อาจารย์เศณวี ฤกษ์มงคล 1
ประสบการณ ์ ร ู ปธรรม ประสบการณ์นามธรรม กรวยประสบการณ์ Cone of Experience ( Edgar Dale) 2
ป้ายนิเทศ หมายถึง การจัดสื่อการสอนอาจจะเป็ นสื่อ หลก ั หร ื อส ื ่ อเสร ิ มก ็ได ้ใชเ ้ป็ นส ื ่ อในการกระต ุ นและเร้าความ ้ สนใจแก ่ ผ ู เ ้ ร ี ยน หร ื อผ ู พ ้ บเห ็ นเพ ื ่ อแสดงเร ื ่ องราวเก ี ่ ยวก ั บ ความร ู ้ และข ่ าวสารส ้ ั นๆ ท ี ่ ม ี สาระ ป้ ายน ิ เทศจะประกอบด้วย คา บรรยายเป็ นขอ ้ ความส ้ ั นๆ ม ี ร ู ปภาพหร ื ออ ุ ปกรณ ์ แขวนอย ู ่ บนแผน ่ ป้ าย ซ ่ ึ งทา จากแผน ่ ทศ ั นะวส ั ด ุ ป้ายนิเทศ 3
ชนิดของป้ายนิเทศ 1. ป้ายนิเทศแบบชั่วคราว เป็ นป้ ายน ิ เทศท ี ่ ทา แบบง ่ ายๆ สามารถ เคลื่อนย้ายได้สะดวก อาจท าได้ 3แบบ คือ 1.1 ใชไ้ มก ้ ระดานอด ั ต ี ต ิ ดกบ ั เสาท ี ่ เป็ นขาต ้ ง ั 1.2 ใชแ ้ ผงก ้ น ั หอ ้ ง 1.3 ใชว ้ส ั ด ุ เหล ื อใชใ้ นทอ ้ งถ ิ ่ นบางอยา ่ ง เช ่ น เส ื ่ อไมไ้ ผส ่ าน 4
2. ป้ายนิเทศแบบถาวร เป็ นป้ ายน ิ เทศท ี ่ ต ิ ดต ้ ง ั อยก ู ่ บ ั ทโดยดยดัดแปลง ี ่ ใหเ ้ หมาะสมกบ ั สภาพแวดลอ ้ มท ี ่ อยโดย ู ่ ดยรอบ ตว ั อยา ่ งเช ่ น 2.1 ติดบนผนังห้องบน กระดานอัดหรือกระดาษชานอ้อย 2.2 ชน ิ ดเป็ นร ู พร ุ น เร ี ยกวา ่ peg board ส าหรับแขวนป้ายหรือ ต ิ ดต ้ ง ั วส ั ด ุ สามม ิ ต ิได ้ 2.3 ใชผ ้ นง ั ต ึ กหร ื อฝาบา ้ นซ ่ ึ งม ี หลง ั คากน ั แดดกน ัฝน ชนิดของป้ายนิเทศ (ต ่ อ) 5
การวางแผนจัดป้ายนิเทศ 1. ผจ ู ้ ด ั ตอ ้ งเขา ้ใจปั ญหา ต ้ ง ั วต ั ถ ุ ประสงคข ์ องการจด ั วาจะเน้น ่ อะไรอธิบายอะไร 6 2. เล ื อกเร ื ่ องแลว ้ จ ึ งจด ั ต ้ ง ั หว ั ขอ ้ เร ื ่ องขอ ้ ความตอ ้ งอ ่ านง ่ าย เขา ้ใจ ง ่ ายส ้ น ั ๆ ด ึ งด ู ดความสนใจกะทด ั ร ั ด อาจต ้ ง ั ช ื ่ อเป็ นค าถามหรือ คา แปลกๆ ช ื ่ อเร ื ่ องไม ่ ควรอยส ู ่ ู งหร ื อต ่ า เก ิ นไปอยใ ู ่ นระดบ ั สายตามองเห ็ นง ่ าย
การวางแผนจัดป้ายนิเทศ (ต ่ อ) 3. รวบรวมและจด ั หาวส ั ด ุ ท ี ่ ใชใ้ นการจด ั ท ้ ง ั น ้ ี ผจ ู ้ดจะต้องหาภาพ ั ท ี ่ เก ี ่ ยวขอ ้ งกบ ั เร ื ่ อง เพ ื ่ อทราบจา นวนภาพท ี ่ จะใชในการ ้ ออกแบบและจัดวาง 7 4. ตว ั อก ั ษรท ี ่ ใชค ้ วรใชร ้ ู ปแบบท ี ่ เร ี ยบง ่ ายอ ่ านง ่ ายขนาดใหญ ่ พอเหมาะ ดูสวยงาม
