วารสาร CASCAP ฉบับที่ 19

วารสารโครงการ ปที ี่ 5 ฉบับท่ี 19 เดอื น กรกฎาคม - กันยายน 2562
วารสารโครงการ CASCAP 1

ความรว่ มมอื ไรพ้ รมแดน

ไทย-ลาว จบั มอื ต้านพยาธใิ บไมต้ ับ
และมะเรง็ ท่อนำ�้ ดี

2 วารสารโครงการ CASCAP Contents

บทEบdiรtoรณr Nาoธtิกeาร 02 บทบรรณาธิการ

วารสาร CASCAP ฉบบั นเ้ี ปดิ ตวั ดว้ ยเรอ่ื งราวการยกระดบั ความเขม้ ขน้ 03 คุยกับคุณหมอณรงค์
การท�ำ งานเพอ่ื แกป้ ญั หาโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดี ดว้ ยการก�ำ หนดพน้ื ท่ี
ตน้ แบบ และเดนิ หนา้ การท�ำ งานอยา่ งจรงิ จงั ซง่ึ เปน็ ทม่ี าของ “อ�ำ เภอตน้ แบบ” 05 3 ปี กับการต่อสู้มะเร็งท่อน�้ำดี
หรอื “อ�ำ เภอโมเดล”
สถาบันวิจัยมะเร็งท่อนำ�้ ดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น กำ�หนดการทำ�งาน สุทธินันท์ บุญมี ประธาน กขป.เขต7
น�ำ รอ่ งพน้ื ทต่ี น้ แบบแหง่ แรกท่ี อ.ศรสี มเดจ็ จ.รอ้ ยเอด็ และไดข้ ยายโครงการไปยงั
อ.เชยี งขวญั นอกจากนย้ี งั มพี น้ื ทอ่ี น่ื ๆ เชน่ อ.สหสั ขนั ธ์ และ อ.ทา่ คนั โท จ.กาฬสนิ ธ์ุ 0 8 ค ว า ม ร ่ ว ม มื อ ไ ร ้ พ ร ม แ ด น
อ.โกสมุ พสิ ยั และ อ.กนั ทรวชิ ยั จ.มหาสารคาม รวมถงึ อ.บา้ นแฮด และ อ.บา้ นไผ่
จ.ขอนแกน่ ซง่ึ ทมี งานวารสาร CASCAP จะไดน้ �ำ เรอ่ื งราวการท�ำ งานในพน้ื ทเ่ี หลา่ ไทย-ลาว จับมือต้านพยาธิใบไม้ตับและ
นม้ี าน�ำ เสนอในโอกาสตอ่ ไป มะเร็งท่อน้�ำดี
ทไ่ี มอ่ าจขา้ มไปไดค้ อื การพดู คยุ กบั ประธานคณะกรรมการเขตสขุ ภาพ
เพอ่ื ประชาชน (กขป.) เขตพน้ื ท่ี 7 ทเ่ี ปน็ หวั เรย่ี วหวั แรงส�ำ คญั ในการท�ำ งานตอ่ สู้ 10 ค่าย MR & Miss OV CCA
กบั มะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดตี ลอด 3 ปที ผ่ี า่ นมา นอกจากนย้ี งั มไี ฮไลตใ์ นเรอ่ื งของการประชมุ
วชิ าการนานาชาตเิ รอ่ื ง มะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดี ครง้ั ท่ี 2 ทน่ี ครหลวงเวยี งจนั ทน์ สปป.ลาว 12 รอบร้ัว CASCAP
ระหวา่ งวนั ท่ี 12-14 ธนั วาคมทผ่ี า่ นมา ถอื เปน็ เวทสี �ำ คญั ทช่ี ว่ ยยกระดบั การท�ำ งาน
ตอ่ สกู้ บั มะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดใี นไทยใหเ้ ปน็ ทย่ี อมรบั ในระดบั นานาชาติ
ปิดท้ายกับเร่อื งราวการทำ�งานเพ่อื ต่อส้กู ับมะเร็งท่อนำ�้ ดีของคนตัวเล็ก
อยา่ ง MR & MISS OV CCA ผลงานจากบคุ คลเหลา่ น้ี เมอ่ื น�ำ มารอ้ ยเรยี งก็
ท�ำ ใหเ้ ราไดเ้ หน็ ความส�ำ เรจ็ ในภาพรวมทแ่ี จม่ ชดั

บรรณาธกิ าร

คณะผจู้ ัดท�ำ ทป่ี รึกษา : รศ.นพ.ณรงค์ ขันตแี กว้ . ศ.พวงรตั น์ ยงวนชิ ย์. รศ.ดร.วชั รินทร์ ลอยลม. รศ.ดร.บณั ฑิต ถ่นิ คำ� รพ
บรรณาธิการ : กรพนิ ธ์ุ จารวุ ร.
กองบรรณาธกิ าร : สปุ ราณี วรพันธ์. ปณิธาน ศรบี ญุ เรอื ง. สรัญญา สาครพทุ ธ. รชั นีย์ ชนะวงศ์. กิตติศักด์ิ ชิณแสง
ออกแบบรูปเลม่ : เจนวฒั น์ แสนเสรมิ . กิตติศักดิ์ ชิณแสง
พิมพ์ท่ี : บรษิ ทั อีสานบิซ จ�ำกัด
จำ� นวน : 3,000
จัดท�ำโดย : โครงการแกไ้ ขปัญหาพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนำ้� ดใี นภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื (CASCAP)
เวบ็ ไซต์ : www.cascap.in.th (Isan Cohort), cascap.kku.ac.th (Thai), www.cascap.info (Eng), Facebook: CASCAP KKU

วารสารโครงการ CASCAP 3

คุยกับคณุ หมอณรงค์
สวัสดีครับทุกๆท่าน พบกันอีกครั้งครับ
ทผ่ี า่ นมาเราไดท้ ำ� งานเพอ่ื ตอ่ สกู้ บั โรคมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดี
มาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง และพยายามเดนิ หนา้ ตอ่ ไปเพอื่ ที่
จะเอาชนะโรคน้ีให้ได้ เพื่อให้ประชาชนมีสุขภาพดี
ปลอดภยั จากมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี เราไดจ้ ดั ประชมุ วชิ าการ
นานาชาติ 2nd ASEAN Cholangiocarcinoma
Conference (ACCA 2019) “Combating
Cholangiocarcinoma in Southeast Asia” ระหวา่ ง
วนั ที่ 12-14 ธนั วาคม 2562 ณ โรงแรม Landmark
Hotel นครหลวงเวยี งจนั ทร์ สปป.ลาว ไปเรยี บรอ้ ย
แลว้ มผี เู้ ขา้ รว่ มประชมุ และวทิ ยากรจากนานาชาตมิ า
ร่วมงานกว่า 200 คน ในท่ีประชุมได้มีวิทยากรที่ รศ.นพ.ณรงค์ ขนั ตีแก้ว

