นิราศลอนดอน

วเิ คราะห์วรรณคดี
นิราศลอนดอน

ประวัตผิ ู้แตง่

หม่อมราโชทยั นามเดิม หม่อมราชวงศก์ ระตา่ ย อิศรางกรู ช่ือเลน่ คุณชายกระต่าย (เกิดเมื่อวนั ท่ี ๑๒
มิถุนายน พ.ศ. ๒๓๖๓ และเสียชีวติ เม่ือ ๓๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๑๐) เป็นบุตรของพระวงศเ์ ธอ กรมหมื่นเทวา
นุรักษ์ เป็นพระนดั ดาของสมเดจ็ พระสมั พนั ธวงศเ์ ธอ เจา้ ฟ้ากรมขนุ อิศรานุรักษ์ (พระอนุชาของสมเดจ็ พระศรี
สุริเยนทราบรมราชินีในรัชกาลท่ี ๒) และเป็นพระปนดั ดาของสมเดจ็ พระเจา้ พี่นางเธอ เจา้ ฟ้ากรมพระศรีสุดา
รักษ์ ซ่ึงเป็นพระเชษฐินีในพระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช หม่อมราโชทยั (หม่อมราชวงศ์
กระตา่ ย อิศรางกรู )

ประวตั ิความเป็ นมา

เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๙๘ สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถวกิ ตอเรียแห่งสหราช
อาณาจกั ร ไดท้ รงแต่งต้งั ให้ เซอร์ จอห์น เบาริง เป็นราชทูตเชิญพระราชสาสน์
และเคร่ืองราชบรรณาการเขา้ มาถวายพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั
ชกั ชวนใหป้ ระเทศไทย (กรุงสยามในสมยั น้นั ) ทาหนงั สือสญั ญาทางพระราช
ไมตรี ซ่ึงกค็ ือ สนธิสญั ญาเบาริง พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั จึง
โปรดเกลา้ ฯ แต่งต้งั ใหพ้ ระยามนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม บุนนาค) พร้อมดว้ ยคณะ
เชิญพระราชสาสนแ์ ละเคร่ืองราชบรรณาการไปถวายสมเดจ็
พระบรมราชินีนาถวิคตอเรียเม่ือปี พ.ศ. ๒๔๐๐ หม่อมราโชทยั (หม่อมราชวงศ์
กระต่าย อิศรางกรู ) ในขณะน้นั ไดร้ ับตาแหน่งเป็นล่ามไปกบั คณะราชทูตชุดน้ี
ทาใหม้ ีโอกาสไดเ้ ขียนจดหมายเหตุการณ์เดินทางจนกระทง่ั มาเป็นนริ าศ
ลอนดอน

เนื้อเรื่องย่อ

กล่าวถงึ การเดนิ ทางของคณะทูต โดยเรือกาป่ันไปสิงค์โปร์

เรือกาป่ัน คือ อะไร

เรือกาป่ัน เรือเดินทะเลขนาดใหญ่ชนิดหน่ึง
หวั เรือเรียวแหลม ทา้ ย เรือมนและราบในระดบั
เดียวกบั หวั เรือ ถา้ มีเสายาวยน่ื ออกไปสาหรับ ผกู สาย
ใบ มีเสากระโดง ๓ เสา มีใบ เรียกวา่ เรือกาปั่นใบ ถา้
เสากระโดง ตรงกลางไม่มีปล่องไฟโดยใชเ้ ดินดว้ ย
กาลงั เคร่ืองจกั รไอน้า เรียกวา่ เรือกาป่ันไฟ

ลกั ษณะการประพนั ธ์

แตง่ โดยใชก้ ลอนนิราศ ในรูปแบบจดหมายเหตุการณ์เดินทางแลว้ ตามดว้ ยบทร้อยกรอง โดยมี
จุดมุ่งหมายเพอ่ื พรรณนาและบรรยาย ถึงเหตุการณ์เร่ืองราวต่างๆ ที่เกิดข้ึนในการเดินทางของผแู้ ต่ง

