สื่อการสอนกาพย์เห่เรือ บทชมนก

สื่อการเรียนการสอน เรื่อง กาพย์เห่เรือ

บทเห่ชมนก

เจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์

วิชาภาษาไทย ท33101
นางสาวปรียานุช เสนาธนศักดิ์
ตำแหน่งครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ

ถอดคำประพันธ์

รอนรอนสุริยโอ้ อัสดง
เรื่อยเรื่อยลับเมรุลง ค่ำแล้ว
รอนรอนจิตจำนง นุชพี่ เพียงแม่
เรื่อยเรื่อยเรียมคอยแก้ว คลับคล้ายเรียมเหลียว

ถึงคราเวลายามค่ำพระอาทิตย์ลับขอบเขา ตัวกวีก็คิดถึงนางอันเป็นที่รัก
ในตอนนี้ไม่ว่าใครก็ดูคลับคล้ายคลับคลานางจนต้องเหลียวมอง

อัสดง คือ พระอาทิตย์ตก , เมรุ คือ ภูเขา
เรียม คือ พี่ (แทนตัวผู้พูดผู้ชาย) , นุช คือ นางอันเป็นที่รัก

เรื่อยเรื่อยมารอนรอน ทิพากรจะตกต่ำ
สนธยาจะใกล้ค่ำ คำนึงหน้าเจ้าตาตรู
นกบินเฉียงไปทั้งหมู่
เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย
ตัวเดียวมาพลัดคู่

เมื่อกวีเห็นพระอาทิตย์ตกและท้องฟ้าถึงเวลาใกล้ค่ำ ก็ยัง
คำนึง นึกถึงหน้านางอันเป็นที่รัก

เมื่อกวีเห็นนกบินมากันเป็นหมู่ มีตัวหนึ่งพลัดคู่ ก็เหมือนตัวกวีที่ต้อง
อยู่เดียวดาย

ทิพากร คือ พระอาทิตย์ , เจ้าตาตรู คือ นางอันเป็นที่รัก

เห็นฝูงยูงรำฟ้อน คิดบังอรร่อนรำกราย
สร้อยทองย่องเยื้องชาย เหมือนสายสวาทนาดนวยจร
ชมกันอยู่สู่สมสมร
สาลิกามาตามคู่ ห่อนเห็นเจ้าเศร้าใจครวญ
แต่พี่นี้อาวรณ์

เมื่อกวีเห็นนกยูงรำแพนหาง ก็คิดถึงเมื่อตอนที่นางอันเป็นที่รักฟ้อนรำให้ดู
คราเมื่อกวีเห็นนกสร้อยทองก้าวเดินบนดิน ก็นึกถึงนางอันเป็นที่รักตอนก้าวเดิน
ทอดแขน นกสาลิกามาตามคู่ชมกันเหมือนกับนางอันเป็นที่รัก แต่ตัวกวีนี้ก็คิด

กังวลถึงนางอันเป็นที่รัก ไม่เห็นหน้านางจึงโศกเศร้าเสียใจ

บังอร คือ นางอันเป็นที่รัก , นาด คือ การทอดแขน แกว่งแขน ,
สมร คือ นางงามซึ่งเป็นที่รัก , นวย คือ กรีดกราย , ห่อน คือ ไม่

นางนวลนวลน่ารัก ไม่นวลพักตร์เหมือนทรามสงวน
แก้วพี่นี้สุดนวล ดั่งนางฟ้าหน้าใยยอง

นกแก้วแจ้วแจ่มเสียง จับไม้เรียงเคียงคู่สอง
เหมือนพี่นี้ประคอง รับขวัญน้องต้องมือเบา

เมื่อกวีเห็นสีของนกนางนวลที่นวลแล้วนั้น ยังไม่นวลเท่ากับใบหน้า
ของนางอันเป็นที่รักของกวีที่เหมือนดั่งนางฟ้างามผุดผ่อง
เมื่อกวีเห็นนกแก้วเสียงแจ่มแจ้ว อยู่บนต้นไม้เคียงคู่กัน

