๔๓ ๓.๒๖ เชิด ๕ วิธีปฏิบัติ พระลอ หันหน้าเวที ย่ำเท้าตามจังหวะเพลงมือซ้ายบัวชูฝัก มือขวาเหยียดแขนตึงปลายนิ้ว ตั้งขึ้น เอียงซ้าย หมุนตัวทางซ้าย แทนที่ไก่ ไก่แก้ว ปฏิบัติตรงข้ามกับพระลอ นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๕๘ ท่าเชิด ๕ หมายเหตุ ปฏิบัติท่าเชิด๓- เชิด ๕ อีก ๒ รอบ (เรียกโคม ๓ ใบ) ๓.๒๗ เชิด ๖ วิธีปฏิบัติ พระลอ หันหน้าเข้าหาไก่ กันไก่ขึ้นลง จนหมดจังหวะ ไก่แก้ว ปฏิบัติตรงข้ามกับพระลอ นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๕๙ ท่าเชิด ๖
๔๔ ๓.๒๘ เชิด ๗ วิธีปฏิบัติ พระลอ คว้าพลาด โดยครั้งที่ ๑ ก้าวข้างเท้าซ้าย มือซ้ายจับพระขรรค์ มือขวาจีบหงายชายพก เอียงซ้าย ครั้งที่ ๒ ก้าวข้างเท้าขวา มือขวาจับพระขรรค์ มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงขวา ครั้งที่ ๓ เบี่ยง ตัวทางขวา ก้าวข้างเท้าซ้าย มือซ้ายจับพระขรรค์ มือขวาจีบหงายชายพก เอียงขวา จากนั้นวิ่งตามจับไก่ มาทางซ้ายของเวที ไก่แก้ว คว้าพลาด โดยครั้งที่ ๑ ผสมเท้าขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาตั้งวงล่าง เอียงขวา ครั้งที่ ๒ ผสมเท้าขวา มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงซ้าย ครั้งที่ ๓ เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวข้างเท้า ซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาตั้งวงล่าง เอียงขวา จากนั้นกระโดด บินหนีพระลอไปทางขวาของเวที นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๖๐ ท่าเชิด ๗
๔๕ ๓.๒๙ เชิดฉิ่ง ๑ วิธีปฏิบัติ พระลอ พระลอสั่งนายขวัญ หาไก่ เพราะไก่หายไป ไก่แก้ว แตะเท้าซ้าย มือซ้ายจีบตั้งวงล่าง มือขวาจีบคว่ำแขนตึง เอียงขวา ซอยเท้าขึ้นหน้าเวที นับ ๑ จากนั้นแตะเท้าขวา มือซ้ายจีบคว่ำแขนตึง มือขวาตั้งวงล่าง เอียงซ้าย ปฏิบัติขึ้นลงอีก ๒ ครั้ง นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๖๑ ท่าเชิดฉิ่ง ๑ ๓.๓๐ ขันเรื่อยเฉื่อยก้องห้องวนา วิธีปฏิบัติ พระลอ “ขันเรื่อยเฉื่อยก้อง” มือขวาป้องหู มือซ้ายจับพระขรรค์วงล่าง เอียงขวา (ได้ยินเสียง ไก่) “ห้องวนา” มือซ้ายป้องหู มือขวาจับพระขรรค์วงล่าง เอียงซ้าย ไก่แก้ว “ขันเรื่อยเฉื่อยก้อง” ก้าวข้างเท้าซ้าย มือซ้ายจีบหงายระดับปาก มือขวาตั้งวง จากนั้น ยืดตัวขึ้นพร้อมกับส่งมือซ้ายเป็นตั้งวงบน มือขวาส่งจีบหลัง เอียงขวา “ห้องวนา” ก้าวข้างเท้าขวา มือขวา จีบหงายระดับปาก มือซ้ายตั้งวง จากนั้นยืดตัวขึ้นพร้อมกับส่งมือขวาเป็นตั้งวงบน มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียง ซ้าย นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๖๒ ท่าขันเรื่อยเฉื่อยก้องห้องวนา
๔๖ ๓.๓๑ ทำท่าเยาะเย้ยภูมี วิธีปฏิบัติ พระลอ “ทำท่าย่อเย้ย” ยืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายแตะหน้าขา มือขวาจับพระขรรค์วงล่าง เอียง ขวา “ภูมี” เบี่ยงตัวทางซ้าย ซอยเท้าวิ่งเข้าหาไก่ มือซ้ายชี้ มือขวาจับพระขรรค์วงล่าง เอียงซ้าย ไก่แก้ว “ทำท่าย่อเย้ย” เท้าซ้ายก้าวหน้า มือทั้งสองกำมือขี้นิ้วระดับใบหน้า จากนั้นเคาะนิ้วมือ ๒ ครั้งตามจังหวะเพลง แล้ววิ่งซอยเท้าเข้าหาพระลอ พร้อมกับเดาะข้อมือไปด้วย “ภูมี” ผสมเท้าขวา มือ ทั้งสองตบผ่านระดับใบหน้า จากนั้นแตะเท้าขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหลายชายพก วิ่งวนทางขวา นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ขั้นที่ ๑ ขั้นที่ ๒ ภาพที่ ๖๓ ท่าทำท่าเยาะเย้ยภูมี ๓.๓๒ กราวรำ ๑ วิธีปฏิบัติ พระลอ สั่งนายแก้ว นายขวัญ แล้วบอกไก่อยู่ทางขวา ไก่แก้ว โบกมือขวา โดยการก้าวเท้าขวาวางส่งเท้าซ้าย มือทั้งสอรวมไว้ระดับสะเอว จากนั้นดึง มือขวาปล่อยเป็นวงบน มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงซ้าย นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๖๔ ท่ากราวรำ ๑