โดยแบ่งเป็ นตอน ๆ ดงั นี้
ตอนท่ี ๑ แตง่ ราชทูตออกจากกรุงเทพฯ จนถึงเมืองสิงคโ์ ปร์
ตอนที่ ๒ วา่ ดว้ ยราชทูตออกจากเมืองสิงคโ์ ปร์ไปถึงเมืองไกโรแวน่ แควน้ อายฆุบโต
ตอนที่ ๓ วา่ ดว้ ยราชทูตออกจากไกโรถึงเกาะมอลตา และเมืองยบิ รอเตอและเมืองไวโคและเมืองปอร์ดสมทั
ในอิงแลนด์
ตอนที่ ๔ วา่ ดว้ ยราชทูตไปจากเมืองปอร์ดสมทั ถึงเมือง ลอนดอน ดูการละเลน่ ตา่ งๆ
ตอนที่ ๕ วา่ ดว้ ยราชทูตนาพระราชสาส์นข้ึนไปเฝ้าพระนางวคิ ตอเรีย
ตอนที่ ๖ วา่ ดว้ ยพระนางเจา้ เชิญราชทูตไปเล้ียงโต๊ะ
ตอนท่ี ๗ วา่ ดว้ ยท่ีวา่ ราชการชื่อปาลิเมนตแ์ ละเมืองต่างๆ

ตอนท่ี ๘ วา่ ดว้ ยเฝ้าควนี ที่วงั บกั กิงฮมั ดูราเทา้ และการซอ้ มทหาร และการอาวาหะเจา้ ลูกเธอหญิงใหญ่

ตอนที่ ๙ วา่ ดว้ ยกษตั ริย์ (ควนี ) ใหเ้ จา้ หญิงและราชทูตไปดูคุกและคลงั และแม่น้าเทมส์
ตอนท่ี ๑๐ วา่ ดว้ ยควนี ต้งั ขนุ นางและราชทูตเขา้ เฝ้าทูลลาไปดูที่ขงั คนบา้ และพิพธิ ภณั ท์
ตอนที่ ๑๑ วา่ ดว้ ยราชทูตออกจากเมืองลอนดอนไปถึงท่าโดเวอ และกลบั วา่ ดว้ ยประเทศเครดบริดติน
ตอนที่ ๑๒ วา่ ดว้ ยผรู้ ับใชป้ รนนิบตั ิราชทูตท่ีโรงแรมและราชทูตออกจากเมืองลอนดอนจะกลบั มา
เมืองไทยและไดแ้ วะท่ีเมืองฝร่ังเศส
ตอนที่ ๑๓ วา่ ดว้ ยราชทูตอยเู่ มืองสุเอส แขวงเมืองอายฆุบโต แลว้ ไปเมืองเมกกะและเมืองดาลีและเมือง
สิงคโ์ ปร์

ตอนท่ี ๑๔ วา่ ดว้ ยรับแขกเมืองที่มาส่งราชทูตเขา้ เฝ้า แลว้ เดินทางกลบั กรุงเทพฯ

คณะราชทูตไทย

คณะราชทูตไทยทเี่ ดนิ ทางไปเจริญราชไมตรี ณ ประเทศองั กฤษในคร้ังนีป้ ระกอบด้วย
ทูต

พระยามนตรีสุริยวงศ์ (ราชทูต)
เจา้ หมื่นสรรเพชญภกั ดี (อุปทูต)
จม่ืนมณเฑียรพทิ กั ษ์ (ตรีทูต)
ล่าม
หม่อมราโชทยั (ล่ามหลวง)
ขนุ ปรีชาชาญสมุทร
ขนุ จรเจนทะเล
ผ้คู วบคุมเคร่ืองราชบรรณาการ
หม่ืนราชามาตย์
นายพจิ ารณ์สรรพกิจ