การวางแผนจัดป้ายนิเทศ (ต ่ อ) 5. วส ั ด ุ ท ี ่ นา มาใชค ้ วรเป็ นวส ั ด ุ ท ี ่ น ่ าสนใจ สอดคลอ ้ งกบ ั เน ้ ื อหา ควรจะม ี วส ั ด ุ สามม ิ ต ิ ร ่ วมอยด ู ่ ว ้ ย เพ ื ่ อใหร ้ ู ้ส ึ กมีชีวิตชีวา น ่ าสนใจ 8 6. วางร ู ปในการจด ั วา ่ ควรจด ัในลก ั ษณะใด ตามความค ิ ด สร ้ างสรรค ์ ท ี ่ ม ี อย ู ่
การวางแผนจัดป้ายนิเทศ (ต ่ อ) 7. ลงมือจัดเมื่อได้เตรียมการแล้ว 8 . ท าการวัดผลเมื่อได้จัดแสดงเรียบร้อยแล้วโดยดยใช้แบบประเมิน 9
โครงร่างการจัดป้าย กกกกกกกกกกกกก 10
หลักการออกแบบ 1. ความเป็ นเอกภาพ (Unity) การจ ั ดวางร ู ปแบบ เช ่ น ร ู ปภาพ แผนภาพ แผนภ ู ม ิ คา บรรยายให ้ อย ่ ู ในหน ่ วยเดย ี วกน ั เป็ นหมวดหม ่ ู และมค ี วาม ส ั มพน ั ธ ์ กน ัโดยตลอด มค ี วามร ้ ู ส ึ กเป็ นอน ั หน ึ ่ งอน ั เดย ี วกน ั มีความเชื่อมโยงต่อเนื่องกัน 25 11
2. ความสมด ุ ล(Balancing) การจ ั ดวางส ิ ่ งทแ ี ่ สดงบนป้ ายน ิ เทศให ้ มองด ู แล ้ วไม ่ เอย ี ง หร ื อหน ั กไปทางด ้ านใดด ้ านหน ึ ่ งความสมด ุ ลอาจเกด ิได ้ จาก องค์ประกอบต่าง ๆ เช่น จากขนาด น ้าหนัก ความหนาแน่น สี หลักการออกแบบ (ต ่ อ) 23 12
2.1 ความสมด ุ ลในลก ั ษณะเท ่ ากน ั (Symmetry Balance) คือ มีลักษณะเท่ากันทั้งซ้าย - ขวา ด ู ง ่ ายและเข ้ าใจง ่ ายให ้ ความร ้ ู ส ึ กน ิ ่ งเฉย คงท ี ่ 13
2.2 ความสมด ุ ลในลก ั ษณะร ้ ู ส ึ กเท ่ ากน ั (Asymmetry Balance) ค ื อ ม ี ความสมด ุ ลกน ัในต ั วเอง ไม ่ จ าเป็ นต ้ องเท ่ ากน ั แต ่ให ้ ความร ้ ู ส ึ กสมด ุ ลกน ั โดยอาจเกด ิ จากความแตกต ่ างกน ั ทางขนาด พื้นผิว สี และเงา กกกกกกกกกกกกกกกกกกกกก 14
ในการเน ้ นท ี ่ จะให ้ เกด ิ จ ุ ดเด ่ น จ ุ ดรองอาจท าได ้ ด้วยการเน้นด้วยเส้น ขนาด สี น ้าหนัก หรือพื้นผิว 3. การเน้น (Emphasis) ในการจ ั ดป้ ายน ิ เทศจะต ้ องให ้ ความส าคญ ั ในการเน ้ นความร ้ ู ส ึ ก ค ื อ • จ ุ ดเน ้ นหร ื อจ ุ ดสนใจจะต ้ องม ี การเน ้ นจ ุ ดสนใจให ้ เห ็ นช ั ด กว่าสิ่งอื่น ๆ เพื่อให้เกิดความประทับใจเป็ นอันดับแรก เช่น ชื่อเรื่อง สัญลักษณ์ • จ ุ ดรองเป็ นการเน ้ นจ ุ ดท ี ่ ม ี ความส าคญ ั รองลงมา โดยท ี ่ จะไม ่ แข ่ งหร ื อเด ่ นข ึ น ้ มาเท ่ ากบ ั จ ุ ดเน ้ น หลักการออกแบบ (ต ่ อ) 26 15
