาสมู่ นุษยใ์ นที่สุด

ด้วยพระมหากรุณาธิคุณในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชดำริและทรงสนับสนุนงานด้าน
การอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ด้วยพระราชวิริยะอุตสาหะ และน้ำพระราชหฤทัยอันเป่ียมล้นไปด้วยพระเมตตาพระราชทานแนวทางก่อให้เกิดเป็นโครงการใน
พระราชดำริอันเป็นแนวทางสำคัญท่ีช่วยบรรเทาความทุกข์ยากแก่ราษฎร โดยทรงมีพระราชวินิจฉัยว่า สาเหตุแห่งการทำลายทรัพยากรป่าไม้ส่วนใหญ่นั้นมา
จากกิจกรรมเพ่ือการยังชีพและความอยู่รอด จึงทรงมีพระราชดำริให้ทุกภาคส่วนดำเนินการส่งเสริมสนับสนุนให้ผสกนิกรได้เข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาแบบ
ผสมผสานระหว่างการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้และการเพ่ิมพูนรายได้เพ่ือความเป็นอยู่ท่ีดีข้ึน เช่น โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ โครงการราษฎรอาสาสมัครพิทักษ์ป่า
เป็นต้น ซ่ึงแสดงให้เห็นถึงพระอัฉริยภาพและสายพระเนตรอันยาวไกลในการดำรงรักษาทรัพยากรป่าไม้และเสริมสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้แก่ราษฎรบนผืน
แผน่ ดนิ ไทย

หนังสือ “ต้นไม้ใหญ่ในวัด” เล่มน้ี จัดพิมพ์ขึ้นเพื่อเฉลิมพระเกียรติเน่ืองในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ
พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง” ครบรอบ 89 พรรษา ในวนั ท่ี 12 สิงหาคม 2564 ผมขอเชิญชวนปวงชนชาวไทยทุกคนร่วมกันตั้งจิตพร้อม
น้อมอธิษฐานอาราธนาคุณพระศรีรัตนตรัยและสิ่งศักดิ์สิทธ์ิในสากล โปรดดลบันดาลประทานพรให้สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราช
ชนนพี นั ปหี ลวง ทรงพระเกษมสำราญ พระชนมพรรษายง่ิ ยืนนาน พระเกยี รติคุณแผไ่ พศาล สถติ เปน็ มงิ่ ขวญั ร่มเกล้าของเหล่าพสกนิกรตราบกาลนานเทอญ

(นายวราวธุ ศลิ ปอาชา)
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ้ ม

บทนำ

ด้วยพระราชปณิธานอันม่ันคงในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่ทรงงานเคียงคู่พระบาทสมเด็จ
พระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมีพระราชกรณียกิจเพื่อพสกนิกรชาวไทย ในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตการฟ้ืนฟูและ
อนรุ ักษท์ รพั ยากรป่าไม้ให้เกือ้ กลู กันอย่างมั่นคงและยั่งยนื มากมายเปน็ ท่ีประจักษ์

เน่ืองในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ครบรอบ 89 พรรษา ใน
วนั ท่ี 12 สิงหาคม 2564 กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ ม โดยกรมป่าไม้ได้ดำเนินการ“โครงการอนรุ กั ษ์ต้นไมใ้ หญ่ในวัด เฉลมิ พระเกียรติเนื่องใน
วโรกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง” โดยมีกิจกรรมทั้งด้านการสำรวจต้นไม้ใหญ่
ในวดั โดยคัดเลือกต้นไม้ใหญ่ที่มีอายุมากกว่า 100 ปี และมีคุณค่าทางจิตใจ เพื่อเป็นฐานข้อมูลสำหรับวางแผนการจัดการ ฟื้นฟู ดแู ลบำรุงรักษา ปรับภูมิทัศน์
ของต้นไม้ใหญ่ให้ถูกต้องตามหลักวิชาการ และยังเป็นส่วนช่วยกระตุ้นให้ประชาชน ชุมชน ได้เห็นถึงความสำคัญของต้นไม้ใหญ่ในวัด เกิดการมีส่วนร่วมในการ
อนรุ กั ษ์ ฟ้นื ฟู ดูแลบำรุงรกั ษาต้นไม้ใหญ่ สรา้ งจติ สำนึกและรสู้ ึกหวงแหนตน้ ไม้ใหญใ่ นเขตวดั ซง่ึ สามารถพัฒนาเปน็ แหล่งอนรุ กั ษ์พันธไุ์ ม้หายากหรือใกล้สูญพนั ธ์ุ
เพอ่ื เป็นแหล่งท่องเที่ยงเชิงอนรุ กั ษ์เพิม่ รายไดใ้ ห้แกช่ ุมชนในบรเิ วณใกล้เคยี งได้อีกด้วย

ในการนี้จึงได้จัดพิมพ์หนังสือ “ต้นไม้ใหญ่ในวัด” รวบรวมและเรียบเรียงเรื่องราวของต้นไม้ใหญ่ในวัดซึ่งมีอยู่มากถึง ๙๙ ชนิด จำนวน 1,0๖๘ ต้น
กระจายอยตู่ ามวัดและสำนกั สงฆ์ ๔๓๐ แหง่ ในทกุ ภูมภิ าคของประเทศ เพ่ือเป็นฐานขอ้ มลู ต้นไม้ใหญ่สำหรบั เผยแพรใ่ ห้ประชาชน ชุมชนได้เห็นความสำคัญของ
ต้นไม้ใหญ่ในวดั เพื่อให้เกิดความหวงแหนและอนรุ กั ษ์ต้นไมใ้ หญ่ในวัดตอ่ ไป

(นายจตุพร บรุ ุษพัฒน์)
ปลดั กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอ้ ม

คำนำ

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยกรมป่าไม้ ไดจ้ ัดทำหนังสือ “ตน้ ไม้ใหญ่ในวัด” ขน้ึ โดยมีวตั ถปุ ระสงค์เพ่ือร่วมเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จ
พระนางเจ้าสิริกติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง เนื่องในโอกาสมหามงคล เฉลมิ พระชนมพรรษา ครบรอบ ๘๙ พรรษา ในวันที่ ๑๒ สิงหาคม
๒๕๖๔ ซ่ึงได้รวบรวม ชนิดพันธ์ุไม้ที่มีอายุมากกว่า ๑๐๐ ปี ตามวัดต่างๆ ท่ัวประเทศ พร้อมบันทึกข้อมูลประวัติและเร่ืองราวที่เกี่ยวกับต้นไม้ ดังกล่าว การ
เติบโตและสุขภาพของต้นไม้ เพื่อนำมาใช้ในการวางแผนการฟ้ืนฟู บำรุงดูแลต้นไม้ท่ีมีอายมุ าก ซึ่งเปรียบเสมือนผู้สงู อายุหรือญาติผู้ใหญ่ได้มีสุขภาพท่ีดีข้ึน เป็น
ร่มโพธ์ิ ร่มไทรให้พุทธศาสนิกชน และประชาชนท่ัวไป รวมแม้แต่สัตว์ต่างๆ ท่ีอาศัยอยู่ด้วย นอกจากในการฟื้นฟู บำรุงดูแลต้นไม้ดังกล่าวแล้ว บริเวณโดยรอบ
พื้นที่ ยังสามารถพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์ และวัฒนธรรม สร้างรายได้เสริมให้แก่ชุมชนบริเวณใกล้เคียง กรมป่าไม้ คาดหวังว่าหนังสือ “ต้นไม้ใหญ่
ในวัด” เล่มน้ีจะมีคุณค่าต่อประเทศชาติที่ได้รวมเร่ืองราวต่างๆ เก่ียวกับต้นไม้เก่าแก่ตามวัดต่าง ๆ ทั่วประเทศ และมีส่วนสร้างสำนึกในการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ท่ีอยู่ในพ้ืนที่ชุมชน พื้นท่ีในเมือง รวมถึงพ้ืนที่อ่ืนท่ีสามารถสร้างส่ิงแวดล้อมให้ดีข้ึนได้ ท้ังยังเป็นการร่วมถวาย ความ
จงรักภักดีต่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เน่ืองในโอกาสมหามงคล เฉลิมพระชนมพรรษา ครบรอบ ๘๙ พรรษา
ในวนั ที่ ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๔

(นายอดิศร นชุ ดำรงค)์
อธบิ ดีกรมปา่ ไม้

สารบัญ

อาเศยี รวาท ก เกด ๒๔ ตะโก ๖๘ มะกลำ่ ตน้ ๑๘๗ ละมุด ๓๒๐ หูกวาง ๓๕๓
คำปรารภ ข ขนุน ๑๘๘ ลน่ั ทมขาว
บทนำ ค ขะเจาะ ๒๖ ตะครอ้ ๗๐ มะขวิด ๑๘๙ ลำพู ๓๒๑ เหรยี ง ๓๕๔
คำนำ ง ข้หี นอน ๒๐๙ ลำไยปา่
สารบญั จ ขเ้ี หล็ก ๒๘ ตะเคยี นทราย ๗๒ มะขาม ๒๑๓ เลียบ ๓๒๔ อบเชย ๓๕๕
ปฐมบท ฉ ไขเ่ ขียว ๒๑๔ สนทะเล
กระเชา ๑ ไข่เน่า ๒๙ ตะเคยี นทอง ๗๔ มะค่าโมง ๒๑๕ ส้มป่อย ๓๒๖ อินทนิลน้ำ ๓๕๖
กระเบากลกั ๓ คอแลน ๒๑๖ สมพง
กระโดน ๖ คำมอกหลวง ๓๐ ตะเคยี นหนิ ๙๔ มะคำไก่ ๒๑๘ สมอไทย ๓๒๗ อนิ ทรชิต ๓๕๘
กระท้อน ๗ งิ้ว ๒๒๐ สมอพิเภก
กระทงิ ๙ จนั ๓๑ ตะแบกนา ๙๖ มะซาง ๒๒๑ สะเดา ๓๒๘ บรรณานุกรม ๓๕๙
กระบก ๑๑ จันทน์ชะมด ๒๒๒ สะเดาอนิ เดยี
กระบาก ๑๓ จนั ทน์หอม ๓๓ ตบั หลามใบเลก็ ๙๗ มะปราง ๒๒๖ สะตือ ๓๒๙ ดชั นรี ายชื่อวัด ๓๖๑
กระบากแดง ๑๖ จนั ทร์แดง ๒๓๓ สกั
กรา่ ง ๑๗ จามจรุ ี ๓๕ ตาล ๙๘ มะปรงิ ๒๓๔ สารภี ๓๓๐ บรรณาธิการ ๓๖๙
กฤษณา ๑๘ จำปา ๒๓๕ สำโรง
กันเกรา ๑๙ จิกนำ้ ๓๖ เต็ง ๑๐๐ มะพลบั ๓๑๔ โสกน้ำ ๓๓๓
ก่อเดอื ย ๒๑ แจง ๓๑๖ หลุมพอทะเล
กอ่ ลิม่ ๒๒ ฉนวน ๓๗ ทุเรยี นผี ๑๐๑ มะพดู ๓๑๘ หว้า ๓๓๕
กอ่ ดำ ๒๓ แดง ๓๑๙ หว้าหนิ
๓๘ ไทร ๑๐๒ มะแฟน ๓๓๙