เหมือนกับกวีนั้นประคองและปลอบนางอันเป็นที่รักอย่างทะนุถนอม

ทรามสงวน คือ นางอันเป็นที่รัก , ใยยอง คือ ผุดผ่องมีน้ำมีนวล
รับขวัญ คือ ปลอบใจ

ไก่ฟ้ามาตัวเดียว เดินท่องเที่ยวเลี้ยวเหลี่ยมเขา
เหมือนพรากจากนงเยาว์ เปล่าใจเปลี่ยวเหลียวหานาง

แขกเต้าเคล้าคู่เคียง เรียงจับไม้ไซ้ปีกหาง

เรียมคะนึงถึงเอวบาง เคยแนบข้างร้างแรมนาน

เมื่อกวีเห็นไก่ฟ้ามาตัวเดียวเดินท่องเที่ยวอยู่ตามเขา เหมือนที่พรากจาก
นางอันที่เป็นที่รัก กวีเองนั้นก็รู้สึกเปล่าเปลี่ยวใจคิดถึงนางอันเป็นที่รัก

เมื่อกวีเห็นนกแขกเต้าอยู่กันเป็นคู่บนต้นไม้ ไซ้ปีกไซ้หางให้กัน เช่นเดียว
กับกวีที่คิดถึงตอนที่ได้กอดนางอันเป็นที่รักแบบแนบชิดเป็นเวลานาน

นงเยาว์ คือ น้องนางอันเป็นที่รัก , เคล้า คือ คลอเคลีย
เรียม คือ ตัวพี่(ใช้แทนผู้พูดผู้ชาย)

ดุเหว่าเจ่าจับร้อง สนั่นก้องซ้องเสียงหวาน
ไพเราะเพราะกังวาน ปานเสียงน้องร้องสั่งชาย
เหมือนช่างฉลาดวาดแต้มลาย
โนรีสีปานชาด ห่มตาดพรายกรายกรมา
ไม่เท่าเจ้าโฉมฉาย

เมื่อกวีเห็นนกดุเหว่าร้องกันเสียงหวานสนั่นก้อง
ไพเราะกังวาน ปานเสียงนางอันเป็นที่รักที่พูดกับกวี

เมื่อกวีเห็นนกโนรีสีปานแดงที่มีลวดลายสวยงาม แต่ก็
สวยไม่เท่านางอันเป็นที่รักที่ห่มสไบมาหากวี

สีปานชาด คือ สีแดง , ตาด คือ ผ้าไหมทอด้วยเงินแล่งหรือทองแล่ง
โฉมฉาย คือ นางที่รูปงามสง่าสดใสเปล่งปลั่ง

สัตวาน่าเอ็นดู คอยหาคู่อยู่เอกา
เหมือนพี่ที่จากมา ครวญหาเจ้าเศร้าเสียใจ

ปักษีมีหลายพรรณ บ้างชมกันขันเพรียกไพร
ยิ่งฟังวังเวงใจ ล้วนหลายหลากมากภาษา

เมื่อกวีเห็นนกสัตวาน่าเอ็นดู คอยหาคู่อยู่โดดเดี่ยว เหมือนตัวกวี
ที่ต้องจากนางอันเป็นที่รักมา กวีเองก็คิดถึงน้องนางอันเป็นที่รักจน

โศกเศร้าเสียใจ
นกนั้นมีหลายสี ต่างก็ชมกัน ส่งเสียงร้องกันไปในป่า
พอพี่ยิ่งฟังก็รู้สึกวังเวงใจ ด้วยความหลากหลายมากภาษา