๔๗ ๓.๓๓ กราวรำ ๒ วิธีปฏิบัติ พระลอ ยืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายวางหน้าขา มือขวาจับพระขรรค์วงล่าง เอียงขวา ไก่แก้ว ๑. เบี่ยงหน้าทางขวาประเท้าขวา มือขวาจีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวงกลาง เอียงซ้าย ๒. ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาเหยียดแขนตึง มือซ้ายจีบหงายแขนตึง เอียงขวา ๓. ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาพลิกมือจีบหงายเหยียดแขนตึง มือซ้ายปล่อยจีบตั้งข้อมือ ขึ้น เอียงซ้าย ๔. ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาเหยียดแขนตึง มือซ้ายจีบหงายแขนตึง เอียงขวา หมายเหตุตัวไก่ปฏิบัติจังหวะที่ ๒-๔ อีก ๒ ครั้ง โดยครั้งที่ ๒ เบี่ยงหน้าทางซ้าย ครั้งที่ ๓ หน้าตรง นายแก้ว-นายขวัญ ยืนพักเท้าซ้าย มือขวาจับสะเอว มือซ้ายแตะหน้าขา หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๖๕ ท่ากราวรำ ๒ ๓.๓๔ กราวรำ ๓ วิธีปฏิบัติ พระลอ ยืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายวางหน้าขา มือขวาจับพระขรรค์วงล่าง เอียงขวา ไก่แก้ว เท้าซ้ายก้าวหน้า มือทั้งสองกำมือขี้นิ้วระดับใบหน้า จากนั้นเคาะนิ้วมือ ๒ ครั้งตาม จังหวะเพลง แล้ววิ่งซอยเท้าเข้าหาพระลอ พร้อมกับเดาะข้อมือไปด้วย ท้ายจังหวะ ผสมเท้าขวา มือทั้ง สองตบผ่านระดับใบหน้า จากนั้นแตะเท้าขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหลายชายพก วิ่งวนทางขวา นายแก้ว-นายขวัญ ยืนพักเท้าซ้าย มือขวาจับสะเอว มือซ้ายแตะหน้าขา หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๖๖ ท่ากราวรำ ๓
๔๘ ๓.๓๕ เชิดจีน ๑ วิธีปฏิบัติ พระลอ หันหน้าเข้าหาไก่ กันไก่ขึ้นลง จนหมดจังหวะ ไก่แก้ว ปฏิบัติตรงข้ามกับพระลอ นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ภาพที่ ๖๗ ท่าเชิดจีน ๑
๔๙ ๓.๓๗ เชิดจีน ๓ วิธีปฏิบัติ พระลอ เบี่ยงตัวหน้าเวที เท้าซ้ายก้าวข้าง มือขวาจับพระขรรค์ระดับจีบปรกข้าง มือซ้ายตั้งวง หน้า เอียงขวา จากนั้นซอยเท้าวิ่งตามไก่ ไก่แก้ว บินกระเจิง นายแก้ว-นายขวัญ ปฏิบัติเช่นเดียวกับพระลอ ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ข้นัที่๑ ข้นัที่๒ ข้นัที่๓ ภาพที่ ๖๘ ท่าเชิดจีน ๓ สรุป พระลอตามไก่ เป็นการแสดงรำคู่ เป็นการแสดงตอนหนึ่งในเรื่องพระลอ ตอนพระลอตามไก่บท พระนิพนธ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ มีองค์ประกอบของการแสดง ประกอบด้วย ผู้แสดง ใช้ผู้แสดง ๓ ตัว คือตัวพระลอ ไก่แก้ว และพระพี่เลี้ยง เพลงที่ใช้ประกอบการแสดง พระลอตามไก่ ได้แก่ เพลงเชิด เพลงรัว เพลงลาวเจ้าซู เพลงเชิดฉิ่ง เพลงเชิดจีนตัว ๓ เพลงเชิดฉิ่ง เพลง กราวรำ และเพลงเชิด ใช้วงดนตรีปี่พาทย์ไม้นวม ซึ่งมีองค์ประกอบของเครื่องดนตรีคือ ขลุ่ย ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ – เล็ก ซออู้ ตะโพน กลองทัด ฉิ่ง ลักษณะการแต่งกายตัวพระลอแต่งกายด้วยชุดยืนเครื่อง
