ลักษณะของประโยค

รายวชิ าภาษาไทย

รหัสวิชา ท๑๖๑๐๑
ช้ันประถมศึกษาปีที่ ๖

เรอ่ื ง ลกั ษณะของประโยค

ครูผู้สอน ครปู รเมษฐ ศรีกาเหนดิ
ครคู ณติ า หนุนอนันต์

ลกั ษณะของประโยค

จุดประสงค์การเรยี นรู้

๑. อธบิ ายลักษณะประโยคสามญั ประโยครวม และ
ประโยคซอ้ นได้
๒. แตง่ ประโยคสามัญ ประโยครวม และประโยคซ้อนได้
๓. เห็นความสาคัญของการใชป้ ระโยคได้ถูกต้อง

“ใคร ทาอะไร”

ใคร ทาอะไร

พระสงฆ์ ปดิ
คณุ พ่อ เห่า
สนุ ัข เสวยพซิ ซา่
แมลงวนั พัด
โรงเรยี น มรณภาพ
ลมพายุ
แมไ่ ก่ ตอมสิ่งปฏิกูล
โกนหนวด
เจา้ ชาย
จิกหนอน

ใคร ทาอะไร

พระสงฆ์ ปดิ
คณุ พ่อ เห่า
สนุ ัข เสวยพซิ ซา่
แมลงวนั พัด
โรงเรยี น มรณภาพ
ลมพายุ
แมไ่ ก่ ตอมสิ่งปฏิกูล
โกนหนวด
เจา้ ชาย
จิกหนอน

คาถามกระตนุ้ ความคดิ

จากคาท่นี ามาเรยี งกันแลว้ เกดิ ความหมาย

แสดงให้รู้วา่ “ใคร ทาอะไร” เราเรยี กวา่ อะไร

ประโยค

จาแนกประโยค ประธาน กริยา กรรม

พระสงฆม์ รณภาพ พระสงฆ์ มรณภาพ -
คณุ พ่อโกนหนวด คณุ พอ่ โกน หนวด
สนุ ขั เห่า สุนขั เหา่
แมลงวนั ตอมสง่ิ ปฏกิ ูล แมลงวัน ตอม -
โรงเรียนปดิ โรงเรียน ปิด สิ่งปฏิกูล
ลมพายุพดั ลมพายุ พดั
แมไ่ ก่จกิ หนอน แม่ไก่ จกิ -
เจา้ ชายเสวยพิซซ่า -
เจ้าชาย เสวย
หนอน

พซิ ซ่า

ประโยค

หมายถึง คาที่นามาเรียงต่อ ๆ กัน อย่างเป็น
ระเบียบ ให้แต่ละคามีความสัมพันธ์กัน มีใจความ
สมบูรณ์ แสดงใหร้ ู้ว่า

ใคร ทาอะไร ทีไ่ หน อย่างไร และผลเป็นอย่างไร

ประโยค แบง่ เป็น ๓ ลักษณะ

ประโยคสามญั
ประโยครวม
ประโยคซ้อน

๑. ประโยคสามญั

คือ ประโยคที่มีบทกริยาสาคัญเพียง
บทเดียว มีใจความเดียวที่มีความหมาย
สมบูรณ์ อาจมีบทขยายเพื่อให้ได้ใจความ
ชดั เจนขน้ึ

ตวั อย่างประโยคสามญั

นนทเ์ ลน่ ว่าวยามหนา้ หนาว
เพ่มิ ผลลอยกระทง
เบนซพ์ ายเรอื

๒. ประโยครวม

คือ ประโยคที่มีประโยคสามัญตั้งแต่
๒ ประโยคขึ้นไปมารวมกัน โดยมีคาเชื่อม
ทาหนา้ ทเ่ี ชอื่ มประโยค
แบ่งเป็น ๔ ประเภท

๒.๑ เช่ือมความคล้อยตามกนั

ประกอบด้วยประโยคสามัญตั้งแต่
๒ ประโยคขึ้นไป มเี นื้อความคล้อยตามกัน
ในแง่ความเป็นอยู่ เวลา และการกระทา

เชื่อมความคลอ้ ยตามกัน
เบยี้ ว และบอยไปตกปลา

พอ่ และแมก่ ินขา้ ว

๒.๒ เชื่อมความขดั แย้งกนั

ประกอบด้วยประโยคสามัญตั้งแต่
๒ ประโยคขึ้นไป มีเน้ือความที่ขัดแย้งกัน
หรือแตกต่างกันในการกระทา หรือ
ผลทเี่ กดิ ข้ึน

เชือ่ มความขดั แยง้ กนั
พ่ตี ีฆอ้ งแตน่ อ้ งตตี ะโพน

๒.๓ เช่ือมความให้เลอื กอย่างใดอยา่ งหน่ึง

ประกอบด้วยประโยคสามัญ
๒ ประโยค และกาหนดให้เลือก
อยา่ งใดอยา่ งหน่งึ

เช่อื มความใหเ้ ลือกอย่างใดอยา่ งหน่ึง

นวิ ชอบเพลงลูกทุง่ หรือเพลงสตรงิ

๒.๔ เชื่อมความเปน็ เหตุเป็นผลกนั

ประกอบด้วยประโยคสามัญ
๒ ประโยค ประโยคแรกเป็นเหตุ
ประโยคหลงั เป็นผล

เชือ่ มความเป็นเหตุเป็นผลกัน

เพราะเขาอา่ นหนงั สือมาก
จึงมคี วามรรู้ อบตัวหลายเรือ่ ง

๓. ประโยคซอ้ น

คือ ประโยคที่มีใจความเดียวเป็น
ประโยคหลัก แล้วมี ประโยคย่อย
เป็นส่วนขยาย โดยทาหน้าที่ขยาย
คานาม หรอื ขยายกรยิ า