ที่ทำให้กวีนั้นเศร้าใจ

เอกา คือ โดดเดี่ยว อยู่คนเดียว , ปักษี คือ นก

คุณค่าด้านวรรณศิลป์

๑.การสรรคำ

การเลือกคำมาใช้ได้อย่างเหมาะสมกับชนิดของคำประพันธ์และเนื้อความที่บรรยาย

๑.๑ การเลือกใช้คำได้ถูกต้องตามความหมายที่ต้องการ

นางนวลนวลน่ารัก ไม่นวลพักตร์เหมือนทรามสงวน

แก้วพี่นี้สุดนวล ดั่งนางฟ้าหน้าใยยอง

จากบทประพันธ์คำว่า นวล นั้นมีได้หลายความหมาย คือ ชื่อนกนางนวล
หรือความงามผุดผ่อง

๑.๒ การใช้คำโดยคำนึงถึงเสียง

๑.๒.๑ การเล่นคำพ้องเสียงและซ้ำคำ

นางนวลนวลน่ารัก ไม่นวลพักตร์เหมือนทรามสงวน
แก้วพี่นี้สุดนวล ดั่งนางฟ้าหน้าใยยอง

จากบทประพันธ์มีการซ้ำคำว่านวล
คำว่า นวล คือ นกนางนวล นวล คือ งามผุดผ่อง

๑.๒ การใช้คำโดยคำนึงถึงเสียง

๑.๒.๑ การเล่นคำพ้องเสียงและซ้ำคำ

เรื่อยเรื่อยมารอนรอน ทิพากรจะตกต่ำ
สนธยาจะใกล้ค่ำ คำนึงหน้าเจ้าตาตรู
นกบินเฉียงไปทั้งหมู่
เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย
ตัวเดียวมาพลัดคู่

จากบทประพันธ์มีการซ้ำคำว่า เรื่อย รอน เรียง

๒.การใช้โวหาร

๒.๑ พรรณนาโวหาร

เรื่อยเรื่อยมารอนรอน ทิพากรจะตกต่ำ
สนธยาจะใกล้ค่ำ คำนึงหน้าเจ้าตาตรู
นกบินเฉียงไปทั้งหมู่
เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย
ตัวเดียวมาพลัดคู่

จากบทประพันธ์กวีกล่าวถึงเมื่อถึงเวลาที่พระอาทิตย์ตกดินเริ่มเข้ายามค่ำคืนก็ยัง
คำนึงถึงนางอันเป็นที่รักมองเห็นนกที่บินไปกันเป็นหมู่แต่มีตัวหนึ่งพลัดออกมาก็คำนึงว่า

เหมือนตนที่ต้องอยู่เดียวดาย ตัวอย่างคำพรรณนาเช่น คำว่า เรื่อยเรื่อยมารอนรอน
เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง เป็นการใช้คำที่ทำให้เกิดอารมณ์คล้อยตาม

๓.การใช้ภาพพจน์

๓.๑ การใช้ภาพพจน์อุปมา

เห็นฝูงยูงรำฟ้อน คิดบังอรร่อนรำกราย

สร้อยทองย่องเยื้องชาย เหมือนสายสวาทนาดนวยจร

ถอดคำประพันธ์ได้ว่าเห็นนกยูงที่รำแพนก็เหมือนตอนที่น้อง
นั้นฟ้อนรำให้ดู เห็นนกสร้อยทองที่กำลังเดินบนดินก็เหมือนน้องตอนเดิน

โดยมีคำว่า เหมือน ที่บ่งบอกถึงลักษณะของภาพพจน์อุปมา

๓.การใช้ภาพพจน์ นกบินเฉียงไปทั้งหมู่
เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย
๓.๑ การใช้ภาพพจน์อุปมา

เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง
ตัวเดียวมาพลัดคู่

ถอดคำประพันธ์ได้ว่าเมื่อกวีเห็นนกบินมากันเป็นหมู่ มีตัวหนึ่งพลัดคู่
ก็เหมือนตัวกวีที่ต้องอยู่เดียวดาย