๕๐ พระ แดงขริบเขียว สวมชฎายอดลาว ตัวไก่แก้ว จะแต่งกายโดยการสวมเสื้อแขนกุดสีขาวลักษณะมีขน กางเกงสีขาวยาวระดับครึ่งน่องศีรษะสวมปันจุเหร็จ มีเกี้ยวหัวไก่ และดอกไม้ทัด ท่ารำมีทั้งหมด ๖๓ ท่ารำ คำถามทบทวน คำถามทบทวน แบบฝึกหัดที่ ๑ เรื่อง ประวัติชุดการแสดง *************************************************************************** คำชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคำถามและอธิบายตามสิ่งกำหนดให้ต่อไปนี้ (๑๐ คะแนน) ๑. พระลอตามไก่เป็นละครประเภทใด ใครคือผู้แต่ง และเกิดขึ้นในสมัยใด ....................................................................................................................................................... ................ ....................................................................................................................................................................... .............................................................................................................. ๒. จงเขียนประวัติชุดการแสดงพระลอตามไก่พอสังเขป ....................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................. .................................................................................................................................................... ๓. การรำแบ่งเป็นขั้นตอนต่างได้อย่างไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………........................................................................ ............................................................................
๕๑ แบบฝึกหัดที่ ๒ เรื่อง องค์ประกอบของการแสดง ********************************************************************** คำชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคำถามและอธิบายตามสิ่งกำหนดให้ต่อไปนี้ (๑๐ คะแนน) ๑. ผู้แสดงมีทั้งหมดกี่คนประกอบด้วยตัวละครใดบ้าง ละแต่ละตัวละครมีลักษณะอย่างไร ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ..................................................... ๒. เพลงและดนตรีของการแสดงพระลอตามไก่ ประกอบด้วยอะไรบ้าง ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .....................................................
๕๒ แบบฝึกหัดที่ ๓ เรื่อง ท่ารำ ********************************************************************** คำชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคำถามและอธิบายตามสิ่งกำหนดให้ต่อไปนี้ (๑๐ คะแนน) ๑. ท่ารำที่ปรากฏนี้ แสดงความหมายอะไรระหว่าง พระลอและไก่แก้ว และจงอธิบายท่ารำ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ..................................................... ๒. ท่ารำที่ปรากฏนี้ แสดงความหมายอะไรระหว่าง พระลอและไก่แก้ว และจงอธิบายท่ารำ ....................................................................................................................................................................... ........................................................................................................ ............................................................... ....................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................
