เวลาและยุคสมัยทางประวัติศาสตร์

เวลากบั ประวตั ศิ าสตร์


เวลาเป็นส่งิ เช่ือมอดตี กบั ปัจจุบัน เน่ืองจากยุคประวตั ิศาสตร์ของ
มนุษยชาติมีพัฒนายาวนานหลายพันปี การศกึ ษาความต่อเน่ืองระหว่าง
ยุคสมัยในประวตั ิศาสตร์ช่วงต่างๆ จงึ ต้องอาศยั เวลาท่ปี รากฏอยู่ใน
หลักฐานทางประวตั ิศาสตร์ในการลาดบั เหตุการณ์ เพ่ือเช่ือโยงถึง
ปัจจุบนั ดังน้ันเวลาจึงมีความสาคัญต่อการศึกษาประวตั ศิ าสตร์มาก

การนบั ศักราช


(พ.ศ.) พทุ ธศกั ราช
(ค.ศ.) ครสิ ตศ์ กั ราช
(ม.ศ.) มหาศกั ราช
(ฮ.ศ.) ฮจิ เราะหศ์ กั ราช
(จ.ศ.) จลุ ศกั ราช
(ร.ศ.) รตั นโกสนิ ทรศ์ ก

๑.พทุ ธศักราช (พ.ศ.)


เป็นการนับเวลาทางศักราชในกลุ่มผู้นบั ถอื พระพุทธศาสนา
โดยเร่ิมนับต้งั แต่พระพทุ ธเจ้าเสดจ็ ดับขนั ธป์ รินิพพาน ให้นับเป็น
พุทธศักราชท่ี ๑ ท้งั น้ีประเทศไทยจะนิยมใช้การนับเวลาแบบน้ี โดย
เร่ิมใช้ต้ังแต่คร้ังสมัยสมเดจ็ พระนารายณม์ หาราช จนมาเป็นท่ี
แพร่หลายและระบุใช้กนั อย่างเป็นทางการในสมัยพระบาทสมเดจ็ -
พระมงกฎเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลท่ี ๖) ในปี พุทธศกั ราช ๒๔๕๕

๒. ครสิ ตศ์ กั ราช (ค.ศ.)


เป็นการนับเวลาทางศักราชของผู้นับถอื ศาสนาคริสต์ ซ่ึงถือ
เป็นการนับเวลาท่นี ิยมใช้กนั มาทว่ั โลก โดยคริสต์ศักราชท่ี ๑ เร่ิม
นับต้งั แต่ปี ท่พี ระเยซคู ริสต์ประสตู (ตรงกบั พ.ศ.๕๔๓) และถอื เอา
ระยะเวลาท่อี ยู่ก่อนคริสตศ์ ักราชลงไป จะเรียกว่าสมยั ก่อน
คริสต์ศักราชหรือก่อนคริสต์กาล

๓. มหาศกั ราช (ม.ศ.)



การนับศักราชน้ีจะพบในหลักฐานทางประวตั ิศาสตร์ในสมัยสโุ ขทยั
และอยุธยาตอนต้นโดยคิดข้นึ จากกษัตริย์ของอนิ เดีย (พระเจ้า
กนิษกะ) ซ่ึงพ่อค้าอนิ เดียและพวกพราหมณน์ าเข้ามาเผยแพร่ใน
เวลาตดิ ต่อการค้ากบั ไทยในสมัยโบราณ จะมปี รากฎในศิลาจาลึก
เพ่ือบนั ทกึ เร่ืองราวเหตุกาณต์ ่างๆ ท่เี กดิ ข้นึ ซ่ึงถอื ว่าปี มหาศกั ราช
ท่๑ี จะตรงกบั ปี พทุ ธศกั ราช ๖๒๑๓ จุลศกั ราช ( จ.ศ.)

๔. ฮิจเราะห์ศักราช (ฮ.ศ.)



เป็นการนับเวลาทางศกั ราชของผู้นับถอื ศาสนาอสิ ลาม โดยอาศัย
ปี ท่ที ่านนบีมูฮัมหมดั ได้อพยพจากเมืองเมกกะไปยังเมอื งมาดนิ า
เป็นปี เร่ิมต้นของศกั ราชอสิ ลามซ่ึงตรงกบั วันท่ี ๖ กรกฏาคม ค.ศ.
๖๒๒

๕.จุลศักราช (จ.ศ.)



จดั ต้ังข้นึ โดยสงั ฆราชมนุโสรหัน แห่งอาณาจักรพุกาม เม่อื ปี
พุทธศกั ราช ๑๑๘๑ โดยไทยรับเอาวธิ กี ารนับเวลาน้ีมาใช้ในสมัย
อยุธยา เพ่ือการคานวณทาง โหราศาสตร์ ใช้บอกเวลาในจารึก
ตานาน พระราชพงศาวดาร จดหมายเหตุ ต่างๆ จนมาถงึ สมัย
พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลท่๕ี ) จึงเลิกใช้

๖.รัตนโกสินทรศ์ ก (ร.ศ)



การนับเวลาแบบน้ีพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
(รัชกาลท่๕ี )ทรงต้ังข้นึ ในปี พทุ ธศกั ราช ๒๔๓๒ โดยกาหนดให้
กาหนดให้นับปี ท่พี ระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้ าจุฬาโลกมหาราช
(รัชกาลท่ี ๑) สถาปนากรุงรัตนโกสนิ ทร์ เม่อื ปี
พทุ ธศักราช ๒๓๒๕ เป็นรัตนโกสนิ ทร์ศกท่๑ี และให้เร่ิมใช้ศักราช
น้ใี นทางราชการต้ังแต่วันท่๑ี เมษายน ร.ศ.๑๐๘ (พ.ศ.
๒๔๓๒) เป็นต้นมา