สำ� คญั ๆ ไดก้ ลา่ วถงึ ความสำ� คญั และความจำ� เปน็ ท่ี ก ่ อ น ห น ้ า น้ี เ ร า ไ ด ้ ผ ลั ก ดั น ใ ห ้ เ กิ ด
จะตอ้ งรว่ มมอื กนั แกป้ ญั หานใี้ หส้ ำ� เรจ็ อยา่ งยง่ั ยนื และ “แผนยุทธศาสตร์ทศวรรษก�ำจัดพยาธิใบไม้ตับและ
จริงจังให้ได้ และได้ก�ำหนดการประชุมครั้งต่อไปท่ี มะเร็งท่อน�้ำดี 2559-2568” โดยมีกรมควบคุมโรค
ประเทศเมยี นมาร์ นบั เปน็ ความสำ� เรจ็ ทส่ี ำ� คญั ของ กระทรวงสาธารณสุข เป็นหน่วยงานหลักในการ
การประชมุ นานาชาตคิ รง้ั น้ี ดำ� เนนิ งานรว่ มกบั กระทรวงตา่ งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง เชน่
กา้ วทสี่ ำ� คญั ตอ่ ไปกค็ อื ทำ� อยา่ งไรทจ่ี ะขยาย กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงมหาดไทย กระทรวง
การแกไ้ ขปญั หาพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดใี น เกษตรและสหกรณ์ และส�ำนักนายกรัฐมนตรี โดย
บ้านของเราให้ครอบคลุมพ้ืนที่เสี่ยงทั้งหมดท่ัว ก�ำหนดว่าจะลดพยาธิใบไม้ตับลงให้เหลือน้อยกว่า
ประเทศ และท�ำอย่างไรที่จะท�ำให้ทุกหน่วยงานที่ รอ้ ยละ 1 และการเสยี ชวี ติ จากโรคมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดลี ด
เกย่ี วขอ้ งจะทำ� เปน็ งานประจำ� จนกวา่ จะแกป้ ญั หาน้ี ลงเหลอื นอ้ ยกวา่ ครง่ึ หนง่ึ ภายในปี 2568 ขณะนแี้ ผน
สำ� เรจ็ ใหไ้ ด้ ยทุ ธศาสตรฉ์ บบั นไี้ ดก้ า้ วสปู่ ที ี่ 5 แลว้ เหลอื ระยะเวลา

4 วารสารโครงการ CASCAP

อกี 5 ปที จี่ ะตอ้ งดำ� เนนิ การตามแผนใหไ้ ด้ แตเ่ รากพ็ บ และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดใี หอ้ ำ� เภอตน้ แบบตา่ งๆ ไปปฏบิ ตั ิ
วา่ การดำ� เนนิ การตา่ ง ๆ ยงั ชา้ กวา่ แผนทกี่ ำ� หนดไว้ ในอ�ำเภอแต่ละอ�ำเภอนั้นจะต้องเสนอผ่านคณะ
มาก ทงั้ ในดา้ นงบประมาณและจำ� นวนของกลมุ่ เสย่ี ง กรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอ�ำเภอ (พชอ.)
ทจ่ี ะตอ้ งเขา้ สกู่ ารคดั กรอง วนิ จิ ฉยั และรกั ษาโรค พวก เพอ่ื ใหค้ ณะกรรมการฯ ใหค้ วามเหน็ ชอบกอ่ นแลว้ จงึ
เราจึงมีความเห็นว่าจะต้องมีวิธีการที่จะต้องเร่งให้ จะสามารถดำ� เนนิ การได้ ทางโครงการ Fluke Free
กระบวนการตา่ งๆ มอี ตั ราเรว็ มากขนึ้ จงึ ทำ� ใหเ้ ปน็ Thailand (FFT) จะสนบั สนนุ ดา้ นวชิ าการในการตดั
จดุ กำ� เนดิ ของโครงการ “อำ� เภอตน้ แบบ” หรอื “อำ� เภอ วงจรชีวิตพยาธิใบไม้ตับและการตรวจคัดกรอง
โมเดล” วนิ จิ ฉยั รกั ษาพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดี ตลอด
จากการสนบั สนนุ การวจิ ยั เชงิ ปฏบิ ตั กิ ารจาก จนจดั ฝกึ อบรมผนู้ ำ� ชาวบา้ นใหเ้ ขา้ ใจเรอื่ งพยาธใิ บไม้
สำ� นกั งานการวจิ ยั แหง่ ชาติ หรอื วช. ภายใตโ้ ครงการ ตบั และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดจี นมคี วามรู้ ความเขา้ ใจ เกย่ี ว
“ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ” หรือ “Fluke Free กบั โรคอยา่ งถกู ตอ้ ง และสามารถคดิ หาวธิ แี ละจดั ทำ�
Thailand” ไดม้ กี ารวางแผนทจี่ ะนำ� การแกไ้ ขปญั หานี้ โครงการเพอ่ื แกไ้ ขปญั หาไดโ้ ดยชาวบา้ นเอง โดยได้
ผา่ นโครงสรา้ งของระบบราชการตามระเบยี บสำ� นกั รบั ความชว่ ยเหลอื อยา่ งใกลช้ ดิ เปน็ เวลา 3 ปี ผลลพั ธ์
นายกรัฐมนตรีว่าด้วยการจัดตั้งเขตสุขภาพเพ่ือ ของโครงการกค็ อื ชาวบา้ นในอำ� เภอตวั อยา่ งตลอด
ประชาชน พ.ศ.2559 กำ� หนดใหจ้ ดั ตงั้ เขตสขุ ภาพเพอ่ื จนหน่วยงานราชการท่ีเกี่ยวข้องภายในอ�ำเภอ
ประชาชนจำ� นวน 13 เขตพนื้ ที่ เพอื่ ใหเ้ ปน็ เขตพนื้ ที่ สามารถดำ� เนนิ การแกป้ ญั หาทส่ี ำ� คญั นไ้ี ดด้ ว้ ยตนเอง
สำ� คญั ดำ� เนนิ การขบั เคลอื่ นการปฏริ ปู ระบบสขุ ภาพ จากน้ันก็ถอดบทเรียนของอ�ำเภอท่ีด�ำเนินการจน
ใหเ้ กดิ การบรู ณาการ โดยการดำ� เนนิ งานนไ้ี ดท้ ำ� ความ ประสบความสำ� เรจ็ ไปดำ� เนนิ การในอำ� เภออน่ื ทอ่ี ยใู่ น
รว่ มมือกบั คณะกรรมการเขตสขุ ภาพเพอ่ื ประชาชน เขตพน้ื ทเ่ี สย่ี งตอ่ ไป
เขตท่ี 7 ครอบคลมุ พน้ื ทจ่ี งั หวดั ขอนแกน่ มหาสารคาม ถงึ แมว้ า่ ปญั หานจี้ ะมคี วามทา้ ทายเปน็ อยา่ ง
รอ้ ยเอด็ และจงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ ซงึ่ จะเรมิ่ ดำ� เนนิ การใน ยง่ิ เรากม็ คี วามพยายามเปน็ อยา่ งมากทจ่ี ะแกป้ ญั หา
ปี 2563 จำ� นวน 6 อำ� เภอ ในเขตที่ 7 น้ี และหวงั วา่ นใี้ หจ้ งได้ เราคงจะไดร้ ายงานความกา้ วหนา้ ของงาน
ในปตี อ่ ๆไปเราจะสามารถเพม่ิ จำ� นวนอำ� เภอตวั อยา่ ง ตา่ งๆ เหลา่ นใี้ นโครงการตอ่ ไปครบั
นไี้ ดม้ ากกวา่ ปลี ะ 6 อำ� เภอ
การน�ำเร่ืองการแก้ไขปัญหาพยาธิใบไม้ตับ พบกนั ใหมฉ่ บบั หนา้ ครบั