๔๗ นากบุด ๑๐๘ มะม่วง ๓๔๑

๔๘ บนุ นาค ๑๐๙ มะม่วงป่า ๓๔๒

๔๙ ประดบู่ ้าน ๑๑๑ ยมหอม ๓๔๗

๕๐ ประดปู่ ่า ๑๑๗ ยางกล่อง ๓๔๙

๖๑ ผกั เลือด ๑๑๙ ยางนา ๓๕๑

๖๒ พะยอม ๑๒๐ ยางยงู ๓๕๔

๖๓ พะยูง ๑๒๕ ยางอนิ เดีย ๓๔๖

๖๕ พิกลุ ๑๒๗ รวงผง้ึ ๓๔๗

๖๖ โพธ์ิ ๑๓๘ ราชพฤกษ์ ๓๕๒

ปฐมบท

สมเด็จพระนางเจ้าสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพนั ปีหลวง
กบั การอนรุ ักษท์ รัพยากรป่าไม้

เนอ่ื งในโอกาสเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๙ พรรษา
๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๔

ดร.วรี ะชัย ณ นคร

ในวาระมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกิติ์ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ครบรอบ ๘๙ พรรษา ในวันท่ี
๑๒ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ ปวงเหล่าพสกนกิ ร ลว้ นปลาบปลื้ม และสำนกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ เป็นลน้ พน้

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิฯ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ประสูติเม่ือวันศุกร์ที่ ๑๒ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ เป็นธิดาของหม่อมเจ้านักขัตรมงคล
กิติยากร กับหม่อมหลวงบัว สนิทวงศ์ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานนามว่า หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กิติยากร เนื่องจากบิดาได้รับ
ราชการเป็นเอกอัครราชฑูตประจำประเทศอังกฤษ พระองค์จึงได้รบั การศกึ ษาในประเทศอังกฤษและต่อมาศึกษาด้านดนตรีท่ีประเทศฝรั่งเศส ทำให้ได้พบ
กบั พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร ซ่ึงทรงศกึ ษาอยูใ่ นประเทศสวสิ เซอรแ์ ลนด์

วันท่ี ๒๘ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๓ ได้อภิเษกสมรสกับพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ฯ ณ วังสระปทุม
กรุงเทพฯ นับจากน้ันเป็นต้นมาพระองค์ก็ได้โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู ัว รัชกาลท่ี ๙ เป็นคู่พระบารมี ในการทรงงานทั่วทุกหนแห่ง แมต้ ้องบุก
ป่าฝ่าดง ไปบนเขา บนดอย หรือพื้นที่ทุรกันดาร เพื่อไดพ้ บเห็น ทราบถึงรากแก้วของปัญหา และหาแนวทางพลกิ ฟื้นคืนแผ่นดนิ ท่ีแหง้ แล้งให้อุดมสมบูรณ์
เปน็ แหลง่ ตน้ น้ำลำธาร เพอ่ื ใหพ้ สกนิกรท่ยี ากไร้ไดม้ ีชีวติ ท่ดี ีข้ึน พออยพู่ อกิน พลกิ ผนั ความทกุ ข์ยากให้เปน็ ความสุขโดยทวั่ กัน

ทรงตระหนักถึงความสำคัญของป่าไม้และต้นน้ำลำธาร โดยในขณะท่ีพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช ฯ ทรง
งานเนน้ ไปในด้านการสรา้ งแหลง่ น้ำและปรับปรงุ บำรุงดิน เพื่อการเกษตร พระองคไ์ ด้มีพระราชปนิธานท่จี ะช่วยเสรมิ งานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว
โดยมีพระราชเสาวนีย์ “พระเจ้าอยูห่ วั เป็นนำ้ ฉนั จะเปน็ ป่า ปา่ ทีถ่ วายความจงรักภักดตี อ่ น้ำ” ทีบ่ า้ นส่องดาว จ.สกลนคร ในปี พ.ศ. ๒๕๒๕

อภิเษกสมรส พ.ศ. ๒๔๙๓ เสดจ็ เยี่ยมพสกนกิ ร

เมอ่ื พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ฯ ทรงประชวร สมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกติ ์ิ ฯ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
ก็ได้ทรงงานโครงการพระราชดำริแทน โครงการสำคัญที่เก่ียวข้องกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ตามพระราชดำริ ได้เกิดขึ้นหลาย
โครงการ จากเหนือจรดใต้ อาทิ โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ โครงการหมู่บ้านยามชายแดน โครงการธนาคารอาหารชุมชน โครงการสถานีสาธิตและ
ถ่ายทอดการเกษตร ป่าไม้และส่ิงแวดล้อม โครงการพัฒนาเกษตรที่สูง โครงการฟาร์มตัวอย่างฯ โครงการป่ารักน้ำ โครงการอนุรักษ์ป่ารอยต่อ ๕ จังหวัด
โครงการคืนช้างส่ปู า่ โครงการคนื กลว้ ยไม้ไทยสู่ไพรพฤกษ์ และโครงการปะการังเทยี ม ฯลฯ

ด้วยสายพระเนตรท่ียาวไกลเก่ียวกับทรัพยากรป่าไม้ที่ทรงมีความสนพระทัยมานาน จากการท่ีได้ทรงงานไปยังพื้นที่ต่าง ๆ ได้พบเห็นสภาพ
ชาวบ้านและป่าต้นน้ำลำธารท่ีเปลี่ยนแปลงไป และหาแนวทางท่ีจะฟ้ืนคืนป่าต้นน้ำลำธาร และให้ชาวบ้านกับป่าสามารถอยู่ร่วมกันได้ จึงโปรดให้มี
นักวิชาการป่าไม้ พฤกษศาสตร์ ชลประทาน ปศุสตั ว์ และประมง ไดไ้ ปถวายงานดา้ นป่าไม้ พชื ดิน น้ำและสัตว์ ต่าง ๆ อยู่ในขบวนเสดจ็ ดว้ ย

เมอื่ เสดจ็ แปรพระราชฐาน ณ พระตำหนักทักษิณราชนเิ วศ จงั หวัดนราธวิ าส ทรงโปรดให้กลุ่มชาวบ้านท่ีมาเข้าเฝ้า นำดอกไมท้ ้องถิ่นแปลก ๆ มา
ถวาย โดยเฉพาะดอกดาหลา Etlingera elatior (Jack) R.M. Smith วงศ์ Zingiberaceae พืชกลุ่มขิง-ข่า ท่ีมีทั้งดอกสีแดง สีชมพู และสีขาว โดยเฉพาะ
ดาหลาขาว ท่ีเป็นพืชหายาก พบข้ึนอยู่บริเวณป่าฮาลา-บาลา จังหวัดยะลา ทรงเห็นเป็นพืชที่มีช่อดอกที่สวยงาม แปลกตา บานคงทนอยู่ได้นาน และมี
ศักยภาพเป็นพืชเศรษฐกิจ จึงมีรับส่ังให้นำมาขยายพันธุ์เพื่ออนุรักษ์ไว้ไม่ให้สูญพันธ์ุ และให้ชาวบ้านจำหน่ายเป็นไม้ปลูกประดับต่อไป หน่วยงานกรม
ส่งเสริมการเกษตร และมหาวิทยาลัยในท้องถ่ินภาคใต้ ได้รับสนองพระราชดำริ ทำการขยายพันธแ์ุ ละเผยแพร่จนดาหลาขาวเป็นที่รู้จักกนั ดีในหมู่นักปลูก
เลีย้ งต้นไมป้ ัจจุบนั

เม่ือเสด็จประพาสน้ำตกบาโจ อุทยานแห่งชาติบูโด สุไหงปาดี บริเวณน้ำตกมีพันธุ์ไม้ที่ข้าราชบริพารได้เก็บใบมาถวาย พระองค์ทรงสนพระทัย
และโปรดมากคือ ย่านดาโอ๊ะ หรือที่เรียกใบไม้สีทอง Phanera aureifolia (K.Larsen & S.S. Larsen) Bandyop, P.P. Ghoshal & M.K.Pathak วงศ์
Fabaceae เป็นไม้เถาท่ีมีใบสีทองเหลืองสวยงาม ทรงโปรดท่ีจะให้นำใบไม้สีทองไปใส่ประดับในกรอบ และนำภาพมาใช้ในงานปักและงานวาด ของงาน
ศิลปาชีพประเภทต่าง ๆ และโปรดใหน้ ำมาประดับแจกันในพระตำหนักทักษิณราชนิเวศน์ ทกุ คร้งั ที่เสด็จแปรพระราชฐานไปทรงงานภาคใต้ ใบไมส้ ีทองจึง
เป็นท่รี ู้จกั กันโดยแพร่หลายกันมานับแต่บดั น้นั

