๔๕ แบบฝึกหัดที่ 2 เรื่อง องค์ประกอบของการแสดง ********************************************************************** คำชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคำถามและอธิบายตามสิ่งกำหนดให้ต่อไปนี้ (10 คะแนน) 1. การแต่งกายของนางสีดาเป็นอย่างไร มีอะไรบ้างจงอธิบายอย่างละเอียด ...................................................................................................................................................... ................. ....................................................................................................................................................................... .................................................................................................. ..................................................................... ................................................................................................................................................................. ...... ....................................................................................................................................................................... ............................................................................................................. .......................................................... .................................................... 2. หลักของการแสดงรำเดี่ยวฉุยฉายเบญกายเป็นอย่างไร ……………………………………………………………………………………………………………………………… ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .....................................................
๔๖ แบบฝึกหัดที่ 3 เรื่อง ท่ารำ ********************************************************************** คำชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคำถามและอธิบายตามสิ่งกำหนดให้ต่อไปนี้ (10 คะแนน) 1. ท่ารำนี้ปรากฏในเนื้อเพลงใด และให้อธิบายท่ารำ ............................................................................................................................................ ........................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ................ ....................................................................................................................................................................... ..................................................... 2. ท่ารำนี้ปรากฏในเนื้อเพลงใด และให้อธิบายท่ารำ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................. ...................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .....................................................