วารสารโครงการ CASCAP 5

3 ปี กบั การต่อสู้

มะเรง็ ท่อนำ้� ดี

สุทธินนั ท์ บญุ มี

ประธาน กขป. เขต 7

สุขภาวะของประชาชนในพื้นท่ี จ.ร้อยเอ็ด ขอนแก่น มหาสารคาม
และ กาฬสินธุ์ ด้วยความต้ังใจท่ีต้องการท�ำงานดูแลสุขภาวะของ
ประชาชนในองค์รวมทั้งกายและใจ
กระท่ังเมื่อ 3 ปีที่แล้วท่ีได้เข้ามารับรู้ปัญหาส�ำคัญของการ
เสียชีวิตของชาวอีสานจากสาเหตุการรับประทานอาหารจากปลา
ท่ีไม่ได้ปรุงสุกจนน�ำไปสู่โรคมะเร็งท่อน�้ำดี ทาง กขป.เขต 7
จึงได้ยกเรื่องนี้ข้ึนเป็นงานหลัก อาจกล่าวได้ว่า ส่ิงที่ทาง กขป.
“จากประสบการณ์ส่วนตัวตั้งแต่เร่ิมรับราชการ ก็ได้เห็น พยายามผลักดันอยู่ตอนน้ีมีท้ังหมด 4 เรื่องใหญ่ๆ ก็คือ 1.มะเร็ง
ว่าพ่ีน้องอีสานบ้านเรามีปัญหาโดยเฉพาะเร่ืองท่ีเป็นปัจจัยท�ำให้ ท่อน้�ำดี 2.อาหารปลอดภัย 3.สุขภาวะของพระภิกษุ และ 4.เร่ือง
เสียชีวิต ท้ังเรื่องเก่ียวกับอาหารการกิน กินลาบก้อย สุกๆ ดิบๆ ของผู้สูงอายุ
ปัญหาเรื่องส่ิงแวดล้อม การใช้สารเคมีก�ำจัดศัตรูพืช คือมันเป็น “ทางสถาบันมะเร็งท่อน�้ำดีมีข้อมูลอยู่แล้วว่า พ้ืนท่ีไหนท่ีมี
เรื่องท่ีสะสมมาหลายปี พออายุสัก 40-50 ปี ก็เร่ิมป่วยกัน แล้ว ปัญหาความรุนแรงของมะเร็งท่อน้�ำดีมากน้อยแค่ไหน ถ้าพ้ืนที่
ก็เสียชีวิต จนถึงตอนนี้แม้ว่าผมจะเกษียณแล้ว แต่ปัญหาก็ยัง ไหนมีความพร้อม เราก็จะด�ำเนินการในพื้นท่ีน้ันก่อน เพราะ
อยู่ น่ีจึงเป็นเหตุผลให้ผมอาสาเข้ามาท�ำงานน้ี งานนี้ไม่ได้มีค่า นอกจากจะมี กขป.7 ท�ำงานอยู่แล้ว ในแต่ละอ�ำเภอก็จะมีคณะ
ตอบแทนอะไร งบในการท�ำงานก็ไม่มี อาศัยว่าเราเป็นคนไป กรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตอ�ำเภอ หรือ พชอ. โดยมีนายอ�ำเภอ
เช่ือมโยงหน่วยงานรัฐและเครือข่ายต่างๆ ให้มาช่วยกันท�ำงาน” เป็นประธาน มีสาธารณสุขอ�ำเภอร่วมด้วย ซ่ึงคณะท�ำงานชุดนี้
ความในใจจากประธานคณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อ จะมีบทบาทมากในการท่ีจะเป็นก�ำลังหลักในการท�ำงาน เม่ือเขา
ประชาชน (กขป.) เขตท่ี 7 หลังเข้ามารับผิดชอบงานด้าน พร้อม เราก็จะเร่ิมงานได้เลย

6 วารสารโครงการ CASCAP

อ�ำเภอแรกที่เราเลือกมาก็คือ อ�ำเภอศรีสมเด็จ จังหวัด ให้คนไทยทุกคนได้รับสิทธ์ิในการตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้�ำดี
ร้อยเอ็ด เขามี 80 หมู่บ้าน เราก็ให้เขาคัดเลือกคนมา 80-100 ภายใต้หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ หรือ 30 บาท เพื่อให้
คน ไม่ว่าจะเป็น อสม. ผู้ผลิตปลาร้าปลาส้ม น�ำมาเข้าค่ายประชุม ทุกคนเข้าถึงบริการได้ฟรี เพราะในการตรวจคัดกรองแต่ละครั้ง
ชี้แจง ท�ำความเข้าใจ ให้ความรู้เก่ียวกับเรื่องของมะเร็งท่อน้�ำดี จะมีค่าใช้จ่ายประมาณ 200 บาท มะเร็งท่อน้�ำดีเป็นโรคท่ีไม่
อาหารปลอดภัยท�ำยังไง เช่นคนท�ำปลาร้าปลาส้มจะต้องรู้ว่า การ แสดงอาการจนกว่าจะถึงระยะหนึ่ง จะพบว่า ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะ
หมักท่ีจะท�ำให้พยาธิตายท�ำยังไง ต้องแช่แข็งนานแค่ไหน เพ่ือให้ เป็นกลุ่มคนที่อายุประมาณ 40-50 ปี ก�ำลังอยู่ในวัยกลางคน
คนกลุ่มนี้กลับไปท�ำโครงการรณรงค์ในหมู่บ้านของตัวเองต่อไป เป็นวัยท�ำงาน เป็นเสาหลักของครอบครัว ดังน้ันหากคนไทย
เรียกว่าเป็น MR & MISS. OV CCA ทุกคนมีโอกาสเข้าถึงบริการตรวจคัดกรองแบบน้ีได้ฟรี ถ้าทราบ
นอกจากการจัดค่ายอบรมให้ความรู้แล้ว เราก็ยังจัดทีมไป แต่เน่ินๆ ว่า เริ่มมีอาการก็จะได้น�ำตัวเข้าสู่กระบวนการรักษา
เพ่ือตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยงในพ้ืนที่เหล่านี้ด้วย ซ่ึงเราก็ทยอยท�ำ สามารถยืดอายุของคนไข้ออกไปได้อีก”
ไปทุกแห่งครั้งละ 400-500 คน ก็ตรวจคัดกรองให้ทั้งหมด หาก นอกจากน้ีอีกหนึ่งภารกิจที่ท�ำก็คือ การมอบเคร่ือง
พบว่าใครที่มีอาการก็จะตามตัวมารักษา อัลตราซาวน์ให้กับโรงพยาบาลในพ้ืนที่ มอบให้แล้วก็เข้าไป
สิ่งท่ีทาง อ.ณรงค์ พยายามผลักดันมากก็คือ อยากจะ ฝึกบุคลากรในโรงพยาบาลแห่งน้ันในการตรวจคัดกรอง เพ่ือ