โดยมีคำว่า เหมือน ที่บ่งบอกถึงลักษณะของภาพพจน์อุปมา

๔.ลีลาการประพันธ์

๔.๑ เสาวรจนี บ้างชมกันขันเพรียกไพร
ล้วนหลายหลากมากภาษา
ปักษีมีหลายพรรณ
ยิ่งฟังวังเวงใจ

๔.๒ สัลลาปังคพิสัย ชมกันอยู่สู่สมสมร
ห่อนเห็นเจ้าเศร้าใจครวญ
สาลิกามาตามคู่
แต่พี่นี้อาวรณ์

คุณค่าด้านสังคม

เห็นฝูงยูงรำฟ้อน คิดบังอรร่อนรำกราย

สร้อยทองย่องเยื้องชาย เหมือนสายสวาทนาดนวยจร

สะท้อนถึงการรำซึ่งเป็นวัฒนธรรมของไทย ทำให้ผู้อ่านเห็นการจำลองภาพที่
กวีต้องการจะสื่อถึงความงดงามของการรำที่เป็นวัฒนธรรมของคนสมัยก่อน

ที่มีการสืบต่อกันมา

สรุปเห่ชมนก

พระอาทิตย์กำลังจะตกดิน เวลาจะใกล้ค่ำ กวีก็คิดถึงแต่หน้านาง นกบินสูง
เฉียงไปทั้งฝูง แต่มีอยู่ตัวหนึ่งต้องพลัดจากคู่เหมือนกับตัวกวีที่ต้องอยู่คน
เดียว เห็นนกยูงแพนขนอยู่ก็นึกถึงนางตอนท่าเคลื่อนไหวที่มีลีลาเหมือนกับ

ไม้เถาชนิดหนึ่งที่กำลังเยื้องกราย นกสาลิกามาตามคู่ชมกันเหมือนกับ
นางงามแต่กวีก็คิดกังวลถึงนางแล้วเศร้าใจ นกนางนวลงามผุดผ่องเหมือนกับ
หน้านางที่งามผุดผ่องเป็นยองใย นกแก้วเสียงเจื้อยแจ้วอยู่บนต้นไม้เคียงคู่กัน

เหมือนกับกวีนั้นประคองและรับขวัญน้องต้องมือเบา

สรุปเห่ชมนก

ไก่ฟ้ามาตัวเดียวเดินท่องเที่ยวอยู่ตามเขาเหมือนกวีที่พรากจากนางที่เป็น
ที่รัก ก็รู้สึกเปล่าเปลี่ยวใจคิดถึงนาง นกแขกเต้าอยู่กันเป็นคู่อยู่บนต้นไม้
ไซ้ปีกไซ้หางให้กัน กวีก็คิดถึงตอนที่ได้กอดนางแบบแนบชิดเป็นเวลานาน
นกดุเหว่าก็ร้องกันเสียงหวานสนั่นก้องไพเราะกังวานปานเสียงนางที่พูดกับตัว
กวี นกโนรีสีปานชาดนั้นมีลวดลายที่สวยงามแต่ก็สวยไม่เท่านางที่ห่มตาด
(ชื่อผ้าชนิดหนึ่งทอด้วยไหมควบกับเงินแล่งหรือทองแล่ง) ที่สวยงามมาหากวี
นกสัตวาน่าเอ็นดูคอยหาคู่อยู่ทุกเวลาเหมือนตัวกวีนั้นที่ต้องจากนางมาก็
คิดถึงนางจึงเศร้าเสียใจ นกปักษีนั้นมีหลายพรรณ ต่างก็ชมกันขันเสียงในป่า
กวีที่ยิ่งฟังก็รู้สึกวังเวงใจด้วยความหลายหลากมากภาษาที่ทำให้กวีนั้นเศร้าใจ

