สิ่งมีชีวิตและสิ่งไม่มีชีวิต ชั้น

สง่ิ มชี ีวติ และ
ส่ิงไม่มีชวี ติ

วิชาวทิ ยาศาสตร์
ชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี 2
ครูผสู้ อน นางจารุณี สที อง

เขา้ สู่บทเรยี น

เน้อื หาบทเรยี น 01 บทนา
02 ส่ิงมีชวี ติ
03 สิ่งไมม่ ชี วี ติ
04 ขอ้ แตกตา่ งระหวา่ งสงิ่ มชี วี ติ และสงิ่ ไมม่ ชี วี ติ
เกมสต์ อบคาถามแสนสนกุ
เครดติ ผจู้ ดั ทา
ออกจากระบบ

01บทนา รปู ตัวอยา่ งส่ิงมชี วี ติ

สิ่งต่าง ๆ รอบตัวมีหลายชนิด แต่ละ มนุษย์ ดอกไม้
ชนิดมีรูปร่างลักษณะท่ีแตกต่างกัน ซ่ึงมีทั้งสิ่งมีชีวิต
และส่ิงไม่มีชีวิต สิ่งมีชีวิต ได้แก่ มนุษย์ สัตว์ และพืช รปู ตัวอย่างสิ่งมีชีวติ
มคี วามสามารถในการกินอาหาร หายใจ เจริญเติบโต
ขบั ถา่ ย เคลอื่ นไหว ตอบสนองต่อสิ่งเร้า และสามารถ
สืบพันธ์ุได้ แต่ส่ิงไม่มีชีวิตจะไม่มีความสามารถดังท่ี
กลา่ วมา

เก้าอี้ ดินสอ

02 สิง่ มีชีวติ

สิง่ มชี วี ิต เป็นสง่ิ ทีต่ ้องการอาหาร มกี ารหายใจ เจริญเติบโต ขับถ่าย
เคล่ือนไหว ตอบสนองต่อสิ่งเร้า และสืบพันธุ์ได้ ส่ิงมีชีวิตท่ีอยู่รอบตัวเรา
มีหลายชนิด ได้แก่ มนุษย์ สัตว์ และพืช มีลักษณะของการดารงชีวิตที่
แตกตา่ งกัน

4

มนษุ ย์ กินอาหารโดยใช้ปาก หายใจทางจมกู มีการเจริญเตบิ โต ขบั ถา่ ย
เคล่ือนไหวและเคลอ่ื นทไี่ ดด้ ว้ ยตนเอง มีการตอบสนองต่อสงิ่ เร้า และสืบพันธุ์มี
รูปมนุษยก์ ินอาหารโดยใชป้ าก ลกู หลานได้

สัตว์

กินอาหาร หายใจ มีการเจริญเติบโต ขับถ่าย เคลื่อนไหวและ
เคล่อื นที่ไดด้ ว้ ยตนเอง มีการตอบสนอง ต่อสง่ิ เรา้ และสืบพนั ธไ์ุ ด้

รปู ปลาหายใจทางเหงอื ก

พชื เป็นสิ่งมีชีวิตท่ีดูดน้าและแร่ธาตุทางราก เคล่ือนไหว หายใจและ
สร้างอาหารทางใบ มกี ารเจริญเติบโต และขยายพันธไุ์ ด้
รูปดอกทานตะวันท่ีเบนเขา้ หาแสง

รูปการเจรญิ เติบโตของถั่วงอก

สิ่งมชี ีวติ เป็นส่ิงท่ตี อ้ งการอาหาร มกี ารหายใจ มีการเจริญเติบโตขบั ถ่าย เคล่ือนไหว ตอบสนองตอ่ ส่งิ เรา้ และสบื พนั ธ์ไุ ด้ สง่ิ มชี วี ิตมีมากมายรอบตัว
เรา เชน่ สตั วแ์ ละพชื ชนิดตา่ งๆ ซง่ึ มีลกั ษณะการดารงชวี ิต ดงั นี้

2.1 การกินอาหาร

ส่ิงมีชีวิตต้องการอาหารเพื่อสร้างพลังงานและเจริญเติบโตที่แตกต่างกัน มนุษย์และสัตว์ ไม่สามารถสร้างอาหารเองได้ ต้องกินพืช ผัก ผ ลไม้และ
เนอื้ สตั ว์เป็นอาหาร เพือ่ การดารงชีวติ พืช สามารถสร้างอาหารเองได้ดว้ ยกระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสง โดยใชพ้ ลงั งานจากแสงอาทิตย์ น้า
และแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์

