ปลากัดสัตว์น้ำประจำชาติไทย

ปลากดั ไทย

สตวนํ้าประจาํ ชาติ

อมรรัตน เสริมวัฒนากุล
นพนนั ท อรุณวงศ ณ อยธุ ยา

กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ
กรกฎาคม ๒๕๖๒







ปลากัดไทย

สต วน าํ้ ประจาํ ชาติ

อมรรัตน เสรมิ วัฒนากุล
นพนันท อรุณวงศ ณ อยธุ ยา

ปลากดั ไทย

สต วน ํ้าประจําชาติ

ISBN: 978-616-358-404-5
เรียบเรียงโดย อมรรตั น เสรมิ วฒั นากลุ นพนันท อรุณวงศ ณ อยธุ ยา
ภาพถายโดย พชั ร อนุ แสงจันทร (Facebook: Bright Patchara)
จัดพมิ พโ ดย กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ
พมิ พค รงั้ ที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๖๒
ออกแบบ/พิมพท ่ี หจก.วนิดาการพมิ พ (สาขาท่ี ๑)
๑๓๔/๗๓ หมู ๔ ตําบลตลาดขวญั อําเภอเมอื งนนทบุรี จงั หวัดนนทบุรี ๑๑๐๐๐
โทรศพั ท ๐๘ ๑๗๘๓ ๘๕๖๙

ปลากดั ไทย i สตวน้ําประจําชาติ

บทสรปุ ผŒบู ริหาร

ตามท่ี กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดนําเสนอเพื่อใหปลากัดไทยเปนสัตวน้ํา
ประจําชาติตอคณะกรรมการนโยบายการประมงแหงชาติ คร้ังที่ ๒/๒๕๖๐ เม่ือวันท่ี ๑๒ ตุลาคม
พ.ศ. ๒๕๖๐ โดยมรี องนายกรฐั มนตรี (พลอากาศเอก ประจนิ จน่ั ตอง) เปนประธานคณะกรรมการ
นโยบายการประมงแหง ชาติ ทป่ี ระชมุ มมี ตเิ หน็ ชอบและใหน าํ เสนอเรอื่ งดงั กลา ว เพอ่ื ใหค ณะรฐั มนตรี
พิจารณาตอไป จากนั้นไดนําเสนอเรื่องดังกลาวไปยังสํานักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี และมีขอเสนอ
จากคณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาติ มคี วามเหน็ วา เร่ืองดงั กลาวเปนเรอื่ งในเชงิ พาณชิ ยและสราง
รายไดใหแกประเทศจากนโยบายไทยแลนด ๔.๐ เห็นควรใหมีการจดทะเบียนเปนส่ิงบงชี้ทาง
ภมู ศิ าสตรเ พอื่ ประโยชนท างดา นทรพั ยส นิ ทางปญ ญา และรองนายกรฐั มนตรี (นายสมคดิ จาตศุ รพี ทิ กั ษ)
สง่ั และปฏบิ ตั ริ าชการแทนนายกรฐั มนตรี พจิ ารณาแลว เหน็ ชอบใหส ง เรอ่ื งนใี้ หก ระทรวงเกษตรและ
สหกรณพิจารณาทบทวนตามความเห็นของคณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาติ

คณะกรรมการเอกลักษณของชาติ (นายวิษณุ เครืองาม) เปนประธานกรรมการ ไดมีมติ
ในการประชุมครงั้ ที่ ๒/๒๕๖๑ เมือ่ วันท่ี ๒๐ ธันวาคม ๒๕๖๑ พิจารณาการขอเสนอใหป ลากัดไทย
เปนสัตวน้ําประจําชาติแลว มีความเห็นเพื่อประกอบการพิจารณาของคณะรัฐมนตรี ตามแนวทาง
ดังตอไปนี้

๑. มิติดา นวฒั นธรรมและประวัติศาสตร
วัฒนธรรม ประเพณี และหลักฐานทางประวัติศาสตรที่ผานมา ก็ไดพิสูจนใหเห็นเปนที่

ประจักษแลววา คนไทยรูจัก คุนเคย และมีความผูกพันกับปลากัดมาต้ังแตสมัยกรุงธนบุรีถึง
กรงุ รตั นโกสินทร

๒. มิติดา นความเปนเจาของ และความมีเอกลักษณเ ฉพาะตัว
การประกาศให “ปลากดั ” เปน สตั วน า้ํ ประจาํ ชาตนิ น้ั เปน เรอ่ื งทช่ี าตใิ ดๆ กส็ ามารถทาํ ได

แต “ปลากดั ” (ชอ่ื วทิ ยาศาสตร Betta splendens) นนั้ เปน สายพนั ธทุ มี่ เี อกลกั ษณโ ดดเดน จนเปน
ทร่ี ูจักและไดรับการยอมรับกันอยา งกวา งขวางในระดบั สากล ผา นชื่อ “Siamese Fighting Fish”
หรือ “Siamese Betta” ซึ่งถูกใชเ รียกขานกนั มาอยางยาวนาน ดวยเหตุน้ี ช่อื Siamese จงึ เปน
เคร่ืองสะทอนอยางชัดเจนวาปลากัดนั้นมีตนกําเนิดมาจากประเทศไทย และสามารถใชเปน
เครือ่ งพิสจู นความเปนเจา ของได

๓. มติ ิดานประโยชนใชส อย
เปนท่ีประจักษแลววา ในปจจุบันปลากัดไดกอใหเกิดประโยชนใชสอยในหลายประการ

โดยเฉพาะดานการสงเสริมการเพาะเลี้ยง และการสรางนวัตกรรมดานการเพาะพันธุ ซ่ึงนําไปสู
การคา เชงิ พาณชิ ยแ ละกอ ใหเ กดิ มลู คา เพมิ่ ทางเศรษฐกจิ อยา งมหาศาล นอกจากนกี้ ย็ งั สามารถนาํ ไป
ใชเปนสัญลักษณการประมงของไทย และสามารถนําไปใชประกอบสินคาและผลิตภัณฑตางๆ เพ่ือ
สะทอนความเปน ไทยได

เมื่อวนั ที่ ๕ กมุ ภาพนั ธ พ.ศ. ๒๕๖๒ คณะรฐั มนตรมี มี ติเห็นชอบใหป ลากัดไทยเปนสตั วนาํ้
ประจาํ ชาติ ตามขอ เสนอของกรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ และขอ เรยี กรอ งของประชาชน

ปลากัดไทย ii สต วนา้ํ ประจาํ ชาติ

สารบัญ

บทสรุปผŒบู รหิ าร ....................................................................................................i
สารบัญ................................................................................................................ ii
สารบญั ตาราง..................................................................................................... iv
สารบญั ภาพ........................................................................................................ iv
สารบญั ภาคผนวก............................................................................................... v
ความเปนš มา.........................................................................................................๑
กฎหมายทเ่ี กีย่ วขอŒ งกบั การประกาศใหŒปลากดั ไทยเปšนสตั วน ํ้าประจาํ ชาติ...........๓

๑. กฎหมายทรัพยส นิ ทางปญญา..........................................................................๓
๑.๑ พระราชบัญญัตสิ ิทธิบัตร พ.ศ. ๒๕๒๒ และท่แี กไขเพ่ิมเติม....................๓
๑.๒ พระราชบัญญัตคิ ุมครองส่งิ บง ชี้ทางภมู ิศาสตร พ.ศ. ๒๕๔๖...................๔

๒. กฎหมายมรดกภูมิปญ ญาทางวฒั นธรรม..........................................................๕
๓. กฎหมายการประมง.........................................................................................๕
ความเปšนเอกลกั ษณของชาติ ..............................................................................๖
ชา งไทย..................................................................................................................๗
ดอกราชพฤกษ ....................................................................................................... ๗
ศาลาไทย................................................................................................................ ๗
สตั วน าํ้ ประจําชาตขิ องนานาชาติ...........................................................................๘
ขอŒ มลู ปลากัดกับการประกาศใหเŒ ปนš สตั วน้ําประจาํ ชาติ.....................................๑๐
มติ ิที่ ๑ มติ ดิ านวฒั นธรรมและประวัตศิ าสตร ............................................................๑๑
๑.๑ มิติดานวฒั ธรรม......................................................................................... ๑๑

กฬี ากดั ปลา................................................................................................ ๑๑
ภาษาและคาํ ศพั ทตางๆ.............................................................................. ๑๑
หินแกรนิตประดิษฐล วดลายปลากดั .......................................................... ๑๑
พระเครือ่ งพมิ พข ป่ี ลากดั ............................................................................ ๑๒
ปลากัดมหามนต ........................................................................................ ๑๒
ปลากัดสมใจนกึ ......................................................................................... ๑๓
เสกกระดาษเปนปลากดั ............................................................................. ๑๓
๑.๒ มติ ิดา นประวัตศิ าสตร ................................................................................ ๑๔
สมยั กรุงธนบรุ ี............................................................................................ ๑๔
สมยั รชั กาลท่ี ๑.......................................................................................... ๑๔
สมยั รชั กาลที่ ๒.......................................................................................... ๑๔
สมัยรชั กาลที่ ๓.......................................................................................... ๑๕

สารบัญ ( ‹ตอ) ปลากัดไทย iii สตวนํ้าประจําชาติ

สมยั รัชกาลที่ ๔.......................................................................................... ๑๕
สมยั รชั กาลท่ี ๕.......................................................................................... ๑๖
สมยั รชั กาลท่ี ๗.......................................................................................... ๑๗
มิติที่ ๒ มติ ิดานความเปน เจา ของ และความมีเอกลกั ษณเ ฉพาะตัว ...........................๑๘
๒.๑ อนกุ รมวิธาน .............................................................................................. ๑๘
๒.๒ การคนพบและการแพรกระจายในประเทศไทย (สยาม)............................ ๑๙
๒.๓ ปลากัดทีม่ ีความเปน เอกลักษณโดดเดนกวาปลาชนิดอน่ื ๆ......................... ๒๑
๒.๔ ปลากัดมีความเปนเอกลกั ษณโดดเดนดา นพฤตกิ รรมการตอสู................... ๒๒
๒.๕ ปลากัดสามารถเลยี้ งไดทัว่ โลก ................................................................... ๒๓
มิติท่ี ๓ ดา นประโยชนใชส อย....................................................................................๒๔
๓.๑ ปลากัดสรา งอาชีพท่ีมัน่ คงใหกับชมุ ชน....................................................... ๒๔
๓.๒ การสรางนวัตกรรมดา นการเพาะพนั ธุ
ปลากดั มีความโดดเดนในดา นพนั ธศุ าสตร ................................................. ๒๕
๓.๓ ปลากัดสรา งความภาคภูมิใจของประเทศไทยสสู งั คมออนไลนท ่วั โลก
ที่มบี ทบาทตอการเติบโตดานเศรษฐกจิ และสรา งรายได........................... ๒๘
๓.๔ ปลากัดสรา งความภาคภมู ิใจผา นทางหนาจอโทรศพั ทมอื ถือ iPhone ....... ๒๘
๓.๕ ปลากัดสูค นทว่ั โลกผานสอ่ื สงิ่ พิมพ............................................................. ๒๘
๓.๖ ปลากดั ศิลปะสเู ครื่องสําอางศรจี นั ทร......................................................... ๓๐
๓.๗ ปลากัดความภาคภมู ิใจของประเทศไทย (Pride of Thailand)................. ๓๑
๓.๘ ขอมลู การสงออกปลากดั ของประเทศไทยระหวา งป พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๖๐. ๓๒
ความตน่ื ตัวและการมสี ‹วนรว‹ มของประชาชนและสอ่ื มวลชน.............................๓๔
การรณรงคบ นเว็บไซต www.change.org......................................................... ๓๔
กระทรวงเกษตรและสหกรณใหการสนบั สนนุ ..................................................... ๓๔
สื่อใหความสนใจ ปลากัดไทยเปน สัตวน าํ้ ประจาํ ชาติ.......................................... ๓๕
คณะรฐั มนตรีมีมติเหน็ ชอบใหป ลากดั ไทยเปนสัตวนา้ํ ประจําชาติ....................... ๓๖
แนวคิดแรงขับเคลอื่ นระดับนโยบาย..................................................................๓๗
รัฐบาล................................................................................................................. ๓๗
ธรุ กิจเอกชนรายใหญ .......................................................................................... ๔๐
แนวคิดแรงขับเคลือ่ น creative economy จากวิสาหกิจขนาดกลาง
และขนาดย‹อม ................................................................................................... ๔๓
ธุรกิจเอกชนรายยอ ย........................................................................................... ๔๓
บคุ คลและชมุ ชน ................................................................................................. ๔๔
ความเสย่ี งดาŒ นเอกลกั ษณข องชาตแิ ละทรพั ยส นิ ทางปญ˜ ญาทเี่ กย่ี วกบั ปลากดั .. ๔๗
สรปุ ขัน้ ตอนกว‹าจะมาเปนš “ปลากดั ” สตั วนาํ้ ประจาํ ชาติ...................................๔๙
บทสรปุ .............................................................................................................๕๐

ปลากดั ไทย iv สต วน้ําประจาํ ชาติ

สารบญั ตาราง

ตารางท่ี หนาŒ
๑ ชนดิ พนั ธุปลากัดที่คนพบที่มาเลเซีย อนิ โดนเี ซยี และสยาม (ไทย) ..................... ๑๙
๒ ขอมูลการสงออกปลากดั ของประเทศไทยระหวา งป พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๖๐.......... ๓๒

สารบญั ภาพ

ภาพที่ หนŒา
๑ สญั ลักษณป ระจําชาตไิ ทย......................................................................................๗
๒ ปลาท่เี ปนสตั วนาํ้ ประจาํ ชาต.ิ .................................................................................๘
๓ ปลาโคย เปนสัตวป ระจําชาตขิ องประเทศญปี่ ุน และตัวอยางผลติ ภัณฑ

ทตี่ อยอดเพ่ือเพม่ิ มลู คา ..........................................................................................๙
๔ หินแกรนิตประดิษฐล วดลายปลากัด.................................................................... ๑๒
๕ พระเคร่อื งพิมพทรงขี่ปลากดั .............................................................................. ๑๒
๖ เครื่องรางของขลังในรปู ของปลากดั .................................................................... ๑๒
๗ เครือ่ งรางของขลงั ในรปู ของปลากัดสมใจนึก....................................................... ๑๓
๘ บันทึกของทป่ี รึกษาราชการแผน ดินสมยั รัชกาลท่ี ๕........................................... ๑๖
๙ ภาพวาดการเลนพนนั กัดปลา.............................................................................. ๑๖
๑๐ ภาพถายอา งเพาะเลี้ยงปลากดั ............................................................................ ๑๗
๑๑ ปลากดั สายพนั ธุดั้งเดมิ (Betta splendens) ..................................................... ๑๘
๑๒ ปลาน้าํ จดื ท่ีมชี ื่อสามญั ขึ้นตน ดวย Siamese ...................................................... ๒๑
๑๓ ฟารมเพาะเลีย้ งปลากดั ....................................................................................... ๒๔
๑๔ ลักษณะสัณฐานวิทยาทมี่ ีการเปลยี่ นแปลงไปในปลากัด จากปลากัดครีบส้ัน

สปู ลากดั ครีบยาว (กัดจนี )................................................................................... ๒๕
๑๕ พนั ธศุ าสตรข องสีปลากดั (B. splendens)......................................................... ๒๖
๑๖ ปลากดั (B. splendens) สายพันธุด ้ังเดิมท่พี บในธรรมชาติ ............................... ๒๖
๑๗ ความสวยงามของปลากัดเปรยี บไดกบั อญั มณีใตน าํ้ ............................................ ๒๗
๑๘ ภาพความงามของปลากัดท่ีสรางชอื่ เสยี งใหกบั ภาพลกั ษณข องประเทศไทย

ไปสทู ่ัวโลก ผา นแนวคดิ เศรษฐกิจสรางสรรค (Creative Economy)................. ๒๗
๑๙ ภาพพน้ื หลังรูปปลากดั ผานทางหนา จอโทรศัพทม ือถอื iPhone......................... ๒๙
๒๐ ภาพปลากัดสคู นทัว่ โลกผานส่อื สิ่งพิมพแ ละออนไลนอยา งแพรหลาย

มากกวา ๓๐ ส่อื .................................................................................................. ๒๙
๒๑ ภาพปลากัดสูนติ ยสารแฟชน่ั ออนไลนระดบั โลก DE LA MER Nov 2, 2017..... ๓๐
๒๒ เสนหข องปลากัดกับสีสันแบบไทยท่ไี ดแรงบันดาลใจมาจากปลากดั ................... ๓๐

ปลากดั ไทย v สตวน า้ํ ประจาํ ชาติ

สารบัญภาพ ( ‹ตอ) ๒๓ BBC นาํ เสนอความภาคภูมใิ จของประเทศไทย................................................... ๓๑
๒๔ ปลากดั ลายธงชาติ............................................................................................... ๓๑
๒๕ การสงออกปลากัดไปยังประเทศตางๆ ระหวางป พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๖๐ .............. ๓๓
๒๖ รปู แบบการเฉลมิ ฉลองแสดงสะทอนวฒั นธรรมที่ฮอื ฮาระดบั โลก ....................... ๓๗
๒๗ เจา ไตรรงคปลากดั ลายธงชาตแิ ละแนวคดิ การสรา งมลู คาเพมิ่ ............................ ๓๘
๒๘ VALUE EDUCATION ผา นแบบเรียนและหลกั สตู รเกย่ี วกับปลากดั

และนทิ รรศการ................................................................................................... ๓๘
๒๙ VALUE MAXIMIZATION ผา นการเลาเร่อื งสารคดีเร่ืองปลากัด ......................... ๓๙
๓๐ VALUE MAXIMIZATION ผาน “มวยไทย”........................................................ ๓๙
๓๑ VALUE MAXIMIZATION ผา นชุดปลากัด .......................................................... ๓๙
๓๒ VALUE MAXIMIZATION ผาน Billboard ทีส่ นามบินสวุ รรณภมู ิ...................... ๔๐
๓๓ VALUE MAXIMIZATION ผา นแบรนดแ ฟช่ันไทย กบั Collection ปลากัด....... ๔๑
๓๔ VALUE MAXIMIZATION ผา นสายการบนิ ......................................................... ๔๑
๓๕ VALUE MAXIMIZATION ผานสินคาเคร่ืองด่มื แอลกอฮอล................................ ๔๒
๓๖ VALUE MAXIMIZATION ผา น “Decoration Theme ปลากัด” ..................... ๔๒
๓๗ ภาพท่ีเปนกลางและแนวการใชงานเพื่อผผู ลติ สนิ คาเศรษฐกิจสรางสรรค