วารสารโครงการ CASCAP 7

ให้ประชาชนในพื้นที่ของอ�ำเภอเหล่านี้สามารถเข้าถึงบริการน้ี
ได้ง่าย นายอ�ำเภอในแต่ละพื้นท่ี ซึ่งถ้าหากพื้นท่ีไหนมีความเข้มแข็ง
ส่วนกลุ่มเด็กและเยาวชนในหมู่บ้านก็มีคณะท�ำงานสร้าง งานก็จะก้าวหน้าไปได้อย่างดีมาก เพราะถ้าพูดถึงส่วนตัวของ
หลักสูตรเรื่องมะเร็งท่อน้�ำดี อบรมครู ให้ความรู้ครูเพื่อให้ครูไป กขป. เอง เราไม่มีงบในการท�ำงาน เราท�ำได้เพียงเข้าไปชักชวน
สอนเด็ก นอกจากนี้ยังต้องดูแลเร่ืองระบบการจัดการสิ่งปฏิกูล ให้คนในพ้ืนท่ีเข้ามาเป็นเครือข่ายท�ำงาน พูดง่ายๆ ว่าเราเป็น
ท้ิงให้ถูกสุขลักษณะ ตัดวงจรไม่ให้มีพาหะน�ำพยาธิแพร่เข้ามา คนประสานช่วยให้เกิดการท�ำงาน”
ถึงคนได้ ทาง กขป. ตั้งเป้าว่า การท�ำงานที่น�ำไปใช้กับอ�ำเภอ
ทาง กขป.ได้ใช้โมเดลน้ีกับอ�ำเภอน�ำร่อง 8 แห่งท่ี ต้นแบบทั้ง 8 แห่งน้ีจะสามารถลดจ�ำนวนผู้ติดเชื้อพยาธิใบไม้
เลือกมา คือ อ.ศรีสมเด็จ อ.เชียงขวัญ จ.ร้อยเอ็ด อ.สหัสขันธ์ ในตับไม่เกินร้อยละ 1 ภายใน 5 ปี น�ำผู้ป่วยมะเร็งท่อน้�ำดีเข้า
และ อ.ท่าคันโท จ.กาฬสินธุ์ อ.โกสุมพิสัย และ อ.กันทรวิชัย สู่การผ่าตัดมากกว่าร้อยละ 80 และเพ่ิมอัตราการรอดชีวิตของ
จ.มหาสารคาม ส่วนท่ีจังหวัดขอนแก่น จะเป็นท่ี อ.บ้านแฮด ผู้ป่วยมะเร็งท่อน�้ำดีระยะแรกในพื้นท่ีได้มากกว่าร้อยละ 50
และ อ.บ้านไผ่ ภายใน 5 ปี หากเป็นไปได้ตามน้ีก็หมายถึงผลส�ำเร็จของการ
“บอกได้เลยว่า ในการท�ำงานท่ีผ่านมาน้ีเราต้องอาศัย เอาชนะปัญหาสุขภาพที่เป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับ 1 ของ
กลุ่มของคณะกรรมการ พชอ. ค่อนข้างมากโดยเฉพาะท่าน ชาวอีสานลงได้

8 วารสารโครงการ CASCAP

Go Inter

โครงการแก้ไขโรคพยาธิใบไมต้ ับและ

ความรว่ มมอื ไร้พรมแดนมะเร็งท่อน้�ำ ดีในภาคตะวันออกเฉียงเหนอื

ไทย-ลาว จับมอื ตา้ นพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ น�้ำดี
ประชุมวิชาการนานาชาติ “นวัตกรรมใหม่และหารือแนวทางในการแก้ไขปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
ท่อน้ำ�ดีในภูมิภาคเอเชยี ร่วมกันอยา่ งบูรณาการ” 12-14 ธ.ค. 62 ณ นครหลวงเวียงจันทน์ สปป.ลาว

พิเศษจาก ศ.ดร.มนต์ชัย ดวงจินดา รองอธกิ ารบดฝี า่ ยวจิ ัยและ
บรกิ ารวชิ าการ มหาวทิ ยาลัยขอนแกน่
ย้อนไปเมื่อปี 2018 ท่ีผ่านมา สถาบันวิจัยมะเร็ง
ท่อน้ำ�ดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้รับทุนวิจัยจาก The Ka-
doorie Charitable Foundation ประเทศฮ่องกง ผา่ น Imperial
สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำ�ดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น College London สหราชอาณาจักร ให้ดำ�เนนิ โครงการวิจัยเร่อื ง
พรอ้ มภาคีเครอื ข่ายทงั้ ในและตา่ งประเทศ อาทิ สำ�นักงานการ “Combating Cholangiocarcinoma in the LAO PDR” ใน สปป.
วจิ ยั แหง่ ชาติ (วช.) ศนู ยค์ วามเปน็ เลศิ มะเรง็ ทอ่ นำ้ �ดี โรงพยาบาล ลาว เปน็ เวลา 3 ปี โดยมุง่ พัฒนาขีดความสามารถการวจิ ัยสู่การ
ศรนี ครนิ ทร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่ สถาบัน แก้ไขปัญหาสาธารณสุขของประเทศลาว ไทย และประเทศใน
มะเรง็ แหง่ ชาติ ชมรมศัลยแพทย์ตับ ตับออ่ น ทางเดินน้ำ�ดแี ห่ง ภมู ภิ าคลมุ่ นำ้ �โขง มงุ่ พฒั นาความรว่ มมอื ของนกั วจิ ยั ใน ลาว ไทย
ประเทศไทย มูลนิธิมะเร็งท่อน้ำ�ดี Lao Tropical and Public สหราชอาณาจกั ร และสวติ เซอรแ์ ลนด์ มงุ่ ใหเ้ กดิ ความรว่ มมอื ใน
Health Institute กระทรวงสาธารณสขุ สาธารณรฐั ประชาธปิ ไตย ระดับประเทศลาวและไทย ทั้งในด้านการวิจัยเพื่อแก้ไขปัญหา
ประชาชนลาว และ Mahosot Hospital, Lao PDR รว่ มกนั จดั งาน สาธารณสุขในท้ังสองประเทศ รวมไปถึงภูมิภาคเอเชียตะวัน
ประชุมวิชาการนานาชาติ 2nd ASEAN Cholangiocarcinoma ออกเฉียงใต้
Conference (ACCA 2019) ในหัวขอ้ “Combating Cholangio- โดยสถาบันวิจยั มะเร็งท่อนำ้ �ดี มหาวิทยาลัยขอนแกน่
carcinoma in Southeast Asia” ระหวา่ งวนั ท่ี 12-14 ธนั วาคม ได้ดำ�เนินโครงการแก้ไขปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำ�ดี
2562 ณ โรงแรม Landmark นครหลวงเวียงจันทน์ สปป.ลาว ในประเทศลาว ร่วมกับ สถาบันสาธารณสุขศาสตร์และการ
กจิ กรรมครงั้ นไ้ี ดร้ บั เกยี รตจิ าก Dr. Sengchanh Koun- แพทย์เขตร้อน สปป.ลาว (Lao TPHI) มาเป็นระยะเวลา 1 ปี
navong, Director General, Laos TPHI กล่าวต้อนรับและเปิด โดยโครงการได้พัฒนาระบบ Lao GMS Cohort ขึ้นมาเพื่อใช้
งาน จากน้ันเป็นการปาฐกถาพิเศษจากศาสตราจารย์กิตติคุณ ลงทะเบียนและเก็บข้อมูลกลุ่มเส่ียง พร้อมตรวจคัดกรองพยาธิ
นายแพทย์สุทธิพร จิตต์มิตรภาพ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านการแพทย์ ใบไมต้ ับและมะเร็งท่อนำ้ �ดที ่เี มืองปากงมึ นครหลวงเวยี งจนั ทน์
และสาธารณสขุ สำ�นกั งานการวจิ ยั แหง่ ชาติ (วช.) และปาฐกฐา จำ�นวนกว่า 1,243 ราย พร้อมกันนี้ได้ฝึกอบรมบุคลากรที่