4. ความแตกต่าง (Contrast) เป็ นการจ ั ดทม ี ่ จ ี ุ ดประสงค ์ให ้ มก ี ารขด ั แย ้ งกน ั เพื่อแก้ปัญหาความซ ้าซาก จ าเจ โดยอาศัยหลัก ความแตกต่าง โดยการท าให้มีบางส่วนหรือหลายส่วน เกิดความขัดแย้งกัน เช่น ใช้เส้นที่ตัดกัน ผิวเรียบตัดด้วย ผว ิ ขร ุ ขระการใช ้ ส ี ตรงข ้ ามกน ั เพ ื ่ อให ้ เกด ิ ความขด ั แย ้ ง กันบ้างอันจะช่วยให้มีชีวิตชีวาเพิ่มขึ้น หลักการออกแบบ (ต ่ อ) 16
5. ความกลมกลืน (Harmony) หมายถึง การพิจารณาในส่วนรวมทั้งหมดให้มี ความร ้ ู ส ึ กผสมผสานกลมกล ื นกน ั หลักการออกแบบ (ต ่ อ) 27 17
6. ความเรียบง่าย(Simplicity) เป็ นสิ่งส าคัญในการจัดป้ายนิทรรศการ เพื่อสิ่งต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็ นภาพหรืออักษรที่สื่อความหมายชัดเจน จะช่วย ให ้ ผ ้ ู ชมเกด ิ ความเข ้ าใจเร ื ่ องราวท ี ่ น าเสนอได ้ รวดเร ็ วข ึ น ้ การประหยัด ความชัดเจน และความเรียบง่าย จะท าให้ ป้ายนิทรรศการมีความน่าสนใจไม่น้อย หลักการออกแบบ (ต ่ อ) 28 18
สีวรรณะร้อน (Worm Tone) ค ื อ ส ี ทม ี ่ ี ส ี แดงผสมอย ่ ู สีตัดกัน (Complementary) เช่น สีเหลือง – สีม่วง, สีแดง - สีเขียว , สีส้ม - สีน ้ำเงิน สีวรรณะเย็น (Cool Tone) ค ื อ ส ี ทม ี ่ ี ส ี น ำ ้ เงน ิ ผสมอย ่ ู สีกลมกลืน (Harmony) ค ื อ ส ี ทอ ี ่ ย ่ ู ในวรรณะเดย ี วกน ั แม่สี 3 สี : สีเหลือง สีแดง สีน ้าเงิน 19
จิตวิทยาของสี สีแดง : ทา ให ้ เกด ิ ความร ้ ู ส ึ กต ื ่ นเต ้ น สีเขียว: ทา ให ้ เกด ิ ความร ้ ู ส ึ กส ุ ข ุ ม เย ื อกเยน ็ สีเทา : ทา ให ้ เกด ิ ความร ้ ู ส ึ กสงบ สีขาว - สีด า : ทา ให ้ เกด ิ ความร ้ ู ส ึ กเศร ้ าสลด สีขาว : ทา ให ้ เกด ิ ความร ้ ู ส ึ กบร ิ ส ุ ทธ ์ ิ สะอาด 20
หลักการจัดองค์ประกอบ 1. ความเด่น เช ่ น ความเด ่ นของส ี ของร ู ปภาพ ของขนาดส ั ดส ่ วนต ่ างๆ บางคร ้ ั ง กเ ็ กด ิ ผลด ี บางคร ้ ั งกท ็ า ให ้ เส ี ยองค ์ประกอบได ้ เช ่ นกน ั ถ ้ าไม ่ ร ้ ู จ ั กใช ้ ทา ให ้ ผ ้ ู ชมเบ ื ่ อได ้ ง ่ าย เช ่ น ถ ้ าเป็ นส ี สะท ้ อนแสงจะทา ให ้ ผ ้ ู ชมระคาย เค ื องตาถ ้ าด ู นาน ๆจ ึ งไม ่ สมควรโดยเฉพาะหากพ ื น ้ ทท ี ่ จ ี ่ ั ดม ี ขนาดเลก ็ อย ่ ู แล ้ วกไ็ ม ่ ควรใช ้ 21