๕๓ แบบทดสอบก่อน - หลังเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์ ชั้นมัธยมปีที่ ๓ เรื่อง การแสดงพระลอตามไก่ รหัสวิชา ศ๒๓๑๒๑ เวลา ๑๐ นาที คะแนน ๑๐ คะแนน ********************************************************************************** คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดแล้วทำเครื่องหมาย (×) ลงในกระดาษคำตอบ ๑. พระลอตามไก่เป็นการแสดงประเภทใด ก. รำคู่ ข. รำเดี่ยว ค. รำหมู่ ง. ระบำ จ. ฟ้อน ๒. นายแก้วนายขวัญเป็นพี่เลี้ยงของใคร ก. พระลอ ข. ไก่แก้ว ค. พระลอและไก่แก้ว ง. ปู่เจ้าสมิงพลาย จ. พระเพื่อนพระแพง ๓. ผู้แสดงของการแสดงพระลอตามไก่มีใครบ้าง ก. พระลอ ไก่แก้ว ปู่เจ้า ข. พระลอ ไก่แก้ว พระเพื่อน ค. พระลอ ไก่แก้ว พระแพง ง. พระลอ ไก่แก้ว นายแก้วนายขวัญ ๔. เพลงเชิดหมายถึงเพลงที่ใช้ในการแสดงแบบใด. ก. เพลงหน้พาทย์ที่เกี่ยวกับการเยื้องกราย ข. เพลงที่ใช้สำเร็จด้วยคาถาและเวทมนต์ ค. เพลงลาวชู ใช้สำเนียงลาวที่ไพเราะ ง. เพลงที่ใช้ในการค้นหา จ. เพลงที่ใช้ในลักษณะเยาะเย้ย ๕. เพลงกราววรำหมายถึงเพลงที่ใช้ในการแสดงแบบใด. ก. เพลงหน้พาทย์ที่เกี่ยวกับการเยื้องกราย ข. เพลงที่ใช้สำเร็จด้วยคาถาและเวทมนต์ ค. เพลงลาวชู ใช้สำเนียงลาวที่ไพเราะ
๕๔ ง. เพลงที่ใช้ในการค้นหา จ. เพลงที่ใช้ในลักษณะเยาะเย้ย ๖. เพลงฉิ่ง หมายถึงเพลงที่ใช้ในการแสดงแบบใด. ก. เพลงหน้พาทย์ที่เกี่ยวกับการเยื้องกราย ข. เพลงที่ใช้สำเร็จด้วยคาถาและเวทมนต์ ค. เพลงลาวชู ใช้สำเนียงลาวที่ไพเราะ ง. เพลงที่ใช้ในการค้นหา จ. เพลงที่ใช้ในลักษณะเยาะเย้ย ๗. เพลงเจ้าชูหมายถึงเพลงที่ใช้ในการแสดงแบบใด. ก. เพลงหน้พาทย์ที่เกี่ยวกับการเยื้องกราย ข. เพลงที่ใช้สำเร็จด้วยคาถาและเวทมนต์ ค. เพลงลาวชู ใช้สำเนียงลาวที่ไพเราะ ง. เพลงที่ใช้ในการค้นหา จ. เพลงที่ใช้ในลักษณะเยาะเย้ย ๘. “ทำทีแล่นถลา ................ ” เนื้อเพลงที่หายไปคือข้อใด ก. ย่างเยาะกรีดปีก ข. ไก่ขวัญผันห่าง ค. งามพอใจ พอตา ง. ให้ คว้าเหมาะ จ. กั้นกลา ง ๙. “เห็นไก่ช้า ธ ก็สาว ................... ” เนื้อเพลงที่หายไปคือข้อใด ก. บัดดลธรุกไล่ ข. ไก่กระเหวียดตาดู ค. เหย่าไย่ไย่ ง. ทางยืดยาวย่นสั้น จ. ไล่กระชั้น ๑ ๐. ดนตรีที่ใช้บรรเลงเพลงพระลอตามไก่คือข้อใด ก. วงปี่พาทย์ไม้แข่ง ข. วงปี่พาทย์เครื่องห้า ค. วงปี่พาทย์ไม้นวม ง. วงมโหรี จ. วงเครื่องสา ย
บรรณานุกรม