จากปลากัด ......................................................................................................... ๔๓
๓๘ VALUE CREATION ผา นสนิ คา และบริการ ที่ใชในชวี ิตประจําวัน....................... ๔๔
๓๙ VALUE CREATION ผา นฟารมปลากดั และสถานทท่ี อ งเที่ยวในทองถน่ิ ............. ๔๔
๔๐ VALUE CREATION ผา นสนิ คา และบรกิ าร เพอ่ื สรา งรายไดจ ากการทองเทีย่ ว... ๔๕
๔๑ VALUE MAXIMIZATION ผานงานศิลปะหลายแขนง......................................... ๔๖

สารบญั ภาคผนวก

ภาคผนวกท่ี หนŒา
๑ สรุปขาวการรณรงคใหป ลากัดไทยเปน สตั วน้ําประจําชาต.ิ .................................. ๕๕
๒ สรุปขา วการรณรงคการประกาศสตั วนาํ้ ประจาํ ชาติท่มี กี ารนําเสนอผา นส่อื ตา งๆ
และการแถลงขาวของกรมประมง....................................................................... ๕๙
๓ สรุปขา วท่ลี งในส่อื มวลชนตา งๆ .......................................................................... ๖๐
๔ สรปุ การรายงานคณะกรรมการเอกลกั ษณของชาติมีมติเห็นสมควรสนบั สนนุ
ใหปลากดั ไทยเปน สตั วนาํ้ ประจาํ ชาติ.................................................................. ๖๕
๕ สรุปขา วการประชุมคณะรฐั มนตรี ประจําวนั ที่ ๕ กุมภาพนั ธ ๒๕๖๒ ................ ๗๑

Siamese
Fighting
Fish

“ปลากัดไทย”

สต วนํ้าประจําชาติ

ความเปนš มา

กรมประมงไดเล็งเห็นความสําคัญของการคาปลาสวยงาม จึงไดจัดทํายุทธศาสตร
ปลาสวยงาม ๒๕๕๖-๒๕๕๙ เนื่องจากประเทศไทยมีศักยภาพทุนมนุษย องคความรู ความ
หลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติท่ีสามารถสรางรายไดมหาศาลใหแกประเทศ ปลานํ้าจืด
สวยงามท่ีมีการซ้ือ-ขายในไทยสวนใหญมีการเพาะขยายพันธุไดมี ๒๐๐ ชนิด ความโดดเดน
ในมติ ติ า งๆ ของปลากดั เปน สตั วน า้ํ สวยงามทพี่ บตามแหลง นาํ้ ธรรมชาติ มกี ารนาํ มาเพาะและ
ขยายพนั ธกุ นั อยา งมากมาย มลี กั ษณะทางพนั ธกุ รรม สเี ดน แตกตา งกนั สามารถสรา งลกั ษณะ
สีและครีบได ความสวยงามตรงที่สีท่ีลําตัวและครีบ ทําใหมีการพัฒนาปลากัดสายพันธุที่มี
ลกั ษณะใหมข น้ึ มาเรอื่ ยๆ และมกี ารตง้ั ชอื่ ปลาทพ่ี ฒั นาตามวถิ ชี วี ติ สมยั ใหม จงึ เปน ทนี่ ยิ มเลย้ี ง
กันมากในประเทศไทยและแพรหลายไปท่ัวโลก สรางรายไดใหกับประเทศไทย ปลากัดจึงได
ถูกคัดเลือกจากกรมประมงใหนําเสนอปลากัดเปนสัตวน้ําประจําชาติโดยผานขบวนการตางๆ
ดงั นี้

คณะกรรมการนโยบายการประมงแหงชาติในการประชุมคร้ังท่ี ๒/๒๕๖๐ เมื่อวันท่ี
๑๒ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๖๐ โดยมรี องนายกรฐั มนตรี (พลอากาศเอก ประจนิ จนั่ ตอง) เปน ประธาน
ซึ่งท่ีประชุมมีมติเห็นชอบ การประกาศให “ปลากัดเปนสัตวน้ําประจําชาติ” และนําเสนอ
เรอื่ งดังกลา วเพอื่ ใหค ณะรฐั มนตรพี จิ ารณา

กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยกรมประมงไดเสนอเร่ือง ขอเสนอใหปลากัดเปน
สัตวนาํ้ ประจําชาติ เพอื่ ใหคณะรฐั มนตรพี จิ ารณา เม่อื วันท่ี ๑๓ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๖๐ โดย
สํานักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีไดนําเร่ืองดังกลาวเสนอใหคณะกรรมการเอกลักษณของชาติ

ปลากัดไทย ๒ สตวน้ําประจาํ ชาติ

พจิ ารณาใหค วามเหน็ ชอบกอ นทจ่ี ะเสนอคณะรฐั มนตรี โดยคณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาตไิ ดพ จิ ารณาเรอ่ื งดงั กลา ว
เมื่อคราวการประชุมคณะกรรมการฯ คร้ังที่ ๒/๒๕๖๐ วันท่ี ๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ มีมติวาขอมูลที่เสนอมา
ยงั ไมช ดั เจนและเปน เรอื่ งละเอยี ดออ น จาํ เปน ตอ งมเี อกสารประกอบการพจิ ารณาเพม่ิ เตมิ สาํ นกั เลขาธกิ ารคณะรฐั มนตรี
จึงไดแจงใหกระทรวงเกษตรและสหกรณรับทราบมติดังกลาว และไดมีขอสั่งการของรองนายกรัฐมนตรี (นายสมคิด
จาตุศรพี ิทกั ษ) โดยใหพจิ ารณาทบทวนตามความเห็นของคณะกรรมการเอกลกั ษณของชาติ

กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดเสนอเร่ืองดังกลาวตอคณะกรรมการเอกลักษณของชาติ โดย
จัดทําเปนเอกสารประกอบการพิจารณาเร่ือง การประกาศใหปลากัดเปนสัตวนํ้าประจําชาติ ในการประชุมครั้งท่ี
๒/๒๕๖๑ เม่ือวันที่ ๒๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ โดยมีรองนายกรฐั มนตรี (นายวษิ ณุ เครืองาม) เปน ประธานการประชุม
ผลการพจิ ารณามมี ตเิ หน็ สมควรสนบั สนนุ ใหป ลากดั ไทยเปน สตั วน าํ้ ประจาํ ชาติ โดยใหก รมประมงนาํ เสนอเรอื่ งดงั กลา ว
เพอ่ื ใหคณะรฐั มนตรพี จิ ารณา ตามแนวทางดังตอ ไปน้ี

๑. มติ ดิ านวัฒนธรรมและประวัตศิ าสตร
วัฒนธรรม ประเพณี และหลักฐานทางประวัติศาสตรท่ีผานมา ก็ไดพิสูจนใหเห็นเปนที่ประจักษแลววา

คนไทยรูจ ัก คุน เคย และมคี วามผกู พันกับปลากัดมาตงั้ แตโบราณ และเม่ือวนั ท่ี ๓ กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๕๖ ที่ผา นมา
กระทรวงวัฒนธรรมกไ็ ดป ระกาศขึ้นทะเบยี นใหปลากดั เปนมรดกทางวัฒนธรรมของชาตเิ ปน ทเี่ รียบรอ ยแลว

๒. มติ ดิ า นความเปนเจา ของและความมีเอกลักษณเ ฉพาะตวั
ปลากัด ชื่อวิทยาศาสตร (Betta splendens) น้นั เปน สายพันธทุ ี่มเี อกลกั ษณโ ดดเดน จนเปน ทรี่ ูจ กั และ

ไดรับการยอมรับกันอยางกวางขวางในระดับสากล ผานช่ือ “Siamese Fighting Fish” หรือ “Siamese Betta”
ซ่ึงถูกใชเรียกขานกันมาอยางยาวนาน ดวยเหตุนี้ ช่ือ Siamese จึงเปนเคร่ืองสะทอนอยางชัดเจนวาปลากัดน้ัน
มีตนกาํ เนิดมาจากประเทศไทย และสามารถใชเปนเครื่องพสิ จู นค วามเปนเจาของได

ดังน้ันจงึ เห็นควรใหใ ชเหตผุ ลนี้ ประกาศใหป ลากัดไทยเปน สตั วนา้ํ ประจําชาตเิ พ่อื แสดงความเปน เจาของ
๓. มติ ิดานประโยชนใ ชสอย

เปน ที่ประจักษแ ลว วา ในปจ จบุ นั ปลากดั ไดกอใหเ กิดประโยชนใ ชสอยในหลายประการ โดยเฉพาะดานการ
สง เสรมิ การเพาะเลย้ี ง และการสรา งนวตั กรรมดา นการเพาะพนั ธุ ซง่ึ นาํ ไปสกู ารคา เชงิ พาณชิ ยแ ละกอ ใหเ กดิ มลู คา เพมิ่
ทางเศรษฐกิจอยางมหาศาล นอกจากนี้ก็ยังสามารถนําไปใชเปนสัญลักษณการประมงของไทย และสามารถนําไปใช
ประกอบสินคาและผลิตภัณฑตางๆ เพ่ือสะทอนความเปนไทยได (คลายกับกรณีปลาคารพ ท่ีเสมือนเปนสัญลักษณ
การประมงของญี่ปุน) นอกจากน้ีก็ยังสามารถในการเจรจาตอรองตามอนุสัญญาวาดวยความหลากหลายทางชีวภาพ
(Convention on Biological Diversity: CBD) เพื่อปองกนั การนําปลากดั ไปจดสิทธบิ ตั รโดยชาวตา งชาติไดอ กี ดว ย

กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยกรมประมงไดเ สนอเรอ่ื ง ขอเสนอใหป ลากดั ไทยเปนสตั วน ํ้าประจําชาติ เพื่อ
ใหค ณะรฐั มนตรพี จิ ารณา เมือ่ วันที่ ๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๒ โดยสํานักเลขาธกิ ารคณะรฐั มนตรี ไดนําเรื่องดังกลา ว
เสนอความเหน็ ประกอบการพิจารณาของคณะรัฐมนตรี ใหสํานกั งานปลดั สํานักนายกรฐั มนตรี (สํานักงานเสริมสราง
เอกลักษณของชาติ) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม กระทรวงพาณิชย โดยผลการพิจารณามีมติเห็น
สมควรใหป ลากัดไทยเปนสัตวน า้ํ ประจาํ ชาติ สว นกระทรวงวัฒนธรรม เห็นสมควรใหปลากดั เปน ปลาประจาํ ชาติ

สํานกั เลขาธิการคณะรฐั มนตรี ไดน าํ เร่ืองดงั กลาวเสนอใหคณะรฐั มนตรี เม่อื วันที่ ๕ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๕๖๒
คณะรัฐมนตรีมีมติ เห็นชอบใหปลากัดไทยเปนสัตวน้ําประจําชาติตามท่ีกระทรวงเกษตรและสหกรณเสนอและขอ
เรยี กรองของประชาชน

ปลากัดไทย ๓ สตวนา้ํ ประจาํ ชาติ

กฎหมายท่ีเก่ียวขอŒ ง

กบั การประกาศใหปŒ ลากดั ไทยเปšนสัตวน ้าํ ประจําชาติ

กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดจัดทําหนังสือเพ่ือหารือกับกรมทรัพยสินทางปญญา เพ่ือนํามา
ประกอบการพิจารณาการเสนอใหปลากัดไทยเปนสัตวนํ้าประจําชาติ และดําเนินการศึกษาเพิ่มเติมจากหนวยงานท่ี
เกี่ยวขอ งและจากเอกสารทม่ี ีการตพี ิมพเผยแพร เพือ่ ประกอบการพจิ ารณาจากประเด็นดังกลาวท้งั ๔ ประเด็น ดงั นี้

๑. กฎหมายทรพั ยส ินทางป˜ญญา

กรมประมงไดส ง หนงั สอื เพอ่ื หารอื กบั กรมทรพั ยส นิ ทางปญ ญา และไดร บั การชแี้ จงจากกรมทรพั ยส นิ ทางปญ ญา
ตามหนังสอื กรมทรพั ยสนิ ทางปญญาท่ี พณ ๐๗๐๒/๓๖๓๔ ลงวันที่ ๖ กันยายน พ.ศ. ๒๕๖๑ เร่อื ง ขอมูลประกอบ
การพจิ ารณาการเสนอใหป ลากัดไทยเปนสตั วน้ําประจาํ ชาติ รายละเอียด ดงั น้ี

๑.๑ พระราชบญั ญตั ิสิทธิบัตร พ.ศ. ๒๕๒๒ และที่แกไ ขเพ่มิ เติม๑
“สิทธบิ ัตร” (Patent) หมายความวา หนังสอื สําคัญท่อี อกใหเพื่อคุมครองการประดษิ ฐหรือการออกแบบ

ผลิตภณั ฑตามทก่ี าํ หนดในหมวด ๒ มาตรา ๕ และหมวด ๓ มาตรา ๕๗ ดงั น้ี
มาตรา ๕ การประดิษฐท่ขี อรบั สิทธบิ ตั รไดตองประกอบดว ยลกั ษณะดังตอไปน้ี
(๑) เปนการประดิษฐข้ึนใหม
(๒) เปน การประดิษฐท มี่ ขี ั้นการประดษิ ฐสูงข้ึน และ
(๓) เปน การประดิษฐท ส่ี ามารถประยกุ ตในทางอตุ สาหกรรม
มาตรา ๕๗ การออกแบบผลติ ภัณฑดังตอ ไปน้ไี มถือวาเปน การออกแบบผลติ ภณั ฑใ หม
(๑) แบบผลติ ภณั ฑท ่มี ีหรอื ใชแ พรหลายอยูแลวในราชอาณาจักรกอ นวนั ขอรับสิทธบิ ตั ร
(๒) แบบผลิตภัณฑท่ีไดมีการเปดเผยภาพ สาระสําคัญ หรือรายละเอียดในเอกสารหรือสิ่งพิมพท่ีได
เผยแพรอ ยูแลว ไมว า ในหรอื นอกราชอาณาจกั รกอนวันขอรบั สทิ ธบิ ัตร
(๓) แบบผลติ ภณั ฑท เี่ คยมปี ระกาศโฆษณาตามมาตรา ๖๕ ประกอบดว ยมาตรา ๒๘ มาแลว กอ นวนั ขอรบั
สทิ ธิบตั ร
(๔) แบบผลติ ภณั ฑท คี่ ลา ยกบั แบบผลติ ภณั ฑด งั กลา วใน (๑) (๒) หรอื (๓) จนเหน็ ไดว า เปน การเลยี นแบบ
ดังน้ัน สิง่ ที่นํามาขอรบั ความคมุ ครองสทิ ธบิ ตั รพระราชบญั ญตั ิสทิ ธบิ ตั ร พ.ศ. ๒๕๒๒ และทีแ่ กไ ขเพมิ่ เตมิ

ได ตอ งเปนการประดิษฐ (Invention) ซึ่งมกี ารคดิ คนหรือคิดทาํ ขน้ึ อนั เปน ผลใหไดมาซงึ่ ผลิตภณั ฑ (Product) หรอื
กรรมวิธีใด (Process) ขึ้นใหม หรือการกระทําใดๆ ที่ทําใหดีขึ้น ซ่ึงผลิตภัณฑหรือกรรมวิธีน้ันตามมาตรา ๓ แหง
พระราชบญั ญตั ดิ งั กลา ว ซง่ึ เปน ไปตามพนั ธกรณภี ายใตค วามตกลงวา ดว ยสทิ ธใิ นทรพั ยส นิ ทางปญ ญาทเ่ี กยี่ วกบั การคา

๑ พระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. ๒๕๒๒. ฉบับแกไขเพ่ิมเติมตาม พระราชบัญญัติสิทธิบัตร (ฉบับท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ และ
พระราชบัญญัติสทิ ธบิ ัตร (ฉบับที่ ๓) พ.ศ. ๒๕๔๒. ลงวันท่ี ๑๑ มนี าคม ๒๕๒๒.