๔๗ แบบทดสอบก่อน - หลังเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง รำเดี่ยวชุดฉุยฉายกาย รหัสวิชา ศ 21312 เวลา 15 นาที คะแนน 10 คะแนน ********************************************************************************** คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดแล้วทำเครื่องหมาย (×) ลงในกระดาษคำตอบ 1. นางเบญกายแปลงกายเป็นนางสีดามีจุดมุ่งหมายเพื่ออะไร ก. เพื่อให้ทศกัณฑ์หลงรัก ข. เพื่อให้ตัวเองสวย ค. เพื่อจะเข้าเมืองกรุงลงกา ง. เพื่อหลอกล่อพระราม จ. เพื่อให้พระลักษณ์หลงรัก 2. ฉุยฉายเบญกายอยู่ในละครเรื่องใด ก. เรื่องขุนช้างขุนแผน ข. เรื่องอิเหนา ค. เรื่องรามเกียรติ์ ง. เรื่องคาวี จ. เรื่องพระสุธนมโนราห์ 3. ใครเป็นผู้รู้ทันกลอุบายของทศกัณฑ์ที่ให้นางเบญยกายแปลงกายมา ก. พระราม ข. พระลักษณ์ ค. หนุมาน ง. ปรสุราม จ. พิเภก 4. บทร้องฉุยฉาบเบญหายมีลักษณะเป็นแบบใด ก. เพลงรัว พลงฉุยฉาย เพลงแม่ศรี เพลงเร็ว-ลา ข. เพลงฉุยฉาย เพลงแม่ศรีเพลงรัว เพลงเร็ว-ลา ค. เพลงรัว เพลงแม่ศรีพลงฉุยฉาย เพลงเร็ว-ลา ง. เพลงแม่ศรี พลงฉุยฉาย เพลงเร็ว-ลา เพลงรัว จ. เพลงแม่ศรี เพลงรัว เพลงเร็ว-ลา เพลงฉุยฉาย 5. “ทศพักตร์มาลักเห็น จะตื่นเต้น...............” เนื้อเพลงที่หายไปคือข้อใด ก. ให้ชื่นใจ ข. ให้เป็นบ้า ค. ในวิญญา ง. ทะลุใน จ. เจ็บอุรา
๔๘ 6. ท่ารำที่ปรากฏเรียกว่าท่าอะไร ก. ท่านกบิน ข. ท่าโบก ค. ท่าเรียก ง. ท่ามอง จ. ท่าสอดสร้อย 7. แม่แปลง............. เป็นแม่ศรีสีดา” เนื้อเพลงที่หายไปคือข้อใด ก. ร่างกาย ข. อินทรีย์ ค. รูปทรง ง. เรือนร่าง จ. กาย 8. บุคคลใดที่เป็นผู้ถูกกล่าวถึงในท่ารำที่ปรากฏ ก. ทศกัณฑ์ ข. นางเบญยกาย ค. นางสีดา ง. พระราม จ. หนุมาน 9. ใครที่แปลงกายเป็นนางสีดา
๔๙ ก. นางเบญกาย ข. ทศกัณฑ์ ค. ศรียตา ง. พระราม จ. นางบุษบา 10. บุคคลใดที่เป็นผู้ถูกกล่าวถึงในท่ารำที่ปรากฏ ก. ทศกัณฑ์ ข. นางเบญยกาย ค. นางสีดา ง. พระราม จ. หนุมาน
บรรณานุกรม
46 บรรณานุกรม กรมศิลปากร. (๒๕๕๑). ทะเบียนข้อมูล: วิพิธทัศนา ชุดระบำ รำ ฟ้อน เล่ม๓. กรุงเทพมหานคร: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่งจำกัด (มหาชน). เครือวัลย์ เรืองศรี. (๒๕๔๒). ฉุยฉาย. เพชรบุรี: สถาบันราชภัฏเพชรบุรี. ธนิต อยู่โพธิ์. (๒๔๙๔). อธิบายนาฏศิลป์ไทย. พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์. ธานิต ศาลากิจ. (๒๕๔๙. มิถุนายน ๑๒). นาฏศิลปิน๗ กองการสังคีต กรมศิลปากร. สัมภาษณ์ ธีรวัฒน์ ช่างสาน. (๒๕๕๒). นาฏยประดิษฐ์. นครศรีธรรมราช: มหาวิทยาลัยราชภัฏ นครศรีธรรมราช. ปี๊บ คงลายทอง. (๒๕๓๗). เพลงปี่ฉุยฉาย: การวิเคราะห์ทางดนตรีวิทยาและภาพสะท้อน แห่งความงาม วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปะศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาวัฒนธรรมศึกษา แขนงวิชาวัฒนธรรมดนตรี บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหิดล. พจนีย์ กงตาล. (๒๕๔๓). ฉุยฉาย. นครปฐม: สถาบันราชภัฏนครปฐม. มนตรี ตราโมท และวิเชียร กุลตัณท์. (๒๕๒๓). ฟังและเข้าใจเพลงไทย. พิมพ์ในงาน พระราชทานเพลิงศพขุนทรงสุขภาพ (นายแพทย์ทรง บุณยะรัตเวช) เมื่อวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๒๓. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ไทยเขษม. รติวรรณ กัลยาณมิตร. (๒๕๕๐. ตุลาคม ๑๐). ผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลป์กรุงเทพ สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม. สัมภาษณ์. เรวดี สายาคม. (๒๕๕๐. ตุลาคม ๑๐). ผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลป์กรุงเทพ สถาบัน บัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม. สัมภาษณ์. สุมิตร เทพวงษ์. (๒๕๓๔). ฉุยฉาย. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์.
48 ภาคผนวก
49 ภาคผนวก ก. แนวคำตอบ แบบฝึกหัดที่ 1 เรื่อง การแสดงชุดฉุยฉายเบญกาย ๑. เพราะเหตุใดทศกัณฑ์ออกอุบายให้นางเบญกายแปลงการเป็นนางสีดา กรสารกลับไปหาทศกัณฐ์จึงหาอุบายให้นางเบญกายบุตรีของพิเภกกับนางตรีชาดาซึ่งมีศักดิ์เป็น หลานของทศกัณฐ์ ให้แปลงตัวเป็นนางสีดา เพื่อหลอกล่อพระรามให้เข้าใจผิดคิดว่านางสีดาตายจะได้เลิก ทัพที่ประชิดติดเมืองลงกา ๒. เพราะเหตุใดนางเบญยกายจึงยอมแปลงกายเป็นนางสีดา นางเบญจกายรู้สึกอึดอัดใจแต่ขณะนั้นพิเภกถูกขับไล่ออกจากกรุงลงกานางก็หมดอำนาจวาสนา เมื่อทศกัณฐ์ต้องการตัดศึกและออกอุบายเช่นนั้นจึงจำเป็นต้องรับอาสาด้วยเกรงภัยที่จะตกแก่ตน ๓. นางเบญกายแปลงกายกลับเพราะเหตุใด หนุมานมีควานฉงนใจว่าศพทำไมต้องลอยทวนกระแสน้ำมา จึงขออนุญาตนำศพนางสีดาไปเผาไฟ นางเบญกายเมื่อถูกไฟเผาก็เกิดอาการร้อนทนความร้อนไม่ไหว จึงได้คืนร่างแล้วเหาะหนีไปหนุมานที่คอย จับสังเกตอยู่เห็นดังนั้นจึงได้ไล่จับนางเบญกายและทำให้พระรามทราบความจริงทั้งหมด ๔ ความเป็นมาของการรำฉุยฉายเบญกาย มีประวัติโดยสังเขป คือ นางเฉลย ศุขะวณิช ผู้เชี่ยวชาญการสอนนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏ ศิลป กรมศิลปากร ศิลปินแห่งชาติสาขาศิลปะการแสดง (นาฏศิลป์) ปีพุทธศักราช ๒๕๓๐ เป็นผู้ได้รับ การถ่ายทอดกระบวนท่ารำฉุยฉายเบญกายมาจากหม่อมครูนุ่ม นวรัตน์ ณ อยุธยา เมื่อครั้งฝึกละครอยู่ที่ วังสวนกุหลาบ นางสาวจำเรียง พุธประดับ ผู้เชี่ยวชาญการสอนนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลป์ กรม ศิลปากร ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (นาฏศิลป์) ปีพุทธศักราช ๒๕๓๑ เป็นผู้ได้รับการ ถ่ายทอดกระบวนท่ารำฉุยฉายเบญกายมาจากหม่อมครูต่วน (นางศุภลักษณ์ ภัทรนาวิก) จากข้อมูลในสูจิ บัตร และหนังสือ “THE KHON and LAKON” ปรากฏการแสดงโขน ชุดนางลอยผู้แสดงรำฉุยฉายคือ นางสาวนันทินี ดีประวัติ (เวชสุทัศน์) ซึ่งได้รับการถ่ายทอดกระบวนท่ารำมาจากนางสาวจำเรียง พุธ ประดับ แนวคำตอบ แบบฝึกหัดที่ 2 เรื่อง องค์ประกอบของการแสดง 1. การแต่งกายของนางสีดาเป็นอย่างไร มีอะไรบ้างจงอธิบายอย่างละเอียด ๑.๑ กำไล หมายถึง เป็นเครื่องประดับที่ใช้สวมข้อเท้าจะทำด้วยเงินหรือทองแต่โดยมากจะใช้ กำไลเงินหรือทองเหลือง ต่อมาในระยะหลัง เครื่องประดับที่ข้อเท้าของตัวโขน-ละคร จะทำด้วยผ้า กำมะหยี่หรือผ้าอื่น ๆ ที่เห็นว่าสวยงามปักด้วยดิ้นหรือเลื่อมลงบนผ้า ๑.