๕๓ บรรณานุกรม ณัฐชนา นวลยัง. (๒๕๖๐). เครื่องแต่งกายที่เป็นสื่อสัญลักษณ์ในงานทัศนศิลป์ไทยตั้งแต่ปี พ. ศ. ๒๕๔๔– ๒๕๕๗. สืบค้นเมื่อ วันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๕๖๕ , จาก https://he๐๒.tci-thaijo.org อรพรรณ ขวัญบุตร.(๒๕๖๐). รำพระลอตามไก่. สืบค้นเมื่อ วันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๕ จาก https://www.gotoknow.org ธีรวัฒน์ ช่างสาน. (๒๕๕๒). นาฏยประดิษฐ์. นครศรีธรรมราช: มหาวิทยาลัยราชภัฏ นครศรีธรรมราช. ปี๊บ คงลายทอง. (๒๕๓๗). เพลงปี่ฉุยฉาย: การวิเคราะห์ทางดนตรีวิทยาและภาพสะท้อน แห่งความงาม วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปะศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาวัฒนธรรมศึกษา แขนงวิชาวัฒนธรรมดนตรี บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหิดล. พจนีย์ กงตาล. (๒๕๔๓). ฉุยฉาย. นครปฐม: สถาบันราชภัฏนครปฐม. มนตรี ตราโมท และวิเชียร กุลตัณท์. (๒๕๒๓). ฟังและเข้าใจเพลงไทย. พิมพ์ในงาน พระราชทานเพลิงศพขุนทรงสุขภาพ (นายแพทย์ทรง บุณยะรัตเวช) เมื่อวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๒๓. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ไทยเขษม. รติวรรณ กัลยาณมิตร. (๒๕๕๐. ตุลาคม ๑๐). ผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลป์กรุงเทพ สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม. สัมภาษณ์. เรวดี สายาคม. (๒๕๕๐. ตุลาคม ๑๐). ผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลป์กรุงเทพ สถาบัน บัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม. สัมภาษณ์. สุมิตร เทพวงษ์. (๒๕๓๔). ฉุยฉาย. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์.
ภาคผนวก
๕๓ ภาคผนวก ก. กระดาษคำตอบ กระดาษคำตอบ โรงเรียน......................................................................ปีการศึกษา........................... ชื่อ..........................................................................ชั้น...................เลขที่................ กลุ่มสาระการเรียนรู้.....................วันที่..............เดือน...................พ.ศ.................. ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง ๑ ๖ ๒ ๗ ๓ ๘ ๔ ๙ ๕ ๑๐ ประเมินผล เต็ม ได้
๕๔ ภาคผนวก ก. แนวคำตอบ แบบฝึกหัดที่ 1 เรื่อง การแสดงชุดพระลอตามไก่ ๑. พระลอตามไก่เป็นละครประเภทใด ใครคือผู้แต่ง และเกิดขึ้นในสมัยใด พระลอตามไก่ เป็นการแสดงตอนหนึ่งในเรื่องพระลอ บทพระนิพนธ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรม พระนราธิปประพันธ์พงศ์ พระองค์ได้ทรงพระนิพนธ์ขึ้นจากกลอนลิลิตของเก่าที่นักปราชญ์ได้แต่งขึ้นไว้ใน สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น เดิมเป็นนิทานพื้นบ้านทางภาคพายัพเขต ลานนาไทย ใช้แสดงแบบละคร