วารสารโครงการ CASCAP 9
เกี่ยวข้องกับการดูแลรักษาผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำ�ดีท้ังแพทย์และ
พยาบาล สปป.ลาว รวมทัง้ สนิ้ 61 คน

ตลอดทงั้ 3 วัน ในงานประชมุ วิชาการคร้ังน้ี ผเู้ ขา้ รว่ ม
ประชุมไดน้ ำ�เสนอผลงานทางวิชาการท้งั หมด 67 หัวขอ้ มผี ู้เขา้
รว่ มประชุม บรรยาย และนำ�เสนอผลงานทางวชิ าการ จำ�นวน
ทงั้ หมดกวา่ 200 คน ประกอบไปดว้ ยทง้ั แพทย์ พยาบาล อาจารย์
ผู้สอน นักวิจัย นักศึกษาปริญญาโท-เอก จากไทยและ สปป.
ลาว และนักวิจัยจากแถบประเทศเอเชียและยุโรป จำ�นวนกว่า
8 ประเทศ รวมถึงบุคลากรของหน่วยงานภาคีเครือข่ายจากทั้ง
ไทยและ สปป.ลาว

เน้ือหาการบรรยายในท่ีประชุมจะว่าด้วยเร่ืองการ
ดำ�เนินงานด้านการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
ท่อน้ำ�ดีในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อาทิ การนำ�เสนอ
สถานการณ์ระบาดของพยาธิใบไม้ตับในภูมิภาคเอเชียตะวัน
ออกเฉยี งใต้ การตรวจคดั กรองผูป้ ว่ ยพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็
ท่อน้ำ�ดี เทคโนโลยีและวีธีการผ่าตดั รักษามะเรง็ ท่อน้ำ�ดี การ
สอ่ งกลอ้ งเพอ่ื วนิ จิ ฉยั และรกั ษา แนวทางการรกั ษามะเรง็ ทอ่ นำ้ �ดี สาธารณสุข การแพทย์ และวัฒนธรรม ท้ังยังเปน็ การถา่ ยทอด
โดยการแพทยแ์ บบแมน่ ยำ� BioMarker การสร้างเครือขา่ ยการ เทคโนโลยีและนวัตกรรมสู่ประเทศเพื่อนบ้าน สอดคล้องกับ
ตรวจคัดกรองมะเร็งท่อนำ้ �ดี และ การสร้างภมู ิต้านทานปอ้ งกนั ประเด็นยทุ ธศาสตรม์ หาวทิ ยาลยั ขอนแกน่ ทว่ี ่าดว้ ยการพฒั นา
แก้ไขพยาธิใบไม้ตับด้วยหลักสตู รการเรียนการสอนในโรงเรียน มหาวิทยาลัยไปสูค่ วามเปน็ สากล

การประชมุ ครง้ั นน้ี บั เปน็ อกี หนงึ่ ภารกจิ ของสถาบนั วจิ ยั
มะเร็งท่อนำ้ �ดีที่จะช่วยขับเคล่ือนและส่งเสริมงานวิจัยด้าน

10 วารสารโครงการ CASCAP

STORY

โครงการแก้ไขโรคพยาธิใบไมต้ ับและ

Mคา่ Rยมะเร็งทอ่ น้�ำ ดีในภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื
M&iss
OV CCA
นางทิพวัล จันทโยธา MISS OV CCA และ วทิ ลู ย์ ผวิ อ่อน Mister OV CCA

จ.ขอนแก่น ได้รับการอบรมความรู้เก่ียวกับเร่ืองพยาธิใบไม้ตับ
และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี จบั พลดั จบั ผลไู ดร้ บั คดั เลอื กใหเ้ ปน็ MISS OV
โครงการน้ีเป็นการฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการ Training CCA คู่กบั คณุ วทิ ูลย์ แบบไม่ไดต้ ง้ั ตวั มาก่อน แตเ่ ม่อื มงลงแล้ว
for the Trainer : Mister and Miss OV CCA “บา้ นแฮดโมเดล” ก็รับหน้าที่ประชาสัมพันธ์รณรงค์ให้คนในชุมชนและเพื่อนบ้าน
เม่ือ วนั ที่ 18-20 ตลุ าคม 2562 ณ ชดุ าปาร์ค รสี อรท์ แอนด์ เลิกกนิ ดิบ เลอื กทานเฉพาะอาหารท่ปี รงุ สุกใหม่
โฮเทล อ.เมือง จ.ขอนแก่น โดยมีแกนน�ำชุมชนจากแต่ละ MISS OV CCA @บ้านแฮด เล่าว่า
ต�ำบล เจ้าหน้าท่ี และบุคคลากรจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ใน บ.ทางพาดปอแดง ต.โคกส�ำราญ มีประชากรราว 200 คน
อ.บา้ นแฮด จ.ขอนแก่น เข้ารว่ มอบรมจำ� นวน 80 คน พรอ้ มกับ มที ตี่ ัง้ อยใู่ กล้หนองละว้า ชาวบ้านกจ็ ะกินปลาดิบกนั มาก กเ็ ป็น
มกี ารคดั เลอื กตวั แทนทจ่ี ะไปรว่ มภารกจิ ประชาสมั พนั ธก์ ารไมก่ นิ หน้าทีข่ องเราในฐานะ อสม.ท่จี ะไปดแู ล พดู คุยใหเ้ หน็ โทษของ
ปลาดบิ เพอ่ื ลดจำ� นวนผตู้ ดิ เชอ้ื พยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดี การกินอาหารดิบ กอปรกับมีกิจกรรมของโครงการ CASCAP
ทล่ี งไปจดั เก่ยี วกบั โทษของการกนิ ปลาดิบในหมู่บา้ น 3-4 คร้ัง
นางทิพวลั จันทโยธา MISS OV CCA นอกจากจะช่วยรณรงค์ให้เห็นโทษของการทาน
อายุ 46 ปี คุณแม่ลูกสองจาก บ.ทางพาดปอแดง อาหารสุกๆ ดิบๆ แล้ว ภารกิจของ MISS OV CCA ยังต้อง
ต.โคกสำ� ราญ อ.บา้ นแฮด จ.ขอนแก่น ช่วยค้นหากลุ่มเส่ียงไปตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน�้ำดี คนที่เป็น
ปัจจุบันท�ำงานเป็น อสม. เล่าให้ฟังว่า มีโอกาสได้ มะเร็งทอ่ น�้ำดรี ุ่นก่อนๆ กพ็ าตวั ไปรกั ษากันหมดแล้ว แตร่ นุ่ ใหม่
เข้าร่วมโครงการค่าย OV CCA “บ้านแฮดโมเดล” ที่จัดขึ้นท่ี ยงั ไมพ่ บวา่ มใี ครเปน็