ดาหลาขาว ใบไมส้ ีทอง

ทรงพบว่าชาวบ้านในภาคใต้ ได้นำเอาหญ้าลิเภา Lygodium spp. วงศ์ Lygodiaceae ซ่ึงเป็นเฟิร์นเล้ือยที่พบมากในพ้ืนที่ภาคใต้ โดยประเทศ
ไทยมีอยู่ ๗ ชนิดและชนิดที่ต้นเป็นสายยาวสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการจักสานได้มี ๔ ชนิดด้วยกัน ทรงโปรดให้สมาชิกมูลนิธิศูนย์ศิลปาชีพ นำ
หญ้าลิเภามาประดษิ ฐ์เป็นเคร่อื งใชต้ ่าง ๆ โดยเฉพาะกระเป๋าจกั สานลว้ นมีความประณีต ลวดลายสวยงามมาก และทรงโปรดใหช้ ่างฝีมือของศูนย์ศิลปาชีพ
ไปออกแบบและสอนให้ชาวบ้านได้จักสานผลิตภัณฑ์หญ้าลิเภาหลากหลายรูปแบบ ที่มีความสวยงามและประณีตขึ้น โดยเฉพาะของจังหวัด
นครศรีธรรมราช จนมีช่ือเสียงโด่งดังเป็นท่ีรู้จักไปท่ัวประเทศ นอกจากนี้ยังทรงตระหนักว่าวัตถุดิบหญ้าลิเภา เมื่อมีการนำไปใช้ประโยชน์เป็นปริมาณมาก
ต่อไปก็จะเก็บหาได้ยากขึ้น จึงทรงบากบั่นเดินเท้าไปสำรวจหญ้าลิเภาในหลายพ้ืนท่ีด้วยพระองค์เอง และทรงโปรดให้มีการอนุรักษ์และปลูกหญ้าลิเภา
เพิ่มข้ึนในหลายพื้นท่ี

นอกจากนี้ยังโปรดให้ช่างฝีมือของศูนย์ศิลปาชีพ ประดิษฐ์ผลิตภัณฑ์จักสานต่าง ๆ จากพืชป่าและพืชท่ีปลูกกันตามพ้ืนบ้านหลายชนิด อาทิ หวาย
ไผ่ กระจูด ใบลาน ปา่ นศรนารายณ์ และกญั ชง โดยถ่ายทอดเทคนิคการจักสานใหก้ ับสมาชิกศิลปาชีพ เพ่ือไปดำเนินการทำผลติ ภัณฑ์ชนดิ ต่าง ๆ จำหนา่ ย
ในหมบู่ า้ นเปน็ การเพ่ิมรายไดใ้ ห้กบั ชุมชนอีกส่วนหนงึ่ ดว้ ย

เสดจ็ ฯ ปา่ พรโุ ต๊ะแดง จังหวัดนราธิวาส ตน้ มเหสกั ข์ ต้นสกั ใหญ่ทีส่ ดุ ในโลก
ณ อุทยานแหง่ ชาติตน้ สักใหญ่ จ.อุตรดติ ถ์

เม่ือเดือนมกราคม พ.ศ. ๒๕๔๑ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ ฯ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จฯ แปรพระราชฐาน ประทับทรงงาน ณ เขื่อน
สิรกิ ิต์ิ อำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ พระองค์ได้เสดจ็ พระราชดำเนนิ ไปวนอุทยานสักใหญ่ อำเภอน้ำปาด จงั หวดั อุตรดิตถ์ ซ่ึงมีตน้ สัก Tectona grandis
วงศ์ Lamiaceae ต้นที่ใหญ่ที่สุดในโลก มีเส้นรอบวง ๑๐ เมตร มีความสูง ๔๗ เมตรตั้งอยู่ ต่อมาได้ถูกลมพายุพัดยอดหัก เหลือความสูงเพียง ๓๗ เมตร
พระองค์ทรงมีความห่วงใย และต้องการทีจ่ ะช่วยอนุรักษ์ไว้ จึงมพี ระราชกระแสให้กรมป่าไม้ “หาวิธีที่จะอนุรักษ์ต้นสักใหญ่นีไ้ วใ้ ห้มีความแขง็ แรงและมี
อายุยนื ยาวตอ่ ไปให้นานที่สดุ ” กรมปา่ ไม้ได้รับสนองพระราชดำริ จดั ใหม้ ีโครงการอนุรกั ษ์ต้นสกั ใหญ่ข้นึ พื้นท่ีป่าโดยรอบก็ได้รบั การอนุรักษแ์ ละประกาศ
เป็นอุทยานแห่งชาติต้นสักใหญ่ เมื่อวันที่ ๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๖ เป็นอุทยานแห่งชาติอันดับท่ี ๑๐๓ ครอบคลุมพ้ืนที่ ๕๑๘ ตารางกิโลเมตร หรือ
ประมาณ ๓๒๔,๒๔๐ ไร่

ต้นต๋าวหรือชิด Arenga pinnata (Wurmb) Merr. วงศ์ Arecaceae เป็นพืชวงศ์ปาล์มที่ข้ึนอยู่ตามธรรมชาติในป่าดิบแล้ง พบมากที่จังหวัด
อุตรดิตถ์และน่าน ออกผลมาเป็นทะลายใหญ่แล้วต้นแม่จะตาย เมื่อนำมารับประทานจะต้องเอาผลไปต้มและทุบเปลือกออกเอาเนื้อสีขาวท่ีอยู่ข้างในมา
รบั ประทานท่ีเรียกว่าลูกชิด สามารถทานได้ท้ังแบบสด เชื่อม และทำเป็นผลิตภัณฑ์อดั กะป๋อง มีรสชาติอร่อย เมื่อมีการเก็บหามากข้ึน ไมเ่ หลอื ผลแก่ไว้ให้
งอกเป็นตน้ ใหม่ ตน้ ต๋าวก็ได้ลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว จนน่าวิตกว่าจะสูญพนั ธุแ์ ละไม่มีผลผลิตเพียงพอสำหรบั การบริโภค ตอ้ งนำเขา้ มาจากประเทศเพือ่ น
บ้าน เม่ือทรงเสด็จเย่ียมราษฎรท่ีบ้านท่าปลา อำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ ทรงมีพระราชดำริว่า “ต้นต๋าวได้ลดปริมาณในธรรมชาติลงไปเป็นอันมาก
อย่างรวดเร็ว ควรที่จะได้มีการขยายพันธ์แุ ละนำไปปลูกคืนในธรรมชาติ ให้เพ่ิมปริมาณมากข้ึน เพื่อชาวบ้านได้เก็บหาทำกิน และไม่ต้องนำเข้าจาก
ต่างประเทศอีกตอ่ ไป” กรมปา่ ไมแ้ ละสถาบันการศึกษาในท้องถ่ินได้รว่ มกันรบั สนองพระราชดำริ ขยายพันธ์ุตน้ ต๋าวด้วยวิธีเพาะเล้ยี งเนือ้ เยอ่ื และปลกู คนื สู่
ปา่ ในพื้นท่จี ังหวดั อุตรดิตถ์และจงั หวัดนา่ นแล้วเป็นจำนวนมาก

กล้วยไม้เป็นพืชวงศ์ใหญ่ที่สุดของไทย มีจำนวน ๑๗๘ สกุล ประมาณ ๑,๑๒๘ ชนิด สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงสนพระทัยกล้วยไม้
ป่าของไทยเปน็ อยา่ งมาก ดว้ ยทรงทราบวา่ มีความหลากหลายของชนดิ พันธ์แุ ละมคี วามสวยงามทีโ่ ดดเด่น จงึ ถกู เก็บหาจากปา่ ไปเป็นจำนวนมาก จนชนดิ ท่ี
หายากกลายเปน็ ชนดิ ทใ่ี กล้สญู พันธุ์ และชนดิ ทพ่ี บหาได้ทั่วไปก็เริม่ เปล่ยี นสถานะเปน็ พชื ทีพ่ บตามป่าเขาได้ยากขึ้น

เม่ือเสด็จทอดพระเนตรกล้วยไม้ ในงานกล้วยไม้เอเชียแปซฟิ ิก คร้งั ท่ี ๔ ที่จัดข้ึนในบรเิ วณมหาวิทยาลัยแม่โจ้ เมือ่ วันที่ ๒๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๓๕
ได้มีพระราชกระแสรับส่ังว่า “กล้วยไม้ป่าของไทยมีความสวยงามมาก แต่กำลังจะสูญพันธุ์ไป ขอให้ช่วยกันอนุรักษ์พันธุ์กล้วยไม้ไทยไว้” และมี
พระราชดำริเกี่ยวกับการอนุรักษ์กล้วยไม้ไทยในอีกหลายโอกาส ต่อมากองทัพบก กรมป่าไม้ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ และองค์กรเอกชน จึงได้ร่วมกันจัดตั้ง
โครงการคืนกล้วยไม้ไทยสู่ไพรพฤกษ์ อันเน่ืองมาจากพระราชดำริ ข้ึน โดยมีวัตถุประสงค์ท่ีจะสำรวจกล้วยไม้ไทยหายาก เพ่ือขยายพันธ์ุและนำคืนสู่ป่า
สรา้ งความอดุ มสมบูรณใ์ หก้ บั ระบบนิเวศน์ปา่ ของประเทศต่อไป

ต้นตา๋ วหรอื ชิด Arenga pinnata (Wurmb) Merr.
ท้องท่ีจงั หวดั อตุ รดิตถแ์ ละน่าน

เสดจ็ ฯ ทอดพระเนตรกลว้ ยไมไ้ ทย วันท่ี ๒๗ มกราคม ๒๕๔๙ สวนสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ ์ิ จงั หวัดเชียงใหม่

โครงการพระราชดำริท่ีเกี่ยวกับกล้วยไม้ไทย ยังมีอีกหลายโครงการ อาทิ โครงการสกัดน้ำหอมจากเอ้ืองแซะ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ โครงการอนุรักษ์
กล้วยไม้รองเท้านารี (เหลืองกระบ่ี เหลืองตรัง ขาวสตูล ม่วงสงขลา ขาวชุมพร ช่องอ่างทอง และคางกบ) จังหวัดกระบ่ี โครงการอนุรักษ์รองเท้านารี
อินทนนท์ อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ โครงการอนุรักษ์พันธ์ุกล้วยไม้ป่า โคกนกกระบา เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง โครงการอนุรักษ์กล้วยไม้ป่า
หายากเพอ่ื การอนรุ กั ษ์ สวนพฤกษศาสตรส์ มเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ิต์ิ ฯลฯ

สมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ิติ์ฯ พระบรมราชชนนีพันปหี ลวง และพระบาทสมเด็จพระวชริ เกลา้ เจ้าอยหู่ วั
ทรงนำเออ้ื งแซะ Dendrobium scarbrilingue Lindl. วงศ์ Orchidaceae คนื สปู่ ่า