พันทางซึ่งเป็นละครรำแบบผสม ปรับปรุงขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ๒. จงเขียนประวัติชุดการแสดงพระลอตามไก่พอสังเขป ครั้งหนึ่งได้สดับขับซอยอโฉม พระเพื่อน พระแพง ซึ่งเป็นธิดาของท้าวพิชัยพิษณุกรแห่งเมืองสรอง เกิดความเสน่หาในความงามของพระธิดาทั้งสอง ส่วนพระเพื่อน พระแพง เมื่อได้สดับยอโฉมพระลอก็เกิด ความรักลุ่มหลงเช่นกัน จึงใช้ให้นางโรยกับนางรื่นสองพระพี่เลี้ยง ไปหาปู่เจ้าสมิงพรายให้ช่วยช่วย ปู่เจ้า สมิงพรายจึงได้ทำเวทมนต์ลงไก่แก้วแล้วบังคับให้ไก่แก้ว ไปหาพระลอเพื่อให้เกิดความลุ่มหลงติดตาม จนถึงเขตเมืองสรองพระลอจึงได้พบกับพระเพื่อน พระแพง พระธิดาผู้เลอโฉมดังปรารถนา ๓. การรำแบ่งเป็นขั้นตอนต่างได้อย่างไร การรำแบ่งเป็นขั้นตอนต่าง ๆ คือ พระลอออกพบไก่แก้ว ไก่แก้วล่อพระลอให้ติดตามไปด้วยชั้น เชิงและลีลาต่าง ๆ พระลอกับพี่เลี้ยงไล่จับไก่แก้ว ไก่แก้วหาย พระลอกับพี่เลี้ยงติดตามหา
๕๕ แนวคำตอบ แบบฝึกหัดที่ 2 เรื่อง องค์ประกอบของการแสดง ๑. ผู้แสดงมีทั้งหมดกี่คนประกอบด้วยตัวละครใดบ้าง ละแต่ละตัวละครมีลักษณะอย่างไร พระลอ เป็นกษัตริย์แห่งเมืองแมนสรวง มีพระชายาชื่อนางลักษณวดี พระลอเป็นหนุ่ม รูปงาม มากจนเป็นที่เลื่องลือ วิธีการคัดเลือกนักแสดงพระลอ จะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวพระ ซึ่งมี หลักการเลือกคือ ผู้ที่ลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่งผาย ลำคอระหง ไหล่ลาดตรงช่วงอกใหญ่ขนาดลำตัวเรียวเอวเล็กกิ่วคอดตามลักษณะชายงามในวรรณคดีไทย ไก่แก้ว เป็นตัวละครที่มีความสวยงามสะดุดตากว่าไก่ตัวอื่นๆ ปู่เจ้าสมิงพลายจึงได้เลือกไก่แก้ว แล้วสั่งให้วิญญาณภูตผีเข้าสิงในไก่แก้ว เพื่อไปหลอกล่อพระลอ เกศุริยง บุญมาก. (๒๕๕๑).วิธีการคัดเลือก นักแสดงไก่แก้ว จะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวพระ ซึ่งเป็นตัวพระน้อย มีหลักการเลือกคือ ผู้ที่ ลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา มีความว่องไว กระฉับกระเฉง ขนาดลำตัวเรียวเอวเล็ก กิ่ว หรือนักแสดงตัวนาง ซึ่งจะคัดเลือกจากผู้ที่มี รูปร่างใกล้เคียงกับตัวพระลอ ท่าทางกระฉับกระเฉง คล่องแคล่วว่องไว มีจริต สามารถแสดงกิริยาท่าทางต่าง ๆ ได้อย่างเป็นธรรมชาติ พระพี่เลี้ยง เป็นพระพี่เลี้ยงของพระลอ ในตอนนี้มี ๒ คน คือ นายแก้ว และนายขวัญ ในฉากนี้ได้ เปลี่ยนชื่อเป็นนายรัก และนายราม มีบทบาทติดตามข้างเคียงพระลอไปทุกที่ ทั้งสองมีความจงรักภักดีต่อ พระลอเป็นอย่างยิ่ง เมื่อถึงคราวพระลอมีภัยก็ยอมสู้อย่างถวายชีวิตเพื่อปกป้องพระลอ อรพรรณ ขวัญ บุตร.