ปลากัดไทย ๔ สต วน้ําประจําชาติ
(Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights: TRIPS Agreement) ขอ ๒๗.๑
ทกี่ าํ หนดใหร ฐั ภาคขี ององคก ารการคา โลกใหค วามคมุ ครองสทิ ธบิ ตั รฯ ในการประดษิ ฐใ ดๆ ไมว า จะเปน ผลติ ภณั ฑห รอื
กรรมวิธีในทกุ สาขาเทคโนโลยี

ดงั นั้น สายพันธุห รอื พันธุปลากดั ซง่ึ มีเอกลกั ษณโ ดดเดน เปนทร่ี ูจักทัว่ โลกในนาม Siamese Fighting
Fish “ปลานักสูแหง สยาม” และมีการบนั ทึกเปน หลักฐานทางประวตั ศิ าสตรตง้ั แตส มัยกรุงธนบุรี เปน ตน มา

จึงไมเขาขายเปนการประดิษฐท่ีเปนผลิตภัณฑหรือกรรมวิธีท่ีขอรับสิทธิบัตรไดตามมาตรา ๓ แหง
พระราชบญั ญตั สิ ทิ ธิบตั รฯ

กรณีของการนําปลากัดมาขอรับสิทธิบัตรน้ัน มาตรา ๙ (๑) แหงพระราชบัญญัติสิทธิบัตรฯ บัญญัติ
ขอหามไววา “จุลชพี และสว นประกอบสว นใดสว นหน่ึงของจลุ ชพี ท่ีมอี ยตู ามธรรมชาติ สตั ว พชื หรอื สารสกดั จากสตั ว
หรอื พชื ” เปนส่งิ ทีไ่ มไ ดรบั ความคุมครองตามพระราชบญั ญตั สิ ิทธิบัตรฯ

ดังน้ัน การนําปลากดั มาขอรับสทิ ธิบัตรจึงไมส ามารถทําไดเ ชน กัน
อยางไรกด็ ี กรณมี กี ารคิดคนกรรมวิธีการตัดตอ พนั ธกุ รรมปลากดั อาจมาขอรบั สทิ ธบิ ัตรได หากกรรมวธิ ี
ดังกลาวมีความใหม มีข้ันการประดิษฐที่สูงข้ึน และสามารถนําไปประยุกตในทางอุตสาหกรรมไดตามหลักเกณฑ
ภายใตมาตรา ๕ แหง พระราชบญั ญัตสิ ทิ ธิบตั รฯ
ทง้ั นี้ การประดษิ ฐใ ดทไี่ ดร บั สทิ ธบิ ตั รจะมอี ายกุ ารคมุ ครอง ๒๐ ป นบั แตว นั ขอรบั สทิ ธบิ ตั รในประเทศไทย
และเม่ือสิ้นอายุการคุมครองแลว การประดิษฐน้ันยอมกลายเปนสมบัติสาธารณะ (Public domain) ที่บุคคลใดๆ
มสี ทิ ธินาํ ไปใชป ระโยชนตอ ไปได
๑.๒ พระราชบัญญตั คิ ุม ครองสิง่ บงช้ที างภมู ิศาสตร พ.ศ. ๒๕๔๖๒
“สงิ่ บง ชท้ี างภมู ศิ าสตร” หมายความวา ชอื่ สญั ลกั ษณ หรอื สงิ่ อน่ื ใดทใ่ี ชเ รยี กหรอื ใชแ ทนแหลง ภมู ศิ าสตร
และทสี่ ามารถบง บอกวา สนิ คา ทเ่ี กดิ จากแหลง ภมู ศิ าสตรน น้ั เปน สนิ คา ทม่ี คี ณุ ภาพ ชอื่ เสยี ง หรอื คณุ ลกั ษณะเฉพาะของ
แหลง ภมู ศิ าสตรดังกลาว กลา วคอื สนิ คา ทจ่ี ะขน้ึ ทะเบยี นเปนส่ิงบงช้ีทางภูมศิ าสตรไ ดจ ะตองมีความเชอ่ื มโยงระหวาง
สินคาและพนื้ ท่ี โดยเปน สนิ คาที่มาจากแหลงผลิตท่ีเฉพาะเจาะจง ซงึ่ คณุ ภาพ ช่อื เสยี งหรอื คณุ ลกั ษณะของสินคาน้นั ๆ
เปน ผลมาจากการผลติ ในพนื้ ทดี่ งั กลา ว ตวั อยา งสนิ คา ทไี่ ดร บั การขน้ึ ทะเบยี นเปน สง่ิ บง ชที้ างภมู ศิ าสตรใ นประเทศไทย
แลว เชน สม โอนครชัยศรี หมูยางเมืองตรัง ไขเคม็ ไชยา ขา วหอมทงุ กลุ ารอ งไห เปนตน
การขอขน้ึ ทะเบยี นปลากดั เปน สง่ิ บง ชท้ี างภมู ศิ าสตร ในกรณี เมอื่ ปรากฏตามเอกสารประกอบการพจิ ารณา
การประกาศใหปลากัดไทยเปนสัตวนํ้าประจําชาติวา บุคคลใดๆ สามารถเพาะเลี้ยงและขยายพันธุปลากัดไดท่ัวพื้นท่ี
ในประเทศไทย โดยยังไมพบวาคุณภาพ ชื่อเสียง คุณลักษณะของปลากัดมีความเช่ือมโยงกับแหลงภูมิศาสตรแหงใด
แหงหนงึ่ โดยเฉพาะปลากดั
จึงไมเขาขายที่จะขอขึ้นทะเบียนส่ิงบงช้ีทางภูมิศาสตรไดตามพระราชบัญญัติคุมครองส่ิงบงช้ีทาง
ภูมิศาสตรฯ

๒ พระราชบัญญตั ิคุมครองส่งิ บงชท้ี างภูมิศาสตร พ.ศ. ๒๕๔๖, ๒๕๔๖. ราชกิจจานุเบกษา ลงวันท่ี ๓๑ ตลุ าคม ๒๕๔๖. เลม ที่ ๑๒๐
ตอนท่ี ๑๐๘ ก. ๑๑ หนา.

ปลากดั ไทย ๕ สต วนํ้าประจาํ ชาติ

๒. กฎหมายมรดกภมู ิป˜ญญาทางวัฒนธรรม

“มรดกภมู ปิ ญ ญาทางวัฒนธรรม” หมายความวา ความรู การแสดงออก การประพฤตปิ ฏบิ ัติ หรอื ทักษะทาง
วัฒนธรรมท่ีแสดงออกผา นบคุ คล เครอื่ งมือ หรือวตั ถุ ซึ่งบุคคล กลุมบคุ คล หรอื ชมุ ชน ยอมรบั และรสู ึกเปน เจา ของ
รวมกัน และมีการสืบทอดกันมาจากคนรุนหนึ่งไปยังคนอีกรุนหนึ่ง โดยอาจมีการปรับเปลี่ยนเพื่อตอบสนองตอ
สภาพแวดลอ มของตน

กระทรวงวัฒนธรรมตระหนกั ถึงความจาํ เปน ในการปกปองคมุ ครอง สง เสริม และสืบทอดมรดกภมู ปิ ญญาทาง
วฒั นธรรม จึงมปี ระกาศกระทรวงฯ เร่อื ง การขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปญญาทางวฒั นธรรม ประจําปพ ทุ ธศกั ราช ๒๕๕๖
ลงวันที่ ๓ กันยายน ๒๕๕๖ รายละเอียดทเี่ กี่ยวของกบั ปลากัด ดงั นี้

ปลากดั ไดร บั การขนึ้ ทะเบยี นมรดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม สาขาความรแู ละแนวปฏบิ ตั เิ กยี่ วกบั ธรรมชาติ
และจักรวาล ประเภทการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติเพื่อการอนรุ ักษแ ละการใชป ระโยชนอ ยางยัง่ ยืน

ในการนี้ กระทรวงวฒั นธรรมจะดาํ เนนิ การสงเสริม สนับสนุนใหเกดิ การแลกเปล่ียน เรยี นรแู ละถา ยทอดมรดก
ภูมิปญญาทางวัฒนธรรมที่ไดรับการประกาศขึ้นทะเบียนโดยวิธีการตางๆ ตามความเหมาะสมตอไป ตอมามี
พระราชบญั ญัตสิ งเสรมิ และรกั ษามรดกภูมปิ ญ ญาทางวัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙๓ รองรบั

๓. กฎหมายการประมง

พระราชกาํ หนดการประมง พ.ศ. ๒๕๕๘ และท่ีแกไ ขเพ่มิ เตมิ หมวดที่ ๒ การบริหารจดั การดานการประมง
สว นที่ ๑ คณะกรรมการนโยบายการประมงแหง ชาติ มาตรา ๑๙ (๓) กําหนดนโยบายการพัฒนาการเพาะเล้ยี งสัตวนํ้า
ของประเทศ และนโยบายทไี่ ดจดั ทําตาม (๓) ใหนาํ เสนอคณะรัฐมนตรีเพอ่ื พิจารณา

๓ พระราชบัญญัติสงเสริมและรักษามรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙, ๒๕๕๙. ราชกิจจานุเบกษา ลงวันที่ ๑ มีนาคม
๒๕๕๙. เลม ท่ี ๑๓๓ ตอนที่ ๑๙ ก.

ปลากัดไทย ๖ สต วน ํ้าประจาํ ชาติ

เคอวามกเปลนš ักษณข องชาติ

“เอกลักษณของชาติ” หมายความวา ลักษณะท่ีแสดงถึงความเดนและดีงามเฉพาะท่ีรวมกันของชาติไทย
เกี่ยวกับประชากร ดินแดน ศิลปวัฒนธรรม ภาษาไทย ความเปนเอกราชและอธิปไตย เกียรติภูมิของชาติ ศาสนา
พระมหากษัตริย การปกครองระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษตั รยิ ทรงเปนประมุข อันเปนเคร่ืองบง ชถี้ งึ ความ
เปน ชาติ ชว ยใหป ระเทศไทยสามารถรกั ษาความมนั่ คงและความเจรญิ กา วหนา บนพน้ื ฐานของความสงบสขุ ประชาชน
มคี วามรกั ความสามคั คี เอ้ืออาทร และความเปนอนั หนง่ึ อนั เดียวกันมาไดจ นถงึ ทกุ วันน้ี

“การเสริมสรางเอกลักษณของชาติ” หมายความวา การดําเนินการใดๆ ดานเอกลักษณของชาติเพื่ออนุรักษ
ปกปอ ง พัฒนา เผยแพรแ ละสงเสรมิ อยา งสรางสรรคด ว ยจติ สาํ นึกดานคุณธรรม ความดงี าม ความรักหวงแหน และ
ความภาคภมู ใิ จ ในอนั ท่ีจะชว ยใหประเทศไทยสามารถรกั ษาความมน่ั คง และสงเสริมความเจรญิ กาวหนา บนพน้ื ฐาน
ของความสงบสุข ประชาชนมคี วามเขา ใจ เอ้อื อาทร และรรู กั สามคั ค๔ี

หนังสือสํานักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีท่ี นร ๐๒๐๕/ว ๑๙๒ ลงวันท่ี ๓ ตุลาคม ๒๕๔๔ เรื่อง การกําหนด
สญั ลกั ษณป ระจาํ ชาตไิ ทย รายละเอยี ดคณะรฐั มนตรใี หค วามเหน็ ชอบเมอื่ วนั ท่ี ๒ ตลุ าคม ๒๕๔๔ การกาํ หนดสญั ลกั ษณ
ประจาํ ชาตไิ ทย ๓ สิ่ง และลงประกาศในราชกจิ จานุเบกษา๕ ดงั น้ี

๑. สตั วประจาํ ชาตไิ ทย คือ “ชางไทย” Chang Thai หรือ Elephant (Elephas maximas)
๒. ดอกไมประจาํ ชาติ คอื “ดอกราชพฤกษ” (คนู ) Ratchapruek (Cassia fistula)
๓. สถาปต ยกรรมประจําชาติ คือ “ศาลาไทย” Sala Thai (Pavilion)
คณะกรรมการเอกลกั ษณของชาติ ศึกษาและรวบรวมสรปุ ความคิดเห็นของ ๓ สงิ่ ดังน้ี

๔ ระเบยี บสาํ นกั นายกรฐั มนตรี วา ดว ยการเสรมิ สรา งเอกลกั ษณข องชาติ พ.ศ. ๒๕๔๙, ๒๕๔๙. ราชกจิ จานเุ บกษา ลงวนั ที่ ๒๘ กนั ยายน
๒๕๔๙. เลมท่ี ๑๒๓ ตอนท่ี ๑๐๐. ๕ หนา .

๕ ประกาศสํานักนายกรัฐมนตรี เร่ืองการกําหนดสัญลักษณประจําชาติไทย พ.ศ. ๒๕๔๔, ๒๕๔๔. ราชกิจจานุเบกษา ลงวันที่ ๑๑
ธนั วาคม ๒๕๔๕. เลม ที่ ๑๑๘ ตอนท่ี ๙๙ ง. ๑ หนา .

ปลากัดไทย ๗ สต วน้ําประจาํ ชาติ

ชา งไทย Chang Thai ชŒางไทย
(Elephant หรือ Elephas maximas)
กรมปา ไม มกี ารประชมุ เรอ่ื งกาํ หนดตน ไมแ ละสตั วป ระจาํ ชาติ
ดอกราชพฤกษ ครงั้ ท่ี ๒/๒๕๐๖ เมื่อวันที่ ๑๓ มนี าคม ๒๕๐๖ กําหนดชางเผือกเปน
Ratchapruek (Cassia fistula Linn.) สัตวประจําชาติ เพราะชางเผือกเปนสัตวท่ีมีประวัติศาสตรและ
ประเพณีของไทย รจู ักกนั แพรห ลายและมอี ายุยืนนาน
ศาลาไทย
Sala Thai (Pavilion) ดอกราชพฤกษ
ภาพที่ ๑ สญั ลกั ษณป ระจําชาติไทย
ทีม่ า: http://soc.soc.go.th ๑. เปนตนไมพนื้ เมืองทีร่ ูจ กั แพรห ลาย สามารถข้ึนไดท ุกภาค
ของประเทศไทย

๒. มีประวัติเกี่ยวของกับประเพณีสําคัญๆ ในไทย และเปน
ตน ไมมงคลทน่ี ิยมปลกู

๓. ใชป ระโยชนไ ดห ลากหลาย เชน ใชเ ปนยารักษาโรค อกี ท้งั
ยังใชลําตน เปนเสาเรือนได เปนตน

๔. มีทรวดทรงและพุมงาม ดอกเหลืองอรามเต็มตน เปรียบ
เปนสัญลกั ษณแหง พระพทุ ธศาสนา

๕. มอี ายุยืนนานและทนทาน

ศาลาไทย

เปนสถาปตยกรรมประจําชาติ เน่ืองจากเปนสถาปตยกรรม
ที่สะทอนภูมิปญญาชางไทย และมีความสงางามท่ีโดดเดนจาก
สถาปต ยกรรมชาตอิ นื่ และเพอื่ รกั ษาเอกลกั ษณข องชาตไิ ทย ตลอดจน
สง เสรมิ ใหช าวตางชาตไิ ดม โี อกาสชนื่ ชมศาลาไทย

การประชมุ คณะรฐั มนตรี เมอ่ื วนั ที่ ๑ กมุ ภาพนั ธ พ.ศ. ๒๕๔๘
รับทราบเรื่องการกําหนดสัญลักษณประจําชาติไทย ตามท่สี าํ นกั งาน
คณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาติ สาํ นกั งานปลดั สาํ นกั นายกรฐั มนตรี
เสนอ โดยกําหนดใหสตั วป ระจําชาติคือ ชางไทย ดอกไมป ระจําชาติ
คอื ดอกราชพฤกษห รอื ดอกคนู สถาปต ยกรรมประจาํ ชาตคิ อื ศาลาไทย
ซง่ึ คณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาตพิ จิ ารณาการออกแบบภาพสญั ลกั ษณ
ประจาํ ชาตไิ ทย ท้ัง ๓ ส่งิ มาตั้งแตปลายป ๒๕๔๔ โดยมอบหมายให
กรมศลิ ปากรเปน ผอู อกแบบภาพชา งไทย สว นภาพดอกราชพฤกษแ ละ
ภาพศาลาไทยไดจ ากการประกวดการออกแบบ แตม กี ารทบทวนและ
ปรับปรุงแกไขภาพหลายคร้ัง คณะกรรมการฯ มีมติเห็นชอบภาพ
เอกลักษณประจําชาติไทยท้ัง ๓ ส่ิงในการประชุมคณะกรรมการ
เอกลกั ษณข องชาติ เม่อื วนั ที่ ๒๗ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๔๗ (ภาพที่ ๑)

ปลากดั ไทย ๘ สตวน ้ําประจาํ ชาติ

สตั วน ้าํ ประจาํ ชาติ

ของนานาชาต๖ิ

จากการรวบรวมขอมูลพบวา สัตวเปนสัญลักษณประจําชาติ ปลาโคยหรือปลาคารพ
กวา ๑๒๐ ชนิด จากประเทศ ๗๖ ประเทศ บางประเทศมีสัตว Thainippon Fish Farm
ประจําชาติชนิดเดียว บางประเทศมี ๒, ๓, ๔, ๕ และ ๖ ชนิด
แบงออกเปน สตั วบ ก ๕๘ ชนดิ สัตวป ก ๔๔ ชนดิ สตั วท ่ีอาศัยอยูใน
น้าํ ๙ ชนดิ แมลง ๑ ชนดิ สัตวในเทพนิยาย ๘ ชนิด และประเทศท่มี ี
การนําปลามาเปนสัตวนํา้ ประจาํ ชาติมี ๓ ประเทศ ไดแ ก

๑. ปลาโคยหรือปลาคารพ (Cyprinus carpio) เปนสัตวน้ํา
ประจาํ ชาติญ่ีปุน

๒. ปลาตะลุมพุกฮิลชา (Tenualosa ilisha) เปนสัตวน้ํา
ประจําชาตบิ งั กลาเทศ

๓. ปลา Galjoen (Dichistius capensis) เปนสตั วนา้ํ ประจํา
ชาตแิ อฟริกาใต

ในท่ีน้ีจะขอกลาวเฉพาะปลาโคย หรือปลาคารพ เนื่องจากมี ปลาตะลุมพุกฮิลชา
ความโดดเดนในการถูกนํามาใชเพื่อเปนสัตวนํ้าประจําชาติของญ่ีปุน https://www.wikiwand.com
มีความเปนเอกลักษณเก่ียวกับประเทศ สะทอนถึงประวัติศาสตร
วัฒนธรรม และแงมุมตา งๆ ของชวี ติ ปลา Galjoen
https://en.wikipedia.org
ปลาโคย หรอื ปลาคารพ (Koi, Nishikigoi) มถี น่ิ กาํ เนดิ มาจาก ภาพท่ี ๒ ปลาทีเ่ ปšนสัตวน้าํ ประจาํ ชาติ
ทางประเทศจีน๗ ช่ือวา ปลาหลีฮ้ือหรือปลาไน เปนท่ีนิยมทั้งใน
ประเทศญปี่ นุ และทว่ั โลกกวา ๒,๕๐๐ ปท ผ่ี า นมา เปน ปลาประจาํ ชาติ
ญี่ปนุ สขี องปลามสี ีขาว แดง และเหลือง มีความสวยงามมาก และ
ยังมีความเช่ือท่ีวาปลาเหลาน้ียังสามารถนําความโชคดี ความเจริญ
ความสาํ เรจ็ อายุยนื ความทะเยอทะยาน ความกลา หาญ และความ
ขยันหมั่นเพียร ธงปลากระดาษ Koinobori ติดต้ังบนหลังคาของ
ทุกบานในชวงเมษายนจนถึงตนพฤษภาคมเพื่อเฉลิมฉลองในวันเด็ก
ผชู ายของญป่ี นุ หรอื Kodomo No Hi ตรงกบั วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม เปน

๖ Wikipedia, 2016. List of national animals. สืบคนจาก: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_national_animals เมื่อ
วันท่ี ๑๐ พฤศจิกายน ๒๕๕๙.

๗ ไมร ะบชุ ือ่ ผแู ตง, ๒๐๑๕. Fall in Love with Koi: The Japanese National Fish. สืบคน จาก: http://jpninfo.com/21372
เมื่อวนั ท่ี ๑๐ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๙.