เกร็ดความรู้กาพย์เห่เรือ บทเห่ชมนก
ยูง สร้อยทอง

ยูง ชื่อนกขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง อาศัย สร้อยทอง เป็นนกในวงศ์นกเอี้ยงและนก
อยู่ ตามป่าโปร่งใกล้แหล่งน้ำ กินแมลง กิ้งโครง เลียนเสียงมนุษย์ได้เหมือนนกแก้ว
เมล็ดพืช หัวพืช และสัตว์เล็กๆเป็นอาหาร
ในฤดู ผสมพันธุ์ตัวผู้จะรำแพนให้เห็นดอกดวง ขนทั้งตัวดำเหลือบเขียวและม่วงเงา ๆ
ยกเว้นแถบขาวที่โคนขน และ ปีกด้านล่าง
ที่ปลายแพนขนปิดหางซึ่งเรียกว่า
แววมยุรา มีเหนียงขนาดใหญ่สีเหลืองสดคุมที่
ท้ายทอย

เกร็ดความรู้กาพย์เห่เรือ บทเห่ชมนก

สาลิกา นางนวล

ชื่อนกชนิดหนึ่งในจำพวกนกแก้ว ตัวชื่อ เป็นนกที่มีขนาดปานกลางจนถึงขนาดใหญ่
นกชนิดหนึ่งซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับนก มีลักษณะทั่วไป คือ มีขนสีเทาหรือขาว บาง
ชนิดมีสีดำแต้มที่หัวหรือปีก มีปากหนายาว
กิ้งโครง ลําตัวสีนํ้าตาลเข้ม หัวสีดํา ขอบ
ตาและปากสีเหลือง มีแต้มขาวที่ปีก และเท้ามีพังผืด
ปลายหางสีขาว กินแมลงและผลไม้

เกร็ดความรู้กาพย์เห่เรือ บทเห่ชมนก
แก้ว ไก่ฟ้า

แก้ว ชื่อนกปากงุ้มเป็นขอ ตัวสีเขียว ปาก ไก่ฟ้า ชื่อนกขนาดกลางชนิดหนึ่ง ตัวโต
แดง กินเมล็ดพืชและผลไม้ มีหลายชนิด เช่น ขนาดไก่บ้าน ขาและปากแข็งแรงมาก ตัวผู้มี
หางยาว สีสันสวยงามกว่าตัวเมีย บินเก่งแต่ใน
แก้วโม่ง แก้วหัวแพร พูดเลียนเสียงคนได้ ระยะทางสั้นๆ ทำรังบนพื้นดิน กินเมล็ดพืช

ผลไม้สุก และแมลง

เกร็ดความรู้กาพย์เห่เรือ บทเห่ชมนก

แขกเต้า ดุเหว่า

แขกเต้า ชื่อนกปากงุ้มเป็นขอ ชนิดหนึ่งที่ ดุเหว่า ชื่อนกชนิดหนึ่งตัวเล็กกว่ากาเล็กน้อย
หน้าผากมีเส้นสีดำลากผ่านไปจดหัวตาทั้ง ตาแดง หางยาว ตัวผู้สีดำ ตัวเมียสีน้ำตาล มี
๒ ข้างและมีแถบสีดำลากจากโคนปากลง ลาย และจุดสีขาวพาดตลอดตัว วางไข่ให้นก
ไปทั้ง ๒ ข้าง ของคอคล้ายเคราตัวผู้ปาก ชนิดอื่นมักหากินตามลำพัง กินแมลงและผล

สีแดงตัวเมียปากสีดำ ไม้

เกร็ดความรู้กาพย์เห่เรือ บทเห่ชมนก
โนรี สัตวา

โนรี ชื่อนกปากขอชนิดหนึ่ง คล้ายนก ชื่อนกชนิดหนึ่งในจำพวกนกแก้ว
แก้ว ตัวมีสีสันสวยงามเช่นสีแดงสดหรือเลือด ตัวโต สีเขียวเกือบเป็นสีคราม

หมู น้ำเงิน ม่วง เขียว ปีกสีเขียวหรือเหลือง
หางสั้น