วันท่ี ๓๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๔ ทสี่ วนสมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกติ ิ์ อำเภอแมร่ ิม จังหวัดเชียงใหม่

เมื่อเสด็จประทับ ณ พระตำหนักโคกนกกระบา เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง จังหวัดเลย ได้เสด็จทอดพระเนตรอุทยานกล้วยไม้ป่า
นักพฤกษศาสตร์ได้พบกล้วยไม้ป่าหายาก และได้นำมาถวายให้ทอดพระเนตร จึงได้พระราชทานนามกล้วยไม้ชนิดน้ีว่า นิมนานรดี Eria amica Rchb.f.
เพื่อชว่ ยอนุรักษ์กล้วยไมห้ ายากนี้ไว้ใหค้ งอยูค่ ู่แผ่นดิน

ระหว่างเสด็จประทับ ณ พระตำหนักภูพานราชนิเวศน์ จังหวัดสกลนคร ในช่วงเดือนพฤศจิกายน เพื่อทรงงานในพ้ืนท่ีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ตอนบน และทอดพระเนตรผลติ ภณั ฑผ์ ้าทอไหมและมัดหมี่ของกลุ่มชาวบ้าน เป็นช่วงท่ีฤดูฝนไดผ้ ่านไปแล้ว อากาศเร่ิมหนาวเย็น แต่ยังมีความชุ่มชนื้ สูงอยู่
ตามลานภผู าหินทรายจะมีดอกไมป้ ่าบานไสวอยู่ท่ัวไป ในพ้นื ท่ีพระตำหนักภพู านราชนิเวศน์ ก็มีลานคล้ายทุ่งดอกไม้ท่ีมีดอกไมส้ ีมว่ งขนาดเล็กข้ึนอยูจ่ ำนวน
มาก ทรงพระราชทานนามพืน้ ทน่ี ี้ว่า “ลานดุสิตา”

ทรงตระหนักถึงความเปราะบางและซับซ้อนของระบบนิเวศน์ทุ่งดอกไม้บนลานหินทรายเหล่านี้ ว่าจะต้องหล่อเล้ียงด้วยน้ำป่าและน้ำฝนตาม
ธรรมชาติ ในช่วงฤดูแล้งพรรณไม้ขนาดเลก็ ต่าง ๆ บนลานหินก็จะยุบตัวลง เป็นลักษณะคล้ายแผ่นพรมท่ีแห้งวางอยบู่ นลานหิน และที่ใดที่ถูกไฟป่ามอดไหม้
ก็จะถูกทำลายหมดส้ินไปไม่สามารถฟ้ืนคืนได้อีก จึงทรงตั้งพระทัยท่ีจะอนุรักษ์ทุ่งดอกไม้ท่ีมีเอกลักษณ์เฉพาะและเปราะบางน้ีไว้ ด้วยการเสด็จไป
ทอดพระเนตรทุกคร้ังท่ีแปรพระราชฐานประทับ ณ พระตำหนักภูพานราชนิเวศน์ ต้ังแต่ประมาณปี พ.ศ. ๒๕๒๐ โดยเฉพาะทุ่งดอกไม้บริเวณใกล้น้ำตก
สร้อยสวรรค์ จงั หวัดอุบลราชธานี ทม่ี ีลักษณะเป็นลานทุ่งดอกไม้ป่าท่ีกว้างขวาง หลากสีสัน มคี วามสวยงามมาก และไดพ้ ระราชทานนามท่ีไพเราะเพ่ือช่วย
อนุรักษ์พรรณไม้งามในทุ่งดอกไม้เหล่าน้ีไว้ด้วย ได้แก่ ดอกดุสิตา Utricularia delphinioides Thor. ex Pell., มณีเทวา Eriocaulon smitinandii
Moldenke, ทิพเกสร Utricularia minutissima Vahl., สรัสจันทร Burmannia coelestris D.Don, และ สร้อยสุวรรณา Utricularia bifida L. และ
ยงั มพี ระราชกระแสรบั สงั่ ให้กรมปา่ ไม้ “ได้ชว่ ยดแู ลอนรุ กั ษ์และฟ้ืนฟูพ้นื ระบบนเิ วศเฉพาะของลานหินเหล่าน้ีไว้ใหค้ งอยสู่ มบูรณ”์

พนื้ ที่ทุ่งดอกไม้แห่งนี้จึงได้รบั การดูแลเปน็ พิเศษ จากป่าสงวนแห่งชาติ ได้รับการผนวกรวมกับพ้ืนท่ีแหล่งท่องเทยี่ วในพ้ืนทใี่ กล้เคียง อาทิ ผาแต้ม
เสาเฉลียง ฯลฯ เป็นอุทยานแห่งชาติผาแต้ม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี เมื่อวันที่ ๓๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๓๔ มีพ้ืนท่ีประมาณ ๓๔๐ ตาราง
กิโลเมตร หรือประมาณ ๒๑๒,๕๐๐ ไร่ เป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ ๗๔ ของประเทศ และลานหินใหญ่ก็ได้กลายเป็นทุ่งดอกไม้ท่ีสวยงาม ท่ีได้รับการ
อนรุ ักษไ์ วเ้ ปน็ มรดกอันลำ้ ค่าไว้ใหล้ ูกหลานไทยได้ช่ืนชมกันตลอดไป

ตลอดเวลาท่ีทรงงานมากว่า ๖๐ ปี นับแต่อภิเษกสมรสกับพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ฯ. ในวันท่ี ๒๘
เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๓ มีงานพระราชดำริของสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ ิกิต์ิ ฯ พระบรมราชชนนีพนั ปีหลวง มากกวา่ ๑,๐๐๐ โครงการ ทั้งดา้ นความม่ันคง ด้าน
การอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ และด้านการยกระดับสภาพความเป็นอยู่ของราษฎร ล้วนมีความสัมฤทธิผลเป็นประโยชน์โดยรวมต่อ
ประเทศชาติ โดยเฉพาะงานด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้และความหลากหลายทางชีวภาพ ทำให้คนอยู่ร่วมกับป่าอย่างผาสุก สามารถช่วยยกระดับ
ชาวบา้ นใหไ้ ด้กินดีอยู่ดี มีความเป็นอยทู่ ี่ดี โครงการพระราชดำรทิ ่ียกตัวอยา่ งมานี้ เปน็ เพียงส่วนนอ้ ยของพระราชกรณียกิจของพระองคท์ า่ นเท่านั้น ยอ่ มไม่
สามารถทจ่ี ะเขยี นบรรยายออกมาไดท้ ัง้ หมด

ในวันที่ ๑๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๒๒ องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (Food and Agriculture Organization - FAO) ได้ขอ
พระราชทานพระบรมราชานุญาตทูลเกล้าฯ ถวาย “เหรียญเซเรส” (Ceres) ด้านหน้าเป็นพระบรมฉายาลักษณ์ ด้านหลังมีอักษรจารึกว่า “To give
without discrimination” เพื่อเทิดพระเกียรติคุณ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ ฯ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ท่ีทรงอุทิศพระองค์มาอย่างยาวนานและ
อยา่ งต่อเนอ่ื ง ช่วยพัฒนาเหล่าพสกนิกรในชนบทใหม้ คี วามเป็นอยู่ทด่ี ขี ้นึ โดยไมม่ กี ารเลือกทร่ี กั มักท่ชี งั หรอื ไม่มีการแบง่ ชัน้ วรรณะแตอ่ ย่างใด

ในปี พ.ศ. ๒๕๕๓ รัฐบาลไทยโดยคณะรัฐมนตรี ได้เห็นชอบถวายพระราชสมัญญานาม “พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ” แด่
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ผู้ทรงเป็นนักอนุรักษ์ ฟ้ืนฟูทรัพยากรธรรมชาติ ให้อุดมสมบูรณ์ ด้วยการอุทิศพระวรกาย
ทรงงานหนักตรากตรำอยา่ งต่อเน่ืองมาเปน็ เวลายาวนาน ทำให้ปา่ ไม้ แหล่งตน้ น้ำลำธาร และสัตว์ปา่ นานาพนั ธข์ุ องประเทศไทยคงความอดุ มสมบรู ณอ์ ยูใ่ นปจั จุบนั

กรมป่าไม้ ขอพระราชทานพระราชวโรกาสน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระพรชัยมงคล ขออานุภาพแห่งคุณพระศรีรตั นตรัยและคุณพระสยาม
เทวาธิราช จงดลบันดาลให้ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิฯ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงพระเกษมสำราญ แคล้วคลาดโรคาภัย เจริญพระชนมพรรษายิ่ง
ยนื นาน สถติ เป็นมง่ิ ขวญั ร่มเกล้า ของปวงพสกนกิ รชาวไทย ตราบชว่ั นริ นั ดร์

ทรงปลกู ต้นพลองใหญ่ Memecylon
ovatum J.E. Smith
วงศ์ Melastomataceae
วันท่ี ๙ กันยายน พ.ศ. ๒๕๓๕
สวนสมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกติ ิ์ กรุงเทพ ฯ

สมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัวมหาวชิราลงกรณ ทรงห่วงใยอาณา ประชาราษฎร์
บดินทรเทพยวรางกูร รชั กาลท่ี 10 ชนในชาตวิ ่าเปน็ สขุ หรือทกุ ขเ์ ขญ็
ทรงปลกู ตน้ ประดปู่ า่ เป็นต้นไม้ตน้ ท่ี 100 ทุกถิ่นกนั ดารแดน แสนลำเคญ็
ลา้ นในโครงการปลูกป่าเฉลิมพระเกยี รติฯ ทรงเลง็ เห็นความเดือดร้อนชว่ ยผ่อนปรน
ปตท. เขตปา่ สงวนแหง่ ชาติปา่ เขาภูหลวง
ตำบลลำนางแกว้ อำเภอปักธงชัย จงั หวดั น้ำพระทยั พระเมตตา มหาศาล
นครราชสมี า เมอ่ื วนั ที่ 14 กรกฎาคม ดจุ สายธารใสสะอาด เฉกหยาดฝน
2540 โปรยความชนื่ ฉ่าทรวงแก่ปวงชน
ทกุ แหง่ หนอ่นุ บญุ ญา พระบารมี