ปลากดั ไทย ๙ สตวนํา้ ประจาํ ชาติ
สัญลักษณของความกลาหาญและแข็งแรง สังเกตจากการวายทวนกระแสน้ํา ชาวญี่ปุนจึงใชเปนตัวแทนเพ่ือให
เด็กผูชายในบานเติบโตข้ึนดวยสุขภาพที่สมบูรณแข็งแรง๘ ชุดธง Koinobori ทั่วไปจะประกอบดวย ปลาสีดําท่ี
ใหญท่ีสุดเปนตัวแทนพอ ปลาสีแดงท่ีใหญท่ีสุดเปนตัวแทนแม สวนตัวแทนลูกๆ จะเริ่มจากปลาสีน้ําเงินและสีอื่นๆ
สวนธงขนาดเล็กที่สุดจะเปนตัวแทนของเด็กที่อายุนอยที่สุดในครอบครัว การที่ประกาศใหเปนสัตวนํ้าประจําชาติ
สามารถท่ีจะพฒั นาเพื่อเพิ่มมูลคาในรูปแบบตางๆ ท่เี ปน ของทีร่ ะลกึ เชน ธง พวงกุญแจ แกว น้ํา เปน ตน (ภาพที่ ๓)

ภาพท่ี ๓ ปลาโค‹ยเปšนสัตวน้าํ ประจําชาติของประเทศญี่ปุ†น และตวั อยา‹ งผลติ ภณั ฑทต่ี ‹อยอดเพือ่ เพมิ่
มูลคา‹

๘ ไมระบุชื่อผแู ตง , ๒๐๑๖. KOINOBORI. ๒๐๑๖. สืบคน จาก: http://www.koinobori-japan.jp/koinobori.html เมอ่ื วนั ท่ี ๑๕
ตุลาคม ๒๕๖๑.

ขอ มูลปลากัด

กบั การประกาศใหŒเปนš
สตั วน้าํ ประจําชาติ
ประกอบดŒวย ๓ มิติ คอื

๑. มิติดŒานวัฒนธรรมและ
ประวัติศาสตร

๒. มติ ิดาŒ นความเปนš เจาŒ ของ และ
ความมเี อกลกั ษณเฉพาะตวั

๓. มติ ิดŒานประโยชนใชŒสอย

ปลากัดไทย ๑๑ สตวน้ําประจาํ ชาติ

มติ ิที่ ๑

มิติดาŒ นวัฒนธรรมและประวตั ศิ าสตร

๑.๑ ปมลิตาิดกŒาัดนมวัฒคี วธารมรเมปšนวัฒนธรรม ประเพณี หลายดาŒ น ไดแŒ ก‹

กฬี ากัดปลา
วถิ ชี วี ติ ของคนไทยในอดตี เปน วถิ ชี วี ติ ชนบทของผคู นในสงั คมเกษตรกรรมทคี่ นสว นใหญม กั ผกู พนั กบั ธรรมชาติ

และสิ่งแวดลอ ม เกมกีฬาปลากดั ไดร ับความนยิ มในอดตี แสดงถึงความมนี ํ้าอดนาํ้ ทนในการตอสูเ ปนระยะเวลานานๆ
แลว ลลี าการตอ สกู เ็ ตม็ ไปดว ยชน้ั เชงิ และศลิ ปะ และมคี วามสงา งามในระยะเวลาทเ่ี ขา ตอ สู ความสวยงามตามธรรมชาติ
ของปลากดั จงึ เปน ปจ จยั หนงึ่ ทไ่ี ดร บั ความนยิ ม ปลากดั เปน ทง้ั สตั วเ ลยี้ งสวยงามและนกั กฬี าตวั โปรดของคนไทย ปจ จบุ นั
กีฬากัดปลาไดรับความนยิ มลดลงไปแลว ผูเล้ยี งสว นใหญนยิ มนาํ ปลากัดมาเลี้ยงเพ่ือความสวยงาม
ภาษาและคําศพั ทต างๆ๙

ทใ่ี ชกนั ในหมนู ักเลงปลากัดหลายคาํ ไดก ลายเปนคําท่นี าํ มาใชในสงั คมไทยอยา งแพรหลาย เชน
ลกู หมอ หมายถึง ผูทมี่ กี ําเนดิ ผูกพันอยา งแทจ รงิ มาจาก “ปลาลกู หมอ” ท่คี ดั สายพนั ธุ เลือกสรรลกั ษณะ

มาอยางตอเนื่อง
ลกู ไล หมายถึง คนท่ีไมสูคน ถูกขมอยูตลอดเวลา มาจาก “ปลาลูกไล” ซึ่งเปนปลากัดที่ไมยอมสูปลา

ตัวอืน่ และถกู นาํ มาใชใ นการซอ มปลาท่ีจะลงแขง ขนั ใหไลออกกาํ ลัง
กอ หวอด หมายถึง การคิดกระทํามิดีมิราย นํามาจากอาการเตรียมการของปลากัดตัวผูที่วางแผนจะ

ผสมพันธุป ลาตัวเมีย โดยเตรียมกอ หวอด สรา งรงั ไวก อ น
ถอดสี หมายถงึ อาการตกใจ ไมสู ยอมแพ มาจากอาการท่ีสีเขมของปลากัดจะจางลงเมื่อไมสูหรือ

ยอมแพ
ติดบิด หมายถงึ นาํ มาใชใ นภาษามวยทน่ี กั มวยตอ ยแลว กอดกนั แนน กม็ าจากอาการการตอ สขู องปลากดั

ท่ีเม่ือตัวหนึ่งพุงเขามากัดอยางแรง และอีกตัวหน่ึงประสานปากเขากัดรับ คาบติดกัน
แนน บิดกดั ตดิ กันอยชู วงหนงึ่ กอนจะปลอยหลุด
หนิ แกรนิตประดษิ ฐลวดลายปลากัด
ปลากดั มคี วามผกู พนั กบั วถิ ีคนไทยมาอยา งชา นาน บอกเลาผานศิลปวฒั นธรรมพทุ ธศาสนา มหี ลักฐานระบไุ ว
ชดั เจน ดงั เชน พระอโุ บสถวดั โสธรวรารามวรวหิ าร อําเภอเมอื ง จงั หวดั ฉะเชงิ เทรา สถาปต ยานสุ รณแ หงรชั กาลที่ ๙

๙ สารานกุ รมไทยสาํ หรบั เยาวชน, ไมร ะบปุ . ศพั ทแ ละสาํ นวนไทยทเ่ี กย่ี วกบั ปลากดั , เลม ท่ี ๓๐ / เรอื่ งท่ี ๗ ปลากดั , สบื คน จาก: http://
kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=30&chap=7&page=t30-7-infodetail05.html เมื่อวันที่ ๑๐
พฤศจิกายน ๒๕๕๙.

ปลากัดไทย ๑๒ สต วน ํ้าประจาํ ชาติ

พื้นพระอุโบสถปูดวยหินแกรนิตประดิษฐลวดลาย บอกเลาตํานาน ภาพที่ ๔ หินแกรนิตประดษิ ฐลวดลาย
พระพทุ ธโสธรลอยนา้ํ มากอ นทช่ี าวบา นจะทาํ พธิ อี ญั เชญิ มาประดษิ ฐาน ปลากดั
ที่วัดโสธรวรารามวรวหิ าร ศาสตราจารยเ กยี รตคิ ณุ ประหยัด พงษดํา
ศลิ ปน ผอู อกแบบไดจ นิ ตนาการวา มปี ลาขนาดใหญซ งึ่ เปน สญั ลกั ษณ ทมี่ า: ชานนท โควสุภทั ร
ของเมืองแปดร้ิวมาใหการตอนรับวายหนุนอยูใตฐานชุกชี และสัตว
ประเภทตางๆ เชน ปลากดั และสัตวใ นวรรณคดี วายวนเวยี นชนื่ ชม
บารมแี ละสกั การะ เตรยี มดอกบวั อนั เปน เครอ่ื งหมายแหง การสกั การะ
(ภาพที่ ๔)

พระเครอ่ื งพมิ พข่ปี ลากัด
ดวยความเปนสัตวนํ้านักสู สูไมถอย สูจนตัวตาย จึงมีการ

สรางเครื่องรางของขลังท่ีเก่ียวเน่ืองกับปลากัดมากมาย อาทิเชน
พระเครื่องพิมพข่ีปลากัด หลวงพอปาน โสนันโทเถระ วัดบางนมโค
อําเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา องคพระประธานประทบั นั่ง
บนฐานบัวคว่ําบัวหงาย ตัวปลาแผครีบและหางตลอดจนตะเกียบ
ใตท อง หันหวั ไปทางดา นซา ยขององคพ ระ (ภาพท่ี ๕)

ปลากัดมหามนต ภาพที่ ๕ พระเครอ่ื งพมิ พท รงข่ปี ลากดั
ปลากดั สารพดั นกึ หลวงปนู ว ม เสนห เ มตตา-โชคลาภคา ขายดี

ปลากัดมหามนต แกะจากไมขนุน เคร่ืองรางรูปลักษณปลากัด
หลวงปูนวม วัดโพธิ์ศรีเจริญ อําเภอศรีประจันต จังหวัดสุพรรณบุรี
ตนตํารับในสยาม บชู าแลว สมหวงั สาํ เรจ็ เห็นผล ชวี ิตพลกิ ไปในทาง
ทดี่ ขี ึ้น

ปลากดั ทห่ี ลวงพอ นว มทาํ ขน้ึ มา ทา นวา ใชไ ดท กุ ทาง อาราธนา
ทํานํ้ามนตรักษาโรคภัยไขเจ็บบางอยางได การทําน้ํามนตใหจุดธูป
สามดอก แลว บอกกลา วพระรตั นตรยั หลวงพอ อ๋ี วดั สตั หบี หลวงพอ โต
วัดโพธ์ิศรีเจริญ หลวงพอนวม และบอกกลาวแกปลากัดวา ขอทํา
นํ้ามนตไปรกั ษาโรคภัยไขเจ็บ หรอื ขอนํา้ มนตค า ขายก็ตั้งจติ อธษิ ฐาน
เอาเอง ก็จะสมปรารถนา และหากสัมฤทธิผลสิ่งใดกค็ วรทาํ บุญอทุ ศิ
ใหค รูบาอาจารย (ภาพท่ี ๖)

ภาพท่ี ๖ เครอ่ื งรางของขลังในรูปของ
ปลากัด

ปลากดั ไทย ๑๓ สตวนํา้ ประจําชาติ

ภาพที่ ๗ เครอื่ งรางของขลังในรูปของปลากดั สมใจนึก
ปลากัดสมใจนกึ

เครอ่ื งราง ปลากดั หลวงตาหมู วัดดงปาคาํ อาํ เภอเมอื ง จังหวัดพิจิตร (ภาพท่ี ๗)
เสกกระดาษเปน ปลากดั

“รูปกูไมตองเสกก็ขลัง” พระคณาจารยช่ือดังแหงเมืองชัยนาท เจาของตะกรุดโทนอันโดงดัง หลวงพอโม
วัดจนั ทนาราม ตาํ บลหว ยกรด อาํ เภอสรรคบุรี จงั หวดั ชยั นาท “เสกกระดาษเปนปลากดั ”๑๐

“กัดปลาตีไก” ถือเปนกีฬายามวางจากทําไรไถนาและข้ึนตนตาล ของคนบานหวยกรดที่เปนชายหนุมหรือ
เด็กวัยรุนเปนอยางมาก มีการพนันขันตอทาทายกันไปมาเปนท่ีสนุกสนาน บอนกัดปลาจึงมีอยูทั่วไปตามหมูบาน
ถาคนหนาแนนหนอยกเ็ ชยี ร (เปก) เสยี งดังมากหนอ ย

เรื่องเลาวา หลวงพอโมนํากระดาษพรอมท้ังแกะกระดาษหอมัดธูปสีมวงๆ มาพับไปพับมา ทานกํากระดาษ
หอธูปไวในมือ เปาไปท่ีมือหนึ่งคร้ัง พรอมท้ังยัดกระดาษลงไปในขวดใสน้ํา ทันใดนั้นกระดาษก็เปล่ียนไปเปนปลากัด
สีมวงแดง วายนํ้าวนอยูในขวด สรางความต่ืนตะลึงใหแกเด็กนอยเปนอยางมาก และก็เด็กวัดก็กลับไปที่บอนอีกคร้ัง
เทียบปลาและทาเดิมพันเทาท่ีเสียไป ใชเวลาเพียงแปบเดียวปลากัดหลวงพอโมเอาชนะไดไมยากนัก เหลานักพนัน
ตางสนใจ สอบถามวาไปเอามาจากไหน เด็กนอยบอกเพียงวา “ปลาของหลวงพอ” พอกลับมาถึงวัดก็จะเอาปลา
ไปเลี้ยงตอจึงเทปลาออกจากขวดลงในโองน้ํา ทันใดน้ันปลาก็กลับมาเปนกระดาษหอธูปสีมวงๆ เหมือนเดิม หันหลัง
กลบั ไปเหน็ หลวงพอ เดนิ ยม้ิ ๆ

เรื่องเสกกระดาษเปนปลากัดน้ี คนเกาๆ ตางรูดีวาเปนอยางไร เพราะหลังจากน้ันไมมีใครกลาเปรียบปลากับ
เด็กวัดจันทนอีกเลย ดวยวากลัวเปนปลากัดของหลวงพอโม และไมมีทางเอาชนะไดกันทั้งน้ัน ท้ังๆ ท่ีหลังๆ ก็เปน
ปลากดั ธรรมดานน่ั เอง เดก็ วัดเลยไมมีใครเลน พนันดวยเลย

๑๐ พระเคร่อื งเมืองชยั นาท, ๒๕๖๑. สบื คน จาก: พระเครือ่ งเมอื งชัยนาท https://goo.gl/WNhDfe เมื่อวันที่ ๒๓ ธันวาคม ๒๕๖๑.

ปลากัดไทย ๑๔ สตวน า้ํ ประจําชาติ

๑.๒ มติ ดิ าŒ นประวตั ิศาสตร

ปลากดั เปน ปลาท่ีมีลักษณะเฉพาะโดดเดน แตกตางจากสตั วน ้าํ ชนดิ อนื่ ๆ พบหลักฐานทางประวัติศาสตรต ้ังแต
สมัยกรงุ ธนบรุ เี ปนตนมา ซึ่งแสดงใหเ หน็ ถงึ ความผกู พนั ของสงั คมไทยกับปลากัดเปนท่ีประจกั ษ ดังน้ี

สมยั กรุงธนบรุ ี
ศาสตราจารย ดร.วิษณุ เครืองาม รองนายกรัฐมนตรี กลาวไวในหนังสือชื่อ ชีวิตของประเทศ๑๑ โดยเลาถึง

วิถชี วี ิตของผูคนท่อี มั พวาในสมยั กรุงธนบรุ ี ซ่งึ นิยมเลี้ยงปลากดั อยา งแพรหลายวา
“ปลากดั อัมพวามหี ลายสี วากันวา กัดเกง คนจงึ นิยมหาไปเล้ยี งกันเปนของเลน ”

สมยั รัชกาลที่ ๑
พระราชกําหนดหามเลนพนันชนไกชนนกกัดปลาประมวลกฎหมายตราสามดวง๑๒ รัชกาลที่ ๑ จ.ศ. ๑๑๖๖

(พ.ศ. ๒๓๔๗) ความวาดังน้ี
“…แตน ส้ี บื ไปเมอ่ื หนา หา มอยา ใหผ ใู ดๆ คบหาชกั ชวนกนั ชนไกช นนกคมุ ชนนกกะทาชนนกศรชี มภแู ลจบั ปลา

ใหกัดพะนันกันเปนอันขาดทีเดียว ถาผูใดมิฟงจับไดพิจารณาเปนสัจ จะใหลงพระราชอาชาขับเฆ่ียน ปรับไหมตาม
โทษานุโทษ

แลใหสัสดีหมายบอก แลมีตราแจกไปเมืองปากไตฝายเหนือ ประกาศปาวรองอนาปรชาราษฎรทังปวงจงท่ัว
ใหก ระทาํ ตามพระราชกําหนดแจกมาน้ี

กฎใหไ วณะวนั สุกระ เดือนส่ีข้นึ คํา่ หนึ่ง จลุ ะศกั ราช ๑๑๖๖ ปวอกโทศก
แสดงใหเห็นวา “ปลากัด คือ สตั วน าํ้ คบู านคูเมอื งของไทย”

สมัยรัชกาลที่ ๒
อิเหนา คือ วรรณคดีเกาแกเร่อื งหนึง่ ของไทย ซึ่งเปน ท่รี ูจักกนั มานานต้ังแตชวงปลายกรงุ ศรีอยธุ ยาสมัยสมเด็จ
พระเจาอยหู ัวบรมโกศ และตอ มาไดถ ูกปรบั แตง อกี หลายสํานวนในสมัยกรงุ ธนบุรีเรอื่ ยมาจนถงึ สมยั กรุงรตั นโกสนิ ทร
โดยสํานวนฉบบั รชั กาลที่ ๒๑๓ กลา วไวต อนหนึง่ วา
ลูกคาวาณชิ ทกุ นิเวศน มาแตตางประเทศเขตขัณฑ
สาํ เภาจอดทอดทา เรยี งรัน สลุบแขกกําปน วลิ นั ดา
จนี จามอะแจแซซ อ ง คับค่งั ทงั้ สบิ สองภาษา
แสนสนกุ สุขเกษมเปรมปรา ถวนหนา ประชาชนมนตรี
บางฝก สอนคนราํ ทําบทบาท พิณพาทยระนาดฆององึ มี่
พวกขนุ นางตา งหดั มโหรี สาวสาวเสียงดมี หี ลายคน

๑๑ วิษณุ เครืองาม, ๒๕๕๙. ชีวิตของประเทศ เลม ๑. สาํ นกั พมิ พม ตชิ น. หนา ๕๕.
๑๒ มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตรและการเมือง, ไมระบุป. ประมวลกฎหมาย รัชกาลที่ ๑ จุลศักราช ๑๑๖๖ พิมพตามฉะบับหลวง

ตรา ๓ ดวง เลม ๓ พระราชกาํ หนดใหม (ขอ ท่ี ๔๒) หา มเลน พนันชนไกชนนกกดั ปลา. หนา ๔๕๑. สืบคน จาก: https://goo.gl/
a3m4WX เมื่อวนั ที่ ๓๐ กรกฎาคม ๒๕๖๑.
๑๓ ไมระบุผูแตง, ๒๕๖๑. บทละครเรื่อง อิเหนา เลมที่ ๑-หองสมุดวชิรญาณ. สืบคนจาก: https://goo.gl/P8JiAE เม่ือวันที่ ๓๐
กรกฎาคม ๒๕๖๑.