คุณค่าทางวรรณคดี

คุณค่าทางวรรณศิลป์
๑. มีกลวธิ ีดาเนินเร่ืองเป็นไปตามลาดบั เวลาและสถานที่
๒. มีการเลือกใชค้ าซ่ึงมีท้งั คาราชาศพั ท์ คาภาษาตา่ งประเทศ จนถึงคาท่ีใชใ้ นร้อยกรองทวั่ ไป
๓. ไดม้ ีการใชภ้ าษาที่แสดงออกถึงอารมณ์ ความรู้สึก สอดแทรกไวใ้ นเน้ือความบางตอน
๔. มีการใชภ้ าษาท่ีกระชบั เขา้ ใจง่าย ทาใหก้ ารพรรณนาบรรยายในเน้ือเร่ืองออกมาอยา่ งชดั เจน
๕. เน้ือหามีลกั ษณะเป็นสารคดีปนอยดู่ ว้ ย มีการเปรียบเทียบถึงสิ่งที่เคยและไม่เคยพบเห็น รวมท้งั มีการ
ใชภ้ าษา แสดงความคิดเห็นอยา่ งตรงไปตรงมา

ตวั อย่างบทกลอน

ค่อยอยเู่ ถิดนงเยาวล์ าเพาพกั ตร์ จะร้างรักแรมชมภิรมยส์ งวน

ใช่แกลง้ หน่ายแหนงขวญั ใหร้ ัญจวน อยา่ คร่าครวญโศกสร้อยนอ้ ยฤทยั

บทน้ีเเสดงออกถึงการใชว้ รรณศิลป์ ท่ีดีเเละเลือกใชค้ าอยา่ งไพเราะ อยา่ งคาวา่ รักเเรมชมภิรมยส์ งวน
คาวา่ ภิรมยม์ ีความหมายวา่ ร่ืนเริง ดีใจยงิ่ เเต่ทางกวไี ดเ้ ลือกคาใชท้ ่ีดูดีเเละไพเราะ

คุณค่าดา้ นประวตั ิศาสตร์

คุณค่าด้านประวตั ศิ าสตร์

นิราศเรื่องน้ีเป็นนิราศเก่ียวกบั ประวตั ิศาสตร์ ทาใหร้ ู้จกั วนั เวลา เดินทางของคณะทูตโดยละเอียดโดยไม่
ตอ้ งไปคน้ หาหลกั ฐานที่อ่ืนใหล้ าบาก ดงั น้ี คาท่ีกล่าวถึง วนั เวลา คือ วนั ศุกร์ เดือนเกา้ หมายถึง เดือนกนั ยายน
ที่จะไดอ้ อกเดินทาง หา้ โมงเชา้ มีเศษเจด็ นาที กห็ มายถึง เวลา 11:07 นาที น้นั เอง

ตัวอย่าง แสนระกาดว้ ยจะไปไกลสมร”
.....มะเส็งศุกร์เดือนเกา้ ข้ึนสามค่า

“พอวนั ศุกร์เดือนเจด็ ข้ึนค่า เห็นปากน้าชวากวงุ้ เขา้ กรุงศรี

“หา้ โมงเชา้ มีเศษเจ็ดนาที กถ็ ึงท่ีทอดพลนั นอกสันดอน”

อีกอยา่ งหน่ึงเก่ียวกบั การยงิ สลุต ดงั ความวา่

ที่บนป้อมพร้อมพรั่งออกคงั่ คบั แลสลบั น่าดูหมูทหาร
ยงิ ปื นลนั่ ควนั กลบตระหลบธาร แผน่ ดินดานเล่ือนลนั่ สนน่ั ดงั
คร้ันสลุตทูตถว้ นสิบเกา้ นดั กแ็ ออดั สบั สนคนสพรั่ง.....
แอดมิรลนั นายทหารชาญสมุทร์ ฤทธิรุทฦาเล่ืองกระเดื่องไหว
ส่งั ใหย้ งิ สลุตธงพระทรงไชย ผบู้ ารุงกรุงไทยท้งั สององค์
ทหารรับจบั เชือกกระชากปราด พอนกฉาดปื นลน่ั ควนั ขมง
ยส่ี ิบเอด็ เสร็จถว้ นจานวนตรง คานบั ธงแทนนาถบาทยคุ ล…

คุณค่าด้านประเพณี และวฒั นธรรม

คุณค่าด้านประเพณี และวฒั นธรรม

สามารถสะทอ้ นใหเ้ ห็นถึงประเพณีไทย ในสมยั น้นั ไดเ้ ป็นอยา่ งดี เช่น ประเพณีการเขา้ เฝ้าของ
ราชทูตไทย จนไดร้ ับการยกยอ่ งจากราชสานกั องั กฤษวา่ เป็นประเพณีท่ีดีงาม มีกริยาออ่ นนอ้ ม เคารพ และ