วารสารโครงการ CASCAP 11

วิทลู ย์ ผวิ ออ่ น Mister OV CCA
อายุ 58 ปี อสม.จากบ้านโนนสมบูรณ์ 1 ต.โนน
สมบรู ณ์ อ.บา้ นแฮด จ.ขอนแก่น
เล่าว่า ตั้งแต่ได้รับต�ำแหน่งก็ได้ช่วยท�ำงานรณรงค์ให้
ชาวบา้ นไมก่ นิ ปลาดบิ ไมก่ นิ กอ้ ยปลา สม้ ปลา ปลารา้ ดบิ ทบี่ า้ น
โนนสมบูรณ์แหง่ นีม้ ปี ระชากรกวา่ 200 ครัวเรอื น หรือประมาณ
กวา่ 600 คน พบว่า เดีย๋ วนค้ี นกนิ อาหารดบิ กนั นอ้ ยลง เทียบ
กับเมื่อก่อนนี้จะกินกันเยอะมาก เพราะเขาเห็นตัวอย่างคนใน
หม่บู า้ นทีก่ นิ ดบิ แลว้ เป็นมะเร็งในทอ่ นำ้� ดี รกั ษาไม่หาย เสยี ชีวิต
ไปหลายราย ก็เลยกลัวกัน ตอนนี้ในหมู่บ้านยังเหลือคนที่กิน
ปลาดบิ อยไู่ ม่มากนกั ส่วนใหญ่จะเป็นกลมุ่ ผชู้ ายวยั กลางคน มี
ครอบครวั แล้ว บางคนก็ตอ้ งพาไปตรวจคัดกรองหาไขพ่ ยาธดิ ้วย
ในความเหน็ ของ Mister OV CCA เหน็ วา่ จะตอ้ งขยาย
“เรากร็ ณรงคก์ นั อยเู่ รอื่ ยๆ เปา้ หมายทส่ี นใจเปน็ พเิ ศษ การท�ำงานมาดูแลร้านค้าหรือร้านส้มต�ำให้มากข้ึน หลังพบว่า
ก็คอื กลุ่มผชู้ ายวยั กลางคน แล้วชอบจับกลุ่มดื่มเหล้า ซ่งึ กลมุ่ น้ี ปลาร้ามีไข่พยาธิติดมาด้วย กลุ่มน้ีมักจะเป็นร้านค้าในหมู่บ้าน
จะชอบทานอาหารดิบแกล้มเหลา้ กเ็ ปน็ กล่มุ ทีเ่ ราจะสง่ ไปตรวจ หรือร้านขายส้มต�ำท่ีไปรับปลาร้ามาขายอีกทอดหน่ึง เราก็ต้อง
คดั กรองกอ่ น จรงิ ๆ เขากไ็ มฟ่ งั เราหรอก ไมส่ นใจในเรอื่ งทเ่ี ราพดู เข้าไปแนะน�ำเขาว่า จะต้องท�ำให้สุกก่อน หรือต้องรอเวลาสัก
แตว่ า่ พอพูดบ่อยๆ เขาก็ร�ำคาญ ก็ยอมไปตรวจกับเรา ยอมลด หน่ึงเดือน ก่อนนำ� ออกขาย เพอื่ ให้พยาธติ ายใหห้ มดกอ่ น หรอื
การกินดิบลงบ้าง ตอนน้ีในกลุ่มนี้เราก็พาไปตรวจคัดกรองเกิน ถา้ เปน็ ไปไดก้ ข็ อใหใ้ ชป้ ลารา้ สกุ เพราะคนทว่ั ไปมโี อกาสตดิ พยาธิ
ครงึ่ แลว้ เกอื บครบทกุ คน มที ยี่ งั เหลอื อยยู่ งั ไมไ่ ดไ้ ปตรวจกไ็ มก่ สี่ บิ จากทางน้ีกันมาก
คน กร็ สู้ กึ ดใี จทไี่ ดม้ ารว่ มทำ� งานกบั คณะของคณุ หมอณรงค์ แลว้ เม่ือถามว่า การแนะน�ำชาวบ้านได้ผลตอบรับท่ีดีหรือ
ยงั มสี ว่ นชว่ ยสนบั สนนุ การทำ� งานเกย่ี วกบั สขุ ภาพของประชาชน ไม่ Mister OV CCA กลา่ วว่า ก็มที ีไ่ ดผ้ ลบา้ ง ไมไ่ ดผ้ ลบ้าง ถ้า
ตามหน้าทีข่ องเราทเ่ี ปน็ อสม.ดว้ ย” ร้านไหนไมเ่ ชื่อ ก็ต้องให้คุณหมอที่ รพ.สต. ลงมาดอู ีกครัง้ หนึ่ง
ส�ำหรับสถานการณ์ในพ้ืนท่ี อ.บ้านแฮด พบว่า การ แตส่ ว่ นมากเขาจะเชอื่ เรา เพราะมนั ไมใ่ ชเ่ รอื่ งของคนอน่ื แตเ่ ปน็
กินดิบหรือว่าจ�ำนวนผู้ป่วยที่มีพยาธิใบไม้ตับ หรือเป็นมะเร็ง เรอื่ งสขุ ภาพของตัวเองด้วย เพราะเขาเองก็ขายและกนิ เองดว้ ย
ท่อน�้ำดีลดลงมาก ขณะที่กลุ่มผู้ป่วยท่ีมีพยาธิตัวตืดหรือพยาธิ ส�ำหรับโครงการนี้ก็ดีใจที่ได้เข้ามาร่วมงานกับ
ไส้เดือนเร่ิมพบมากข้ึน โดยเป็นผลจากการรับประทานก้อยดิบ มหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น โดยสว่ นตวั เป็นคนไมช่ อบกนิ อาหารดิบ
หรือเน้ือดบิ กัน เท่าไร ยง่ิ ไดม้ าทำ� งานเป็น อสม.ดว้ ย เรากย็ ิง่ ต้องไปแนะน�ำชาว
“ตอนนป้ี ญั หาเรมิ่ เปลยี่ นไป พบวา่ กลุ่มเด็กๆ กบั วัย บ้านให้เขาเลิกกิน และยงั มโี อกาสไปเขา้ คา่ ยคณุ หมอณรงค์ ไป
รุ่นนี้แทบจะไม่กินดิบกันเลยนะ ที่พบคือเป็นว่าเขาไม่ชอบกิน ส่องกลอ้ งดพู ยาธิ เห็นว่า มนั นา่ กลวั เปน็ ตัวอันตรายมากๆ อกี
ปลากนั ด้วย ชอบกนิ เนื้อ กินหมกู ระทะกัน เรื่องกินดบิ ตอนนี้ อย่างที่สนใจงานนี้เพราะความชอบในงานจิตอาสา อยากช่วย
เราไม่ค่อยห่วงละ แต่จะห่วงเร่ืองชอบกินหวาน ห่วงเร่ืองความ ชาวบา้ น ตนเป็น อสม.มานานกวา่ 20 ปี ตัง้ แตส่ มยั ที่ยังไม่มคี ่า
อ้วนกนั มากกวา่ ถือเป็นงานที่จะต้องท�ำหน้าท่กี นั ตอ่ ไป” MISS ตอบแทนอะไรเลย
OV CCA กลา่ วปดิ ท้ายอย่างสวยงาม