ปลากดั ไทย ๑๕ สต วนา้ํ ประจําชาติ

บา งลงทา โกนจกุ สนกุ สนาน มงี านการกึกกองทุกแหงหน
บา งตง้ั บอนปลากัดนัดไกช น ทรหดอดทนเปนเดิมพนั
บางเลนว่ิงววั คนโคระแทะ ชนแพะแกะกระบือคขู นั
บา งเลนวาวคุลาควาพนัน ปากเปา สั้นโหฉ าววิง่ ราวมา
ราตรมี หี นงั ประชันเชดิ ฉลฉุ ลกั ลายเลิศเลขา
บางเลนเพลงครงึ่ ทอนกลอนสักวา ทัง้ สุดใจไกป า สารพันฯ
จากบทประพนั ธน ี้ บง บอกถงึ บอ นปลากดั ไดร บั ความนยิ มในฐานะการละเลน พน้ื บา นของผชู ายไทยในสมยั กอ น
โดยนํามาเลี้ยง ฝกใหตอสูเพ่ือกัดกัน และมีการพนันขันตอตามมาอีกดวย บทละครดังกลาวแสดงใหเห็นวา ปลากัด
มปี ระวัตศิ าสตรค วบคูก บั วัฒนธรรมในอดตี มายาวนาน ดังจะเหน็ ไดจากเม่อื มเี ทศกาลงานฉลองตามประเพณี มผี มู า
รวมงานจากหลายชาติ สื่อสารดว ยภาษาตางๆ ถงึ ๑๒ ภาษา

สมยั รชั กาลที่ ๓
พ.ศ. ๒๓๘๓ พระบาทสมเดจ็ พระนง่ั เกลาเจา อยูห วั (รชั กาลท่ี ๓) ไดม อบปลากดั ของพระองคใ หกบั ชายไทย

คนหน่ึง และชายคนดังกลาวไดนําปลากัดไปใหเพื่อนท่ีเปนแพทยชาวเดนมารกช่ือ นายแพทยทีโอดอร เอดเวิรด
แคนเทอร (๑๘๐๙-๑๘๖๐) เปน นกั สตั ววทิ ยาและนกั พฤกษศาสตร ทาํ งานอยทู สี่ ถาบันบริการทางการแพทยเบงกอล
ในประเทศอนิ เดยี และในป พ.ศ. ๒๓๙๒ ไดต พี มิ พเ อกสารเผยแพรเ กยี่ วกบั ปลากดั ชนดิ ดงั กลา ว และตง้ั ชอ่ื วทิ ยาศาสตร
วา Macropodus pugnax ซง่ึ เกิดความผิดพลาดขึ้นเน่อื งจากความสบั สนระหวางชนดิ ของปลาที่มีการคน พบ๑๔

จนกระทงั่ ป พ.ศ. ๒๔๕๒ นายชาลส เทต รกี ัน นักมีนวิทยาชาวองั กฤษ ไดท าํ การตรวจสอบอีกครัง้ และไดต งั้
ช่ือวิทยาศาสตรวา Betta splendens ซ่ึงคําวา Betta มาจากคําวา “Bettah” มาจากตํานานทางประวัติศาสตร
หมายถึง ชนชาติของผูท่ีเปนนักรบ สวนคําวา Splendens มาจากคําวา “Splendid” มีความหมายตรงกับคําวา
“Beautiful” ดังนน้ั คาํ วา “Betta splendens” หมายถึง “นักรบผสู งางาม”

ทั้งนี้ ยังแสดงใหเ หน็ วา ปลากดั ใชเปนของขวญั และตวั แทนที่ระลกึ จากประเทศไทย

สมยั รัชกาลที่ ๔
บนั ทกึ ของสังฆราชปล เลอกัวซ๑ ๕ ในสมัยรชั กาลท่ี ๔ กลา วไววา
“พวกเด็กๆ มกี ารเลนหลายอยา ง โดยเฉพาะปลาเล็กๆ สองชนิดทกี่ ลาหาญมาก ซ่งึ มันเขาจโู จมกนั สนกุ นัก”
ดังน้นั ยอมเปน ทีแ่ นชดั วาปลากดั คือปลาทีน่ ยิ มเล้ยี งกันอยางแพรหลายในสงั คมไทยในสมัยนน้ั
ประชุมพงศาวดารภาคท่ี ๑๗ เร่ืองตํานานการเลิกบอนเบี้ยและเลิกหวย กรุงสยาม พระเจาบรมวงศเธอ

กรมพระดาํ รงราชานภุ าพ ทรงนพิ นธค วามวา รชั กาลท่ี ๔ ตง้ั อากรการพนนั เพม่ิ เขา ในอากรบอ นเบยี้ อกี อยา ง ๑ บญั ญตั ิ
วา ถาใครจะเลน พนันเอาทรพั ยสินกันในการเลน เหลานี้ คือ ไพจนี ๑ ไพไ ทย ๑ ไพแ ปดเกา ๑ ไพช างงา ๑ ตอ แตม ๑
พุงเรอื ๑ หมากรกุ ๑ สะแก ๑ สะกา ๑ ดวด ๑ วิง่ ววั คน ๑ ว่ิงววั ระแทะ ๑ วิง่ มาฤๅว่ิงววั ควาย ๑ แขง เรือ ๑ ชนไก ๑
ชนนก ๑ กดั ปลา ๑ มกี ารกลา วถงึ การกดั ปลาดว ย๑๖

๑๔ ไมระบุผูแตง, ๒๕๖๑. Siamese Fighting Fish. สืบคนจาก: http://www.microscopy-uk.org.uk/mag/artnov11macro/
daj_website/fish2.html เม่อื วนั ที่ ๑๕ ตุลาคม ๒๕๖๑.

๑๕ ปาลเลกวั ซ มงเซเญอร, ๒๕๔๙. เลา เรอ่ื งกรงุ สยาม. แปลโดย สนั ต ท. โกมลบุตร. สาํ นกั พมิ พศ รปี ญ ญา. หนา ๑๖๑.
๑๖ ไมร ะบผุ แู ตง , ๒๔๖๕. ประชมุ พงศาวดารภาคที่ ๑๗ เรอ่ื งตาํ นานการเลกิ บอ นเบย้ี และเลกิ หวย พระนพิ นธส มเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ

กรมพระยาดํารงราชานภุ าพ (ฉบับทรงแกไขใหม) . สืบคนจาก: https://www.priceza.com/productdata?id=41977376 เมื่อ
วันท่ี ๑๐ พฤศจิกายน ๒๕๕๙.

ปลากัดไทย ๑๖ สต วน า้ํ ประจาํ ชาติ

สมัยรชั กาลท่ี ๕
หนังสือบันทึกของท่ีปรึกษาราชการแผนดินสมัยรัชกาลท่ี ๕

เม่ือป ค.ศ. ๑๙๐๘ (พ.ศ. ๒๔๕๑) ช่ือ Twentieth Century
Impressions of Siam๑๗ กลาวไวใ นหนา ๒๓๗ วา

The “pla kat,” or fighting fish of Siam, are a species ภาพท่ี ๘ บันทกึ ของทีป่ รึกษาราชการ
of stickleback, the male members of which family are แผ‹นดนิ สมัยรัชกาลท่ี ๕
endowed with extraordinary pugnacity. When in repose ในหนังสือ Twentieth Century
they are but dingy-looking creatures, but upon becoming Impressions of Siam
enraged they display a marvelous range of iridescent
colouring which shifts about in kaleidoscope fashion. They
are fed with the larvae of mosquitoes, for the sale of which
there are regular shops in the Sampeng district of Bangkok.
Large sums are wagered on the fighting powers of the finny
warriors, and in many cases their owners refuse to sell
them for hundreds of ticals. (ภาพที่ ๘)

“คนไทยนิยมเล้ียงปลากัดเพื่อใชพนันขันตอกันอยาง
แพรห ลาย มแี หลง จาํ หนา ยใหญท ยี่ า นสาํ เพง็ และบางตวั นน้ั แมด ว ย
เงินหลายรอ ยบาทกย็ งั ซ้อื ไมไ ด”

คนในปจจุบันพึงตระหนักไดวา ดวยเงินเดือนของขาราชการ
ระดบั เสมยี นมคี วามรใู นยคุ นน้ั กย็ งั เพยี งแคเ ดอื นละ ๒๐ บาท แตร าคา
ปลากัดตัวสําคัญๆ เพียงตัวเดียว กลับมีราคาเทากับเงินเดือนของ
ขาราชการที่ตองใชเ วลาทาํ งานนานหลายป กวา จะซ้อื ปลากัดได

ดงั น้ัน แมใ นสมยั รัชกาลท่ี ๕ ปลากดั ก็นา จะไดช ่อื วา เปน ปลา
นา้ํ จดื ของไทยทเ่ี ปน สตั วเ ลย้ี ง ซง่ึ มรี าคาสงู ทส่ี ดุ จนถงึ ปจ จบุ นั ปลากดั
บางตวั กม็ รี าคาสงู หลายหมน่ื บาทเชน กนั

ภาพวาดคนไทยเลน พนนั กดั ปลา พ.ศ. ๒๔๔๑ สมยั รชั กาลที่ ๕ ภาพที่ ๙ ภาพวาดการเล‹นพนนั กัดปลา
จากหนงั สือ The Kingdom of the Yellow Robe โดย Ernest
Young & E. A. Norbury๑๘ (ภาพที่ ๙)

๑๗ Arnold, W. and Breakspear, O.T. 1908. Twentieth Century Impressions of Siam: Its History, People, Commerce,
Industries, and Resources. London: Lloyd’s Greater Britain Publishing Company, Ltd.

๑๘ Young, E. 1898. The Kingdom of the Yellow Robe: Being Sketches of the Domestic and Religious Rites and
Ceremonies of the Siamese. Westminster: A. Constable & Co. p. 151.

ปลากัดไทย ๑๗ สต วนํ้าประจําชาติ
สมัยรชั กาลที่ ๗

ภาพคนไทยเพาะเล้ียงปลากัดในจังหวัดจันทบุรี พ.ศ. ๒๔๗๙ ถายโดย ดร. โรเบิรต ลาริมอร เพนเดิล
ศาสตราจารยด า นปฐพีวทิ ยา ชาวอเมรกิ ัน มหาวิทยาลัยจอนสฮ อปกินส ขณะทําวิจยั ในประเทศไทย แสดงใหเ หน็ วา
แมใ นพนื้ ทจี่ ังหวดั ชายแดนในสมยั น้ัน ก็มกี ารเลี้ยงปลากดั ในหมคู นไทยทว่ั ไป (ภาพท่ี ๑๐)

จะเหน็ ไดว า ปลากดั มคี วามสมั พนั ธก บั ประวตั ศิ าสตรไ ทยอยา งตอ เนอื่ ง โดยมกี ารบนั ทกึ ไวต งั้ แตส มยั กรงุ ธนบรุ ี
และสมยั กรุงรัตนโกสินทร ดังน้ี รชั กาลท่ี ๑ การออกกฎหมายตราสามดวงกาํ หนดโทษผเู ลน พนันปลากัด รัชกาลท่ี ๒
มบี ทละครเรอื่ งอเิ หนาทอ่ี า งถงึ วฒั นธรรมบอ นปลากดั ในงานมหรสพสมโภช รชั กาลท่ี ๓ มกี ารมอบปลากดั ของพระองค
ใหเ ปนของขวญั และเปนตัวแทนประเทศ สว นรัชกาลที่ ๔, ๕ และ ๗ จะเหน็ วา มกี ารเลยี้ งปลากัดกันอยา งแพรห ลาย
และมีอิทธิพลกับวฒั นธรรม วถิ ีชวี ติ และภมู ิปญญาคนไทยอยา งตอ เนอ่ื ง

ภาพที่ ๑๐ ภาพถ‹ายอ‹างเพาะเลี้ยงปลากัด

๑๙ Pendleton, R. L., ๑๙๓๕-๑๙๓๗. ภาพเกา เลาเมืองจนั ทบุรเี มือ่ ครั้งอดีต ระหวางป ๑๙๓๕-๑๙๓๗: อดตี จนั ท ภาพเกาเลา เมือง
จนั ทบุรีในอดีต. ภาพถา ยขาว-ดาํ .

ปลากัดไทย ๑๘ สต วน้าํ ประจาํ ชาติ

มิติท่ี ๒

มติ ดิ าŒ นความเปนš เจาŒ ของ และความมเี อกลกั ษณเ ฉพาะตวั

๒.๑ อนุกรมวธิ าน

ปลากัดที่นําเสนอเพ่ือประกาศเปนสัตวนํ้าประจําชาติ คือ ปลากัดท่ีมีชื่อวิทยาศาสตรวา Betta splendens
Regan, 1910 ช่ือสามญั : Siamese Fighting Fish, Siamese Betta อยูในวงศ Osphronemidae มฟี นบนกระดกู
เพดานปาก เสนขางตัวไมส มบูรณห รือไมมคี รีบหลังมีกานครบี ไมเ กนิ ๑๐ กาน ลําตวั แบนขาง ครบี ทองเล็กหรอื เปน
เสนยาวเรียว มีอวยั วะชว ยหายใจในชอ งเหงอื ก ลกั ษณะเปน ปลาขนาดเลก็ ลาํ ตวั ปอ มแบน เกล็ดสากเปน แบบทีนอยด
ปกคลุมจนถึงหัว ริมฝปากหนา ตาโต มีสีสันสวยงาม ตัวผูมีขนาดใหญและสีสดสวยกวาตัวเมีย ครีบอกคูแรกเปน
เสน ยาวใชส มั ผสั ตวั เมยี ปลาตวั ผมู สี นี าํ้ ตาลเหลอื บแดงและนาํ้ เงนิ หรอื เขยี ว ครบี สแี ดงและมแี ถบสเี หลอื งประ ในขณะท่ี
ปลาตัวเมียสีจะซีดออนและมีขนาดลําตัวท่ีเล็กกวามากจนเห็นไดชัด อวัยวะชวยในการหายใจอยูในเหงือก เรียกวา
อวยั วะเขาวงกต (Labyrinth organ) ทาํ ใหสามารถฮุบอากาศจากบนผวิ นํ้าไดโดยตรง โดยไมต อ งผานเหงือกเหมือน
ปลาท่ัวไป สามารถอยูในน้ําท่ีมีปริมาณออกซิเจนตํ่าได ตัวผูจะใชนํ้าลายผสมกับอากาศเรียกวา “หวอด” กอติดกัน
เปน กลมุ กอ นเพอ่ื วางไขแ ละตวั ผเู ปน ผดู แู ลรกั ษาไขแ ละตวั ออ น เปน ปลาทม่ี นี สิ ยั นกั สแู ละรกั ถนิ่ ฐานหวงแหนอาณาเขต
แตอ อ นโยนกบั ลกู นอ ย มปี ระวัติความเปน มาอยูคกู บั สังคมไทยมาชานาน (ภาพท่ี ๑๑)

ภาพท่ี ๑๑ ปลากดั สายพนั ธดุ ้งั เดิม (Betta splendens)

ทมี่ า: Facebook Bright Patchara

ปลากัดไทย ๑๙ สต วน ํ้าประจําชาติ

๒.๒ การคŒนพบและการแพรก‹ ระจายในประเทศไทย (สยาม)

การศึกษาครง้ั น้ีจะเปนศึกษาดานอนุกรมวธิ านเพื่อหาหลักฐานทีม่ ีการคนพบครง้ั แรก และมกี ารกระจายอยูใ น
ประเทศไทย (สยาม) ตั้งแตป ค.ศ. ๑๙๑๐ (พ.ศ. ๒๔๕๓) กวา ๑๐๙ ป นายชาลส เทต รีกนั นกั มีนวทิ ยา ชาวอังกฤษ
ทีม่ ชี ื่อเสียงจากพิพธิ ภณั ฑประวตั ิศาสตรธ รรมชาต๒ิ ๐ รายงานวา ไดจ าํ แนกสปช สี ห รอื ชนิดพันธปุ ลากัดจากเอกลกั ษณ
อันโดดเดนแตกตางจากปลาชนิดอ่ืนในโลก และใหประเทศไทยเปนแหลงอางอิงมาตรฐานหลักของปลากัด
(B. splendens) “Bangkok, the Menam River” เปนหลักฐานท่ีสําคัญแสดงใหเห็นวามีการคนพบครั้งแรก
ในประเทศไทย (ตารางที่ ๑)

ตารางที่ ๑ ชนดิ พนั ธปุ ลากัดท่ีคŒนพบประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซยี และ สยาม (ไทย)

ชือ่ วทิ ยาศาสตร ช่อื สามัญ แหลง‹ ทพี่ บ ภาพปลา
Betta pugnax Cantor, 1849 Penang Betta
ปน ัง
มาเลเซีย

Betta trifasciata Bleeker, 1850 Spotted Betta Central Java
อินโดนีเซีย

Betta anabatoides Bleeker, 1851 Giant Betta บอรเนียว
มาเลเซยี

Betta bellica Sauvage, 1884 Slender Betta เปรกั
มาเลเซีย

Betta rubra Perugia, 1893 Toba Betta Lake Toba
สุมาตรา อนิ โดนเี ซีย

Betta unimaculata Popta, 1905 One-spot Betta บอรเ นยี ว
มาเลเซีย

Betta akarensis Regan, 1910 Akar Betta ซาราวกั
มาเลเซยี

Betta macrostoma Regan, 1910 Brunei Betta ซาราวกั
มาเลเซยี

Betta fusca Regan, 1910 Dusky Betta สมุ าตรา
อินโดนีเซีย

Betta taeniata Regan, 1910 Borneo Betta River Senah
ซาราวกั มาเลเซยี

Betta splendens Regan, 1910 Siamese Fighting สยาม๒๑
Fish (ไทย)

๒๐ Regan, C. T., 1910. The Asiatic fishes of the family Anabantidae. Proceedings of the Zoological Society of London,
1909, Vol. 2, 767-787.