การจาแนกสิ่งมีชีวิตตามลกั ษณะการกนิ อาหารไดเ้ ปน็ 3 ประเภท คือ สิ่งมชี วี ติ ทีก่ นิ พืชเป็นอาหาร สงิ่ มีชีวิตที่กินสัตว์เป็นอาหาร และส่ิงมีชีวิตที่กิน
ทั้งพชื และสัตว์เป็นอาหาร

ววั กินหญ้าเปน็ อาหาร สงิ โตกินเนือ้ เปน็ อาหาร เม่นแคระกนิ ทั้งพชื และสัตว์

7

2.2 การตอบสนองต่อสงิ่ เร้า

การตอบสนองตอ่ ส่งิ เร้าของส่ิงมชี วี ิต คือ การแสดงออกของสงิ่ มชี วี ติ เพือ่ ตอบสนองต่อการสมั ผัส อุณหภูมิ แสง เสียง ความชนื้ เพื่อการปรบั ตวั
ของสิ่งมีชีวิต การหลบหลกี ภยั จากศัตรู และการอยรู่ อดของสิง่ มชี วี ติ ในสภาพแวดลอ้ มนัน้

การ ดอกทานตะวันที่เบนเขา้ หาแสง ค้างคาวหลบแสงในเวลากลางวัน
ตอบสนอง

ตอ่ แสง

การ
ตอบสนอง
ตอ่ อุณหภมู ิ

ใบของต้นเมเปล้ิ ทเ่ี ปลยี่ นสตี ามฤดู ควายแช่น้าในช่วงอากาศรอ้ น

2.2 การตอบสนองต่อส่ิงเร้า

การ ใบไมยราบจะหบุ เม่ือมีการสัมผสั ก้งิ กือม้วนตวั เมอื่ ถกู สัมผัส
ตอบสนอง
ตอ่ การสมั ผสั

การ
ตอบสนอง

ต่อเสยี ง

ตน้ ช้อยนางราสามารถขยับโคนของยอดใบอ่อนได้ แม่ไกจ่ ะสง่ เสยี งร้องเรยี กให้ลูกเข้ามาหลบใตป้ ีก

เมอ่ื มีเสยี งเกดิ ขนึ้ เมอ่ื ศตั รเู ขา้ มาใกล้

วิดโี อตน้ ช้อยนางรา

10

2.3 การสบื พันธุ์

เม่ือส่ิงมีชีวิตเจริญเติบโตเต็มที่จนสามารถ
สืบพันธุ์ได้ โดยการสืบพันธ์ุนั้นต้องมีการผสมพันธ์ุระหว่าง
เพศผ้แู ละเพศเมีย จนเกิดเป็นตัวอ่อนท่ีมีลักษณะเหมือนพ่อ
แม่ พบได้ในมนุษย์และสัตว์ ส่วนในพืช มีการสืบพันธ์ุโดยมี
แมลงเป็นตัวช่วยผสมเกสรเพศผู้และเพศเมีย ทาให้เกิดเป็น
ตัวอ่อน และเจริญเติบโตเปน็ ต้นพชื ท่สี มบรู ณ์

03 ส่งิ ไมม่ ชี ีวติ

สง่ิ ไมม่ ีชวี ิต คอื ส่งิ ทีไ่ มก่ นิ อาหาร ไมห่ ายใจ ไมข่ บั ถ่าย ไม่เคลอื่ นไหว ไม่ตอบสนองตอ่ ส่งิ เร้า ไมม่ กี ารเจรญิ เตบิ โต และไม่สืบพันธุ์ ส่ิงไม่มีชีวิต
แบ่งได้ 2 ประเภท คอื ส่งิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ เองตามธรรมชาติ เชน่ ดิน ดวงอาทิตย์ กอ้ นหิน และสิ่งไม่มีชีวิตท่ีมนุษย์สร้างขึ้น เช่น บ้าน รถยนต์ โทรศัพท์เคล่ือนที่
นาฬิกา แวน่ ตา ภาชนะเครื่องใช้ตา่ งๆ

สิ่งไมม่ ชี วี ติ ดวงอาทิตย์ ดิน ก้อนหนิ
ทเี่ กดิ ขน้ึ บา้ น รถยนต์ หุ่นยนต์
เองตาม
ธรรมชาติ