12 วารสารโครงการ CASCAP รอบรั้ว
โครงการแก้ไขโรคพยาธิใบไมต้ บั และ
มะเรง็ ท่อน�้ำ ดีในภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื

ผอ.สถาบันวิจยั มะเรง็ ท่อนำ้�ดี มข.
เขา้ รว่ มประชมุ และสัมมนาสรปุ บทเรยี นการดำ�เนนิ งานรอบ 3 ปี กขป.7

วันที่ 25 ตุลาคม 2562 รศ.นพ.ณรงค์ ขันตีแก้ว
ผู้อ�ำนวยการสถาบันวิจัยมะเร็งท่อนำ้� ดี ม.ขอนแก่น เข้าร่วมประชุม
และสมั มนาสรปุ บทเรยี นการดำ� เนนิ งานรอบ 3 ปี กขป.7 ณ หอ้ งประชมุ
วารวี ลั เลย่ ร์ สี อรท์ อ.อบุ ลรตั น์ จ.ขอนแกน่

พธิ เี ปดิ การประชมุ โดยนายสทุ ธนิ นั ท์ บญุ มี ประธาน กขป.
เขตพนื้ ท่ี 7 การประชมุ ครง้ั นมี้ คี ณะกรรมการและหนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ ง
เข้าร่วมประชุม กว่า 60 คน โดยได้รับเกียรติจาก ดร.นายแพทย์
อทิ ธพิ ล สงู แขง็ อดตี ผตู้ รวจราชการกระทรวงสาธารณสขุ เขตสขุ ภาพ
ท่ี 7 และ นพ.ปรดี า แตอ้ ารกั ษ์ รองเลขาธกิ าร สช. และอดตี ผอ.สปสช.
เขต 7 ขอนแกน่ เขา้ รว่ มประชมุ และรว่ มเปน็ วทิ ยากรเสวนา

กขป. ได้ขับเคล่ือนการท�ำงานหลักๆ ในสามด้าน ได้แก่ น้ียังได้มีการประชุมกลุ่มย่อยเพื่อระดมความเห็นและถอดบทเรียน
1.ประเดน็ อาหารปลอดภยั โดยการขบั เคลอื่ นโครงการปอ้ งกนั แกไ้ ข เกย่ี วกบั แนวทางการปรบั ปรงุ โครงสรา้ ง บทบาท และการดำ� เนนิ งาน
พยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี 2.การขบั เคลอ่ื นธรรมนญู พระสงฆ์ ของ กขป.7 อกี ดว้ ย
แหง่ ชาติ 3.การเตรยี มความพรอ้ มเพอ่ื รองรบั สงั คม ผสู้ งู วยั นอกจาก

รอบร้ัว วารสารโครงการ CASCAP 13
โครงการแก้ไขโรคพยาธิใบไม้ตบั และ
มะเรง็ ทอ่ น้�ำ ดีในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ

โครงการฝกึ อบรมเชงิ ปฏบิ ัติการ Training for the Trainer
Mister and Miss OV CCA “บ้านแฮดโมเดล”

วันที่ 18-20 ตุลาคม 2562 โครงการวิจัยท้าทายไทย
: ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ (Fluke Free Thailand) ภายใต้
สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน�้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น คณะกรรมการ
พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ระดบั อำ� เภอบา้ นแฮด จงั หวดั ขอนแกน่ และ ศนู ย์
ประสานงานคณะกรรมการเขตสขุ ภาพเพอี่ ประชาชน เขตพนื้ ท่ี 7 รว่ ม
กันจดั โครงการฝกึ อบรมเชิงปฏบิ ตั กิ าร Training for the Trainer:
Mister and Miss OV CCA “บา้ นแฮดโมเดล” ณ ชุดาปาร์ค รีสอร์ท
แอนด์ โฮเทล อ�ำเภอเมอื ง จังหวดั ขอนแกน่

โดยมีผู้ร่วมกิจกรรมเป็นแกนน�ำชุมชนจาก 4 ต�ำบลของ
อ�ำเภอบา้ นแฮด จังหวัดขอนแก่น ไดแ้ ก่ ตำ� บลบ้านแฮด ตำ� บลโนน
สมบรู ณ์ ตำ� บลหนองแซง และต�ำบลโคกสำ� ราญ พรอ้ มทงั้ หนว่ ยงาน
สว่ นอำ� เภอ ผอู้ ำ� นวยการ รพ.สต. ครู ประธาน อสม. กำ� นนั ผใู้ หญบ่ า้ น
นายก อบต. ปลดั อบต. เทศบาล ผอ.โรงเรยี น นกั วชิ าการสาธารณสขุ
ปลัดอ�ำเภอ ประธานกลมุ่ สตรี รวมผู้เขา้ อบรมทง้ั สน้ิ 73 คน

เพ่ือให้ชาวบ้านในอ�ำเภอบ้านแฮด ตลอดจนหน่วยงาน
ราชการที่เกี่ยวข้องภายในอ�ำเภอสามารถด�ำเนินการแก้ปัญหาพยาธิ
ใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้�ำดีได้ด้วยตนเอง ด้วยวิธีการที่เหมาะสมกับ
สภาพปญั หาในท้องทเ่ี พอ่ื ใหเ้ กิดประสิทธผิ ลสงู สดุ

ทง้ั นีก้ ิจกรรมภายในงาน ประกอบดว้ ย การบรรยายภาพ
รวม แนวทางการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้�ำดี Isan Cohort มะเรง็ ทอ่ นำ้� ดกี บั การรกั ษา ธรรมนญู ชมุ ชนกบั มะเรง็
กิจกรรมพัฒนา Team work กิจกรรมละลายพฤติกรรม การ ทอ่ นำ้� ดี พลงั สกู่ ารเปลยี่ นแปลง (Influencer) การเตรยี มความพรอ้ ม
บรรยายให้ความรูใ้ นหวั ขอ้ วงจรชีวิตพยาธิใบไม้ตบั และการตัดวงจร และการน�ำเสนอผลงาน “บ้านแฮดปลอดภัย ไร้พยาธิใบไม้ตับและ
การสรา้ งวคั ซนี ในเยาวชนดว้ ยหลกั สตู รการเรยี นการสอนในโรงเรยี น มะเรง็ ท่อน�ำ้ ด”ี ผา่ นการแสดงละครโดยผเู้ ข้าร่วมอบรม
ท�ำอยา่ งไร?? อาหารปลอดภยั ปลาปลอดพยาธิ ระบบจัดการขอ้ มูล

14 วารสารโครงการ CASCAP

เรอ่ื งนีต้ ้องขยาย

โครงการแก้ไขโรคพยาธิใบไม้ตบั และ
มะเรง็ ทอ่ น�้ำ ดีในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื

ร.ท.นพ.พิชา สุวรรณหาทร วิทยาลัยแพทยศาสตร์พระมงกุฎเกล้า เปิดเผยถึงผลการวิจัยเรื่อง “การศึกษา
ประสทิ ธิภาพการป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับ โดยตดิ ตามการบนั ทึกพฤตกิ รรมการบรโิ ภคปลาดิบอย่าง ต่อ
เน่อื งดว้ ยตนเอง” ซึ่งไดร้ บั การสนับสนุนจาก สสส.

จากการเข้าไปวิจยั ในพนื้ ที่ชมุ ชนทา่ กระดานและชมุ ชนบา้ นนายาว จังหวดั ฉะเชงิ เทรา ซงึ่ ประชากรส่วนใหญ่
อพยพมาจากภาคอสี าน และยงั คงวฒั นธรรมการกนิ อยแู่ บบชาวอสี านอยู่ โดยเฉพาะการบรโิ ภคปลาดบิ พบวา่ มอี ตั รา
การตดิ พยาธิใบไม้ตบั มากถึง 21% จากสถติ ติ ั้งแต่ปี 2545 จนถึง 2552 ไม่ได้มอี ัตราลดลงเลย ท้ังทรี่ ฐั บาลมนี โยบายใน
การควบคุม แต่ในความเป็นจรงิ ไมส่ ามารถควบคุมได้

“จากการศึกษาว่า ทำ�อย่างไรจะให้ประชาชนมีการปรับเปล่ยี นพฤตกิ รรมการบริโภคปลาดิบ โดยใช้วิธีการจด
บนั ทกึ ประจำ�วนั ของตนเองวา่ วนั ไหนทม่ี กี ารบรโิ ภคปลาดบิ บา้ ง และมกี ารตดิ ตามผล ปรากฏวา่ การบรโิ ภคปลาดบิ ของ
ประชาชนลดลงถงึ ครงึ่ หน่งึ เนอื่ งจากการจดบันทึกประจำ�วันช่วยใหม้ กี ารเตอื นตัวเอง และเปน็ การควบคุมพฤตกิ รรม
ไปในตวั ” ร.ท.นพ.พิชา ระบุ

วธิ ีการนเี้ ปน็ วธิ กี ารเดยี วกับการจดบันทกึ รายรับ - รายจา่ ย ท่ที ำ�ให้สามารถควบคมุ พฤตกิ รรมการใชจ้ า่ ยของ
ตนเองได้ ซ่งึ ถือว่าเป็นวธิ กี ารทีไ่ ด้ผล ทัง้ น้ี หลงั จากน้อี ีก 1 ปจี ะมีการตดิ ตามผล เพอ่ื ดวู า่ ประชาชนจะกลบั มาตดิ พยาธิ
อีกหรือไม่ ซ่ึงหากวธิ กี ารนีป้ ระสบผลสำ�เร็จเปน็ ทีน่ า่ พอใจ ก็สามารถนำ�ไปขยายพ้นื ท่ใี นการปอ้ งกนั ในสว่ นอื่นๆ ของ
ประเทศไทยได้ด้วยเชน่ กนั

ใครสนใจสามารถนำ�ไปทดลองใช้กันได้ จะจดไวใ้ นบนั ทึกหรือปฏิทนิ กส็ ดุ แลว้ แตค่ วามสะดวก
ท่มี า : สนง.กองทุนสนับสนุนการสร้างเสรมิ สขุ ภาพ

จดบันทกึ ‘กินของดบิ ’
ทางออกใหม่ ลดเส่ียงมะเร็ง

ถาม-ตอบ

โครงการแก้ไขโรคพยาธิใบไมต้ บั และ
มะเร็งท่อน้ำ�ดีในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ

ถาม:จริงหรอื ???

ถ้าพบว่าเปน็ พยาธิ กก็ ินยาถา่ ยพยาธิ ถ้าเป็นอีกก็กินยาอกี

ตอบ:แคน่ ้ีก็ปลอดภัยจากโรคมะเร็งทอ่ น�้ำดแี ล้วใชไ่ หม
ไมใ่ ช่ เพราะถ้าพบว่าติดพยาธิ แล้วกินยาถา่ ยพยาธิ ซ�ำ้ ๆ หลายครัง้ นัน้ เสยี่ งที่จะท�ำให้
ระบบท่อทางเดนิ นำ้� ดอี ักเสบ เม่อื ทอ่ นำ�้ ดีเกิดการอักเสบซ้�ำๆกจ็ ะกลายเปน็ มะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดใี นทสี่ ดุ

ถาม:จรงิ หรือ???

กินปลาดบิ มานานกไ็ ม่เหน็ เปน็ ไร รอตอนอายุมากกว่าน้ีคอ่ ยหยุดกินปลาดิบ

ตอบ: กไ็ มเ่ ป็นมะเร็งท่อน�้ำดีแลว้
กไ็ มใ่ ช่อกี เพราะการกินปลาดบิ มานาน ยิ่งปล่อยเวลานานไปโดยไมเ่ ขา้ รบั การตรวจ
คดั กรองนน้ั ยง่ิ เส่ียงทีจ่ ะตรวจพบมะเร็งทอ่ น�ำ้ ดีในระยะทา้ ยๆ ท่ีอาการหนักและรกั ษายาก แม้จะ
หยดุ กนิ ปลาดบิ ในตอนท้าย กไ็ ม่หายเป็นมะเรง็ ทอ่ น�้ำดี