ขวัญแผ่นดิน

ธ คอื ขวญั นครา ประชาชาติ
ค่พู ระราช จอมบดินทร์ ปนิ่ สยาม
ดุจจนั ทรา คตู่ ะวัน อันแสนงาม
ดาวอร่าม คนู่ ภา พราวฟ้าไกล

ทั่วถน่ิ แควน้ แดนไทย ใตจ้ รดเหนือ
พระทรงเก้ือ โครงการ งานนอ้ ยใหญ่
ศลิ ปาชพี ..สร้างศิลป์ ทัว่ ถ่ินไกล
คืนกล้วยไม้ ไทยสปู่ า่ นานาพนั ธ์ุ

บ้านเลก็ ในปา่ ใหญ่ พงไพรกวา้ ง
ฟารม์ ตัวอย่าง ธ ประทาน งานสร้างสรร
ป่ารกั น้ำ รกั ษ์แผน่ ดนิ สนิ อนนั ต์
สวนพฤกษ์ฯ น้นั เทิดพระนาม ทกุ ยามยล

พระเมตตา คือสายใย รวมไทยมน่ั
ราษฎร์สุขสนั ต์ ประจกั ษแ์ จง้ ทุกแห่งหน
อญั เชิญปวง สรรพสงิ่ มิ่งมงคล
บันดาลดล ขอพระองค์ ทรงพระเจรญิ

ดร.วีระชยั ณ นคร
ผปู้ ระพันธ์

ตน้ ไมใ้ หญ่ในวดั

จากกลา้ ไม้ ไดน้ ้ำดิน ถิน่ อาศัย
เติบโตใหญ่ ใหพ้ มุ่ เงา ตามวถิ ี
ยืนต้นเดน่ เปน็ สง่า ค่ามากมี
นานหลายปี มตี ำนาน เล่าขานกัน

เปน็ ไม้ใหญ่ ในวัด ประวตั ิยาว
ผา่ นเรอ่ื งราว เหมอื นเงาไม้ ไดร้ งั สรร
กวา่ รอ้ ยปี ท่ผี ลิใบ ในทกุ วัน
ชว่ ยสรา้ งสรร บรรยากาศช่ืน รม่ รนื่ ใจ

ไมต้ ้นใหญ่ ไดผ้ ่านฝน ทนดนิ ฟา้
สรา้ งคณุ ค่า สร้างศรัทธา ท่อี าศยั
ช่วยรกั ษไ์ ว้ ไม้ในวัด อตั ลกั ษณ์ไทย
เพือ่ ตน้ ไม้ ไดบ้ อกเล่า ลำเนา...เอย

นางสาวศรัณธร สุขวัฒนน์ ิจกลู
ผ้ปู ระพันธ์

ดัชนรี ายชอ่ื วัด

ชอื่ วัด จังหวดั หนา้ ชอ่ื วัด จงั หวัด หนา้ ช่ือวดั จังหวดั หนา้

วัดกระดังงาบปุ ผาราม สิงหบ์ ุรี วัดแกว้ ประสทิ ธ์ิ ชมุ พร วัดควนทา่ แร่ สรุ าษฎรธ์ านี
วัดกระทู้ ภเู กต็ วดั โกศาวาส ปัตตานี
วดั กลาง ลพบรุ ี วดั ขจรบำรุง สรุ าษฎรธ์ านี วัดควนนอก พทั ลุง
วัดกลางสนาม มกุ ดาหาร วดั ขนงพระใต้ พทั ลงุ
วัดกลางสวนดอกไม้ ตาก วดั ขนอน สรุ าษฎร์ธานี วัดควนมะพรา้ ว แมฮ่ อ่ งสอน
วัดกองดิน ระยอง วดั เขากง ขอนแก่น
วดั กอบแกบ สรุ าษฎร์ธานี วดั เขาซาด นครราชสีมา วัดควนอินทรน์ ิมติ ร อุตรดติ ถ์
วดั กำแพงเหนือ ภเู ก็ต วดั เขาดนิ สงขลา
วัดกุฏิ เพชรบรุ ี วดั เขาดนิ ใต้ ราชบรุ ี วดั คะปวงนอก สุพรรณบุรี
วัดเกตการาม สมทุ รสงคราม วดั เขาดนิ เหนอื นครศรธี รรมราช
วดั เกรียงไกรกลาง นครสวรรค์ วดั เขาทะโมน นราธวิ าส วดั คำมูล นราธวิ าส
วดั เกรียงไกรใต้ นครสวรรค์ วดั เขาพระ กาญจนบุรี
วดั เกษรวนาราม ขอนแกน่ วดั เขาย้อย นครราชสีมา วดั คีรีวงกฏ แมฮ่ อ่ งสอน
วดั เก้าชัง่ สิงห์บรุ ี วัดเขาย่ีสาร แมฮ่ ่องสอน
วดั เก้าเล้ียว นครสวรรค์ วดั เขาใหญ่ ชุมพร วดั คูเต่า แม่ฮ่องสอน
วดั เกาะแกว้ สทุ ธาราม เพชรบุรี วดั เขื่อนเพชร ขอนแก่น
วัดเกาะตาเถยี ร ตาก วดั คชสารมนุ ี นครสวรรค์ วดั แค สงขลา
วัดเกาะศาลพระ ราชบรุ ี วดั คลองวาฬ เชียงใหม่
นครสวรรค์ วดั โคกธาตุ

เพชรบุรี วดั โคกมะเฟือง

นครนายก วดั โคปนู

เพชรบรุ ี วัดจรเขเ้ ผือก

สมทุ รสงคราม วัดจอมทอง

กาญจนบรุ ี วัดจอมมอญ

เพชรบรุ ี วัดจอมศรี

ปราจีนบุรี วัดจะท้งิ พระ

ประจวบครี ขี นั ธ์ วดั จนั ทร์

ดชั นรี ายชื่อวัด(ต่อ)

ชื่อวดั จังหวัด หนา้ ชอ่ื วัด จงั หวดั หนา้ ชือ่ วดั จังหวัด หนา้

วดั จันทราวาส ชมุ พร วดั ดง นครนายก วัดตะเคยี นงาม ระยอง
วัดจันทราวาส แม่ฮ่องสอน วดั ดอกไม้ อุตรดติ ถ์ วัดตะเคียนเล่ือน นครสวรรค์
วดั จนั ทราวาส เพชรบรุ ี วดั ดอนกลอย อทุ ัยธานี วัดตานาด อุทยั ธานี
วัดเจด็ ยอด เชยี งใหม่ วดั ดอนผิงแดด เพชรบรุ ี วดั ตำหรุ เพชรบุรี
วัดเจดยี ์หลวง เชยี งใหม่ วัดดอนสนวน นครสวรรค์ วดั โตนด พระนครศรีอยุธยา
วัดแจ้ง อบุ ลราชธานี วดั ดอนสะทอ้ น ชมุ พร วดั โตนดหลวง เพชรบุรี
วดั เฉลิมนิคม ยะลา วดั ดอยเกงิ้ แม่ฮอ่ งสอน วดั ถ้ำพระโพธิสัตว์ สระบุรี
วัดชนะสงคราม กรุงเทพมหานคร วัดดษิ ฐาวาส ปตั ตานี วดั ถำ้ สงิ ขร สรุ าษฎรธ์ านี
วดั ชมภู่ สุพรรณบุรี วัดตน้ ตาล อุตรดิตถ์ วดั ถำ้ เสอื กระบ่ี
วดั ชลธาราสงิ เห นราธิวาส วดั ต้นโพธ์ิ ปราจนี บรุ ี วดั ถ้ำเอราวัณ หนองบวั ลำภู
วัดชโลตมาราม สรุ าษฎร์ธานี วัดตน้ เลียบ สงขลา วดั ถือนำ้ นครสวรรค์
วัดช่องแสมสาร ชลบรุ ี วัดตน้ สน เพชรบรุ ี วดั ทอ้ งตมใหญ่ ชุมพร
วัดชะอำ เพชรบรุ ี วดั ต้นสะตอื ปราจนี บุรี วดั ทองประธาน สุราษฎรธ์ านี
วัดชยั ชนะสงคราม ตาก วดั ตรณาราม สรุ าษฎร์ธานี วัดทพั พระยา กาญจนบรุ ี
วดั ชัยลาภ แม่ฮอ่ งสอน วดั ตลาด วัดท่าขนนุ กาญจนบรุ ี
วดั ชมุ พล สงขลา วัดตลกุ ดู่ พระนครศรอี ยุธยา วัดทา่ ขา้ มใต้ แม่ฮอ่ งสอน
วดั เชยี งมัน่ เชียงใหม่ วดั ต่อแพ วดั ทา่ โขลง ราชบุรี
กาญจนบุรี วดั ตะกู อทุ ยั ธานี วัดท่าช้าง ตาก
วดั ไชยชมุ พลชนะสงคราม แมฮ่ ่องสอน
ชยั นาท

ดัชนีรายชื่อวัด(ต่อ)