2. ความไม่ซ ้าซาก การจด ั ร ู ปแบบควรร ้ ู จก ั เน ้ นภาพทจ ี ่ ะทา ให ้ ผ ้ ู ด ู ด ู ได ้ นาน การจด ั แบบซ ้ าซากกน ั จะทา ให ้ ผ ้ ู ชมเบ ื ่ อหน ่ าย หร ื อถ ้ าตด ิ ภาพ ซ ้ ากน ั กท ็ า ได ้ แต ่ ต ้ องม ี เหต ุ ผลและยด ึ หลก ั ขององค ์ประกอบ ศิลปด้วย หลักการจัดองค์ประกอบ (ต ่ อ) 22
3. ความสมด ุ ล จะทา ให ้ ความสนใจของผ ้ ู ด ู ไม ่ ห ั นเหออกนอกเร ื ่ องทต ี ่ ้ องการแสดง หลักการจัดองค์ประกอบ (ต ่ อ) 23
4. ความต่อเนื่อง เป็ นการแสดงความคด ิในเช ิ งศ ิ ลปะอย ่ างง ่ ายทส ี ่ ุ ด อาจเป็ นการใช้สี และแบบที่เน้นเนื้อเรื่องที่ต้องการแสดง หลักการจัดองค์ประกอบ (ต ่ อ) 24
5. เอกภาพ เป็ นการจัดองค์ประกอบที่แสดงถึงความเป็ นหนึ่งเดียวของเนื้อหา หลักการจัดองค์ประกอบ (ต ่ อ) 25
6. การเน้น การจ ั ดน ิ ทรรศการจะต ้ องร ้ ู จ ั กใช ้ องค ์ประกอบศ ิ ลป์ในหลากหลาย ร ู ปแบบเพ ื ่ อให ้ ผ ้ ู ชมเกด ิ ความสนใจอน ั จะน าไปส ่ ู ความร ้ ู ความเข ้ าใจ หร ื อ ความคด ิ รวบยอด การเร ี ยกความสนใจของผ ้ ู ด ู จ ึ งต ้ องม ี จ ุ ดเด ่ น ในการน าเสนอโดยผ ้ ู จ ั ดจะต ้ องต ้ ั งปั ญหาถามตนเองก ่ อนว ่ า • จะเน้นอะไร •จะเน้นตรงไหน •จะเน้นมากน้อยเพียงใด •เน้นด้วยเส้น •เน้นด้วยสี •เน้นโดยใช้เนื้อหา จะเน้นด้วยอะไร หลักการจัดองค์ประกอบ (ต ่ อ) 26
7. ความประสานกลมกลืน การจัดนิทรรศการจะต้องจัดให้มีความต่อเนื่องและกลมกลืนกัน พร ้ อมท ้ ง ั ม ี จ ุ ดเด ่ นในต ั วมน ั เอง ซ ึ ่ งจะทา ให ้ไม ่ ร ้ ู ส ึ กเบ ื ่ อหน ่ ายความ กลมกลืนอาจเป็ นได้ในหลายลักษณะ เช่น • ความกลมกล ื นในร ู ปแบบ • ความกลมกลืนในเนื้อเรื่อง • ความกลมกลืนในเรื่องขนาด หลักการจัดองค์ประกอบ (ต ่ อ) 27
8. ความเรียบง่าย เป็ นสิ่งส าคัญในการจัดนิทรรศการ เพราะด้วยภาพหรือ คา บรรยายทส ี ่ ื ่ อความหมายช ั ดเจนจะช ่ วยให ้ ผ ้ ู ชมเกด ิ ความเข ้ าใจ หลักการจัดองค์ประกอบ (ต ่ อ) 28
หัวข้อ คา อธ ิ บายเน ้ ื อหาส ้ันๆ โดยดยสร ุ ป 1 2 4 3 29
หัวข้อ คา อธ ิ บายเน ้ ื อหาส ้ันๆ โดยดยสร ุ ป 30