ช้ีใหเ้ ห็นถึงประเพณีในราชสานกั องั กฤษดว้ ย ดงั เช่น

ตัวอย่าง

“ท้งั ส่ีนายนอบกายเขา้ มอบเกศ ต่างทูลเหตุเอกอนงคอ์ งคส์ มร

เสาวนีตรัสเสร็จเสดจ็ จร ดงั จนั ทรเลื่อนลบั กลบั วิมาน

พระสามีท่ีสนิทพิศวาส งามสะอาดโอ่อ่าดูกลา้ หาญ

จึงแยม้ เย้อื นเอ้ือนโอษฐด์ ว้ ยโปรดปราน แลว้ ประทานหตั ถใ์ หจ้ บั รับทุกนาย”

ด้านการแต่งกาย

ด้านการเเต่งกาย

กลา่ วถึงการเเต่งกายของกษตั ริยข์ องเมืองลอนดอนกลา่ วใหเ้ ห็นถึงเครื่องประดบั เส้ือผา้ เพชร
พลอยท่ีใส่วา่ สวยงามขนาดไหน

ตวั อย่าง แลว้ แต่งกายพรายพรรณสุวรรณมาศ ลว้ นพระราชทานหมดเคร่ืองยศถา

เจา้ คุณราชทูตใหญ่ใส่มาลา คนท้งั หา้ ทรงประพาศสอาดงาม

เส้ือเขม้ ขาบช้นั ในใส่อยา่ งนอ้ ย เขม็ ขดั พลอยตา่ งต่างอยา่ งสยาม

บา้ งฝังเพช็ รเมด็ พราววบั วาววาม ประคตหนามขนุนคาดประหลาดดี

ด้านภาษา สื่อถงึ การพูดเเละใช้ภาษาของเเต่ละประเทศ

ดา้ นภาษา สื่อถึงการพดู เเละใชภ้ าษาของเเต่ละประเทศ

ตัวอย่าง

จวนเวลามหาพิชยั ฤกษ์ เอิกเกริกแซ่เสียงสาเนียงหลาย

ดูคนอื่นรื่นเริงเชิงสบาย แต่ขา้ งฝ่ ายพวกเราเศร้าอุรา

คุณค่าทางสังคม

คุณค่าทางสังคม
๑. เหตุการณ์ในนิราศลอนดอนถือเป็นเหตุการณ์สาคญั ที่เป็นช่วงหวั เล้ียวหวั ตอ่ ของไทย

ก่อนท่ีไทยจะเปิ ดประตูบา้ นรับอารยธรรมจากต่างประเทศเขา้ มา ซ่ึงเป็นส่ิงที่วางรากฐานตามความ
เจริญของบา้ นเมืองต่อมา

๒. สะทอ้ นใหเ้ ห็นสภาพชีวติ และสังคมของประเทศมหาอานาจอยา่ งองั กฤษกบั ไทย
๓. สะทอ้ นฐานะของไทยในสายตาต่างชาติ

จุดมุ่งหมายในการแต่ง
เพ่อื พรรณนาและบรรยาย ถึงเหตุการณ์เร่ืองราวต่างๆ ท่ีเกิดข้ึนในการเดินทางของผแู้ ต่ง

เสนอ
อาจารยน์ าฏอนงค์ พวงสมบตั ิ

จดั ทาโดย
นายภูวนยั กนุ เสน รหสั ๖๕๑๑๐๑๐๐๘๑๐๓
นางสาวปิ ยธิดา ไทท้ อง รหสั ๖๕๑๑๐๑๐๐๘๑๐๔
นายอดิศร นาเลิง รหสั ๖๕๑๑๐๑๐๐๘๑๐๘
นางสาวภทั รภร ทองสวย รหสั ๖๕๑๑๐๑๐๐๘๑๐๓
นางสาวสรวงสุดา โคกไพร รหสั ๖๕๑๑๐๑๐๐๘๑๒๙