(๒๕๖๐). วิธีการคัดเลือกนักแสดงพระพี่เลี้ยง จะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวพระ ซึ่งมี หลักการเลือกคือ ผู้ที่ลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่งผาย มี กิริยาท่าทางว่องไว กระฉับกระเฉง ขนาดลำตัวเรียวเอวเล็กกิ่วคอดตามลักษณะชายงามในวรรณคดีไทย เช่นเดียวกับตัวพระลอ ๒. เพลงและดนตรีของการแสดงพระลอตามไก่ ประกอบด้วยอะไรบ้าง เพลงเชิด เพลงรัว เพลงลาวชู เพลงเชิดฉิ่ง กราวรำ เชิดจีน เชิด
๕๖ แนวคำตอบ ตอนที่ ๓ ท่ารำ ๑. ท่ารำที่ปรากฏนี้ แสดงความหมายอะไรระหว่าง พระลอและไก่แก้ว และจงอธิบายท่ารำ ท่าเชิด ๗ วิธีปฏิบัติ พระลอ ก้าวข้างเท้าขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาตั้งวงล่าง เอียงซ้าย ไก่แก้ว ก้าวข้างเท้าซ้าย มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงขวา นายแก้ว-นายขวัญ ยืนพักเท้า ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง ๒. ท่ารำที่ปรากฏนี้ แสดงความหมายอะไรระหว่าง พระลอและไก่แก้ว และจงอธิบายท่ารำ ทำท่าเยาะเย้ยภูมี วิธีปฏิบัติ พระลอ “ทำท่าย่อเย้ย” ยืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายแตะหน้าขา มือขวาจับพระขรรค์วงล่าง เอียง ขวา “ภูมี” เบี่ยงตัวทางซ้าย ซอยเท้าวิ่งเข้าหาไก่ มือซ้ายชี้ มือขวาจับพระขรรค์วงล่าง เอียงซ้าย ไก่แก้ว “ทำท่าย่อเย้ย” เท้าซ้ายก้าวหน้า มือทั้งสองกำมือขี้นิ้วระดับใบหน้า จากนั้นเคาะนิ้วมือ ๒ ครั้งตามจังหวะเพลง แล้ววิ่งซอยเท้าเข้าหาพระลอ พร้อมกับเดาะข้อมือไปด้วย “ภูมี” ผสมเท้าขวา มือ ทั้งสองตบผ่านระดับใบหน้า จากนั้นแตะเท้าขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหลายชายพก วิ่งวนทางขวา นายแก้ว-นายขวัญ ย่ำเท้า มือทั้งสองตั้งวงกลาง หน้าตรง
๕๗ ลักษณะการเคลื่อนไหว พระลอ อยู่บนระดับเดียวกับไก่แก้ว แก้ว-ขวัญ อยู่ล่าง แบบทดสอบก่อน - หลังเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์ ชั้นมัธยมปีที่ ๓ เรื่อง การแสดงพระลอตามไก่ รหัสวิชา ศ๒๓๑๒๑ เวลา ๑๐ นาที คะแนน ๑๐ คะแนน ********************************************************************************** คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดแล้วทำเครื่องหมาย (×) ลงในกระดาษคำตอบ ๑. พระลอตามไก่เป็นการแสดงประเภทใด ก. รำคู่ ข. รำเดี่ยว ค. รำหมู่ ง. ระบำ จ. ฟ้อน ๒. นายแก้วนายขวัญเป็นพี่เลี้ยงของใคร ก. พระลอ ข. ไก่แก้ว ค. พระลอและไก่แก้ว ง. ปู่เจ้าสมิงพลาย จ. พระเพื่อนพระแพง ๓. ผู้แสดงของการแสดงพระลอตามไก่มีใครบ้าง ก. พระลอ ไก่แก้ว ปู่เจ้า ข. พระลอ ไก่แก้ว พระเพื่อน ค. พระลอ ไก่แก้ว พระแพง ง. พระลอ ไก่แก้ว นายแก้วนายขวัญ ๔. เพลงเชิดหมายถึงเพลงที่ใช้ในการแสดงแบบใด. ก. เพลงหน้พาทย์ที่เกี่ยวกับการเยื้องกราย ข. เพลงที่ใช้สำเร็จด้วยคาถาและเวทมนต์ ค. เพลงลาวชู ใช้สำเนียงลาวที่ไพเราะ ง. เพลงที่ใช้ในการค้นหา จ. เพลงที่ใช้ในลักษณะเยาะเย้ย ๕. เพลงกราววรำหมายถึงเพลงที่ใช้ในการแสดงแบบใด. ก. เพลงหน้พาทย์ที่เกี่ยวกับการเยื้องกราย ข. เพลงที่ใช้สำเร็จด้วยคาถาและเวทมนต์ ค. เพลงลาวชู ใช้สำเนียงลาวที่ไพเราะ