๒ ผ้านุ่ง หรือพระภูษา หมายถึง ผ้าที่จะใช้นุ่งสำหรับการแสดงละครรำต้องเป็นผ้าเนื้อดี โดยมากใช้ผ้าเนื้อดีที่เรียกว่าผ้ายก คือผ้าที่ใช้เส้นไหมหรือเส้นลวดทองหรือเงิน ทอยกเป็น ดอกให้เป็นลายนูนเห็นเด่นชัดจากพื้นธรรมดา ๑.๓ เสื้อในนาง หมายถึง เสื้อชั้นในที่ตัวละครสวมไว้เพื่อห่อหุ้มร่างกายส่วนสงวนของ สุภาพสตรีเป็นลักษณะของเสื้อผ่าหน้าไม่มีแขน มักทำจากผ้าต่วนสีเหลือง ๑.๔ ผ้าห่มนาง หมายถึง ผ้าสไบที่ใช้ปกปิดร่างกายและเสื้อในนาง ทำจากผ้าต่วนขลิบริมสีตัด กัน ปักด้วยดิ้นข้อ ดิ้นโปร่ง เลื่อม ประดับพลอยสี ชายผ้าสองข้างมีลายเชิงกระจก ๑.๕ เข็มขัด หรือปั้นเหน่ง หมายถึง เครื่องประดับที่ใช้รัดสะเอวอาจทำด้วยเงินหรือทองก็ได้แต่ โดยมากนิยมใช้โลหะชุบเงินหรือทอง หัวเข็มขัดประดับด้วยพลอยขาว
50 ๑.๖ กรองคอ หรือนวมนาง หมายถึง เครื่องประดับที่ใช้สวมใส่ที่คอมีลักษณะเด่นดังนี้คือเป็น ผ้าสีปักดิ้น เวลาแต่งใช้สวมทับลงบนเสื้อส่วนมากใช้ผ้าคนละสี เพื่อที่สีจะได้ตัดกัน มองเห็นอย่างเด่นชัด ๑.๗ จี้นาง หมายถึง เครื่องประดับอก รูปรีทำจากเหล็กประดับเพชรจะมีความแตกต่างกันกับ ทับทรวงของตัวพระ พระจี้นางจะเรียวแผ่ออกด้านข้างใส่แล้วด้านที่มีความยาวเรียวจะอยู่ด้านล่าง) ประดับด้วยพลอยขาว ๑.๘ กรรเจียกจอน หรือจอนหู หมายถึง เครื่องประดับที่ติดอยู่กับเครื่องสวมศีรษะประเภท ชฎา มงกุฎรัดเกล้า กระบังหน้า ปันจุเหร็จ และศีรษะโขนทำจากโลหะเงิน ประดับด้วยพลอยขาว ๑.๙ ดอกไม้ทัด หมายถึง เครื่องประดับที่ติดกับชฎาและมงกุฎ เป็นดอกไม้สีแดง ตัวพระทัด ด้านขวาเสมอ ตัวนางจะอยู่ด้านซ้ายเสมอ ๑.๑๐ กำไลแผง หรือทองกร หมายถึง กำไลสวมข้อมือมีลักษณะเป็นแผงโค้ง มีบานพับตรง กลางทำด้วยโลหะชุบเงิน หรือทอง ประดับด้วยพลอยขาว ๑.๑๑ มงกุฎ หมายถึง เครื่องสวมศีรษะของตัวนางรูปลักษณะคล้ายกับชฎาของตัวพระ แต่ ทรวดทรงของมงกุฎจะป้อมและสั้นกว่าชฎา 2. ลักษณณะของบทร้องเพลงฉุยฉายเบญกาย และวิธีการร้องเพลงฉุยฉายเบญกาย ลักษณะของบทร้องเพลงฉุยฉายเบญกาย บทร้องเพลงฉุยฉายเบญกายประกอบด้วยเพลง ๓ ช่วง คือ ช่วงแรกเป็นเพลงรัวเพื่อให้ผู้แสดงวิ่งซอยเท้าสอดสร้อยออกมาหน้าเวทีเพื่อรำเพลงฉุยฉายเบญจ กาย ช่วงที่สองเป็นบทร้องฉุยฉายในทำนองช้าแล้วต่อด้วยร้องแม่ศรีในตอนท้าย ช่วงสุดท้ายเป็นเพลง เร็ว-ลา เพื่อให้ผู้แสดงร่ายรำอำลาเวทีก่อนจบการแสดง
51 แบบทดสอบก่อน - หลังเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่3 เรื่อง รำเดี่ยวชุดฉุยฉายกาย รหัสวิชา ศ 21312 เวลา 15 นาที คะแนน 10 คะแนน ****************************************************************************** **** คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดแล้วทำเครื่องหมาย (×) ลงในกระดาษคำตอบ 1. นางเบญกายแปลงกายเป็นนางสีดามีจุดมุ่งหมายเพื่ออะไร ก. เพื่อให้ทศกัณฑ์หลงรัก ข. เพื่อให้ตัวเองสวย ค. เพื่อจะเข้าเมืองกรุงลงกา ง. เพื่อหลอกล่อพระราม จ. เพื่อให้พระลักษณ์หลงรัก 2. ฉุยฉายเบญกายอยู่ในละครเรื่องใด ก. เรื่องขุนช้างขุนแผน ข. เรื่องอิเหนา ค. เรื่องรามเกียรติ์ ง. เรื่องคาวี จ. เรื่องพระสุธนมโนราห์ 3. ใครเป็นผู้รู้ทันกลอุบายของทศกัณฑ์ที่ให้นางเบญยกายแปลงกายมา ก. พระราม ข. พระลักษณ์ ค. หนุมาน ง. ปรสุราม จ. พิเภก 4. บทร้องฉุยฉาบเบญหายมีลักษณะเป็นแบบใด ก. เพลงรัว พลงฉุยฉาย เพลงแม่ศรี เพลงเร็ว-ลา ข. เพลงฉุยฉาย เพลงแม่ศรี เพลงรัว เพลงเร็ว-ลา ค. เพลงรัว เพลงแม่ศรี พลงฉุยฉาย เพลงเร็ว-ลา ง. เพลงแม่ศรี พลงฉุยฉาย เพลงเร็ว-ลา เพลงรัว จ. เพลงแม่ศรี เพลงรัว เพลงเร็ว-ลา เพลงฉุยฉาย
52 5. “ทศพักตร์มาลักเห็น จะตื่นเต้น...............” เนื้อเพลงที่หายไปคือข้อใด ก. ให้ชื่นใจ ข. ให้เป็นบ้า ค. ในวิญญา ง. ทะลุใน จ. เจ็บอุรา 6. ท่ารำที่ปรากฏเรียกว่าท่าอะไร ก. ท่านกบิน ข. ท่าโบก ค. ท่าเรียก ง. ท่ามอง จ. ท่าสอดสร้อย 7. แม่แปลง............. เป็นแม่ศรีสีดา” เนื้อเพลงที่หายไปคือข้อใด ก. ร่างกาย ข. อินทรีย์ ค. รูปทรง ง. เรือนร่าง จ. กาย
53 8. บุคคลใดที่เป็นผู้ถูกกล่าวถึงในท่ารำที่ปรากฏ ก. ทศกัณฑ์ ข. นางเบญยกาย ค. นางสีดา ง. พระราม จ. หนุมาน 9. ใครที่แปลงกายเป็นนางสีดา ก. นางเบญกาย ข. ทศกัณฑ์ ค. ศรียตา ง. พระราม จ. นางบุษบา 10. บุคคลใดที่เป็นผู้ถูกกล่าวถึงในท่ารำที่ปรากฏ ก. ทศกัณฑ์ ข. นางเบญยกาย ค. นางสีดา ง. พระราม
54 ภาคผนวก ก. กระดาษคำตอบ กระดาษคำตอบ โรงเรียน...................................................... ................ปีการศึกษา........................... ชื่อ..........................................................................ชั้น...................เลขที่................ กลุ่มสาระการเรียนรู้.....................วันที่..............เดือน...................พ.ศ.................. ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง 1 6 2 7 3 8 4 9 5 10 ประเมินผล เต็ม ได้
55 ภาคผนวก ข. เกณฑ์การให้คะแนน การสอบร้องเพลง ลำดับที่ รายการ เกณฑ์การประเมิน ดีมาก (๓) พอใช้ (๒) ปรับปรุง (๑) ๑ เนื้อร้องมีความถูกต้อง ๒ จังหวะ ทำนอง ๓ ร้องได้ไพเราะ รวม เกณฑ์การให้คะแนน ดีมาก = ๘-๑๐ พอใช้ = ๕-๗ ปรับปรุง = น้อยกว่า ๕
56 การสอบปฏิบัติท่ารำ ลำดับที่ การประเมิน เกณฑ์การให้ คะแนน ดีมาก (๓) พอใช้ (๒) ปรับปรุง (๑) ๑ ปฎิบัติท่ารำถูกต้อง ๒ ปฎิบัติท่ารำได้ตรงตามจังหวะ และทำนองเพลง ๓ ลีลาท่ารำสวยงาม ๔ มีสุนทรียภาพในการแสดง รวม เกณฑ์การให้คะแนน ดีมาก = ๘-๑๐ พอใช้ = ๕-๗ ปรับปรุง = น้อยกว่า ๕ ภาคผนวก ค. ประวัติและประสบการณ์ผู้เขียน
57 นางสาว ดวงฤทัย ยุทธไชย ประวัตส่วนตัว เกิดวันที่ 2 กันยายน 2545 อายุ 20 ปี เป็นบุตรคนที่ 2 มีพี่น้อง 2 คน อยู่บ้านเลขที่ 112/4 ม.5 ต.กำแพงเซา อ.เมือง จ.นครศรีธรรมราช 80280 เบอร์โทรศัพท์ 0825077090 ประวัติการศึกษา ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6 โรงเรียนวัดชัน ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6 โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัยนครศรีธรรมราช ปัจจุบันกำลังศึกษาอยู่ที่ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช