โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการ การสวดมนตหมูสรรเสริญพระรัตนตรัย ทํานองสรภัญญะ จัดโดยสํานักวัฒนธรรมจังหวัดนครราชสีมา บรรยายโดยพระสมัคร อนาลโย (ญาณศิริ) ณ วัดพายัพ จังหวัดนครราชสีมา วันที่ ๑๔-๑๖ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๖๗
อะ.ระ.หัง...สัม..มา...สัม..พุท..โธ...ภะ.คะ.วา... พุท..ธัง...ภะ.คะ.วัน..ตัง...อะ.ภิ.วา..เท...มิ. (กราบ) สะหวาก...ขา..(คา)โต...ภะ.คะ.วะ.ตา...ธัม..โม... ธัม..มัง....นะ.มัส.สา...มิ. (กราบ) บทนมัสการพระรัตนตรัย ภาษาบาลี (ทํานองสวดนํา) สุ.ปะ.ฏิ.ปน..โน...ภะ.คะ.วะ.โต...สา..วะ.กะ.สัง..โฆ... สัง..ฆัง...นะ.มา...มิ. (กราบ) สีแดงใหสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา สีฟา ใหสวดเต็มคํา สีดํา เอื้อนหรือยาว แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓ คําตาย ๓ สะหวาก เปนอัฒสระ ออกกึ่งเสียง หวาก ยาว ขา สั้น โต สง รัสสะคือเสียงสั้น หามออกเปนทีฆะคือ เสียงยาวโดยเด็ดขาด คําที่เปนเสียงสั้น ที่เปนอยูหนา และทาย ไมควรออกหนัก หรือเบาเกินไป เพราะจะทําให เสียงไมชัดเจน คําที่มีตัวสะกดทั้งหมด (ยกเวนคําตาย) ใหเก็บปลายเสียงวาฮึ หรืออิ (มี ตัว ย สะกด) เพื่อปองกันเสียงไหล คําตาย ในภาษาบาลี หามเอื้อน หามกระแทกคํา หามยกเสียง ตองสวดใหนุม คําตาย ในบทประพันธที่ เปนฉันทตองเอื้อน ใหไพเราะ คําตายในกาพยฉบัง ๑๖ สวดใหไหลรื่นไมสะดุด ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ การอานออกเสียงคือการวาตาม ตัวหนังสือ การสวดคือการวา ตามทํานอง ดังนั้นการอานและ การสวดจะตางกันคือการสวดจะ มีทํานองเปนตัวกําหนด
บทนมัสการพระพุทธเจา ภาษาบาลี (ทํานองสังโยค) การอานออกเสียงคือการวาไปตามตัวหนังสือ การสวดคือการวาไปตามทํานอง ดังนั้นการอานและการสวดจะตางกันคือการสวดจะมีทํานองเปนตัวกําหนด สีแดงใหสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา สีฟา ใหสวดเต็มคํา สีดํา เอื้อนหรือยาว แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓ คําตาย ๓ สังโยคคือการสวดตอเนื่อง ใหสวดคลองกันไปเหมือน ลูกโซ ลักหายใจตรงคําตาย ตองสวดลมเดียว อุปมาเหมือนลมพัดชายเขา รัสสะคือเสียงสั้น หาม ออกเปนเสียงนทีฆะ คือเสียงยาวโดย เด็ดขาด คําที่เปนเสียงสั้น ที่ เปนอยูหนา และทาย ไมควรออกหนัก หรือเบาเกินไปเพราะจะ ทําให เสียงไมชัดเจน คําที่มีตัวสะกดทั้งหมด (ยกเวนคําตาย) ใหเก็บปลายเสียงวาฮึ หรือ อิ (มี ตัว ย สะกด) เพื่อปองกันเสียงไหล คําตาย ในบาลี หามเอื้อน หามกระแทกคํา หามยกเสียง ตองสวดใหนุม คําตาย ในฉันท เอื้อนใหไพเราะ คําตายใน กาพยฉบัง ๑๖ ตองสวดให ไหลรื่นไมสะดุด นะ.โม...(รับใหพอดี ไมชา ไมเร็ว) ตัส../สะ.ภะ.คะ.วะ.โต...อะ.ระ.หะ.โต...สัม..มา... สัม..พุท../ธัส..สะ. (๓ จบ)(สะจบที่ ๓) **สะ รอบสุดทายใหเต็มคํา** พุท/ธัส เปนสังโยคซอนใหสังโยคเฉพาะตัวหนา คือ พุท ฮึ ฮึ
บทพระพุทธคุณ ภาษาบาลี (ทํานองสังโยค) สีแดงใหสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา สีฟา ใหสวดเต็มคํา สีดํา เอื้อนหรือยาว แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓ สังโยค ๓ สังโยคคือการสวดตอเนื่อง ใหสวดคลองกันไปเหมือน ลูกโซ ลักหายใจตรงคําตาย รัสสะคือเสียงสั้น หามออกเปน ทีฆะคือเสียงยาว โดยเด็ดขาด คําที่เปนเสียงสั้น ที่เปนอยูหนา และทาย ไมควรออกหนัก หรือเบาเกินไป เพราะจะทําให เสียงไมชัดเจน คําที่มีตัวสะกดทั้งหมด (ยกเวนคําตาย) ใหเก็บปลาย เสียงวาฮึ/อิเพื่อปองกันเสียงไหล คําตาย ในบาลี หามเอื้อน หามกระแทกคํา หามยกเสียง ตองสวดใหนุมคํา ตาย ในฉันท เอื้อนใหไพเราะ คําตายใน กาพยฉบัง ๑๖ สวดใหไหลรื่นไม สะดุด อิ.ติ.ป.โส...(รับใหพอดี ไมชา ไมเร็ว) ภะ.คะ.วา...อะ.ระ.หัง...สัม..มา...สัม..พุท../โธ...วิช../ชา... จะ.ระ.ณะ.สัม..ปน..โน...สุ.คะ.โต...โล..กะ.วิ.ทู...อะ.นุต../ ตะ.โร...ปุ.ริ.สะ.ทัม...มะ.สา...ระ.ถิ.สัต../ถา...เท..วะ.มะ.นุส../ สา..นัง...พุท../โธ...ภะ.คะ.วา...ติ. ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ อิติปโส เปนบทเดียวที่ใหตนเสียงขึ้น ๒ คําคือ อิติป๑ คํา โส ๑ คํา ขอควรจํา คือ คําวา โส ใหออกเสียงเทากับคําวา โม การอานออกเสียงคือการวาไปตามตัวหนังสือ การสวด คือการวาไปตามทํานอง ดังนั้นการอานและการสวดจะ ตางกันคือการสวดจะมีทํานองเปนตัวกําหนด
องค..ใด...พระ.สัม..พุทธ... สุ.วิ.สุท...ธะ.สัน..ดาน... บทพระพุทธคุณ ภาษาไทย (ทํานองสรภัญญะ) ตัด..มูล...กะ.เลส..มาร... บ.มิ.หมน...มิ.หมอง..มัว... หนึ่ง..ใน...พระ.ทัย..ทาน... ก็.เบิก.บาน...คือ.ดอก..บัว... องค..ใด...ประ.กอบ..ดวย... พระ.ก.รุ.ณา...ดัง.สา..คร... รา..คี...บ.พัน..พัว... สุ.วะ.คน...ธะ.กํา..จร... โปรด..หมู...ประ.ชา..กร... มะ.ละ.โอก...คะ.กัน..ดาร...คําที่มีตัวสะกดทั้งหมดใหเก็บปลายเสียงวา ฮือ หรือ อิ (มากหรือนอยตามตําแหนง) ยกเวนคําที่อยูในตําแหนง ลหุ แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ อิ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ อิ อิ อิ อิ
ชี้..ทาง...บัน.เทา..ทุกข... และ.ชี้.สุข...กะ.เษม..สานต... ชี้..ทาง...พระ.นฤ..พาน... อัน.พน.โศก...วิ.โยค..ภัย... พรอม..เบ็ญ...จะ.พิธ..(ธะ).จัก... - ษุ.จะ.รัส...วิ.มล..ใส... กํา..จัด...น้ํา.ใจ..หยาบ... สัน.ดาน.บาป...แหง.ชาย..หญิง... สัตว..โลก...ได.พึ่ง..พิง... มะ.ละ.บาป...บํา.เพ็ญ..บุญ... ขา..ขอ...ประ.ณต..นอม... ศิ.ระ.เกลา...บัง.คม..คุณ... สัม..พุท...ธะ.กา..รุญ... - ญะ.ภาพ..นั้น...นิ.รัน..ดร... (กราบ ๑ ครั้ง) เห็น..เหตุ...ที่.ใกล..ไกล... ก็.เจน.จบ...ประ.จักษ..จริง... คําที่มี ตัวสะ กด ทั้งหม ดให เก็บ ปลาย เสียง วา ฮือ หรืออิ (มาก หรือ นอย ตาม ตําแห นง) ยกเวน คําที่อยู ใน ตําแห นง ลหุ แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ อิ อิ อิ ฮือ อิ อิ อิ
บทพระธรรมคุณ ภาษาบาลี (ทํานองสังโยค) สีแดงใหสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา สีฟา ใหสวดเต็มคํา สีดํา เอื้อนหรือยาว แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓ สังโยค ๓ สังโยคคือการสวดตอเนื่อง ให สวดคลองกันไปเหมือนลูกโซ ลักหายใจตรงคําตาย รัสสะคือเสียงสั้น หามออกเปน ทีฆะคือเสียงยาว โดยเด็ดขาด คําที่เปนเสียงสั้น ที่เปนอยูหนา และทาย ไมควรออกหนัก หรือเบาเกินไป เพราะจะทําให เสียงไมชัดเจน คําที่มีตัวสะกดทั้งหมด (ยกเวนคําตาย) ใหเก็บปลาย เสียงวาฮึ/อิเพื่อปองกันเสียงไหล คําตาย ในบาลี หามเอื้อน หามกระแทกคํา หามยกเสียง ตองสวดใหนุม คําตาย ในฉันท เอื้อนใหไพเราะ คําตายในกาพย ฉบัง ๑๖ สวดใหไหลรื่น ไมสะดุด สะ.หวาก...ขา..โต... (รับใหพอดี ไมชา ไมเร็ว) ภะ.คะ.วะ.ตา...ธัม..โม...สัน..ทิฏ../ฐิ.โก...อะ.กา..ลิ.โก... เอ..หิ.ปส../สิ.โก...โอ..ปะ.นะ.ยิ.โก...ปจ../จัต..ตัง... เว..ทิ.ตัพ../โพ...วิญ..ู..ฮี...ติ. ฮึ ฮึ ปจ/จัต เปนสังโยคซอนใหสังโยคเฉพาะตัวหนาคือ ปจ การอานออกเสียงคือการวา ไปตามตัวหนังสือ การสวด คือการวาไปตามทํานอง ดังนั้นการอานและการสวด จะตางกันคือการสวดจะมี ทํานองเปนตัวกําหนด
บทพระธรรมคุณ ภาษาไทย (ทํานองสรภัญญะ) สะ หวาง กระ จาง ใจ มนท ธรรม ใด นับ โดย มรรค ผล เปน แปด พึง ยล สม ญา โลก (อุ)ดร พิส(สะ)ดาร อัน ลึก โอ ฬาร แหง องค พระ ศาส(สะ)ดา จารย สอง สัตว สัน ดาน ดุจ ดวง ประ ทีป ชัช(ชะ)วาล ธัม มะ คือ คุ ณา กร สวน ชอบ สา ธร และ เกา กับ ทั้ง นฤ(รึ)พาน พิสุทธิ์ พิเศษ สุก ใส (Z กาพยฉบัง ๑๖ สวดเปนพยางคใหยกเสียงพยางค ทายหามยกเสียงระหวางวรรค ฮึ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮึ อิ ฮือ ฮือ ฮือ (ใหสวดผลักลมไปขางหนาไหลลื่นไมสะดุด) ฮือ ฮือ พระหามยกเสียง ฮือ อิ
อีก ธรรม ตน ทาง ครร ไล นาม(ขะ)นาน ขาน ไข ปฏิบัติ ปริยัติ เปน สอง คือ ทาง ดํา เนิน ดุจ(จะ) คลอง ให ลวง ลุ ปอง ยัง โลก อุ ดร โดย ตรง ขา ขอ โอน ออน อุต(ตะ)มงค นบ ธรรม จํา นง ดวย จิต และ กาย วา จา (กราบ ๑ ครั้ง) สวดเปนพยางคใหยกเสียงพยางคทายหามยกเสียงระหวางวรรค อิ อิ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ (กายหามลากเสียงยาว โยนเสียงคําวาวากับจาใหไพเราะ) ฮือ
บทพระสังฆคุณ ภาษาบาลี (ทํานองสังโยค) สุ.ปะ.ฏิ.ปน..โน... (รับใหพอดี ไมชา ไมเร็ว) ภะ.(๒)คะ.(๓)วะ.(๔)โต...สา..วะ.(๕)กะ.(๑)สัง..โฆ...อุ.(-)ชุ.(-)ปะ.(-)ฏิ.(-)ปน..โน... ภะ.(๒)คะ.(๓)วะ.(๔)โต...สา..วะ.(๕)กะ.(๑)สัง..โฆ...ญา..ยะ.(-)ปะ.(-)ฏิ.(-)ปน..โน... ภะ.(๒)คะ.(๓)วะ.(๔)โต...สา..วะ.(๕)กะ.(๑)สัง..โฆ...สา..มี..จิ.(-)ปะ.(-)ฏิ.(-)ปน..โน... ภะ.(๒)คะ.(๓)วะ.(๔)โต...สา..วะ.(๕)กะ.(๑)สัง..โฆ... ยะ.ทิ.ทัง..จัต../ตา..ริ.ปุ.ริ.สะ.ยุ. คา..นิ.อัฏ../ฐะ.ปุ.ริ.สะ.ปุค../คะ.ลา..เอ..สะ.(๕)ภะ.(๒) คะ.(๓)วะ.(๔)โต...สา..วะ(๕) กะ.(๑)สัง..โฆ...อา..หุ.(๒)ไนย..(๓)โย...ปา..หุ.(๔)ไนย..(๕)โย...ทัก../ขิ.ไนย..(๑)โย... อัญ..ชะ.(๒)ลี..กะ.(๓)ระ.(๔)ณี..โย...อะ.นุต../ตะ.รัง...ปุญ..ญัก../เขต..ตัง...โล..กัส../สา...ติ. (ระวัง ติตัวสุดทายอยาใหหนักหรือเบาจนเกินไป) ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ อิ อิ อิ เพื่อไมใหผูสวดรูสึกวาบทนี้ยากเกินไปจึงแบงเปน ๒ สวน สวนที่@ หลังจากตนเสียงขึ้นเสียงแลว คือคําวา ภะ ความยากในการสวดตามหลักทฤษฎีคือ ตองหายใจครั้งเดียว แตในทางปฏิบัตินั้น เปนไปไมได ผูสวดตองลักหายใจสั้นๆ ตามหมายเลขที่กําหนดใหหรือผูสวดมีทักษะอยางอื่น ที่สวดแลวไมสะดุด ใหลมหายใจตอเนื่อง อุปมาเหมือนลมพัดชาย เขาสวดที่ ๒ ใหผูสวดเทียบกับ บท อิติปโสหรือ พาหุง (หามไมลมหายใจขาดหรือมีอาการสะดุดหรือมีการยกไหล) ฮึ รัสสะคือเสียงสั้น หามออกเปนทีฆะคือ เสียงยาวโดยเด็ดขาด คําตาย ในบาลี หามเอื้อน หามกระแทกคํา หามยกเสียง ตองสวดใหนุม คําตาย ในฉันท เอื้อนใหไพเราะ คําตายใน กาพยฉบัง ๑๖ สวดใหไหลรื่น ไมสะดุด คําที่มีตัวสะกด ทั้งหมด (ยกเวนคําตาย) ใหเก็บปลายเสียงวา ฮึหรืออิเพื่อปองกัน เสียงไหล สังโยคคือการสวดตอเนื่อง ใหสวดคลอง กันไปเหมือนลูกโซ ลักหายใจตรงคําตาย อุปมาการสวดเหมือนลมพัดชายเขา แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓ สังโยค ๓ สีแดงใหสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา สีฟา ใหสวดเต็มคํา สีดํา เอื้อนหรือยาว คําที่เปนเสียงสั้นที่เปนอยูหนา และทาย ไมควรออกหนักหรือเบาเกินไปเพราะจะทําให เสียงไมชัดเจน
สงฆใด สา วก ศาส(สะ) ดา รับ ปฏิบัติมา เห็น แจง จตุสัจ เสร็จ บรร - ลุ ทาง ที่ อัน ระ งับ และ ดับ ทุกขภัย โดย เสด็จ พระ ผู ตรัส ไตร ปญ ญา ผอง ใส สะ อาด และ ปราศ มัว หมอง บทพระสังฆะคุณ ภาษาไทย (ทํานองสรภัญญะ) แตองค สม เด็จ ภะ คะ วันต เหิน หาง ทาง ขา ศึก ปอง บ มิ ลํา พอง ดวย กาย และ วา จา ใจ กาพยฉบังสวดเปนพยางคใหยกเสียงพยางคทายหามยกเสียงระหวางวรรค ฮึ อิ มา-อา สมหามยกเสียง ฮือ ฮึ ฮือ ฮือ อิ อิ อิ ฮือ เหินใหยก เสียงสูง ฮือ ฮือ และหามสวดเร็ว อิ
เปน เนื้อ นา บุญ อัน ไพ - ศาล แด โล กัย อ เนก จะ นับ เหลือ ตรา ขา ขอ นบ หมู พระ ศรา - พก ทรง คุณา - นุ คุณ ประ ดุจ รํา พัน อุดม ดิเรก นิรัติสัย และ เกิด พิบูล พูน ผล สม ญา เอา รส ทศ(สะ) พล มี คุณ อ นนต จง ชวย ข จัด โพย ภัย อัน(ตะ)ราย ใด ใด ดวย เดช บุญ ขา อะภิวันท พระ ไตร รัตนอัน จง ดับ และ กลับ เสื่อม สูญ (กราบ ๑ ครั้ง) กาพยฉบัง ๑๖ สวดเปนพยางคแลวใหยก เสียงพยางคทายหามยกเสียงระหวางวรรค อี อิ ฮือ ฮือ ฮือ (จากคําวาคาถึงคําวาพันใหสวดลมเดียว เพื่อความปลอดภัยไมใหลมขาด แนะนําใหแบงกันลักหายใจ ดังนี้ พระ พก คุ นุ ประ) ฮือ อิ อิ (โพยหามลากเสียง ) อิ เสื่อมสูญใหยกเสียงสูงใหไพเราะ ฮือ
บทชยสิทธิคาถาหรือบทพาหุง ภาษาบาลี (ทํานองสังโยค) พา...หุง.. (รับใหพอดี ไมชา ไมเร็ว) สะ.หัส../สะ.(-)มะ.(๒)ภิ.(๓)นิม...มิ.(๔) ตะ.(๕)สา...วุ.(๑)ทัน..ตัง... ครี..เม...ขะ.(-)ลัง...อุ.(-)ทิ.(๒)ตะ.(๓)โฆ...ระ.(๔) สะ.(๕)เส...นะ.(๑)มา..รัง... ทา..นา...ทิ.(-)ธัม...มะ.(-)วิ.(๒)ธิ.(๓)นา...ชิ.(๔)ตะ.(๕)วา...มุ.(๑)นิน..โท... ตัน..เต...ชะ.(-)สา...ภะ.(-)วะ.(๒)ตุ.(๓)เต...ชะ.(๔)ยะ.(๕)สิท../ธิ.(๑)นิจ../จัง... รัสสะคือเสียงสั้น หามออกเปน ทีฆะคือเสียงยาว โดยเด็ดขาด คําตายในบาลี หาม เอื้อน/หามกระแทก คํา/หามยกเสียง ตองสวดใหนุม คําตายในฉันท เอื้อน ใหไพเราะ คําตายในกาพยฉบัง ไมสวดเหมือนบาลี และฉันท ใหผลักลม ไปขางหนาใหไหล ลื่น ไมสะดุด คําที่มีตัวสะกด ทั้งหมด (ยกเวนคําตาย) ใหเก็บปลายเสียงด วาฮึ หรือ อิ ปองกันเสียงไหล คําที่เปนเสียงสั้นที่อยูหนาและทาย ไมควรออกหนักหรือเบาเกินไป เพราะจะทําใหเสียงไมชัดเจน แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓สังโยค ๓ สีแดงใหสวด เร็วสั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา สีฟา เต็มคํา ตั้งแตคําวา สะ หลังคําวา หัส ไปจนถึงคําวา สิท ในการสวดตามหลัก ทฤษฎีคือ ตองหายใจครั้งเดียว แตในทางปฏิบัตินั้นเปนไปไมได ผูสวด ตองลักหายใจสั้นๆ ตาหมายเลขที่กําหนดใหหรือผูสวดมีทักษะอยางอื่น ที่สวดแลวไมสะดุด ใหลมหายใจตอเนื่อง อุปมาเหมือน ลมพัดชายเขา คําวา หัส สิท นิจ (หามเอื้อนโดยเด็ดขาด) ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ ฮึ สีดํา เอื้อนหรือยาว สังโยคคือการสวดตอเนื่องใหสวดคลอง กันไปเหมือนลูกโซ ลักหายใจตรงคําตาย อุปมาการสวดเหมือนลมพัดชายเขา
บทชยสิทธิคาถา(พาหุง) ภาษาไทย (ทํานองสรภัญญะ) ปาง..เมื่อ...พระ.องค...ปะ.ระ.มะ.พุท... - ธ.วิ.สุท..ธะ.ศาส..(สะ)ดา... ตรัส..รู...อะ.นุต...ตะ.ระ.สะ.มา... - ธิ.ณ.โพ...ธิ.บัล...ลังก... ขุน...มาร...สะ.หัส...สะ.พะ.หุ.พา... - หุ.วิ.ชา...วิ.ชิต...ขลัง... ขี่...คี...ริ.เม...ขะ.ละ.ประ.ทัง... คะ.ชะ.เหี้ยม...กระ.เหิม...หาญ... แสรง..เสก...ส.รา...วุ.ธะ.ประ.ดิษฐ... กะ.ละ.คิด...จะ.รอน..ราญ... รุม..พล...พะ.หล...พะ.ยุ.หะ.ปาน... พระ.ส.มุท...ทะ.นอง..มา... หวัง..เพื่อ...ผ.จญ…วะ.ระ.มุ.นิน... - ทะ.สุ.ชิน...นะ.รา..ชา... พระ..ปราบ...พะ.หล...พะ.ยุ.หะ.มา...- ระ.มะ.เลือง...มะ.ลาย..สูญ... แดง๑ ฟา ๒ ดํา ๓ คําที่มีตัวสะกดทั้งหมด (ยกเวนคําตําแหนงลหุ) ใหเก็บปลายเสียงวาฮือหรืออิ เพื่อปองกันเสียงไหล ฮือ ฮือ ฮึ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ สีแดง ใหสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา สีฟา ใหสวด เต็มคํา สีดํา ใหสวด เอื้อน หรือ ยาวได
ดวย..เด...ชะ.องค...พระ.ทะ.ศะ.พล... สุ.วิ.มล..ละ.ไพ..บูลย... ทา..นา...ทิ.ธัม...มะ.วิ.ธิ.กูล... ชะ.นะ.นอม...มะ.โน..ตาม... ดวย..เด...ชะ.สัจ...จะ.วะ.จะ.นา... และ.นะ.มา...มิ.องค..สาม... ขอ..จง...นิ.กร...พะ.ละ.สะ.หยาม... ชะ.ยะ.สิท...ธิ.ทุก..วาร... ถึง..แม...จะ.มี...อะ.หริ.วิ.เศษ... พะ.ละ.เดช...ชะ.เทียม..มาร... ขอ..ไทย...ผ.จญ...พิ.ชิ.ตะ.ผลาญ... อะ.หริ.แมน...มุ.นิน..ทร... (กราบจบ ๑ ครั้ง) (แลวกราบลาอีก ๓ ครั้ง) คําที่มีตัวสะกดทั้งหมด (ยกเวนคําในตําแหนงลหุ) ใหเก็บปลายเสียงวา ฮือหรืออิ เพื่อปองกันเสียงไหล แดง ๑ ฟา ๒ ดํา ๓ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ ฮือ อิ อิ อิ ฮือ ฮือ อิ สีแดงสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา สีฟาเต็มคํา สีดําเอื้อนได
ภาคผนวก
คําแนะนําในการใชแบบฝกหัด บทภาษาบาลี / = สัญลักษณของการหยุดในคําที่เปนตัวสังโยค การสวดทํานองสังโยค คือการสวดหยุดตรงคําที่กําหนดไว โดยมีคําที่เปน ตัวสะกดในแม กก กด กบ (กบด) เปนตัวกําหนด การสวดหยุด เปนการ หยุดสั้น ๆ เพียงเล็กนอยเหมือนกับการลักหายใจ ไมใชหยุดนาน ในกรณีที่มี สังโยคซอนกัน ๒ ตัว ใหหยุดเฉพาะตัวหนา ในคําที่มีเสียงยาวหรือเสียง หนักซอนกันตั้งแต ๒ ตัวขึ้นไป เชน อะภิวาเทมิ/สัมพุทโธ ใหออกเสียงยาว เฉพาะตัวหลัง ตัวหนาไมตองออกเสียงยาว ใหออกเสียงเต็มคําตามปกติ
คําแนะนําในการใชแบบฝกหัด บทภาษาไทย ในการสวดบทภาษาไทย จะมีการใชลีลาหรือลูกเอื้อนเขามาชวยไดตาม ความเหมาะสม เพื่อใหเกิดความไพเราะในอรรถรสแหงบทประพันธนั้น ๆ การสวดบทภาษาไทยในอินทฺรวิเชียรฉันท แบงเปน(ซาย) ๒ – ๓ (ขวา)๓ – ๓ เชน (อาน) องคใด พระสัมพุทธ สุวิสุท ธสันดาน (สวด) ในชองเวนวรรคระหวางคําอาน ใหใสลีลาลูกเอื้อนดวย การอานกับการสวดนั้นตางกัน การสวดใชลีลาลูกเอื้อนเขามาชวยให เกิด ความไพเราะนาฟง จึงหามหยุดเปนวรรค ๆเหมือนการอานเปน อันขาด (การเอื้อนตองดูวาทํานอง/บทประพันธนั้นๆประกอบดวย)
สระเสียงสั้นหามออกเสียงยาวโดยเด็ดขาด กรอบของการสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา คําที่มีแม กง กน กม เกย เกอว เปนตัวสะกดทุกตัว ใหเก็บปลายเสียงวา ฮึ หรือ อิ(แมเกยหรือมี ตัว ย) จะเก็บมากหรือนอยขึ้นอยูกับตําแหนงหรือคําประพันธ บทนมัสการพระรัตนตรัย (ทํานองสวดนํา) คําตาย(พุท,สวาก,มัส)หามเอื้อน/หามกระแทกคํา/หามยกเสียง/ตองสวดใหนุม รูปแบบของการสวดทั้งภาษาบาลีและภาษาไทยนั้น อุปมา เหมือน “ลมพัดชายเขา” หมายถึง คนสวดสบาย คนฟงสบาย
บทนมัสการพระพุทธเจา (ทํานองสังโยค) สระเสียงสั้นหามออกเสียงยาวโดยเด็ดขาด กรอบของการสวด เร็ว สั้น แผว เบา ไมกอง ต่ํา คําที่มีแม กง กน กม เกย เกอว เปนตัวสะกดทุกตัว ใหเก็บปลายเสียงวา ฮึ หรือ อิ(แมเกยหรือมี ตัว ย) จะเก็บมากหรือนอยขึ้นอยูกับตําแหนงหรือคําประพันธ ทั้ง ๓ จบ ตองสวดใหเทากัน ระวัง(สะ)ตัวสุดทายอยาใหยาวมาก ในคําที่มีสังโยคซอนกัน ๒ ตัว (พุท../ธัส..) ใหสังโยคเฉพาะตัวหนา คือ พุท../ รูปแบบของการสวดอุปมาเหมือนลมพัดชายเขา หมายถึง คนสวดสบาย คนฟงสบาย หมายเหตุ บทพระพุทธคุณ/พระธรรมคุณ/พระสังฆคุณรวมทั้งบทชยสิทธิคาถา(พาหุง)ให ใชหลักการเดียวกันกับบทนมัสการพระพุทธเจา
คําชี้แจง บทพระพุทธคุณ (ทํานองสรภัญญะ) ประพันธแบบอินทรวิเชียรฉันท ๑๑ คําที่มีตัวสะกดทั้งหมดทุกตัวทั้งคําเปนและคําตายใหเก็บคําวา (ฮือ) ไวปลายเสียงทุกคํา เก็บคํามากหรือเก็บคํานอยขึ้นอยู คําประพันธและตําแหนงของคํานั้น ๆ ยกเวนตัว ย ใหเก็บปลายเสียงวา อิ สวน สระนั้นใหออกเสียงตามฐานกรณมากนอยขึ้นอยู กับตําแหนงในคําประพันธนั้นๆ(คําในตําแหนงลหุแมจะมีตัวสะกดก็ไมเก็บฮือ/อิ) อินทรวิเชียร[อินทฺระ] น. ชื่อฉันท ๑๑ แบบหนึ่ง หมายความวาฉันทที่มีลีลาอัน รุงเรืองงดงามดุจสายฟาซึ่งเปนอาวุธของพระอินทรวรรคหนามี ๕ คํา วรรคหลังมี ๖ คํา รวม ๒ วรรค เปน ๑ บาท นับ ๒ บาท เปน ๑ บท ครุ ครุ ลหุ ครุครุ - ลหุ ลหุ ครุ ลหุ ครุ ครุ ครุ ครุ ลหุ ครุครุ ลหุ ลหุ ครุ ลหุ ครุครุ ลลล
การอานและการสวดบทภาษาไทยในกาพยฉบัง ๑๖ ใหอานโดยแบงเปนวรรคแรก ๒ – ๒ – ๒ วรรคสอง ๒ – ๒ วรรคสาม ๒ – ๒ – ๒ ใหสวดโดยใชลีลาชวยเพื่อใหเกิดความไพเราะ การอานกับการสวดนั้นมีความแตกตางกัน คือ การสวดใชลีลาลูกเอื้อนเขามาชวยใหเกิดความไพเราะนาฟง จึงหามหยุดเปนวรรค ๆ เหมือนการอานเปนอันขาด
คําชี้แจง บทพระธรรมคุณ (ทํานองสรภัญญะ) ประพันธแบบกาพยฉบัง ๑๖ สวดเปนพยางคแลวยกพยางคทาย สวนของคําเทากัน(หามยกเสียงในระหวางวรรค) การสวดบททภาษาไทยในกาพยฉบัง ๑๖ ใหอานโดยแบงเปน วรรคแรก ๒-๒-๒ วรรค สอง ๒-๒ วรรคสาม ๒-๒-๒ ใหสวดโดยใชลีลาชวยเพื่อใหเกิดความไพเราะ การอานกับการรสวด นั้นตางกัน การสวดใชลีลาลูกเอื้อนเขามาชวยใหเกิดความไพเราะนาฟง จึงหามหยุดดเปนวรรค ๆ เหมือนการอานเปนอันขาด ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ - ๑ ๒ ๑ ๒
๑ ๔ ๒ ๕ ๓ หยุด กะ หยุด วะ หยุด ภะ หยุด วะ หยุด คะ ควรฝกหยุดตามตําแหนงที่นั่งดังนี้หรือใชวิธีอื่นนอกจากนี้ ก็ไดเชนกันขึ้นอยูกับความเหมาะสม วิธีการสวดในบทสุปฏิปนโน
คําชี้แจง บทพระสังฆคุณ (ทํานองสรภัญญะ) ประพันธแบบกาพยฉบัง ๑๖ สวดเปนพยางคแลวยกพยางคทาย สวนของคําเทากัน การสวดบททภาษาไทยในกาพยฉบัง ๑๖ ใหอานโดยแบงเปน วรรคแรก ๒-๒-๒ วรรค สอง ๒-๒ วรรคสาม ๒-๒-๒ ใหสวดโดยใชลีลาชวยเพื่อใหเกิดความไพเราะ การอานกับการรสวด นั้นตางกัน การสวดใชลีลาลูกเอื้อนเขามาชวยใหเกิดความไพเราะนาฟง จึงหามหยุดดเปนวรรค ๆ เหมือนการอานเปนอันขาด ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ (รับพรอมกัน) ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ ๑ ๒ - ๑ ๒ ๑ ๒
การอานและการสวดบทภาษาไทยในวสันตดิลกฉันท แบงเปน (ซาย) ๒ – ๒ - ๔ (ขวา) ๓ – ๓ เชน (อาน) ขุนมาร สหัส สพหุพา หุวิชา วิชิตขลัง (สวด) ในชองเวนวรรคระหวางคําอาน ใหใสลีลาลูก เอื้อนเขามาชวยใหเกิด ความไพเราะ การอานกับการสวดนั้นตางกัน การสวดใชลีลา ลูกเอื้อนเขามาชวยใหเกิดความไพเราะนาฟง จึงหามหยุด เปนวรรค ๆ เหมือนการอานเปนอันขาด
คําชี้แจง บทชยสิทธิคาถา (ทํานองสรภัญญะ) ประพันธแบบวสันตดิลกฉันท ๑๔ คําที่มีตัวสะกดทั้งหมดทุกตัว รวมทั้งคําตายใหเก็บคําวา (ฮือ) ไวปลายเสียงทุกคํา เก็บคํามากหรือเก็บคํานอยขึ้นอยูคําประพันธและตําแหนงของคํานั้น ๆ วสันตดิลกฉันท (อานวา วะ-สัน-ตะ-ดิ-หฺลก-ฉัน) ตามความหมายในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน วสันต แปลวา ฤดูใบไมผลิในคําวา ฤดูวสันต (ผลิ แปลวา เริ่มงอกปริออกมา, เริ่มแตกดอกออกใบ, เชน ดอกไมผลิ ใบไมผลิ) ดิลก แปลวา เลิศ, ยอด รวมคําวา วสันตดิลกฉันท แลว ควรจะหมายถึง "ฉันทที่มีลีลาหรือทวงทํานองที่ใหความรูสึกดุจยอดของ ใบไมที่กําลังคลี่บานเพื่อออกใบออกดอก" มากกวา คณะและพยางควสันตดิลกฉันท ๑ บท มี ๒ บาท บาทละ ๒ วรรค วรรค หนา (วรรคที่ ๑ และวรรคที่ ๓ มี ๘ คํา/พยางค) สวนวรรคหลังที่ ๒ และวรรคที่ ๔ มี ๖ คํา)รวมวสันตดิลกฉันท ๑ บาท มี จํานวนคํา ๑๔ คํา (นี่คือที่มาของวสันตดิลกฉันท ๑๔ ยึดตามจํานวนบาท) รวม ๑ บท มีจํานวน ๒๘ คํา/พยางค ครุครุลหุ ครุลหุลหุลหุ ครุ - ลหุ ลหุ ครุ ลหุ ครุ ครุ ครุ ครุ ลหุ ครุลหุลหุลหุ ครุ ลหุ ลหุ ครุ ลหุ ครุครุ ลลล
การสวดมนตหมูสรรเสริญพระรัตนตรัยทํานองสรภัญญะ การ = น. งาน สิ่งที่ทํา เรื่องที่ทํา วิธีการ สวด = วาเปนทํานอง เหมือน พระสวดมนต มนต= คําศักดิ์สิทธิ์ คําอันเปนมงคล หมู = หลายคน สรรเสริญ = ยกยองเชิดชู เคารพ บูชา พระรัตนตรัย = พระพุทธ พระ ธรรม พระสงฆ ทํานอง = รูปแบบ สรภัญญะ = สวดดวยเสียงที่ไพเราะ ดังนั้นการสวดมนตหมูสรรเสริญพระรัตนตรัยทํานองสรภัญญะ จึงหมายถึง วิธีการสวดคําศักดิ์สิทธเปนหมูคณะเพื่อบูชาพระพุทธพระธรรมพระสงฆ ดวยรูปแบบที่ไพเราะถูกตองตามหลักภาษาและคําประพันธ
สรภัญญะ (คําอานภาษาไทย: /สะระพันยะ/ หรือ /สอระพันยะ/) คือ ทํานองสําหรับสวดฉันท เปนทํานองแบบสังโยค คือ สวดเปนจังหวะหยุดตามรูปประโยคฉันทลักษณ มักใชสวดบูชา พระรัตนตรัยในพระพุทธศาสนา การสวดฉันททํานองสรภัญญะมีมานานตั้งแตสมัยรัชกาลที่ 4 กอนหนานั้นนิยมสวดฉันท ภาษาบาลี มีเนื้อหาเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา และผูสวดสวนใหญเปนพระสงฆ ทํานอง สรภัญญะไมแพรหลายนัก ตอมา พระยาศรีสุนทรโวหาร (นอย อาจารยางกูร) ป.ธ.8 องคมนตรีและเจากรมพระอาลักษณในรัชกาลที่ 5 แปลบทสรรเสริญคุณตาง ๆ เปนฉันท ภาษาไทย เรียก "คํานมัสการคุณานุคุณ" มี 5 ตอน คือ บทสรรเสริญพระพุทธคุณ บท สรรเสริญพระธรรมคุณ บทสรรเสริญพระสังฆคุณ บทสรรเสริญมาตาปตุคุณ และบท สรรเสริญอาจาริยคุณตามลําดับ บทประพันธนี้ไดรับความนิยมมากที่สุดในปจจุบัน ใชสวด กันโดยทั่วไป และเนื่องจากบาทแรกเริ่มวา "องคใดพระสัมพุทธ" จึงมักเรียวา "บทสวดองค ใดพระสัมพุทธ" นอกจากบทสรรเสริญพระรัตนตรัยแลว ทํานองสรภัญญะยังใชสวดคาถาบทอื่นอีก เชน บท แปลคาถาพาหุงซึ่งเปนพระราชนิพนธของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ซึ่งเริ่มวา "ปางเมื่อพระองคปรมพุทธ"
อักขระในภาษาบาลี มี 41 ตัว แบงเปน พยัญชนะ (เรียก นิสสิต เพราะตองอาศัยสระจึงจะออกเปนเสียงตางๆกัน เปนเนื้อความ ได33 ตัว สระ (เรียก นิสัย หรือ นิสสัยเพราะเปนที่อยูอาศัยของพยัญชนะ) 8 ตัว พยัญชนะ ทั้ง 33 ตัว แบงเปนพยัญชนะ วรรค คือสามารถจัดรวมเปนหมูเดียวกันได เพราะเกิดจากฐานเดียวกัน มีทั้งหมด 5 วรรค และ อวรรค หรือพยัญชนะที่ไมสามารถจัดรวมเขาในวรรคใดวรรคหนึ่งได จึงจัด รวมไวเปนอีกหมวดตางหาก มีทั้งหมด 8 ตัว คือ ย ร ล ว ส ห ฬ อํ
มาตราของอักขระ ความสั้นยาวของเสียง จัดเปนมาตรา โดยใหสระเสียงสั้น มีมาตราเดียว สระเสียงยาว มี 2 มาตรา และใชหลักเกณฑเดียวกันนี้กับสระที่มี พยัญชนะสังโยค และพยัญชนะดวยสระที่มีพยัญชนะสังโยค จัดเปน 3 มาตรา (เชน อา เมื่อมีตัวสะกดเปน อาน เสียงที่เปลงออกมาเปนคําวา อาน จะยาวกวา อา) พยัญชนะทุกตัวมีเสียงกึ่งมาตรา เสียงของพยัญชนะ
พยัญชนะแบงตามความกองของเสียงเปน 2 พวก คือ โฆสะ (เสียงกอง) และ อโฆสะ (เสียงไมกอง) ยกเวนนิคคหิตซึ่งปราชญทางดาน ภาษาศาสตร ประสงคใหเปนพยัญชนะโฆสะ แตปราชญทางดานศาสนา ตองการใหเปนพยัญชนะ โฆสาโฆสวิมุตติ คือ พนไปจากโฆสะและ อโฆสะ นอกจากความกองของเสียง ยังแบงเปนตามความหยอน และหนักของเสียงไดอีกดวย โดยแบงเปน สิถิล คือพยัญชนะที่เสียงถูก ฐานของตนหยอนๆ เสียงหยอน และ ธนิต คือพยัญชนะที่เสียงถูกฐาน ของตนหนักๆ เสียงหนัก
พยัญชนะที่เปนสิถิลอโฆสะ เสียงเบากวาทุก พยัญชนะ พยัญชนะธนิตอโฆสะ มีเสียงหนัก กวาสิถิลอโฆสะ พยัญชนะสิถิลโฆสะ มีเสียงดัง กวา ธนิตอโฆสะ พยัญชนะธนิตโฆสะ เสียงดัง ที่สุด พยัญชนะธนิตโฆสะ เสียงกองที่สุด ลดหลั่นกันลงไปเปนชั้นๆ
ฐานกรณ คือที่เกิด และที่ทําอักขระ ตองอาศัยซึ่งกันและกัน จึงจะออกเสียงไดชัดเจน ฐาน เปนจุดที่เกิดเสียง กรณทําใหเสียงที่เกิดนั้นชัดเจน ฐาน คือจุดที่เกิดของเสียง มีทั้งหมด 6ฐาน แตเนื่องจากบางอักขระเกิดใน 2 ฐาน จึงทําใหฐานที่เกิดขยายไปมากกวา 6รวมเปน 10ฐาน อักขระที่เกิดฐานเดียวมี 6 ฐาน คือ กณฺโฐ(คอ), ตาลุ (เพดาน), มุทฺธา (ศีรษะหรือ ปุมเหงือก), ทนฺโต (ฟน), โอฏโฐ(ริมฝปาก) นาสิก (จมูก) (ห หากประกอบพยัญชนะ 8 ตัวนี้คือ ญ ณ น ม ย ล ว ฬ ทานวาเกิดแตอก อุรชะ แตหากไมประกอบพยัญชนะ 8 ตัวดังกลาว คือเกิดในคอตามฐานของตน) อักขระที่เกิดใน 2 ฐาน มี 4 ฐาน คือ สระ เกิดที่ฐาน กณฺฐตาลุโช (คอและเพดาน) และ กณฺโฐฏฐโช (คอและริมฝปาก) สวนพยัญชนะเกิดที่ฐาน ทนฺโตฏฐโช (ฟน และริมฝปาก) และ สกฏฐานนาสิกฏฐานา (เกิดที่ฐานของตนและจมูก)
กรณ คือที่ทําของอักขระ คืออวัยวะจุดที่ทําใหเสียงชัดเจนขึ้น มี 6 คือ ชิวหคคํ(ปลายลิ้น), ชิวฺโหปคคํ(ถัดปลายลิ้นเขามา), ชิวฺหามชฺฌํ(ทามกลางลิ้น), ชิวฺหคโคฏโฐ(ปลายลิ้นและ ริมฝปาก), กณฺโฐ(คอ),นาสิก (จมูก) พยัญชนะวรรค เกิดใน 5 ฐาน 4 กรณสวนพยัญชนะอวรรค เกิดใน 7 ฐาน 6 กรณคือ พยัญชนะวรรค ต ทั้งหมดและ อวรรคล ส มีฐานที่เกิดคือ ทนฺตชา (ฟน) กรณคือ ชิวฺหคคํ ปลายลิ้น พยัญชนะวรรค ฎ ทั้งหมด และ อวรรคร ฬ มีฐานที่เกิดคือ มุทฺธชา (ปุมเหงือก) กรณืคือ ชิวฺโหปคคํถัดปลายลิ้นเขามา
หมูอักษร-คําเปนคํา ตาย เสียงสามัญ เสียงเอก เสียงโท เสียงตรี เสียงจัตวา อักษรกลางคําเปน กา กา กา กา กา อักษรกลาง คําตาย สระสั้น - กะ กะ กะ กะ อักษรกลาง คําตาย สระยาว - กาบ กาบ กาบ กาบ อักษรสูงคําเปน - ขา ขา - ขา อักษรสูง คําตาย สระสั้น - ขะ ขะ - - อักษรสูง คําตาย สระยาว - ขาบ ขาบ - - อักษรต่ําคําเปน คา - คา คา - อักษรต่ํา คําตาย สระสั้น - - คะ คะ คะ อักษรต่ํา คําตาย สระยาว - - คาบ คาบ คาบ
พยัญชนะไทยมีกี่ตัวและมีตัวอักษรอะไรบาง ตัวอักษรไทยหรือพยัญชนะไทยมีทั้งหมด 44 ตัว ก-ฮ หรือ 44รูป 21 เสียง ดังตอไปนี้ ก ข ฃ ค ฅ ฆ ง จ ฉ ช ซ ฌ ญ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ด ต ถ ท ธ น บ ป ผ ฝ พ ฟ ภ ม ย ร ล ว ศ ษ ส ห ฬ อ ฮ พยัญชนะไทยมี 44รูป 21เสียง เนื่องจากพยัญชนะบางตัวมีเสียงซ้ํากัน เชน ข ฃ ค ฅ ฆ และมีพยัญชนะสองตัวที่ไมไดใชแลว ซึ่งไดแก ฃ และ ฅ
คําอธิบาย ๑. ความถูกตองของอักขระ หมายถึง การวาตัวอักษร คือ พยัญชนะและสระ ไดชัดเจนถูกตองตามหลัก ภาษาไทยและภาษาบาลี วาตัวกล้ํา ตัว ร ตัว ล อักษรสูง อักษรต่ํา ทีฆะ รัสสะ อัฑฒสระ ไดถูกตอง ตามระเบียบแบบแผนของภาษา
คําอธิบาย ๒. ความถูกตองของจังหวะ หมายถึง รูจักวรรคตอน วา ตรงไหนควรหยุด ตรงไหนไมควรหยุด ตรงไหน ควรวาติดตอกันไป ตรงไหนควรเอื้อน (จังหวะที่ถือวา ผิดคือจังหวะที่วาชา ยืดยาดหรือเร็วจนเกินไป และ หยุดในแตละวรรคนานเกินไป)
คําอธิบาย ๓. ความถูกตองของทํานอง หมายถึง เมื่อสวดภาษา บาลี สวดตามสังโยควิธี เมื่อสวดภาษาไทย สรรเสริญ พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ และ บทพาหุง ตองสวดทํานองสรภัญญะใหถูกตองตามบท ประพันธนั้น ๆ (หามสวดทํานองเสนาะ)
คําอธิบาย ๔. ความไพเราะของน้ําเสียง หมายถึง เสียงที่เปลง ออกมาเต็มเสียง ดังชัดเจน มีกังวานไพเราะเสนาะหู ไมแหบหรือคอยจนเกินไป เสียงกลมกลอม ไมแตก ไมพรา การเอื้อนก็เอื้อนไดไพเราะ
คําอธิบาย ๕. ความพรอมเพรียงโดยรวม หมายถึง ขณะสวดวา พรอมกันทั้งอักษร จังหวะ ทํานอง กลมกลืนเสมือน เสียงเดียวกัน ไมมีเสียงแตกแยกออกไป เชน หลายคน วาเสียงสูง แตมีบางคนวาเสียงต่ํา หรือหลายคนสวด เร็วหรือพอดี แตบางคนสวดชาและลากเสียง เปนตน
คําอธิบาย ๖. มารยาทและทาทาง หมายถึง การแตงกาย ความ เรียบรอยของแตละคนและทั้งคณะกิริยาที่เขาไปในสถานที่ ประกวดสวดมนต การเดินเขาไปในที่ประชุม การเดินเขา การนั่งคุกเขา (อิริยาบถขณะสวดมนตตองนั่งคุกเขาประนม มือ) การกราบพระรัตนตรัยแบบเบญจางคประดิษฐ การทํา ความเคารพธงชาติ และการแสดงความเคารพพระบรมฉายา ลักษณ (ถาไมไดตั้งไวใหกราบพระรัตนตรัยแลวเริ่มสวดไดเลย)
คําครุ คําลหุไทย คําลหุไทย คือ คําที่มีสําเนียงสระเปนสระเสียงสั้น คือ สระ อะ อิ อุ เอะ แอะ โอะ อั๊วะ เอียะ เอือะ เออะ ฤ ฦ ก็ บ บ คําครุไทย คือ คําที่มีสําเนียงสระนอกจากลหุทั้งหมด คือสระเสียงยาว และคําที่มีตัวสะกด คําพิเศษ คือคําที่มีสําเนียงเปนสระอํา เปนไดทั้งครุและลหุ
ลักษณะของคําครุ คําลหุ คําครุ คําลหุ ชา , ยาว ดัง (ธนิต) , หนัก กอง (โฆสะ) , สูง เร็ว , สั้น แผว (สิถิล) , เบา ไมกอง (อโฆสะ) , ต่ํา
วิธีการสวดอยางใดอยางหนึ่ง จะออกเสียงใหใกลเคียง กับความหมายดังวามานี้ ก็นับวาเปนเสียงครุ ลหุได เหมือนกัน เรียกวาเปนศิลปะในการใชเสียงใหใกลเคียงกับ ลักษณะของคําฉันท ขอสําคัญตองสวดใหมีความไพเราะ ตามทํานองฉันทนั้น ๆ
"มาตรา" อะไรใชบอยที่สุด มาตรา (หลักการคํานวณ) - หลักกําหนดการวัดขนาด จํานวน เวลา และมุม เชน มาตราชั่ง ตวง วัด มาตราเมตริก มาตรา (หนวยแจกลูกพยัญชนะไทย) -แมบทแจกลูกพยัญชนะตนกับสระโดยไมมีตัวสะกด เรียกวา แม ก กา หรือ มาตรา ก กา มาตรา (หนวยตัวสะกดไทย) - หลักเกณฑที่วางไวเพื่อใหกําหนดไดวาคําที่มีพยัญชนะตัวใดบาง เปนตัวสะกด และอยูในมาตราใดหรือแมใด คือ ถามีตัว ก, ข, ค, ฆ สะกด -จัดอยูใน มาตรากก หรือ แมกก ถามีตัว ง สะกด -จัดอยูใน มาตรากง หรือ แมกง ถามีตัว จ, ช, ซ, ฎ, ฏ, ฐ, ฑ, ฒ, ด, ต, ถ, ท, ธ, ศ, ษ, ส สะกด -จัดอยูใน มาตรากด หรือ แมกด