๒๑ อางอิงจากการเก็บตัวอยางตนแบบเพื่อใชในการจําแนกชนิดปลากัดที่ไดรวบรวมครั้งแรกมาจากลุมแมน้ําเจาพระยา กรุงเทพฯ
ประเทศไทย

ปลากดั ไทย ๒๐ สตวนํา้ ประจาํ ชาติ
จะเห็นไดวาในชวงระยะเวลาดังกลาว ค.ศ. ๑๘๔๙-๑๙๑๐ มีการศึกษาชนิดพันธุปลากัดสายพันธุตางๆ
ท่ีคน พบมที ้ังท่พี บทมี่ าเลเซยี อนิ โดนีเซยี และไทย แตป รากฏวา ปลากัด (B. splendens) เปน ชนดิ พนั ธเุ ดียวทีพ่ บใน
ประเทศสยาม (ประเทศไทย)
นอกจากนย้ี งั มรี ายงานตา งๆ อกี หลายฉบบั ทยี่ นื ยนั วา ปลากดั (B. splendens) เปน ปลากดั ทพี่ บในประเทศไทย
เทานนั้ ไดแ ก
๑. ดร.ฮวิ แมคคอรม ิค สมิท อธบิ ดคี นแรกของกรมประมง๒๒ รายงานวา ปลากัด (B. splendens) เปนปลากดั
ทพ่ี บทวั่ ไปในประเทศสยาม๒๓ บนั ทกึ ไวใ นวารสาร Copeia หวั ขอ เรอ่ื ง The Fighting-Fish of Siam เมอ่ื ป ค.ศ. ๑๙๒๗
(พ.ศ. ๒๔๗๐)
๒. Alfred (1966)๒๔ รายงานใน The Fresh-water Fishes of Singapore ปลากดั (B. splendens) ทพี่ บใน
มาเลเซียนําเขา ไปจากไทยเปนจาํ นวนมากเพอ่ื ความสวยงามและการกดั ปลา
๓. Rainboth (1996)๒๕ รายงานใน Fishes of the Cambodian Mekong ปลากดั (B. splendens) พบทลี่ มุ
น้ํา บริเวณที่มีน้ําทวมถึง ภาคกลางของประเทศไทยและแมน้ําโขงตอนลาง และมีการเพาะขยายพันธุท่ีประเทศไทย
เปน จาํ นวนมากแตไ มไ ดมกี ารกลา วถึงวา พบท่ปี ระเทศกมั พูชา
๔. Vidthayanon (2011)๒๖ เม่ือป พ.ศ. ๒๕๕๔ ดร.ชวลิต วทิ ยานนท ไดร ายงานใน The IUCN Red List of
Threatened Species ปลากดั เปน ปลาประจําทอ งถิน่ ของไทยซ่ึงควรอนรุ กั ษ
๕. Linke (2013)๒๗ รายงานใน Labyrinth Fish World กลมุ ปลาท่ีมีอวยั วะชวยหายใจพเิ ศษทําใหสามารถใช
ออกซเิ จนจากอากาศไดโ ดยตรง และสามารถอยไู ดใ นแหลง นา้ํ ทม่ี ปี รมิ าณออกซเิ จนตา่ํ ได เชน ปลากดั กรมิ กระดี่ แรด
ฯลฯ จากการท่มี กี ารสาํ รวจอยางสมํ่าเสมอ การแพรกระจายในธรรมชาติของปลากัด (B. splendens) สมมุติฐานวา
นา จะพบในประเทศอื่นๆ เชน กัมพชู า เวียดนาม พมา สดุ ทา ยยืนยันวาไมพ บปลากดั ในประเทศเหลาน้ันเลย พบแตใ น
ประเทศไทย มีการแพรกระจายทางทิศตะวันตกถึงภูเขาติดตอกับชายแดนพมา สวนภาคอีสานก็ส้ินสุดท่ีปากชอง
นครราชสีมา

๒๒ Smith, H.M. 1927. The Fighting-Fish of Siam. Copeia. 159: 169-172.
๒๓ Smith, H. M. 1945. The Fresh-water Fishes of Siam, or Thailand. Bulletin of the United States National Museum,

Smithsonian Institute, No. 188, Washington, DC, USA.
๒๔ Alfred, E.R. 1966. The Fresh-Water Fishes of Singapore. Zoologische Verhandelingen, Leiden. 78: 1-68.
๒๕ Rainboth, W.J. 1996. FAO species identification field guide for fishery purposes. Fishes of the Cambodian Mekong,

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome.
๒๖ Vidthayanon, C. 2011. Betta splendens. The IUCN Red List of Threatened Species. Available online at: http://

www.iucnredlist.org/details/180889/0 Download on: August 17, 2018.
๒๗ Linke, H. 2013. Labyrinth Fish World. Schwarzenbach am Wald, Germany. 577 p.

ปลากัดไทย ๒๑ สต วนํ้าประจําชาติ

๒.๓ ปลากดั ที่มคี วามเปนš เอกลักษณโดดเด‹นกว‹าปลาชนิดอ่นื ๆ

ปลากัดมีลักษณะโดดเดน มคี วามสวยงามกวา ปลานํ้าจดื ชนดิ อ่ืนๆ ปลาน้าํ จืดท่ีพบในประเทศไทยมี ๘๖๓ ชนิด
มปี ลาหลายชนดิ ทม่ี ชี อ่ื สามญั ขนึ้ ตน ดว ยคาํ วา Siamese ไดแ ก ปลากระโห ปลาแปน แกว ปลาสรอ ยขาว ปลาเลบ็ มอื นาง
ปลาสงั กะวาด ปลาหวเี กศ ปลาเสือตอลายใหญ ปลาคา งคาวตดิ หินดอยอินทนนท และปลาหมอแคระขเ้ี ซา เปนตน
แตท ง้ั หมดไมม คี วามโดดเดน ไมส ามารถพฒั นาใหม สี สี นั สวยงามได และไมม เี อกลกั ษณเ ฉพาะ ในขณะทปี่ ลากดั มคี วาม
สวยงามและมีแนวทางการพฒั นาท่ีชดั เจน ย่งั ยนื และสูค วามอยดู มี สี ขุ ของคนไทย (ภาพท่ี ๑๒)

ปลากระโหŒ ปลาแปน‡ แกวŒ ปลาสรอŒ ยขาว

Catlocarpio siamensis Parambassis siamensi Henicorhynchus siamensis
Siamese giant carp Siamese glasscarp Siamese mud carp

ปลาเลบ็ มอื นาง ปลาสังกะวาด ปลาหวีเกศ

Crossocheilus siamensis Pangasius macronema Platytropius siamensis
Siamese algae eater Siamese pangasius Siamese schilbeid catfish

ปลาเสอื ตอลายใหญ‹ ปลาคาŒ งคาวตดิ หินดอยอินทนนท ปลาหมอแคระขเ้ี ซา

Datnioides pulcher Oreoglanis siamensis Badis siamensis
Siamese tiger fish Siamese freshwater batfish Siamese badis

ภาพท่ี ๑๒ ปลานา้ํ จดื ที่มชี อ่ื สามญั ขนึ้ ตนŒ ดŒวย Siamese

ปลากดั ไทย ๒๒ สตวน้าํ ประจําชาติ

๒.๔ ปลากดั มคี วามเปนš เอกลกั ษณโดดเดน‹ ดŒานพฤติกรรมการต‹อสูŒ

เม่ือเปรียบเทยี บกบั คาํ วา Siamese Fighting Fish ส่อื ใหเ หน็ วาปลากัดเปนปลาท่ีมีขนาดเลก็ มรี ูปรางลกั ษณะ
งดงาม สีสันจดั จาน หวงแหนอาณาเขต เขา สกู ับผรู กุ รานอยางกลาหาญ สไู มถอย สูจนตัวตาย ไมยอมใหใครรุกราน
ลกั ษณะดงั กลา วนมี้ อี ยเู ฉพาะในปลากดั ซง่ึ นบั เปน สตั วน าํ้ เพยี งชนดิ เดยี วของไทยทม่ี ลี กั ษณะดงั กลา วอยา งโดดเดน เปน
เอกลกั ษณ สอดคลอ งกบั ลกั ษณะของคนไทยทรี่ กั และหวงแหนชาตบิ า นเมอื ง ปกปอ งแผน ดนิ จากขา ศกึ ศตั รู สรู บอยา ง
กลา หาญ ไมยอมใหใครรกุ รานเชนเดียวกัน

แมปลากัดจะมีลักษณะดุดัน เห้ียมหาญตอศัตรู แตในยามสงบนั้นปลากัดกลับมีพฤติกรรมตรงกันขาม คือ
มีความออนโยน รักสงบ ดูแลถ่ินฐาน (หวอด) เล้ียงลูกนอยดวยความนุมนวลอยางไมเหน็ดเหนื่อย ซึ่งลักษณะน้ีก็
สอดคลองกับอุปนิสัยของคนไทยในยามสงบทมี่ คี วามนุมนวลออ นหวาน ดูแลบา นเรอื นและครอบครัวเปน อยา งดี

ไทยนี้รักสงบ แต‹ถงึ รบไมข‹ ลาด
เอกราชจะไมใ‹ หŒใครข‹มขี่
สละเลอื ดทุกหยาดเปšนชาตพิ ลี

คนไทยและปลากัดจึงมีลักษณะอันเปนเอกลักษณเฉกเชนเดียวกัน ดังสวนหน่ึงของเนื้อรองเพลงชาติที่ยกมา
ขางตน

คนไทยมศี กั ด์ศิ รี
ปลากดั ก็มศี กั ดิศ์ รี

ปลากดั ไทย ๒๓ สตวนาํ้ ประจาํ ชาติ

๒.๕ ปลากัดสามารถเลี้ยงไดทŒ ว่ั โลก

ปลากัดสะดวกในการลําเลียงไปในท่ีตางๆ ไดจึงเปนที่นิยมกันท่ัวโลก มีอวัยวะชวยในการหายใจอยูในเหงือก
เรียกวา labyrinth organ ทําใหสามารถฮุบอากาศจากบนผิวนํ้าไดโดยตรง ทําใหเล้ียงงาย ไมตองใชอุปกรณ
เพ่ิมอากาศ

ขอ มลู จากดา นตรวจสตั วน า้ํ ทา อากาศยานสวุ รรณภมู ิ รายงานวา มกี ารสง ออกปลากดั ไปยงั ประเทศตา งๆ จาํ นวน
๙๕ ประเทศ ดงั นี้

เกาหลใี ต เคนยา เซเนกัล เซอรเบีย เดนมารก
เตริ กเมนิสถาน เนเธอรแลนด เนปาล เบลเยยี ม เปรู
เม็กซโิ ก เยอรมนี เรอูวน ียง เลบานอน เวียดนาม
เอสโตเนยี แคนาดา แควนเรอูวน ียง แซมเบีย แทนซาเนยี
แอฟรกิ า แอฟรกิ าใต แอลจีเรยี โครเอเชีย โปแลนด
โปรตเุ กส โมร็อกโก โรมาเนยี โอมาน ไซปรัส
ไตห วนั ไนจีเรีย ไอซแลนด กรซี กวม
กัมพูชา กาตาร กานา คเู วต จอรเจยี
จอรแ ดน จนี ซาอุดอี าระเบยี ซิมบับเว ญ่ปี นุ
ตรินแิ ดดและโตเบโก ตุรกี ตนู ิเซยี นอรเวย นามิเบยี
นิวแคลิโดเนยี นวิ ซแี ลนด บราซิล บรไู นดารุสซาลาม บงั กลาเทศ
บลั แกเรยี บาหเรน ปากีสถาน ฝร่งั เศส พมา
ฟน แลนด ฟลปิ ปน ส มอลตา มลั ดีฟส มาเลเซีย
มาซโิ ดเนีย ยูเครน ยกู ันดา รสั เซยี ลาว
ศรลี ังกา สเปน สโลวีเนยี สมาพนั ธรฐั สวิส สวเี ดน
สหรัฐอเมรกิ า สหรฐั อาหรบั เอมิเรตส สหราชอาณาจักร สาธารณรัฐเช็ก สาธารณรัฐฮงั การี
สงิ คโปร ออสเตรเลีย อฟั กานิสถาน อาเซอรไบจาน อารเ จนตนิ า
อารเ มเนยี อติ าลี อนิ เดยี อินโดนเี ซีย อริ กั
อิสราเอล อหิ รา น อยี ปิ ต อุซเบกิสถาน ฮองกง

ปลากัดไทย ๒๔ สตวน้าํ ประจาํ ชาติ

มิติท่ี ๓

ดŒานประโยชนใชŒสอย

๓.๑ ปลากดั สราŒ งอาชีพที่ม่ันคงใหกŒ ับชมุ ชน

ปจจุบันความนิยมของปลากัดประเภทกัดเกงน้ันลดลงมาก ในขณะที่ปลากัดจะไดรับความสนใจในดานการ
พัฒนาสายพันธุเนนที่ความสวยงามอยางแพรหลายไปท่ัวโลก ทําใหมีการเพาะเล้ียงปลาสวยงามท่ัวประเทศ มีการ
ขึ้นทะเบียนเกษตรกรกับกรมประมง จํานวน ๑,๕๐๐ ราย เกษตรกรที่เพาะเล้ียงปลากัดมีการกระจายท่ัวพ้ืนที่ของ
ประเทศไทยจํานวนกวา ๕,๐๐๐ ราย แหลงเพาะเล้ียงใหญที่สุดอยูท่ีจังหวัดนครปฐม (ภาพที่ ๑๓) และมีผูท่ีเลี้ยง
รายยอ ย ผชู น่ื ชอบการเลี้ยงปลากดั มากกวา ๑๐๐,๐๐๐ ราย

ขนั เพาะปลากัด ปด ภาชนะเพื่อป‡องกันการรบกวน บ‹ออนุบาลลูกปลากดั

คดั เลือกปลา ฟารมเล้ียงปลากัด บรรจเุ พื่อสง‹ ตอ‹ ใหŒ
ก‹อนส‹งขาย ลูกคาŒ
ภาพที่ ๑๓ ฟารมเพาะเล้ยี งปลากดั

ปลากัดไทย ๒๕ สต วน ํ้าประจําชาติ

๓.๒ ปกลาราสกรัดาŒ มงนคี ววัตามกโรดรดมเดด‹นŒานในกดาราŒ นเพพาันะพธนัุศธาสุ ตร

ในอดีตน้ันชาวไทยเลี้ยงปลากัดไวเพ่ือเลนพนันกัดปลา แต ภาพที่ ๑๔ ลักษณะสัณฐานวทิ ยาที่มี
ปจ จบุ นั ทงั้ ชาวไทยและตา งชาตลิ ว นนยิ มเลย้ี งปลากดั เปน ปลาสวยงาม การเปล่ยี นแปลงไปในปลากัด
จากปลากัดครีบสัน้ ส‹ูปลากัดครบี ยาว
ในแงพ นั ธกุ รรมนน้ั ปลากดั สวยงามทกุ ลกั ษณะในโลกนลี้ ว นมี (กัดจนี )
ท่ีมาจากชนิดพันธเุ ดยี วกบั ปลากัด (B. splendens) ของไทย สกู าร
พัฒนาสายพันธุรูปแบบตางๆ๒๘ เพียงแตเมื่อมีการผสมคัดพันธุที่
ถูกตอง ลักษณะที่สวยงามหลากหลายของปลากัดซึ่งเปนลักษณะ
พันธุกรรมที่ซอนอยูในปลากัดตามธรรมชาติของไทยแตเดิม ก็จะ
ปรากฏออกมาอยา งสวยงาม กลายเปน ความหลากหลายลกั ษณะของ
ปลากัดในทายทสี่ ุด

การทดลองของ ดร.ยนี ส ลคู สั อธบิ ายวา เมอ่ื นาํ ปลากดั ครบี สน้ั
จากธรรมชาติมาเพาะเล้ียงในฟารม ปลากัดจะเปนปลากัดครีบยาว
(กัดจีน) เปนไปตามทฤษฎีท่ีเรียกวาการปรับตัวของสัตวเลี้ยง
(Domestication) เปน กระบวนการทส่ี ภาพแวดลอ มในการเพาะเลย้ี ง
แนวทางปฏิบัติในโรงเพาะฟก และการคัดเลือกโดยมนุษย ทําใหส ตั ว
ประชากรใดๆ เกิดการเปล่ยี นแปลงทางพนั ธกุ รรม (genotype) และ
ในท่ีสุดก็ทําใหลักษณะปรากฏ (phenotype) เปลี่ยนแปลงไป
(ภาพท่ี ๑๔)

ปลากดั จนี ๒๙ คอื ปลากดั แทๆ ไมไ ดม คี วามขอ งเกย่ี วใดๆ ในเชงิ การกระจายพนั ธหุ รอื เพาะพนั ธจุ ากประเทศจนี
เพียงแตปลากัดสายพันธุนี้ถูกพัฒนาสายพันธุจนมีหางเปนวงสวยงามเปรียบเสมือนพูกันจีน หรือบางก็วามีลักษณะ
หางยาวพลว้ิ ไหวเหมือนชุดของอุปรากรจนี (งิว้ ) คนไทยจงึ นยิ มเรียกวา ปลากัดจีน

ประเทศจนี มีลักษณะภูมปิ ระเทศเปน เทือกเขาสูง ท่รี าบสงู และทะเลทราย มที ่รี าบลุมแมน ํ้านอยมาก อีกท้งั
ยังมีภูมิอากาศหนาวจัดแทบท้ังป แหลงน้ําธรรมชาติเย็นจัดหรือเปนน้ําแข็งนานปละ ๙ เดือน ดังนั้นปลากัดจึงไมใช
ปลาตามธรรมชาตขิ องจีน เมืองจนี ไมมีปลากดั แตคนจนี รจู ักปลากัด ทราบกันดีวา เปนปลาของไทย และเรียกปลากดั
วา ᲍㔫᭫剐 หรือ ⋄೑᭫剐 อา นวา เซี้ยนหลวั โตว หยู หรอื ไทก๋วั โตว หยู แปลวา ปลานกั สูแหง สยาม๓๐ ปลากดั
มีขายในรานปลาสวยงาม ซูเปอรมารเกต และรานคาออนไลน จัดสงท่ัวประเทศจีนทางไปรษณีย รานคาแหงหนึ่ง
บนเถาเปาเพยี งรา นเดยี ว สามารถขายปลากดั ไดน ับหม่ืนตวั ราคาตั้งแตต ัวละหาสบิ บาทจนถงึ พันกวาบาท

๒๘ Lucas, G. A. 1968. A study of variation in the Siamese Fighting Fish, Betta splendens, with emphasis on color
mutants and the problem of sex determination. Dissertation Abstracts International, 29(9-B), 3210.

๒๙ นพนนั ท อรณุ วงศ ณ อยธุ ยา, ๒๕๖๑. ปลากดั จนี : ปลากดั ไทยแทท ม่ี ชี อื่ เปน จนี . ผจู ดั การออนไลน. สบื คน จาก: https://mgronline.
com/daily/detail/9610000071389?fbclid=IwAR1urJ9IpXqz0Mg_oLV5adxsgAHGIk44xZdjG50zSbCSMcVP_6f5RrWF
OII เมอ่ื วันท่ี ๑๕ ตุลาคม ๒๕๖๑.

๓๐ Facebook Noppanan Arunvongse Na Ayudhaya

ปลากดั ไทย ๒๖ สตวนํ้าประจําชาติ

ปลากัดมาเลย ปลากัดอินโด คือ ปลากัดซ่ึงแพรจากภาคใตเขาสูประเทศมาเลเซียและประเทศอินโดนีเซีย
การเรียกช่ือปลากัดท่ีแตกตางกันนี้ก็เพ่ือผลประโยชนทางการคา ดังนั้น ปลากัดหมอ ปลากัดจีน ปลากัดมาเลย
ปลากัดอินโด ปลากัดหางพระจันทรครึ่งซีกหรือฮาลฟมูน ปลากัดหางมงกุฎหรือคราวนเทล ปลากัดเดลตา ปลากัด
ซูเปอรเดลตา ปลากดั สองหาง ปลากดั ลายหนิ ออ น ปลากดั ลายผเี ส้อื และปลากัดยกั ษ

ดังนนั้ ปลากดั ที่เราเห็นวา มรี ปู แบบและสีสนั ใหมๆ ปรากฏออกมาอยเู สมอ ทั้งหมดลว นคือ “ปลากัด” ทั้งส้ิน
เพยี งแตเ มอื่ มกี ารผสมคดั พนั ธเุ พอื่ ใหไ ดป ลาลกู หมอ ทก่ี ดั เกง มลี กั ษณะทด่ี แี ละสวยงาม กท็ าํ ใหไ ดป ลากดั สายพนั ธใุ หม
ทค่ี รบี และหางยาวออกมามากกวา ปกติ ตอ มา
ก็มีการปรบั ปรงุ พันธุใหไดครีบ และหางที่แผ
กวางขึ้นไปอีก มีลักษณะสวยงามมากขึ้น
มีสีสันใหมๆ ที่สวยงามหลากหลาย ทําให
คนท่ัวไปนิยมเลี้ยงปลากัดลักษณะนี้เปน
ปลาสวยงามอีกดว ย
Betta Color Map เปนการศึกษา
ของผเู ลยี้ งปลากัดชาวออสเตรเลยี ดว ยชั้นสี
หลกั ๔ ชน้ั สี คอื สีเหลือง สดี าํ สีแดง และ
สวี าว ในชนั้ สหี ลกั แตล ะสี มยี นี จาํ นวนหนง่ึ ท่ี
ควบคุมปริมาณเม็ดสี วาจะมีมากหรือนอย ภาพท่ี ๑๕ พันธศุ าสตรของสีปลากัด (B. splendens)
เพียงใด และจะกระจายอยใู นบรเิ วณสว นใด
สขี องปลากดั ทป่ี รากฏใหเ หน็ เปน ผลรวมของ ทมี่ า: https://www.ingloriousbettas.com/betta-genetics-
สที ่แี สดงออกในชัน้ สีทั้ง ๔ ชั้น จากขอมลู ใน color-and-form.html
ปจ จบุ นั พบวา มยี นี ๓ ชนดิ ทม่ี อี ทิ ธพิ ลตอ สดี าํ
ซึ่งทําใหเกิดสีดําได ๘ รูปแบบ สวนสีแดงมี
ยนี ๓ ชนดิ ทีม่ ีอทิ ธพิ ลตอสีแดง ซ่ึงสามารถ
ใหส แี ดงไดถ งึ ๑๒ รปู แบบ และสวี าวกพ็ บยนี
๓ ชนดิ ซ่ึงทาํ ใหม สี วี าวได ๑๒ รูปแบบ หาก
ผสมลักษณะเหลานี้เขาดวยกันจะสามารถ
สรางลักษณะสีของปลากัดไดถึง ๑,๑๑๕
รปู แบบ นอกจากนถี้ า นาํ ยนี ทค่ี วบคมุ ลกั ษณะ
สีขุน ลายหินออน และลักษณะครีบรวม
เขาไปดวย จะทําใหสามารถไดปลากัดที่มี
ลกั ษณะแตกตา งกันถึง ๒๖,๐๐๐ รูปแบบ

อยา งไรกต็ าม โทนสตี า งๆ ไดแ ก Blue
/Metallic, Cambodian, Black, Dragon,
Orange Red และ Yellow ก็พัฒนามาจาก
ปลากดั (B. splendens) (ภาพท่ี ๑๕ และ ๑๖)

ภาพท่ี ๑๖ ปลากดั (B. splendens) สายพันธุด้ังเดมิ
ที่พบในธรรมชาติ

ที่มา: Facebook Bright Patchara

ปลากัดไทย ๒๗ สตวน า้ํ ประจาํ ชาติ

เมื่อผูบริโภคอยูบนโลกออนไลนมาก ภาพที่ ๑๗ ความสวยงามของปลากดั เปรียบไดกŒ บั อญั มณใี ตนŒ า้ํ
ข้ึน เกษตรกรผูเล้ียงปลากัดจึงพัฒนาเขาสู
โลกของยุคดิจิตอล เพ่ิมบทบาทมาเปนผู ท่มี า: Facebook Petch Bangsai
จําหนายโดยตรงอีกดวย โดยการคัดเลือก
ปลากดั ท่ีมคี ุณสมบัติสวยงามเปน พเิ ศษ และ
ขายผานชองทางตางๆ โดยเฉพาะชองทาง
ออนไลน สรางรายไดเพ่ิม ทําใหเกษตรกรมี
คุณภาพชีวติ ทด่ี ีขนึ้

ตัวอยาง สายพันธุปลากัดที่มีการ
พัฒนาสายพันธุจากสายพันธุด้ังเดิม และได
รับความนิยมในปจจุบัน เนนไปท่ีความ
สวยงามของปลากัด ปลากัดครีบส้ัน ปลากัด
ครบี ยาว จนมผี ใู หน ยิ ามความงามของปลากดั
ดจุ “อัญมณใี ตน ้ํา” (ภาพท่ี ๑๗)

ผทู ่ีชน่ื ชมปลากัดมากมายมีการคดั เลอื กปลากดั ทีส่ วยงามเพื่อนาํ มาถายภาพ และขายภาพ ทําใหเกดิ การสรา ง
ชือ่ เสียงใหก บั ภาพลกั ษณของประเทศไทยไปสูท่วั โลก (ภาพที่ ๑๘)

ภาพที่ ๑๘
ภาพความงาม
ของปลากัดท่ี
สราŒ งชือ่ เสียงใหŒ
กับภาพลกั ษณ
ของประเทศไทย
ไปสู‹ทวั่ โลก ผา‹ น
แนวคิดเศรษฐกจิ
สรŒางสรรค
(Creative
Economy)

ท่มี า: Facebook
Bright Patchara

ปลากัดไทย ๒๘ สต วน้าํ ประจําชาติ

๓.๓ ทปล่วั โาลกกัดทสี่มรีบŒางทคบวาาทมตภอ‹ ากคาภรมู เติใจิบขโอตงดปาŒ รนะเเทศศรษไทฐยกสจิ สู‹ แงั ลคะมสอรอาŒ งนรไาลยนได Œ

นอกจากจะโดง ดังในประเทศไทยและประเทศในแถบเอเชียแลว ปลากดั (B. splendens) ยงั ไดรบั ความสนใจ
จากตา งชาติมาเปน เวลานาน๓๑

ป ค.ศ. ๑๘๙๒ (พ.ศ. ๒๔๓๕) นายปแอร คารบอนเนียร ผูนําเขาปลาสวยงาม มีการนําเขาไปท่ีพิพิธภัณฑ
สตั วนํ้าในเมอื งปารสี ประเทศฝรงั่ เศส

ป ค.ศ. ๑๘๙๖ (พ.ศ. ๒๔๓๙) นายพอล มทั เต ผูคดั เลือกสายพนั ธปุ ลาประจําพพิ ิธภัณฑสตั วน้าํ ของเยอรมนี
ไดน าํ เขา ตวั อยางปลากัดเปนครัง้ แรก

ป ค.ศ. ๑๙๒๗ (พ.ศ. ๒๔๗๐) นายแฟรงค รอ็ กก้ี นาํ เขา ปลากดั ไปยงั เมอื งซานฟรานซสิ โก ประเทศสหรฐั อเมรกิ า
ไดพัฒนาสายพันธุใหมีสีสันและลวดลายสวยงามยิ่งข้ึน ถือเปนการเร่ิมตนการพัฒนาสายพันธุปลากัดในระดับสากล
ต้ังแตน้ันเปน ตน มา

๓.๔ ปiPลhาoกnัดeสราŒ งความภาคภูมใิ จผา‹ นทางหนาŒ จอโทรศัพทมอื ถอื

วนั ท่ี ๑๐ กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๕๘ รูปถา ยปลากดั ของนายวิศรตุ องั คทะวานิช ชา งภาพชาวไทย ไดร ับคดั เลือก
ใหเปนผถู ายภาพพ้ืนหลงั ของ iPhone รุน 6s และ iPhone รุน 6s plus ทาํ ใหป ลากดั เปนที่รูจกั มากยิง่ ขึน้ และไดรบั
การชืน่ ชมถึงความสวยงามอยางแพรหลาย (ภาพท่ี ๑๙)

ผลทีเ่ กดิ ขนึ้ ทาํ ใหปลากัดเปน ทร่ี ูจกั ของคนทวั่ โลกในนาม Siamese Fighting Fish ผานทางหนา จอโทรศัพท
มือถือ iPhone ซ่ึงเปนโทรศัพทมือถือท่ีมีราคาสูงและทันสมัยพรั่งพรอมดวยเทคโนโลยี ทําใหปลากัดมีภาพลักษณ
ทีท่ ันสมัยดว ยเอกลกั ษณไ ทยในโลกยคุ ปจจุบันอยางงดงาม

๓.๕ ปลากดั สูค‹ นท่วั โลกผา‹ นสอื่ สิ่งพมิ พ

ภาพปลากดั สูคนทั่วโลกผา นส่ือส่ิงพมิ พและออนไลนเ ปนจาํ นวนมากอยา งแพรห ลาย ไดแ ก MUSE; Bangkok
Post March 24, 2018; Kempinski Hotel Magazine; Italian Vanity Fair Magazine Apr 2014; The Nation
December 6, 2014; Pedro Andrade; Good; ABC News Daily Mail.co.uk; COLOSSAL; Fubiz; Ufunk;
PetaPixel; Twisted Sifter; The Nation; Affordable Art Fair, Singapore 2014; The Guardian; Yahoo News;
WIRED; DPREVIEW; repubblica d’italia; Chinese National Geography; Digital Camera Polska; EKSTATIKA;
Express; SAWASDEE; Popular Photography, Aug 2014; Digital SLR Photography Magazine, UK JUNE
2015; The SYMPHONY of Betta; Bangkok 101 magazine Apr 2016; BBC; Future people of Asia, in Nikkei
shinbone

การทมี่ สี อ่ื สง่ิ พมิ พน าํ เสนออยา งแพรห ลาย จงึ เปน อกี ปจ จยั ทท่ี าํ ใหค นทว่ั โลกรจู กั ปลากดั และเนน ยา้ํ เอกลกั ษณ
ไทยตอสายตาชาวโลก (ภาพที่ ๒๐)

๓๑ Kathryn, W. 2018. Modern Betta Fish History: From Europe to the USA. Available online at: https://www.
itsafishthing.com/the-history-of-betta-fish/ Download on: August, 18 2018.

ปลากัดไทย ๒๙ สต วนํ้าประจาํ ชาติ

ภาพท่ี ๑๙
ภาพพื้นหลงั รปู
ปลากดั ผ‹านทาง
หนาŒ จอโทรศัพท
มือถือ iPhone

ที่มา: https://
www.
marketingoops.
com/news/
siamese-
fighting-fish-
iphone6s/

ภาพท่ี ๒๐ ภาพปลากัดสูค‹ นทั่วโลกผ‹านสอื่ สง่ิ พมิ พและออนไลนอ ย‹างแพร‹หลายมากกว‹า ๓๐ ส่อื

ที่มา: Facebook Visarute Angkatavanich

ปลากดั ไทย ๓๐ สตวน า้ํ ประจําชาติ
มิใชเพียงนายวิศรุต อังคทะวานิช เทาน้ันที่สรางผลงานภาพถายปลากัด ยังมีผลงานภาพถายปลากัดจาก
นายกฤษดา มน่ั จินดา ชางภาพชาวไทยอีกทา นหนง่ึ ท่ไี ดร บั คัดเลอื กตพี มิ พเ ปนภาพหนาปกนิตยสารออนไลนตา งชาติ
หลายฉบบั กลายเปน ผลงานในระดบั โลก ทําใหภ าพลักษณข องปลากดั กลายเปนสตั วน าํ้ ทีห่ รหู ราทนั สมัยระดับสากล
แตเปยมดว ยจิตวิญญาณของวฒั นธรรมไทยและเอกลกั ษณไทยผสมผสานไวไดอยา งลงตัว (ภาพที่ ๒๑)

ภาพที่ ๒๑ ภาพปลากัดสู‹นิตยสารแฟชน่ั ออนไลนร ะดับโลก DE LA MER Nov 2, 2017

๓.๖ ศปลรจีานักทัดรศ ลิ ปะส‹ูเครอ่ื งสําอาง

บรษิ ัท ศรจี นั ทรส หโอสถ จาํ กดั บรษิ ัทเคร่ืองสาํ อางของไทยท่ี
มชี ือ่ เสยี งมายาวนาน นาํ ปลากดั ไปเปนสญั ลักษณของสนิ คา รุน พเิ ศษ
โดยเนนความสวยงามของรปู ทรงและสีสันทจ่ี ดั จา นของปลากัด เปน
ภาพลกั ษณข องเครอ่ื งสาํ อางระดบั สงู สาํ หรบั คนรนุ ใหมอ ยา งลงตวั ซงึ่
สะทอนใหเห็นภาพลักษณปจจุบันของปลากัดในเชิงความสวยงาม
พรอมดว ยเอกลักษณไ ทยอยางชัดเจน (ภาพท่ี ๒๒)

ภาพที่ ๒๒ เสนห‹ ของปลากัดกบั สสี ันแบบไทยท่ไี ดแŒ รงบันดาลใจจากปลากดั

ที่มา: Facebook Page Srichand ศรจี นั ทร

ปลากดั ไทย ๓๑ สต วน ้ําประจาํ ชาติ

๓.๗ ปลากดั ความภาคภูมใิ จของประเทศไทย (Pride of Thailand)

สารคดี BBC Earth ยกยอ งปลากัดเปนความภาคภูมใิ จของประเทศไทย (Siamese Fighting Fish Pride of
Thailand) ซึง่ อยูค ูกบั วฒั นธรรมไทยอยา งงดงามมาชา นาน (ภาพที่ ๒๓)

ภาพท่ี ๒๓ BBC นาํ เสนอความภาคภูมใิ จของประเทศไทย
หนังสือพิมพ The Guardian ชื่นชมความงดงามและสื่อถึง

ความรักชาติผานปลากัดลายธงชาติไทยหรือที่รูจักกันในนาม
“เจาไตรรงค” ผลงานการเพาะพันธุข องคนไทย ปลากัดลายธงชาติ
เปนส่ือแทนความภาคภูมิใจของคนไทย อีกทั้งเปนสัตวน้ํา
สายพันธเุ ดยี วทมี่ เี อกลักษณของสีธงชาตไิ ทย (ภาพที่ ๒๔)

ดังนั้น ปลากัดจึงเปนสัตวนํ้าที่มี
เอกลักษณของไทยอยางชัดเจนท่ีสุด
ไมมีสัตวน้ําชนิดใดอีกท่ีมี
เอกลักษณของไทยอยาง
ชัดเจน และมีความ
เหมาะสมท่ีเปนสัตวน้ํา
ประจําชาติ
ภาพที่ ๒๔ ปลากดั ลายธงชาติ

ทม่ี า: Facebook คุณเอก นครปฐม นครปฐม

ปลากดั ไทย ๓๒ สตวน ้าํ ประจําชาติ

๓.๘ รขŒอะหมวูลา‹ กงปาร‚ พสง‹.ศอ.อ๒ก๕ปล๕า๖ก-ดั๒ข๕อ๖งป๐ระเทศไทย

ปรมิ าณการสง ออกระหวา งป พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๖๐ พบวา มปี รมิ าณ ๗.๕๒, ๒๒.๕๘, ๒๓.๗๐, ๒๓.๗๓ และ
๒๖.๗๔ ลา นตวั ตามลาํ ดบั และมคี า เฉลย่ี ๒๐.๘๕ ลา นตวั /ป คา เปรยี บเทยี บปรมิ าณการสง ออกระหวา งปเ พม่ิ ขนึ้ เฉลย่ี
๕๔.๕๒%

มลู คาการสง ออกระหวา งป พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๖๐ พบวา มมี ลู คา ๓๕.๖๐, ๑๐๙.๙๕, ๑๔๑.๕๔, ๑๔๕.๓๒ และ
๑๔๔.๘๒ ลานบาท ตามลําดับ และมีคาเฉลี่ย ๑๑๕.๔๕ ลานบาท/ป คาเปรียบเทียบมูลคาการสงออกระหวางป
เพม่ิ ขนึ้ เฉลีย่ ๕๙.๙๗%

ราคาปลากัดตอ ตัวระหวา งป พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๕๘ โดยมีราคา ๔.๗๓, ๔.๘๗, ๕.๙๗, ๖.๑๒ บาท/ตวั ตามลําดับ
และมีคาเฉลย่ี ๕.๔๒ บาท/ตัว (ตารางที่ ๒)

ตารางที่ ๒ ขŒอมูลการสง‹ ออกปลากดั ของประเทศไทยระหวา‹ งป‚ พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๖๐