๓.๑ ประโยคยอ่ ยทาหน้าทข่ี ยายคานาม

( มคี าเชื่อม ที่ ซึ่ง อัน )

นักกฬี าทต่ี ั้งใจฝึกซ้อมจะไดร้ ับชัยชนะ

๓.๒ ประโยคย่อยทาหนา้ ท่ขี ยายกรยิ า

( มคี าเชอ่ื ม เม่ือ จน เพอ่ื ตั้งแต่ เพราะ)

ฉันดีใจเม่อื ครูจะพาไปทัศนศกึ ษา

ปด๊ื รบั ประทานผลไม้เพอ่ื ใหร้ ่างกายแขง็ แรง

ระบชุ นดิ ของประโยค
กันดกี ว่า...

พอ่ และแม่เปน็ ร่มโพธ์ิ
ร่มไทรของลกู

ประโยครวม

กิจการรถไฟเริม่ คร้ังแรกในรัชสมยั ของ
พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยหู่ วั

ประโยคสามญั

แดง และดารีบว่ิงหลบฝน
เข้าโรงเรยี น

ประโยครวม

แพทย์รักษาผูป้ ่วย
ซึง่ นอนอยบู่ นเตยี ง

ประโยคซอ้ น

นักเรียนเข้าแถวกนั
อยา่ งเปน็ ระเบียบ

ประโยคสามัญ

ตม้ ยากงุ้ เป็นอาหารไทย
ท่ชี าวต่างประเทศตา่ งรจู้ กั กนั ดี

ประโยคซ้อน

เพราะเขาไมส่ บาย
จงึ ไม่มาโรงเรียน

ประโยครวม

เฟิร์นไดร้ ับรางวัลชนะเลศิ
ในการแขง่ ขนั จรวดขวดนา้ ครั้งน้ี

ประโยคสามัญ

คณุ ยายอยากดขู า่ ว
แต่ไท้อยากดูการต์ ูน

ประโยครวม

ขา้ วหอมจะอา่ นหนงั สือ
หรือทาการบา้ น

ประโยครวม

คาชี้แจงบทบาทนักเรยี น คาช้ีแจงบทบาทครปู ลายทาง

ให้นกั เรยี นทาใบงาน เรอ่ื ง ๑. ดแู ลการทางานของนกั เรยี น
ลกั ษณะของประโยค ๒. ใหค้ าแนะนานักเรยี น

ในการทางาน
๓. ตรวจสอบความถกู ต้อง

ของใบงาน

ใบงาน

เรอ่ื ง
ลักษณะของประโยค

ชวนกันตอบ ร้รู อบทศิ

ประโยคสามัญ

๑. คุณพ่อไปทำงำน
๒. คุณยำยไปทำบุญ
๓. คุณครูตรวจกำรบำ้ น

ชวนกันตอบ รรู้ อบทิศ

ประโยครวม

๑. เธออยำกไปเทย่ี วทะเลหรือนำ้ ตก
๒. คุณแม่อยำกดขู ำ่ วแตล่ กู อยำกดกู ำร์ตูน
๓. เพรำะเขำไมส่ บำยจงึ ไมม่ ำโรงเรยี น

ชวนกนั ตอบ รู้รอบทิศ

ประโยคซ้อน

๑. นกั เรียนกลบั บำ้ นเม่อื โรงเรียนเลิก
๒. เขำสร้ำงฐำนะไดม้ น่ั คงเพรำะเขำขยนั ทำงำน
๓. คณุ ครพู ยำยำมอธิบำยเพ่อื ใหน้ กั เรยี นเขำ้ ใจ

ระบปุ ระโยค
โชคอานวย

คาถามน่าคิด ชวนพจิ ารณา

การศึกษาเร่ือง ลกั ษณะของประโยค
มคี วามสาคัญอยา่ งไร

ช่วยให้ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจหลักการ
สร้างประโยค และสามารถใชป้ ระโยคได้ถูกต้องตาม
หลักภาษาไทย

คาถามนา่ คดิ ชวนพจิ ารณา

นักเรยี นจะนาความร้เู ร่ือง
ลกั ษณะของประโยค ไปใชใ้ นชวี ิตไดอ้ ยา่ งไร

ใช้ในการพูด หรือเขียนในการสื่อสาร
เพ่อื ใหผ้ พู้ ูด และผู้ฟงั มีความเข้าใจตรงกนั

บทเรยี นครงั้ ต่อไป
นทิ านทองอนิ

ตอน นากพระโขนงท่สี อง
เรื่อง คาศัพท์ คู่ความหมาย

สิ่งท่ตี อ้ งเตรียม

๑. ใบความรู้ เรอ่ื ง คาศพั ท์ คคู่ วามหมาย
๒. ใบงาน เรื่อง คาศัพท์ คูค่ วามหมาย

สามารถดาวน์โหลดได้ที่ www.dltv.ac.th