ทศวรรษ ศตวรรษ และสหัสวรรษ


ทศวรรษ ศตวรรษ และสหัสวรรษ เป็นการนับรอบเวลาเป็นรอบละ 10 ปี
100 ปี และ 1,000 ปี ตามแบบของชาวตะวันตกหรือตามแบบสากล มี
ความหมายและตัวอย่างการใช้ดังน้ี

1. ทศวรรษ คอื รอบ 10 ปี นับจากศกั ราชท่ลี งท้ายด้วย 0 ไปจนถงึ ศักราช
ท่ลี งท้ายด้วย 9 เช่น ทศวรรษ 1950 ตามคริสต์ศักราช หมายถงึ ค.ศ.
1950-1959 ถ้าเขยี นเป็นภาษา องั กฤษนิยม เขยี นว่า 1950’s ทศวรรษ
2470 ตามพทุ ธศกั ราช หมายถงึ พ.ศ. 2470-2479

ทศวรรษ ศตวรรษ และสหัสวรรษ


 2. ศตวรรษ คอื รอบ 100 ปี ศตวรรษท่ี 1 คือ ศกั ราชท่ี 1-100 ศตวรรษต่อ ๆ ไป นบั
จาก ศักราชท่ลี งท้ายด้วย 01 ไปจนครบ 100 ปี ในศกั ราชท่ลี งท้ายด้วย 00 เช่น
คริสตศ์ ตวรรษท่ี 20 คือ ค.ศ. 1901-2000

พุทธศตวรรษท่ี 26 คือ พ.ศ. 2501-2600

ศตวรรษท่ี 3 ก่อน ค.ศ. คือ เวลา 300-201 ปี ก่อนคริสตศ์ กั ราช

ศตวรรษท่ี 8 ก่อนพุทธศกั ราช หมายถงึ เวลา 800-701 ปี ก่อนพทุ ธศักราช

การเทยี บคริสตศ์ ตวรรษกบั พทุ ธศตวรรษ ใช้ 5 เป็นเกณฑบ์ วกลบโดยประมาณ เช่น
คริสต์ศตวรรษท่ี 18 ตรงกบั พุทธศตวรรษท่ี 18 + 5 = 23

พทุ ธศตวรรษท่ี 26 ตรงกบั คริสต์ศตวรรษท่ี 26 -5 = 21
***การเทยี บดังกล่าวเป็นการเทยี บโดยประมาณเท่าน้นั อาจคลาดเคล่ือนได้ 1 ศตวรรษ



3. สหสั วรรษ คอื รอบ 1,000 ปี ศักราชท่คี รบแต่ละสหัสวรรษจะลงท้าย
ด้วย 000 เช่น

สหัสวรรษท่ี 3 นับตามคริสตศ์ ักราช คือ ค.ศ. 2001 ถึง ค.ศ. 3000
สหัสวรรษท่ี 6 ก่อนพทุ ธศักราช คอื 6,000-5,001 ปี ก่อน พ.ศ.

การคานวณศกั ราช


ค ค.ศ. 543
ม ม.ศ. 621
ฮ ฮ.ศ. 1122
จ จ.ศ. 1181
ร ร.ศ. 2324

การคานวณศกั ราช



สรา้ งคานยิ ามเพอื่ ใหจ้ าง่าย

ค ม ฮจ ร

ควาย ม้า และนกฮูก มจี มูก ไว้ทารัง

การคานวณศกั ราช



การหา พ.ศ. ( + ) หาศกั ราชอื่นๆ( - )
ค.ศ.+543=พ.ศ. พ.ศ.-543=ค.ศ.
ม.ศ.+621=พ.ศ พ.ศ.-621=ม.ศ.
ฮ.ศ.+1122=ค.ศ พ.ศ.-1122=ฮ.ศ.
จ.ศ.+1181=พ.ศ. พ.ศ.-1181=จ.ศ.
ร.ศ.+2324=พ.ศ. พ.ศ.-2324=ร.ศ.

ตวั อยา่ งการคานวณ



หา พ.ศ. ใหเ้ อาไป + หาศกั ราชอื่นๆ ใหเ้ อาไป - การแปลงศกั ราช

โจทย์ จ.ศ. 1190 = พ.ศ. โจทย์ พ.ศ. 2510 = ม.ศ. โจทย์ ร.ศ.103 = ค.ศ.
2510 – 621 = 1889  คดิ ร.ศ. เป็น พ.ศ. ก่อน
1190 + 1181 = 2371 ตอบ ม.ศ. 1889 103 + 2324 = 2427
ตอบ พ.ศ.2427
ตอบ พ.ศ.2371
 แปลงจากคาตอบ พ.ศ. เป็น

ค.ศ.
2427 – 543 = 1884
ตอบ ค.ศ.1884

ดังน้ัน ร.ศ.103 = ค.ศ.1884

ความสาคัญของเวลาในการศกึ ษาประวัติศาสตร์



 การลาดบั เหตุการณใ์ นประวตั ิศาสตร์
 การลาดบั เหตุการณใ์ นประวตั ิศาสตรส์ ากล
การเชือ่ มโยงอดีตกบั ปัจจุบนั
การสรา้ งความต่อเนอื่ งของเหตุการณใ์ นอดีต
 การเปรียบเทียบเหตุการณร์ ่วมสมยั ในประวตั ิศาสตร์