ช่ือวดั จงั หวดั หนา้ ช่ือวดั จังหวัด หนา้ ชื่อวัด จังหวดั หนา้

วัดท่าไชยศิริ เพชรบุรี วดั ธรรมบูชา สรุ าษฎรธ์ านี วดั นิคมประชาสรรค์ ประจวบครี ีขนั ธ์
วัดท่าซดุ นครสวรรค์ วดั ธญั ญาราม ชุมพร วัดนิมิตโพธิญาณ อุดรธานี
วัดท่าดินแดง อตุ รดิตถ์ วัดธาราสถติ ย์ พทั ลงุ วัดโนนแย้ ศรสี ะเกษ
วัดทา่ ทงุ่ นาฤทธาราม กาญจนบรุ ี วดั นครชมุ น์ ราชบุรี วดั โนนสว่างอารมณ์ เพชรบรู ณ์
วัดทา่ นคร นครศรธี รรมราช วัดนวการาม ขอนแก่น วดั ในกลาง เพชรบรุ ี
วดั ทา่ พระเจรญิ พรต นครสวรรค์ วดั นอก ชมุ พร
วดั ท่าโพธ์ิ นครศรีธรรมราช วดั น้อย สุพรรณบุรี วัดบวรนเิ วศราชวิหาร กรุงเทพมหานคร
วดั ท่าล้อ นครสวรรค์ วดั น้อยใน กรุงเทพมหานคร
วดั ท้าวอูท่ อง ปราจนี บรุ ี อดุ รธานี วดั บอ่ พุทธาราม สรุ าษฎรธ์ านี
วดั ทาศรีปา้ น ลำพนู วดั นาขา่ ศรีสทุ ธาวาส แมฮ่ อ่ งสอน วดั บางกระดาน ตราด
วดั ทงุ่ แพม แม่ฮ่องสอน เพชรบุรี วัดบางกุ้ง สมุทรสงคราม
วดั ทงุ่ แล้ง แมฮ่ ่องสอน วัดนาปูป่ อ้ ม น่าน วดั บางเกาะเทพศักดิ์ สมุทรสงคราม
วดั ทุ่งหลวง อุทยั ธานี วัดนายาง อุตรดิตถ์ วดั บางน้อย สมทุ รสงคราม
วัดเทพวงศว์ ราราม ชุมพร วัดนาราบ เพชรบุรี วัดบางประมงุ นครสวรรค์
วัดเทวบตุ ร ปราจนี บุรี วัดนาลับแลง ตราด วัดบางพระหลวง นครสวรรค์
วัดโทเอก นครศรีธรรมราช วดั นาหว้ ย แมฮ่ อ่ งสอน วดั บางมว่ ง นครสวรรค์
วดั ไทรใต้ นครสวรรค์ วดั น้ำเชยี่ ว นครศรธี รรมราช วดั บางละมุง ชลบรุ ี
วดั ไทรย้อย เพชรบุรี วดั น้ำดิบ อุตรดิตถ์ วดั บางล่เี จริญธรรม ราชบุรี
วดั น้ำสรงธาราม วดั บางวนั ทอง สมทุ รสงคราม
วัดบ้านกวา้ ง ยโสธร
วัดนำ้ หมีนอ้ ยสามัคคี

ดชั นีรายชื่อวัด(ต่อ)

ช่ือวดั จังหวดั หนา้ ชอื่ วัด จงั หวัด หนา้ ชื่อวัด จังหวดั หนา้

วดั บา้ นแกง่ นครสวรรค์ วดั ปราการ สุราษฎรธ์ านี วดั ปา่ ประดู่ ระยอง,
เชยี งใหม่
วดั บ้านเขก็ ใหญ่ พิษณโุ ลก วดั ปราสาท สุราษฎร์ธานี วัดปา่ แป้น เพชรบุรี
เพชรบรุ ี
วัดบา้ นดงเคง็ ญาวสิทธ์ิ มหาสารคาม วดั ปฎั นาราม สุราษฎรธ์ านี วัดปา่ มญั จาครี ี ขอนแกน่
วัดบา้ นต้นยาง สมุทรสงคราม
เชียงราย วดั ปากคลอง นครสวรรค์ วัดป่ารวกใต้ เชียงราย
วัดบ้านนา ชมุ พร
สุราษฎร์ธานี วัดปากตรัง ขอนแก่น วัดป่ารวกเหนือ เชียงราย
วัดบา้ นรอ่ งธารกลาง เชียงราย นครนายก
วดั บา้ นไร่ วัดปากนำ้ สุราษฎรธ์ านี วัดป่าเลไลย์ อดุ รธานี
เชยี งใหม่
วัดบา้ นลอ้ ง แมฮ่ อ่ งสอน วดั ปากนำ้ โพเหนือ อำนาจเจรญิ วดั ป่าสารธรรม ยโสธร
อดุ รธานี
วัดบ้านแลง้ ตาก วดั ปากนำ้ ละแม ลำปาง วัดปา่ แสงอรุณ ขอนแก่น
สุราษฎรธ์ านี
ฉะเชิงเทรา วดั ป่าเกษม อุดรธานี วดั ปา่ อรโุ ณทยั อำนาจเจรญิ
วัดบุญญานุสรณ์ อุดรธานี อดุ รธานี
วดั ปา่ ขะ วดั ปติ ลุ าราชรังสฤษฏิ์ ฉะเชิงเทรา
วดั บูรพา วดั ปยิ าราม
อำนาจเจรญิ วดั ป่าเคียนพงิ ปตั ตานี
วัดบรู พาราม วดั โปรดสัตว์
ปตั ตานี วดั ปางเตมิ พระนครศรอี ยธุ ยา

วัดโบสถ์ พระนครศรีอยุธยา วัดป่าจนั ทน์ วัดผาบ่อง เชียงใหม่

วัดปทมุ คงคา นครราชสีมา วัดปา่ ดงสะพังทอง วัดผาผา่ แม่ฮอ่ งสอน

วดั ปทุมวนาราม กรุงเทพมหานคร วัดปา่ ตนั หลวง วดั ไผ่ลอ้ ม ตราด

วดั ประดู่พฒั นาราม นครศรธี รรมราช วัดป่าทา่ ไท วดั ไผ่ล้อม พระนครศรีอยุธยา

วัดประดูห่ อม นครศรีธรรมราช วดั ป่านโิ ครธาราม วดั พญาวงั เพชรบูรณ์

วัดประตูใหญ่ สรุ าษฎรธ์ านี วัดปา่ นิโรธรงั สี วดั พนม สุราษฎร์ธานี

ดชั นรี ายช่ือวัด(ต่อ)

ชอ่ื วดั จังหวัด หนา้ ชื่อวดั จงั หวดั หน้า ชอื่ วัด จงั หวัด หนา้

วดั พระเกิด ลำปาง วดั พลับ พิษณโุ ลก วดั โพธ์ทิ อง ระนอง
วดั พระธาตุขามแก่น ขอนแกน่ วัดพะโคะ จันทบรุ ี
วดั พระธาตุจอมทอง พะเยา วดั พานชิ ธรรมิ ลพบรุ ี วัดโพธิ์ประทับช้าง พิจิตร
วัดพระธาตุจอมปิง ลำปาง วัดพิกลุ ทอง ราชบรุ ี
วดั พระธาตุจอมศลี พะเยา วัดพทุ ธมงคล มหาสารคาม วัดโพธิ์ปากพลี นครนายก
วัดพระธาตดุ วงเดียว ลำพนู วัดพุทธวงศ์รัตนาราม เพชรบรู ณ์
วัดพระธาตุดอยน้อย พะเยา วดั พทุ ธไสยาสน์ เพชรบรุ ี วดั โพธิ์ระหตั ลพบรุ ี
วดั พระธาตุดอยสเุ ทพ เชียงใหม่ วดั เพ็งประดิษฐาราม สรุ าษฎรธ์ านี
ลำปาง วัดเพชรพลี เพชรบรุ ี วัดโพธร์ิ าษฏรศ์ รัทธาธรรม ราชบุรี
วดั พระธาตลุ ำปางหลวง พะเยา วดั โพธาวาส สรุ าษฎร์ธานี วดั โพธเ์ิ รียง
ลำพนู วัดโพธิ์ สรุ าษฎร์ธานี กระบี่
วัดพระธาตุห้าดวง ตาก วัดโพธิ์กลาง เพชรบูรณ์ วัดโพธศ์ิ รี
วัดพระนารายณ์ นครปฐม วดั โพธเิ์ กา้ ต้น ลพบุรี ขอนแกน่
วัดพระปฐมเจดยี ์ สิงห์บรุ ี วัดโพธง์ิ าม เพชรบรุ ี วัดโพธิ์หยอ่ น
วัดพระปรางค์ สุราษฎรธ์ านี วดั โพธิ์งาม ตาก อตุ รดิตถ์
วดั พระพทุ ธ เชยี งใหม่ วดั โพธิ์ชยั เลย วัดโพธิ์ใหญ่
ลำพูน วดั โพธช์ิ ยั ขอนแกน่ ฉะเชงิ เทรา
วดั พระมหาธาตุครี ีอินทรวิหาร นครศรีธรรมราช วดั โพธิ์เตมยี ์ นครศรธี รรมราช วัดโพธเ์ิ อน
สงิ หบ์ รุ ี
วดั พระยนื วัดภเู ขาทอง
วัดพระเลียบ สรุ าษฎรธ์ านี
วัดพระศรมี หาธาตุ วัดมงคลคำบำรุง
อุดรธานี
วัดม่วงงาม
เพชรบรุ ี
วดั มหรรณพาราม
กรงุ เทพมหานคร

วดั มหาโพธิเหนือ นครสวรรค์

วดั มหาวนาราม อุบลราชธานี

วัดมะนาว สพุ รรณบุรี

วดั มะปราง ชัยนาท

ดัชนีรายช่ือวัด(ต่อ)

ช่อื วดั จงั หวัด หนา้ ชอื่ วัด จงั หวัด หนา้ ช่อื วัด จงั หวัด หนา้

วัดมะเฟือง เชียงราย วดั รอเจริญ สุพรรณบุรี วดั วังไคร้ ตาก
วดั มะมว่ งหมู่ สงขลา
วัดมัชฌิมาวาสวรวหิ าร สงขลา วดั ราชกรูดลา่ ง ระนอง วดั วังผาสามคั คี สตูล
วดั มูลเหล็ก พิจิตร
วดั เมอื งอิงหลวง พะเยา วัดราชบัลลงั ก์ ระยอง วัดวงั ม่วง ตาก
วดั แม่ตงุ ติง เชียงใหม่
วัดแม่ลอยไร่ เชยี งราย วดั ราชบลั ลังกป์ ระดิษฐาราม ระยอง วดั วงั ยาง นครสวรรค์
วดั แมล่ าหนอื แม่ฮ่องสอน
วดั โมคลาน นครศรธี รรมราช วัดราชาธิวาสวรวหิ าร กรงุ เทพมหานคร วดั วงั หม้อ ตาก
วัดไมร้ วกสขุ าราม เพชรบุรี
วัดยงั้ เมนิ เชยี งใหม่ วดั ราษฎรเ์ จรญิ สรุ าษฎรธ์ านี วดั วารีเกษม รอ้ ยเอด็
วดั ยาง สิงห์บุรี
วัดยางงาม สุราษฎร์ธานี วดั ราษฎรอ์ ปุ ถมั ภ์ สุราษฎร์ธานี วดั วมิ ลประชาสรรค์ เพชรบูรณ์
วดั ยางงาม นครสวรรค์
วดั ยางทอง นครศรีธรรมราช วัดราษฏรน์ ิยมธรรม พงั งา วดั วิเวกาวาส สุราษฎร์ธานี
วดั ยางทอง สงขลา
วดั ยางทอง อ่างทอง วัดราษฏรศ์ รัทธากะยาราม สมุทรสาคร วดั วเิ ศษวานิช ตาก
วัดโยธานิมติ จันทบุรี อำนาจเจริญ
วัดราสิยาราม วดั วหิ ารทอง ชัยนาท
เชยี งใหม่
วดั ร่ำเปิง วดั เวียคะดี้ กาญจนบรุ ี
นครปฐม
วัดไรเ่ กาะตน้ สำโรง วดั ศรคี ำ้ ตาก
เพชรบุรี
วดั ลาดศรทั ธาราม วัดศรโี คมคำ พะเยา
ลำพนู
วดั ลห้ี ลวง วัดศรีจันทร์ ขอนแกน่
เชยี งใหม่
วัดโลกโมฬี วัดศรีชมช่นื อุดรธานี
สงขลา
วัดโลการาม วดั ศรชี มุ พะเยา
วัดไลย์ ลพบุรี
ตราด วดั ศรดี อนคำ แพร่