ป‚ ปริมาณ (ตวั ) เปรยี บเทยี บ มลู ค‹า (บาท) เปรียบเทียบ ราคาเฉลี่ย
ปรมิ าณ มลู ค‹า (บาท/ตัว)
๒๕๕๖ ๗,๕๑๙,๑๕๐
๒๕๕๗ ๒๒,๕๘๐,๕๖๒ ระหวา‹ งป‚ (%) ระหวา‹ งป‚ (%)
๒๕๕๘ ๒๓,๗๐๑,๙๖๘
๒๕๕๙ ๒๓,๗๒๖,๐๑๓ ๒๐๐.๓๑ ๓๕,๖๐๒,๙๖๒ ๔.๗๓
๒๕๖๐ ๒๖,๗๔๓,๖๒๔ ๔.๙๗
รวม ๑๐๔,๒๗๑,๓๑๗ ๐.๑๐ ๑๐๙,๙๔๖,๘๔๗ ๒๐๘.๘๑ ๔.๘๗
คา เฉล่ีย ๒๐,๘๕๔,๒๖๓ ๑๒.๗๒
๑๔๑,๕๓๖,๕๕๑ ๒๘.๗๓ ๕.๙๗
๒๑๘.๐๙
๕๔.๕๒ ๑๔๕,๓๒๐,๖๖๕ ๒.๖๗ ๖.๑๒

๑๔๔,๘๑๘,๙๘๓ -๐.๓๕ ๕.๔๒

๕๗๗,๒๒๖,๐๐๘ ๒๓๙.๘๗ ๒๗.๐๒

๑๑๕,๔๔๕,๒๐๒ ๕๙.๙๗ ๕.๔๒

ทม่ี า: ขอŒ มลู จาก Fisheries Single Window ของ กองควบคมุ การคาŒ สตั วน าํ้ และปจ˜ จยั การผลติ กรมประมง (๒๕๖๑)

การศึกษาขอมูลการสงออกปลากดั ไปยังประเทศตางๆ ทปี่ ระเทศไทยมีการสง ออก ๕ อนั ดบั แรก ประกอบดว ย
สหรัฐอเมรกิ า จนี ไตหวนั สิงคโปร และอิหราน โดยมปี รมิ าณการสงออกปลากดั เฉลีย่ ๙.๐๙, ๓.๐๖, ๑.๒๕, ๐.๙๘
และ ๐.๘๖ ลานตัว และมูลคา การสงออกเฉล่ยี ๔๘.๑๗, ๙.๔๔, ๓.๔๙๙, ๕.๑๒ และ ๖.๑๐ ลานบาท ตามลําดบั
(ภาพที่ ๒๕)

ผลจากการประกาศใหเปนสัตวน้ําประจําชาติทําใหปริมาณการสงออกสูงข้ึนมาก ขอมูลลาสุดเม่ือเดือน
พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๒ ท่ผี า นมา จากเกษตรกรผูเพาะเลีย้ งปลากัดจงั หวัดนครปฐม ปรมิ าณการผลิตไมเ พียงพอกบั
ปรมิ าณการสงั่ ซอื้ เพื่อขายในประเทศและสง ออก

ปลากัดไทย ๓๓ สตวนํ้าประจาํ ชาติ
ภาพท่ี ๒๕ การสง‹ ออกปลากดั ไปยงั ประเทศต‹างๆ ระหวา‹ งป‚ พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๖๐

ปลากดั ไทย ๓๔ สตวน ํา้ ประจาํ ชาติ

คแลวะากมาตรืน่มตีสวัว‹ นรว‹ ม

ของประชาชนและสอ่ื มวลชน

การรณรงคบ นเว็บไซต www.change.org

เมื่อวันที่ ๑๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ นายนพนันท อรุณวงศ ณ อยุธยา ประกาศเชิญชวนใหประชาชน
รวมกันลงช่ือผานการรณรงคบนเว็บไซต www.change.org เพื่อเรียกรองรัฐบาลประกาศใหปลากัดไทยเปนสัตวนํ้า
ประจาํ ชาติ Siamese Fighting Fish as National Aquatic Animal เพ่อื สรา งการรบั รูแ ละตระหนกั ถงึ ความสาํ คัญ
ของปลากดั จากประชาชนและสอื่ มวลชน และยนื ยนั การรณรงคป ระสบความสาํ เรจ็ เมอื่ วนั ท่ี ๕ กมุ ภาพนั ธ พ.ศ. ๒๕๖๒
คณะรัฐมนตรมี มี ตเิ หน็ ชอบใหป ลากัดไทยเปนสัตวน ้ําประจาํ ชาติ ตามขอ เสนอของกระทรวงเกษตรและสหกรณ และ
ขอเรียกรองของประชาชนผา น change.org มีประชาชนรวมลงช่อื สนับสนุนจาํ นวน ๑๖,๒๙๗ ราย (ภาคผนวกที่ ๑)

นอกจากน้ีประชาชนทั่วไปยังไดรวมรณรงคสนับสนุนใหปลากัดไทยเปนสัตวน้ําประจําชาติ ผานเครือขาย
ออนไลนตางๆ เชน เฟซบุก และทวิตเตอร เปนตน

เม่ือวนั ท่ี ๑๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยกรมประมง ไดจดั แถลงขา วการนําเสนอ
“ปลากัด” เปนสัตวนํา้ ประจาํ ชาติ โดยมี ดร.อมรรตั น เสริมวัฒนากุล นักวิชาการประมงทรงคุณวุฒิ กรมประมง และ
นายเฉลิมชัย สุวรรณรักษ ผูอํานวยการกองนโยบายและยุทธศาสตรพัฒนาการประมง รวมดําเนินการแถลงขาว
(ภาคผนวกท่ี ๒)

กระทรวงเกษตรและสหกรณใหŒการสนับสนุน

เม่ือวันที่ ๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๑ นายกฤษฎา บุญราช รัฐมนตรีวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ
เปด เผยกรณกี รมประมง เสนอคณะรฐั มนตรี (ครม.) ใหป ลากดั เปน สตั วน าํ้ ประจาํ ชาตวิ า ขณะนอ้ี ยรู ะหวา งการพจิ ารณา
ของคณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาติ โดย นายวิษณุ เครืองาม รองนายกรัฐมนตรี เปน ประธาน เมื่อคณะกรรมการ
เอกลกั ษณข องชาตมิ คี วามเหน็ อยา งไรกส็ ามารถเสนอตอ ครม. ไดโ ดยตรง โดยเรอื่ งดงั กลา วไมต อ งผา นกระทรวงเกษตร
และสหกรณ โดยไดใหสัมภาษณวา

“ผมผลกั ดนั เตม็ ท่ี และไมจ าํ เปน ตอ งไปสงั่ การอะไรเพม่ิ เตมิ เนอื่ งจากอธบิ ดกี รมประมงรหู นา ทดี่ ี ขณะนก้ี ไ็ ดร บั
รายงานวาอธิบดีไดลงนามสงหนังสือเพื่อเสนอใหปลากัดไทยเปนสัตวนํ้าประจําชาติใหกับคณะกรรมการเอกลักษณ
ของชาติ แลวอยูระหวางรอคณะกรรมการฯ พิจารณาหนังสือท่ีสงไป เปนขั้นตอนที่จะเชิญกรมประมงไปใหขอมูล
เพิม่ เติมกบั คณะกรรมการเอกลักษณฯ ”

ปลากัดไทย ๓๕ สต วนาํ้ ประจําชาติ

มีขาวท่ีลงในส่ือมวลชนตางๆ เสนอ นายกฤษฎา บุญราช รัฐมนตรีวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ
มนี โยบายสนบั สนนุ การประกาศสตั วน้ําประจาํ ชาติ (ภาคผนวกท่ี ๓)

การประชุมคณะกรรมการเอกลักษณของชาติ ครั้งที่ ๒/๒๕๖๑ เม่ือวันที่ ๒๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ โดยมี
รองนายกรฐั มนตรี (นายวษิ ณุ เครอื งาม) เปน ประธาน และมี นายอดศิ ร พรอ มเทพ อธบิ ดกี รมประมง เปน ผชู แี้ จง ขอ มลู
มวี าระการพจิ ารณาการใหป ลากดั ไทยเปน สตั วน าํ้ ประจาํ ชาติ ตามขอ เสนอของกรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ
ซึง่ ทีป่ ระชุมมมี ติเห็นชอบเรือ่ งดังกลา วใน ๓ มติ ิ คอื มิตดิ านวัฒนธรรมและประวัตศิ าสตร มติ ดิ านความเปนเจา ของ
และความมีเอกลักษณเ ฉพาะตัว และมติ ดิ า นประโยชนใชส อย

คณะกรรมการเอกลักษณของชาติจึงมีมติเห็นสมควรสนับสนุนใหปลากัดไทยเปนสัตวน้ําประจําชาติ โดยให
กรมประมงนาํ เรอื่ งนี้เสนอเขา สูการพิจารณาของคณะรัฐมนตรี (ครม.) ตอไป

ส่อื ใหคŒ วามสนใจ ปลากดั ไทยเปšนสัตวน ้าํ ประจาํ ชาติ

สรุปขอมลู ขาวในประเทศ
สอ่ื สว นใหญจ ะใหข า วสรปุ ไดด งั นี้ นายวษิ ณุ เครอื งาม รองนายกรฐั มนตรี เปน ประธานการประชมุ คณะกรรมการ

เอกลกั ษณของชาติ ครงั้ ที่ ๒/๒๕๖๑ เมอ่ื วันท่ี ๒๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ ซึง่ มีวาระการพจิ ารณาการใหปลากัดไทย
เปนสัตวน้ําประจําชาติ ตามขอเสนอของกรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดย นายสุวพันธุ ตันยุวรรธนะ
รัฐมนตรปี ระจาํ สํานกั นายกรฐั มนตรี ในฐานะรองประธานคณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาติ เปด เผยหลังการประชมุ
วา กรมประมงเคยเสนอเรอื่ งนีต้ อคณะกรรมการฯ

นายอดิศร พรอมเทพ อธิบดีกรมประมง และคณะนักวิชาการ รวมกันนําขอมูลเรื่องของปลากัด ท้ังประวัติ
ความเปนมาและมิติตางๆ ท่ีเกี่ยวของ มาช้ีแจงตอคณะกรรมการฯ ไดรับทราบอยางครบถวนรอบดาน ซ่ึงท่ีประชุม
มองเรอ่ื งดังกลา วใน ๓ มิติ คอื

๑. มติ ดิ านวัฒนธรรม ประวตั ศิ าสตร ความเปน มา ความเก่ียวเนอ่ื งกบั วัฒนธรรมของไทย ซ่ึงมหี ลักฐานยืนยนั
วา เรอ่ื งปลากัดปรากฏในบทประพันธและวรรณคดีไทย รวมถงึ ประวัติศาสตรไ ทยมานานรอ ยกวา ป

๒. มติ ดิ า นความเปน เจา ของ โดยมชี อื่ ทบ่ี ง บอกและเปน ชอ่ื ทไ่ี ดร บั การยอมรบั ดา นวชิ าการและในวงการวชิ าการ
ดานสัตวนํ้า คอื Siamese Fighting Fish ซ่ึงเปนช่ือทถ่ี ูกพบในประวัตศิ าสตรม านานแลว อกี ทั้งมขี อมูลระบุดว ยวา
แหลง ทพ่ี บปลาดังกลา วอยูในแมน ํา้ เจาพระยา ในบางกอก

๓. มติ ดิ านประโยชนท จ่ี ะรบั หากประกาศใหป ลากดั ไทยเปนสัตวน้าํ ประจาํ ชาติ มีทั้งการรักษาพนั ธุ การพัฒนา
พนั ธุปลากดั ใหดีย่งิ ข้นึ การสงเสริมการเล้ียงปลากัด รวมถงึ ประโยชนใ นเชิงพาณชิ ยใ นอนาคต

ดังนั้น คณะกรรมการเอกลักษณของชาติจึงมีมติเห็นสมควรสนับสนุนใหปลากัดไทยเปนสัตวน้ําประจําชาติ
โดยใหกรมประมงนําเร่ืองนี้เสนอเขาสูการพิจารณาของคณะรัฐมนตรี (ครม.) ตอไป สวนจะเสนอเขาที่ประชุม ครม.
ในสัปดาหหนาไดหรือไมนนั้ ข้ึนอยูก ับการดาํ เนนิ การของกรมประมง (ภาคผนวกที่ ๔)
สรปุ ขอมลู สํานักขาวตางประเทศ

สํานักขา วตางประเทศหลายสํานักไดแ ก Abcnews, AP news, The New York Time และ Washington
Post พาดหวั ขา ววา ปลากดั เปน ปลาทม่ี คี วามสวยงามแตด ุ ปลากดั เปน ปลาทไ่ี ดร บั ความนยิ มในเรอ่ื งความสวยงามและ
การพนนั ขณะนไี้ ดมกี ารประกาศใหเ ปน สัตวนา้ํ ประจาํ ประเทศไทย

ปลากดั ไทย ๓๖ สต วนํา้ ประจาํ ชาติ

นายสวุ พนั ธุ ตนั ยวุ รรธนะ รฐั มนตรปี ระจาํ สาํ นกั นายกรฐั มนตรี
กลาววา ปลากัดมีถ่ินกําเนิดในประเทศไทย (สยาม) พบที่แมนํ้า
เจา พระยา กรงุ เทพฯ ขณะนไ้ี ดผ า นความเหน็ ชอบของคณะกรรมการ
เอกลักษณของชาติรอเสนอเขาสูการพิจารณาของคณะรัฐมนตรี
(ครม.)

การประกาศใหเปนสัตวนํ้าประจําชาติของไทย เปนการ
สงเสริมการอนุรักษและการเพ่ิมผลผลิตปลากัดใหมีปริมาณมากข้ึน
สง ผลใหมคี วามนิยมสูงขึ้นและทาํ ใหร าคาสงู ข้ึน

ปลากัดเปนปลาท่นี ิยมเลย้ี งในทีท่ าํ งานและทบี่ า น เน่อื งจากมี
สีสันสดใสและการดูแลรักษา แตขณะเดียวกันตัวผูมีความหวงแหน
บริเวณ ถา มปี ลากัด ๒ ตัวอยใู นตเู ลย้ี งเดยี วกนั จะกัดกนั พฤติกรรม
ความกา วรา วมกี ารพนนั กดั ปลาทงั้ ทก่ี ารพนนั เปน การผดิ กฎหมายใน
ประเทศไทย

ปคลณาะกรัดฐั มไทนยตเปรีมšนมีสตัติเวหนน็ ้ําชปอรบะจใาํหชŒ าติ

วนั น้ี ๕ กมุ ภาพันธ พ.ศ. ๒๕๖๒ คณะรัฐมนตรมี ีมติเหน็ ชอบ
ให ปลากัดไทยเปนสัตวน้ําประจําชาติ ตามขอเสนอของกระทรวง
เกษตรและสหกรณ และขอเรยี กรองของประชาชน (ภาคผนวกที่ ๕)

ปลากัดไทย ๓๗ สตวน ้ําประจําชาติ

แนวคดิ แรงขบั เคลอ่ื น

ระดบั นโยบาย

รดัฐงั บนา้ี ล ควรจะตอŒ งมกี ลยทุ ธแ ละแผนการดําเนนิ การ

ประกาศให “ปลากัดไทย” เปนสัตวน้ําประจําชาติไทยอยางเปนทางการ
THAILAND SPIRIT 2019 ประกาศให “ปลากัด” เปนสัตวน้ําประจําชาติไทยและ
ใหป น นั้ เปน ปแ หง การรณรงคเ รอื่ งปลากดั เพอ่ื ตอกยา้ํ ความสมั พนั ธร ะหวา งปลากดั และ
จิตวิญญาณความเปนไทย มีการเฉลิมฉลองในรูปแบบงานแสดงสะทอนวัฒนธรรม

ท่ีฮือฮาระดับโลกเพื่อใหมีการประชาสัมพันธใหทั่วโลกทราบ นอกจากเงินรางวัล
ปลาท่ีไดชนะเลิศควรไดรับการประชาสัมพันธใหเปนที่รูจักในวงกวางทําหนาที่
เปน ทตู ใหค นทวั่ ไปทง้ั ไทยและตา งชาตริ จู กั และรกั ปลากดั มากขน้ึ (ภาพท่ี ๒๖)

ภาพท่ี ๒๖ รปู แบบการเฉลมิ ฉลองแสดงสะทอŒ นวฒั นธรรมทีฮ่ อื ฮาระดับโลก

ปลากัดไทย ๓๘ สต วน า้ํ ประจําชาติ
เจา ไตรรงค ปลากดั ลายธงชาติไทย ผลงานการเพาะพนั ธขุ อง
คนไทย ทําสถิติจากการประมูลไดราคาสูงถึง ๕๓,๕๐๐ บาท
กอใหเกิดความคึกคักในโลกสังคมออนไลน เม่ือผูใช Facebook
ชื่อวา Shutter Prince ไดมีการเผยแพรภาพสุดสวยของปลากัด
ตวั หนง่ึ ทม่ี ลี ายบนตวั เหมอื นกบั ธงชาตไิ ทย และสรา งสถติ เิ ปน ปลากดั
ทีถ่ กู ประมลู ไดร าคาสงู ถงึ ๕๓,๕๐๐ บาท สงิ่ ทต่ี อ งคาํ นงึ จะนาํ ภาพปลา
กดั เจา ไตรรงคม าทาํ การประชาสมั พนั ธต อ ไป (ภาพท่ี ๒๗)

ภาพท่ี ๒๗ เจาŒ ไตรรงคปลากดั ลายธงชาติ
และแนวคดิ การสราŒ งมูลคา‹ เพม่ิ

VALUE EDUCATION การสรางมูลคาดานการศึกษาผานแบบเรียนและหลักสูตรระบุเร่ืองปลากัดใหเด็กไทย
ตอ งเรยี นรแู ละสามารถสง ตอ เรอ่ื งราวใหค นอน่ื ๆ ตอ ไดน อกจากความสวยงามของปลากดั สามารถสอดแทรกนทิ รรศการ
ดวยการบอกเลาความเปนมา และเร่ืองราวของปลากัดที่ยึดโยงแนบแนนกับประวัติและวิถีชีวิตของคนไทยจากอดีต
ปจ จบุ นั และอนาคตของปลากดั ตลอดจนความเปน ไทยในเวทโี ลก (ภาพท่ี ๒๘)

ภาพท่ี ๒๘ VALUE EDUCATION
ผา‹ นแบบเรยี นและหลกั สตู รเก่ยี วกับ
ปลากัดและนิทรรศการ