ส่งิ ไมม่ ีชวี ติ
ท่มี นุษยส์ รา้ ง

ขนึ้

04 ข้อแตกตา่ งระหวา่ งสง่ิ มชี ีวติ และ
สิ่งไมม่ ชี วี ติ

ลกั ษณะของสงิ่ มชี วี ติ ลกั ษณะของสงิ่ ไม่มชี วี ติ

• เคลอื่ นไหวได ้ • ไม่สามารถเคลอื่ นไหวไดด้ ว้ ยตนเอง
• กนิ อาหารได ้ • ไม่กนิ อาหาร
• ขบั ถา่ ยได ้ • ไม่ขบั ถา่ ย
• หายใจได ้ • ไม่หายใจ
• เจรญิ เตบิ โตได ้ • ไม่เจรญิ เตบิ โต
• สามารถสบื พนั ธแุ ์ ละมลี ูกได ้ • ไม่สบื พนั ธุ ์
• ตอบสนองตอ่ งสงิ่ เรา้ • ไม่ตอบสนองตอ่ สงิ่ เรา้

เกมสต์ อบคาถามแสนสนุก

กติกาในการเลน่

• เกมจะแบง่ ออกเป็น 2 สว่ นคือ สว่ นเกมสเ์ ลอื กตอบคาถาม และสว่ นเกมส์เปิดแผ่นภาพ

• สว่ นเกมสเ์ ลอื กตอบคาถามจะทัง้ หมด 5 คาถาม มเี วลาในการตอบ 15 วนิ าที โดย

จะมีนาฬิกาขา้ งลา่ งคอยบอกเวลา หากผเู้ ล่นตอบคาถามถูกจสามารถกดไปหนา้ ถัดไป หากกดเริ่มแล้วเวลาจะเร่มิ นับถอยหลงั ทนั ที

ถดั ไปไดแ้ ต่หากตอบผิดคาตอบท่ีเลอื กจะขนึ้ สญั ลักษณ์ หากตอบถูกจะขึน้ เรม่ิ
เกมส์
สญั ลกั ษณ์

• หากหมดเวลาจะข้ึนเฉลยคาถามทถ่ี ูกทันที

• เกมส์เปดิ แผ่นปา้ ยมีทัง้ หมด 3 ข้อ ผู้เล่นจะต้องเลอื กเปดิ แผน่ ป้ายทลี ะแผน่ เพอ่ื น เฉลย
ทายวา่ สง่ิ มชี ีวิตในรปู คืออะไร และเปน็ ประเภด หากผู้เล่นตอบไดแ้ ลว้ สามารถกดดเู ฉลยได้

หมดเวลา

ภาพใดตอ่ ไปน้คี อื สิง่ มีชวี ิต

ถัดไป

หมดเวลา

ขอ้ ใดคือลกั ษณะของสง่ิ มีชวี ติ

อยูก่ บั ที่ ไมโ่ ตข้ึน กินอาหารได้

ถัดไป

หมดเวลา

รปู ใดตา่ งจากพวก

ถดั ไป

หมดเวลา
เกา้ อี้เปน็ พวกเดยี วกบั ขอ้ ใด

ถดั ไป

หมดเวลา
ขอ้ ใดคือส่งิ ที่มนษุ ยส์ รา้ งขึน้

ถดั ไป

ภาพตอ่ ไปน้คี อื อะไรและเป็นส่งิ มีชวี ติ ประเภทใด

เฉลย

จากภาพแป็นรปู สนุ ขั เป็นส่งิ มชี วี ิต
ประเภทสัตว์

ภาพต่อไปนี้คอื อะไรและเปน็ สิ่งมชี ีวติ ประเภทใด

เฉลย

จากภาพแปน็ รูปลกู บอล เปน็
สง่ิ ไม่มีชีวิต

ภาพตอ่ ไปน้คี อื อะไรและเป็นส่งิ มีชวี ติ ประเภทใด

เฉลย

จากภาพแป็นรปู มนุษย์ เป็นส่งิ มีชวี ติ

วิชาวิทยาศาสตร์ ชั้นประถมศึกษาปีท่ี 2
เรอื่ ง : สิ่งมีชวี ิตและสิง่ ไม่มชี วี ิต

จดั ทาโดย
นางจารุณี สีทอง

เนอ้ื หา
หนงั สือวทิ ยาศาสตร์ ชั้นประถมศกึ ษาปีที่ 2 ฉบบั 2560

ซาวด์
Chanel : Sound effect