วดั วังกระแจะ วดั ศรีดอนมูล ลำปาง

ดัชนรี ายช่ือวัด(ต่อ)

ช่อื วดั จังหวัด หนา้ ชอื่ วัด จงั หวัด หนา้ ชื่อวัด จงั หวดั หนา้

วดั ศรดี อนมลู พะเยา วัดสโมสร นครสวรรค์ วัดสามคั คี ขอนแก่น
วดั ศรไี ตรภูมิ ยโสธร วัดสระเกศ กรุงเทพมหานคร วัดสำราญ ขอนแกน่
วดั ศรีทวีป สุราษฎรธ์ านี วดั สระประทุม พิจติ ร วัดสงิ ห์ ปทุมธานี
วดั ศรีบุญเรือง ขอนแกน่ วัดสระพงั สุราษฎรธ์ านี วัดสิงหส์ ุทธาวาส สิงหบ์ ุรี
วดั ศรีโพธ์ชิ ยั เลย วดั สระพงั ทอง ร้อยเอ็ด วดั สีตลาราม ตาก
วัดศรีโพธช์ิ ัย อำนาจเจริญ วดั สวนปา่ น นครศรธี รรมราช วดั สุคตวราราม นครสวรรค์
วัดศรโี พนแท่น เลย วัดสวนมะมว่ ง กาญจนบุรี วดั สุนทรประชาราม ยะลา
วัดศรมี ง่ิ เมอื ง ศรสี ะเกษ วัดสวนหงส์ สุพรรณบุรี วดั สุมังคลาราม สรุ าษฎร์ธานี
วัดศรีวิลัยทงุ่ สว่าง หนองบวั ลำภู วัดสวนหมาก นครศรธี รรมราช วดั สรุ ชายาราม ราชบุรี
วัดศรสี ญชัย เพชรบูรณ์ วัดสวา่ งคงคา ร้อยเอ็ด วดั สุวรรณคีรี กรงุ เทพมหานคร
วดั ศรีสวา่ งวงค์ มุกดาหาร วัดสว่างบรู พาราม อุดรธานี วดั สุวรรณคีรี สงขลา
วัดศรีสวุ รรณ นครสวรรค์ วดั สว่างอารมณ์ นครนายก วัดเสนหา นครปฐม
วัดศรีอโุ มงคค์ ำ พะเยา วัดสักการาม หนองคาย วัดเสรมิ นมิ ิต สุราษฎรธ์ านี
วัดสถลธรรมาราม สุราษฎร์ธานี วัดสังขประดษิ ฐ์ สรุ าษฎรธ์ านี วัดเสาธงทอง สงิ หบ์ ุรี
วดั สนามชยั ราชบุรี วดั สนั ทราย เชยี งราย วัดแสนทอง แมฮ่ อ่ งสอน
วดั สมัยสุวรรณ สรุ าษฎร์ธานี วดั สนั ปา่ งิว้ งาม พะเยา วัดแสลง จนั ทบรุ ี
วัดสมานมติ ร เชียงราย วดั สันป่าพง ตาก วัดหงษ์ พิจิตร
วดั สมทุ รโคดม เพชรบุรี วัดสันโป่ง ลำพูน วดั หนองขนุ ชาติ อทุ ยั ธานี

ดัชนรี ายชื่อวดั (ต่อ)

ช่ือวัด จังหวัด หนา้ ชอื่ วัด จังหวดั หนา้ ชอ่ื วัด จังหวดั หนา้

วดั หนองบัว ชมุ พร วดั หาดทราย เพชรบุรี วดั อาทรรงั สฤษฏ์ิ สตูล
วดั หนองบัวเหนือ ตาก
วดั หนองปรือ ตาก วดั หาดทรายงาม นครสวรรค์ วดั อินทาราม กาญจนบุรี
วดั หนองโปรง่ ร้อยเอ็ด
วดั หนองแวง ขอนแก่น วัดหาดมลู กระบือ พิจิตร วัดอุดมธานี นครนายก
วดั หนองศาลา เพชรบุรี
วดั หนองสระ อุทยั ธานี วดั หินโฉ สรุ าษฎร์ธานี วดั อุโปสถาราม อทุ ัยธานี
วดั หนองเสือ นครปฐม
วัดหนองหา้ ง อบุ ลราชธานี วดั เหนอื ดงน้อย มหาสารคาม วัดอุโมงค์ เชยี งใหม่
วัดหนองหิน พษิ ณุโลก
วัดหน้าพระลาน สรุ าษฎรธ์ านี วดั เหล่าชวนชม เชยี งราย วัดไฮสร้อย แพร่
วัดหลวง ลำพนู
วัดห้วยกระเจา กาญจนบรุ ี วัดเหล่าเดิ่น นครนายก สำนกั ธดุ งคส์ ถานถ้ำพริก พิษณุโลก
วัดห้วยไคร้ เชยี งราย
วดั ห้วยทรายใต้ เพชรบรุ ี วดั แหลมงอบ ตราด สำนักสงฆต์ ารป์ วง สรุ ินทร์
วดั ห้วยบง เชยี งใหม่
วัดหว้ ยสงิ ห์ แม่ฮ่องสอน วัดแหลมบอ่ ทอ่ สงขลา สำนักสงฆ์ธรรมมิการาม ระนอง
วัดหอไตรปิฎการาม กาฬสนิ ธ์ุ
วัดใหญช่ ัยมงคล นครศรธี รรมราช สำนกั สงฆบ์ ้านกลาง สุราษฎรธ์ านี

วัดใหม่ราษฎร์ศรัทธาธรรม พิษณโุ ลก สำนกั สงฆ์บ้านเขางาม สรุ าษฎรธ์ านี
วัดอมราวาส
แม่ฮ่องสอน สำนกั สงฆ์ร่มไทร สรุ าษฎรธ์ านี
วัดอรณุ ราชวราราม กรุงเทพมหานคร
วัดอรณุ ศิริวฒั นาราม ชัยนาท สำนกั สงฆส์ ระสาย สรุ นิ ทร์

วัดอัมพวัน สำนกั สงฆส์ นั ตบิ รรพต สรุ าษฎร์ธานี

วดั อมั พวัน ตาก สำนักสงฆห์ นองบัว สุราษฎร์ธานี

ราชบุรี อัมพวนั วทิ ยาราม อดุ รธานี
วัดอมั พวันปยิ าราม เพชรบรุ ี
วดั อมั พาวาส
สุราษฎรธ์ านี

บรรณาธกิ าร

ต้นไมใ้ หญ่ในวดั เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปีหลวง

ครบรอบ 89 พรรษา วนั ท่ี 12 สงิ หาคม 2564
กรมปา่ ไม้ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ้ ม พมิ พ์คร้ังที่ 1 จำนวน ๓00 เล่ม ISBN

ท่ปี รกึ ษา รัฐมนตรวี ่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม
ปลัดกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม
นายวราวุธ ศลิ ปอาชา
นายจตุพร บรุ ุษพัฒน์ ผเู้ ช่ียวชาญดา้ นพนั ธไ์ุ ม้
ผแู้ ทนสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ
ผู้ทรงคณุ วฒุ ิ ผแู้ ทนกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม
ผแู้ ทนกรมการทอ่ งเทีย่ ว กระทรวงการท่องเทยี่ วและกีฬา
ดร.วรี ะชัย ณ นคร ผแู้ ทนการท่องเที่ยวแหง่ ประเทศไทย
นายสุเทพ ภ่รู ตั นโอภา ผแู้ ทนการทอ่ งเที่ยวแห่งประเทศไทย
น.ส.เมธาวินทร์ แสงมาลา ผแู้ ทนคณะวนศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์
น.ส.ศิริวรรณ พรเลิศววิ ัฒน์
น.ส.จฑุ าทิพย์ เจรญิ ลาภ
นายภาคภูมิ นอ้ ยวัฒน์
อาจารยม์ ณฑาทพิ ย์ โสมมีชยั

คณะกรรมการ อธิบดกี รมป่าไม้ ประธาน

นายอดศิ ร นุชดำรงค์ รองอธบิ ดีกรมปา่ ไม้ รองประธาน
นายจริ ะศักดิ์ ชคู วามดี
นายภูษติ พรหมมาณพ ผอู้ ำนวยการสำนกั วิจัยและพฒั นาการป่าไม้ กรรมการ
นายคงศักด์ิ มแี ก้ว
นางนันทนา บุณยานันต์ ผเู้ ช่ียวชาญเฉพาะด้านวิจยั การจดั การป่าไม้ กรรมการ
นายพฤกษ์ โสโน
นายยรรยง กางการ ผอู้ ำนวยการสำนักจดั การปา่ ชุมชน กรรมการ
นายพฒั น์พงษ์ สมิตติพัฒน์
นายกมล นวลใย ผอู้ ำนวยการสำนักส่งเสรมิ การปลกู ปา่ กรรมการ
นายนิกร ศริ โรจนานนท์
นายสมศกั ดิ์ สกุลวรรณรกั ษ์ ผอู้ ำนวยการสำนบั รหิ ารกลาง กรรมการ
นายชเู กียรติ พงศศ์ ิรวิ รรณ
นายภูมินภห์ ์ บุญบันดาร ผอู้ ำนวยการสำนักโครงการพระราชดำริและกิจการพิเศษ กรรมการ
นายสมชาย เลขาววิ ัฒน์
นายไพบูลย์ รตั นะเจริญธรรม ผอู้ ำนวยการสำนกั จัดการทรพั ยากรป่าไม้ ที่ 1 (เชียงใหม่) กรรมการ
นายสราวุธ อเุ ทนรัตน์
นายจริ ะพงษ์ คูหากาญจน์ ผูอ้ ำนวยการสำนกั จัดการทรพั ยากรป่าไม้ ที่ 2 (เชยี งราย) กรรมการ
นายนิทรรศ เวชวนิ จิ
นายจงรัก ทรงรัตนพันธ์ุ ผอู้ ำนวยการสำนักจดั การทรพั ยากรปา่ ไม้ ที่ ๓ (ลำปาง) กรรมการ

ผอู้ ำนวยการสำนกั จัดการทรพั ยากรปา่ ไม้ ท่ี ๔ (ตาก) กรรมการ

ผู้อำนวยการสำนักจัดการทรพั ยากรป่าไม้ ที่ ๕ (สระบรุ ี) กรรมการ

ผอู้ ำนวยการสำนกั จัดการทรพั ยากรปา่ ไม้ ท่ี ๖ (อดุ รธานี) กรรมการ

ผอู้ ำนวยการสำนกั จดั การทรัพยากรปา่ ไม้ ท่ี ๗ (ขอนแกน่ ) กรรมการ

ผอู้ ำนวยการสำนกั จัดการทรัพยากรป่าไม้ ที่ ๘ (นครราชสีมา) กรรมการ

ผอู้ ำนวยการสำนักจดั การทรัพยากรป่าไม้ ท่ี ๙ (ชลบุรี) กรรมการ

ผู้อำนวยการสำนักจัดการทรพั ยากรป่าไม้ ที่ ๑๐ (ราชบุรี) กรรมการ

ผอู้ ำนวยการสำนักจดั การทรพั ยากรปา่ ไม้ ท่ี ๑๑ (สุราษฎรธ์ าน)ี กรรมการ

นายชากรี รอดไฝ ผอู้ ำนวยการสำนักจดั การทรพั ยากรป่าไม้ ท่ี ๑๒ (นครศรธี รรมราช) กรรมการ
นายพงศพ์ ยคั ฆ์ ศรียา
นายกรณั ย์พล แสงทอง ผอู้ ำนวยการสำนกั จดั การทรัพยากรปา่ ไม้ ที่ ๑๓ (สงขลา) กรรมการ
นายประสทิ ธ์ิ ทา่ ช้าง
นายไกรสร วิริยะ ผอู้ ำนวยการสำนกั จดั การทรัพยากรป่าไม้ ที่ 1 สาขาแมฮ่ ่องสอน กรรมการ
นายทรงศักดิ์ กิตติธากรณ์
นายสราวุฒิ บุญเก้ือ ผอู้ ำนวยการสำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ ท่ี ๓ สาขาแพร่ กรรมการ
นายไพฑรู ย์ บญุ สขุ วีระวฒั น์
นายณพพลวรรฒ โสมณวัตร์ ผู้อำนวยการสำนกั จัดการทรพั ยากรป่าไม้ ที่ ๔ สาขาแพร่ กรรมการ
นายบุญเกื้อ เจย้ี มดี
นายบญุ ลาภ สกุ ใส ผู้อำนวยการสำนกั จดั การทรัพยากรปา่ ไม้ ที่ ๔ สาขาพิษณุโลก กรรมการ
นายปรีชา แสงเทียน
นายสทุ ศั น์ เล้าสกุล ผู้อำนวยการสำนกั จดั การทรัพยากรปา่ ไม้ ที่ ๖ สาขานครพนม กรรมการ
นายนรินทร์ เทศสร
ผู้อำนวยการสำนกั จดั การทรัพยากรปา่ ไม้ ที่ ๗ สาขาอบุ ลราชธานี กรรมการ

ผอู้ ำนวยการสำนักจดั การทรพั ยากรปา่ ไม้ ท่ี ๙ สาขาปราจนี บุรี กรรมการ

ผอู้ ำนวยการสำนกั จัดการทรัพยากรป่าไม้ ที่ 1๐ สาขาเพชรบรุ ี กรรมการ

ผ้อู ำนวยการสำนกั จดั การทรัพยากรป่าไม้ ท่ี 1๒ สาขากระบี่ กรรมการ

ผู้อำนวยการสำนกั จัดการทรัพยากรปา่ ไม้ ท่ี 1๓ สาขานราธวิ าส กรรมการ

ผอู้ ำนวยการส่วนวนวัฒนวิจัย กรรมการและเลขานุการ

นักวชิ าการป่าไมช้ ำนาญการ กรรมการและผชู้ ว่ ยเลขานุการ

ขอขอบคุณ

สำนักงานพระพทุ ธศาสนาแหง่ ชาติ กรมสง่ เสริมวัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม
กรมการท่องเทย่ี ว กระทรวงทอ่ งเท่ียวและกีฬา การท่องเทยี่ วแหง่ ประเทศไทย
มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ บรษิ ัท ปตท. จำกัด (มหาชน)
บริษทั ปูนซิเมนต์ไทย จำกัด (มหาชน) บริษทั เทคโนเซล (เฟรย)์ จํากดั

นายภษู ิต พรหมมาณพ คณะผจู้ ดั ทำ
นายคงศักด์ิ มีแกว้
นายสุทศั น์ เลา้ สกลุ ผู้อำนวยการสำนักวิจัยและพัฒนาการป่าไม้
นายสมบรู ณ์ บุญยืน ผู้เชยี่ วชาญเฉพาะด้านวิจยั การจดั การป่าไม้
นางสาวศรณั ธร สุขวฒั นน์ ิจกูล ผอู้ ำนวยส่วนวนวฒั นวิจัย
นางกติ ตินันท์ ผิวสะอาด ผู้อำนวยการส่วนสง่ เสริมและถ่ายทอดเทคโนโลยี
ผ้อู ำนวยการส่วนวจิ ัยและพฒั นาการใช้ประโยชนป์ ่าไม้
ผอู้ ำนวยการส่วนความหลากหลายทางชีวภาพดา้ นป่าไม้

นางวรพรรณ หิมพานต์ นักวิชาการป่าไมช้ ำนาญการพิเศษ ส่วนวนวฒั นวจิ ยั

นายจรัส ชว่ ยนะ นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการพิเศษ สว่ นวนวัฒนวจิ ยั

นายนรนิ ทร์ เทศสร นักวชิ าการป่าไม้ชำนาญการ ส่วนวนวัฒนวจิ ัย

นางสาวปนาฬี มงั กรศกั ด์ิสทิ ธ์ิ นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการ สว่ นวนวฒั นวิจัย

นายปิยพล สันตวิ รานนท์ นกั วชิ าการป่าไม้ สว่ นวนวัฒนวิจยั

วา่ ทรี่ อ้ ยตรีหญงิ นสุ บา ไหมเงนิ นักวิชาการป่าไม้ สว่ นวนวัฒนวิจยั

นายสรุ นิ ทร์ แข่งขนั นกั วจิ ัยป่าไม้ ส่วนวนวฒั นวิจยั

นางสาววารุณี เอยี่ มโพธ์ิทอง เจ้าพนักงานคอมพิวเตอร์ ส่วนวนวฒั นวจิ ยั

นางศริ พิ ร ชูความดี นกั จดั การงานท่ัวไป ส่วนวนวฒั นวจิ ยั

นางสาวเกศสริ าณี แก้วหล้า นกั จัดการงานทั่วไป ส่วนวนวัฒนวจิ ยั

นางสาววรณัฐา หนยู ิ้มซ้าย นกั จดั การงานทว่ั ไป สว่ นวนวัฒนวจิ ยั

นางสายชล นนทแ์ กว้ นักจดั การงานทั่วไป สว่ นวนวฒั นวจิ ัย

นางสาวประกายทพิ ย์ อินธิศกั ด์ิ นกั จัดการงานทั่วไป สว่ นวนวัฒนวจิ ัย

นางสาวศิริทศั น์ ภวู ดลทศั ไนย พนักงานธุรการ ส4 สว่ นวนวัฒนวิจัย

นางสาวน้ำฝน อินทร์โคกสงู เจ้าหน้าที่ธุรการ สว่ นวนวฒั นวิจัย

นายสมบตั ิ กล่นิ กลาย เจา้ หน้าท่ีธุรการ สว่ นวนวัฒนวิจัย

นายธนกฤต คงยอด เจา้ พนกั งานปา่ ไม้ สว่ นวนวฒั นวจิ ัย

นายคงฤทธ์ิ สายยางหล่อ พนกั งานพทิ ักษป์ ่า สว่ นวนวฒั นวจิ ัย

นางสาวสุธาสินี โพธิสุนทร นกั วชิ าการป่าไม้ชำนาญการพิเศษ สว่ นส่งเสริมและถ่ายทอดเทคโนโลยี
นางสาวสัณห์สริ ี นิลประเสริฐ
นางสาวพัสวี ไตรยะพานิช นักประชาสมั พันธ์ สว่ นสง่ เสรมิ และถา่ ยทอดเทคโนโลยี
นางสาวบัณฑรวรรณ เพ็ชรพวง
นางสาวกรกนก แสนสขุ นกั วจิ ัยปา่ ไม้ ส่วนส่งเสริมและถา่ ยทอดเทคโนโลยี
นางสาวไอศกิ า พรู่ ะหง
นายสทิ ธพิ ล พนาสุวรรณรตั น์ นกั ประชาสัมพันธ์ ส่วนสง่ เสริมและถ่ายทอดเทคโนโลยี
นายเอกดนัย สุขทัต
นางสาวศิริรตั น์ โคตรภูมี นักจดั การงานทั่วไป ส่วนส่งเสรมิ และถา่ ยทอดเทคโนโลยี

นักจดั การงานทว่ั ไป ส่วนสง่ เสรมิ และถ่ายทอดเทคโนโลยี

นกั วจิ ัยปา่ ไม้ สว่ นส่งเสรมิ และถา่ ยทอดเทคโนโลยี

นกั จดั การงานทั่วไป ส่วนสง่ เสริมและถ่ายทอดเทคโนโลยี

นักประชาสมั พนั ธ์ สว่ นส่งเสริมและถา่ ยทอดเทคโนโลยี