๕๘ ง. เพลงที่ใช้ในการค้นหา จ. เพลงที่ใช้ในลักษณะเยาะเย้ย ๖. เพลงฉิ่ง หมายถึงเพลงที่ใช้ในการแสดงแบบใด. ก. เพลงหน้พาทย์ที่เกี่ยวกับการเยื้องกราย ข. เพลงที่ใช้สำเร็จด้วยคาถาและเวทมนต์ ค. เพลงลาวชู ใช้สำเนียงลาวที่ไพเราะ ง. เพลงที่ใช้ในการค้นหา จ. เพลงที่ใช้ในลักษณะเยาะเย้ย ๗. เพลงเจ้าชู หมายถึงเพลงที่ใช้ในการแสดงแบบใด. ก. เพลงหน้พาทย์ที่เกี่ยวกับการเยื้องกราย ข. เพลงที่ใช้สำเร็จด้วยคาถาและเวทมนต์ ค. เพลงลาวชู ใช้สำเนียงลาวที่ไพเราะ ง. เพลงที่ใช้ในการค้นหา จ. เพลงที่ใช้ในลักษณะเยาะเย้ย ๘. “ทำทีแล่นถลา ................” เนื้อเพลงที่หายไปคือข้อใด ก. ย่างเยาะกรีดปีก ข. ไก่ขวัญผันห่าง ค. งามพอใจ พอตา ง. ให้คว้าเหมาะ จ. กั้นกลาง ๙. “เห็นไก่ช้า ธ ก็สาว ...................” เนื้อเพลงที่หายไปคือข้อใด ก. บัดดลธรุกไล่ ข. ไก่กระเหวียดตาดูค. เหย่าไย่ไย่ ง. ทางยืดยาวย่นสั้น จ. ไล่กระชั้น ๑๐. ดนตรีที่ใช้บรรเลงเพลงพระลอตามไก่คือข้อใด ก. วงปี่พาทย์ไม้แข่ง ข. วงปี่พาทย์เครื่องห้า ค. วงปี่พาทย์ไม้นวม ง. วงมโหรี จ. วงเครื่องสาย
๕๙ ภาคผนวก ข. เกณฑ์การให้คะแนน การสอบร้องเพลง ลำดับ ที่ การประเมิน เกณฑ์การให้ คะแนน ดีมาก (๓) พอใช้ (๒) ปรับปรุง (๑) ๑ เนื้อร้องมีความถูกต้อง ๒ จังหวะ ทำนอง ๓ ร้องได้ไพเราะ รวม เกณฑ์การให้คะแนน ดีมาก = ๘-๑๐ พอใช้ = ๕-๗ ปรับปรุง = น้อยกว่า ๕
๖๐ การสอบปฏิบัติท่ารำ ลำดับที่ การประเมิน เกณฑ์การ ให้คะแนน ดีมาก (๓) พอใช้ (๒) ปรับปรุง (๑) ๑ ปฎิบัติท่ารำถูกต้อง ๒ ปฎิบัติท่ารำได้ตรงตามจังหวะ และทำนองเพลง ๓ ลีลาท่ารำสวยงาม ๔ มีสุนทรียภาพในการแสดง รวม
๖๑ ภาคผนวก ค. ประวัติและประสบการณ์ผู้เขียน นางสาว ดวงฤทัย ยุทธไชย ประวัตส่วนตัว เกิดวันที่ 2 กันยายน 2545 อายุ 20 ปี เป็นบุตรคนที่ 2 มีพี่น้อง 2 คน อยู่บ้านเลขที่ 112/4 ม.5 ต.ก าแพงเซา อ.เมือง จ.นครศรีธรรมราช 80280 เบอร์โทรศัพท์ 0825077090 ประวัติการศึกษา ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6 โรงเรียนวัดชัน ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6 โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัยนครศรีธรรมราช ปัจจุบันก าลังศึกษาอยู่ที่ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช