GULIAT

VOL.1 NO. 1 ⚪ HULYO 2021 ⚪ MAGMASID. MAGHATID. MAGPABATID.

PINAIGTING NA PROGRESIBONG PAMAMAHAYAG MULA SA MGA MAG-AARAL NG IKALAWANG TAON, MEDYOR SA FILIPINO

PNU

partnership,

pinaigting sa

gitna ng

pandemya
Ni: Piping Mulat
Pamantasang Normal ng Pilipinas, patuloy ang pagpapaigting ng ugnayan sa ibang institusyon sa kabila ng mga
Patuloy na pinapalawak ng Philippine Normal hamon ngayong Bagong Kadawyan
University (PNU), sa pangunguna ni President
Bert Tuga, ang ugnayan ng pamantasan sa iba’t-
ibang pang-akademikong institusyon kahit sa
kasagsagan ng pandemya.

BASAHIN NANG BUO SA PAHINA 2

Makasaysayang puno sa
UTMT, pinutol na

Ni: LYKA JOY P. VARRON

Napagpasyahang putulin ng Facilities

Management and Sustainability Services

Office (FMSS) nitong ika-19 ng Hunyo,

2021, ang puno ng mangga sa Under The

Mango Tree (UTMT), isang

makasaysayang puno na matatagpuan sa

loob ng Pamantasang Normal ng

Pilipinas.

BASAHIN NANG BUO SA PAHINA 4

PNU, nasungkit ang 1st Philippine Higher Education USC Online General Election, matagumpay Paano ka noon upuan nang may
Internalization Award na naisakatuparan nananahan?

Ni: JERAIZHA B. BAUTISTA Ni: JOHN MICHAEL D. PERMATO Ikaw ba’y nabuo sa tinipid na
pako
Tagumpay na nakamit ng Philippine Normal University (PNU) ang Bagamat iisang partido lamang ang
nakapagsumite ng kandidatura, matagumpay na pinatibay ng determinasyon
1st Philippine Higher Education Internalization Award na iginawad ng pa ring naisagawa ang kauna-unahang upang makatayo?
University Student Council Online General
University of the Philippines Open University (UPOU) at ng Election na pinangunahan ng Philippine O kaya’y pinakinis sa barnis
Normal University - Student Electoral ng pagtitiis
Commission on Higher Education (CHED) noong ika-19 ng Mayo,
na may sangkap na pangaral
2021 sa Zoom at Facebook Live. BASAHIN NANG BUO SA PAHINA 2 na walang mintis?

PanaYaman 2021, inilunsad sa Bagong Kadawyan

Ni: ERICA MAE S. GOZO

Opisyal nang naihalal si Bb. Rowena Irinco bilang bagong pangulo Commission (PNU-SEC) noong ika-17 disconnected silya
ng Kapisanang Diwa at Panitik (KADIPAN) noong ika-16 ng Hunyo, hanggang ika-19 ng Hunyo, 2021.

2021 sa eleksyong naganap sa Zoom Meeting para sa Taong BASAHIN NANG BUO SA PAHINA 3 Tala Marilag

Panuruang 2021-2022. BASAHIN NANG BUO SA PAHINA 3 13

SCIENCE FEATS alab ng pluma your face looks familiar

Matagal nang hinihintay na Mga Natatanging Akdang Iba’t Ibang Mukha ng PNUans
bakuna, dumating na1s5a gitna ng Pampanitikang L8ikhang
pandemya Medyor Ngayong New Normal 19

2 BALITA MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
PNU partnership, pinaigting sa gitna
ng pandemya
Ni: Piping Mulat

Patuloy na pinapalawak ng Philippine Normal University "For many of us, this may serve as inspiration to keep moving, to keep working, and creating new
(PNU), sa pangunguna ni President Bert Tuga, ang ugnayan and innovative programs for Inang Pamantasan,” dagdag pa ni Dr. Tuga.
ng pamantasan sa iba’t ibang pang-akademikong institusyon
kahit sa kasagsagan ng pandemya. Bukod pa rito, tagumpay ring napabilang ang PNU, noong Ika-19 ng Mayo, kasama ang Ateneo
De Manila University at Malayan College Laguna sa kasunduan sa pagitan ng mga unibersidad sa
Sa pangunguna ng Department of Science and Technology- Pilipinas at ng Strengthening University-Enterprise Collaboration for Resilient Communities in Asia
Philippine Council for Industry, Energy, and Emerging (SECRA).
Technology Research and Development (DOST-PCIEERD),
noong ika-23 ng Hunyo, nabigyang pagkakataon ang PNU Nakaayon ang anim na layunin ng nasabing kasunduan sa Europe 2020 Strategy at ilan sa mga
bilang benepisyaryo ng proyektong Philippine Structural United Nations’ Sustainable Development Goals tulad ng Gender Equality, Climate Action,
Integrity Monitory System (PHILSIMS) na may layuning Partnerships for the Goals, at Industry, Innovation, and Infrastructure.
bantayan ang estado at seguridad ng mga imprastraktura
bago, habang, at pagkatapos ng hindi inaasahang lindol. Opisyal itong ikinasa noong Enero 2021 at inaasahang tatagal hanggang Disyembre, taong
2023.
Pinalalakas din ng pamantasan ang pakikipagkaisa sa iba
pang institusyon at mga lokal na komunidad sa Patunay ang mga nabanggit na kasunduan na hindi mapipigil ng pandemya ang pagbuo ng PNU
pamamagitan ng pagtatatag ng iba't ibang aktibidad, ng malalim na ugnayan at pakikiisa sa ibang institusyon, maging ang hangarin na maisulong ang
katuwang ang Community Partnership and Extension Office pangmatagalang kaunlaran sa loob at labas ng pamantasan.
(CPEO).
Kuhang Larawan ni: John Paul P. Mongote
Kamakailan lamang, naglabas ng pahayag ang CPEO sa
kanilang Facebook Page na patuloy ang koordinasyon at Pamantasang Normal ng Pilipinas, patuloy ang pagpapaigting ng ugnayan sa ibang institusyon sa
kolaborasyon nito sa pagpapalawig ng proyektong Strategies kabila ng mga hamon ngayong Bagong Kadawyan
Towards Empowered Extension Programs: Unified and
Productive! o STE2P-UP na may temang The University
Extension: Convergence and Impact in the New Normal.

Nagpahayag naman ng pasasalamat si Dr. Tuga nang
makatanggap ng makasaysayang pagkilala ang pamantasan
bilang 1st Philippine Higher Education Internationalization
Awardee na iginawad ng Commission on Higher Education
(CHED) at University of the Philippines Open University
(UPOU), nitong ika-24 ng Mayo, sa naganap na Virtual Flag
Raising.
Pinasalamatan niya ang mga nanguna sa pagsasakatuparan
ng mga plano at hakbangin upang mapagtagumpayan at
masungkit ang nasabing pagkilala.

PNU, nasungkit ang 1st Philippine Higher
Education Internalization Award

Ni: JERAIZHA B. BAUTISTA Kaugnay rito, naglabas ang PNU ng University Memorandum No. 72, Series of 2021
upang ipabatid ang natanggap na parangal at pasalamatan ang mga personalidad na
Tagumpay na nakamit ng Philippine Normal University nagkaroon ng malaking kontribusyon sa pagkamit ng unang pwesto sa nasabing parangal
(PNU) ang 1st Philippine Higher Education na nagsilbing malaking hakbang tungo sa pagtugon sa bansa maging sa pagkilala sa
Internalization Award na iginawad ng University of the buong mundo bilang kolehiyong pangguro.
Philippines Open University (UPOU) at ng Commission Larawan mula sa: WWW.PNU.EDU.PH
on Higher Education (CHED) noong ika-19 ng Mayo,
2021 sa Zoom at Facebook Live. Mayo 19, 2021 — Virtual awarding ceremony, dinaluhan ni Dr. Bert J. Tuga bilang kinatawan ng
Pamantasang Normal ng Pilipinas
Layunin ng parangal na mabigyang pagkilala ang mga
institusyon sa Mataas na Edukasyon, sa pampubliko at
pribadong sektor, na nakitaan ng inisyatiba sa
pagkakaroon ng internalisasyon sa inobatibo, malikhain,
inklusibo, at pangmatagalang edukasyon.

"The award hopes to inspire our schools, colleges, and
university administrators and fellow educators to
continue improving and innovating in their internalization
programs," ani CHED Commissioner Prospero De Vera.

Samantala, itinuring na kalakasan sa pagkamit ng
parangal ng PNU ang bawat fakulti — Development
Programs, Student Services, Joint and Collaborative
Research, at University Extended Programs — para sa
kahandaan ng mga PNUans na maging aktibong guro at
lider ng edukasyon sa lokal, panrehiyon, at
pandaigdigang sektor.

Maituturing na malaking tagumpay ang parangal para
sa PNU na kilala bilang Pambansang Sentro sa
Edukasyong Pangguro o National Center for Teacher
Education (NCTE).

3 BALITA MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
USC Online General Election, matagumpay na
naisakatuparan

Ni: John Michael D. Permato

Bagamat iisang partido lamang ang Bunsod nito, nagkaroon ng iba't ibang Emmanuel G. Vecino
nakapagsumite ng kandidatura, matagumpay pa pagsasanay ang mga komisyoner upang makabuo Chairperson
ring naisagawa ang kauna-unahang University ng panibagong sistema ng halalan lalo na at ito
Student Council Online General Election na ang kauna-unahang Student Council Online Lea Marie O. Castro
pinangunahan ng Philippine Normal University - Election sa kasaysayan ng pamantasan. Vice Chairperson
Student Electoral Commission (PNU-SEC) noong
ika-17 hanggang ika-19 ng Hunyo, 2021. Kaya naman, sinimulan nila ito sa maliit na Bianca Marie A. Delos Santos
hakbang sa pamamagitan ng pagsasagawa ng Bojo G. Evangelista
Ayon sa tala ng PNU-SEC, natamo ang 65.38% mga mock elections, Online Freshmen Assembly,
voter’s turnout na may katumbas na 1779 na at pagbuo ng election code na humasa at nagtulak Jann Daphne O. Mangara
botante, bunga ng pagpapaingay ng komisyon sa sa komisyon upang ilunsad ang 2021 PNU-USC Althea B. Mico
#JuneNotForgetToVotePNUans upang hikayatin Online General Elections.
ang lahat ng mga mag-aaral ni Inang Pamantasan Mary Loraine S. Natividad
na aktibong makilahok sa gaganaping eleksyon. Dagdag pa ni Commissioner Reyes na mahalaga Jacob Edwin D. Olaño
ang student council election dahil dito mas John Christian A. Olor
Sa naganap na eleksyon, nailuklok nitong ika-19 napagtitibay ang karapatan ng mga PNUans na
ng Hunyo sa konseho sina (NASA KANAN): magkaroon ng mga kinatawan sa pamantasan na Xyrus Angelo R. Rodriguez
inaasahang magtataas at magbibigay boses sa Dharenz Kelly B. Taborda
Gayunpaman, aminado ang komisyon na mga hinaing ng bawat PNUan upang higit silang Hannah Rose D.L. Uraning
sumailalim sila sa iba't ibang pagsubok upang mapakinggan ng pamantasan at mabigyan ng
mapagtagumpayan ang eleksyon. tamang solusyon. Mga Konsehal

Sa panayam kay PNU-SEC Commissioner “Kaya naman, higit na mas kailangan ng mga
Christian Dave Reyes, binigyang diin niya na naging PNUans ng mga tao na magiging tapag-isa ng
mapanghamon ang Bagong Kadawyan sa kanilang bawat isa,” pagtatapos niya.
komisyon kaya kinailangan nilang tanggapin na
hindi na posible ang tradisyunal na pamamaraan
ng halalan dahil nasa gitna na ng pandemya.

Bagong pamunuan ng KADIPAN, nailuklok na!
Ni: Eiza Marie L. Pason
Opisyal nang naihalal si Bb. Rowena Irinco Kaugnay nito, inilahad ni Bb. Irinco ang ilan sa
bilang bagong pangulo ng Kapisanang Diwa Matatandaang naganap ang kauna-unahang kanyang mga plano para sa kapisanan sa susunod
at Panitik (KADIPAN) noong ika-16 ng Hunyo, online election para sa pamunuan ng KADIPAN na panuruang kanyang pamumunuan.
2021 sa eleksyong naganap sa Zoom Meeting noong ikawalo ng Hulyo, nang nakaraang taon,
para sa Taong Panuruang 2021-2021. sa pamamagitan ng Facebook Poll kung saan "Naniniwala rin ako sa pangangailangang
nagwagi si G. Joshua Beltran bilang pangulo. emosyonal at mental ng bawat isang nalulugmok
Narito ang iba pang kasapi ng bagong lalo't nasa gitna pa rin tayo ng pandemya. Nais kong
pamunuan: Sa panayam na isinagawa kay G. Beltran kung maisulong natin ang mga programang tutugon dito,"
paano niya pinaghandaan ang kaniyang aniya.
Marco Fidel pagsabak sa panunungkulan noong nakaraang
Pangalawang Pangulong Panloob taon, winika niyang, ”Tiniyak kong maging handa Sa huli, ipinahayag ni Bb. Irinco na wala siyang
at pangalagaan ang aking mental at pisikal na anumang ipapangako kundi makakasiguro ang
Joshua Beltran kalusugan upang walang maging hadlang sa buong kapisanan na walang medyor sa Filipino ang
Pangalawang Pangulong Panlabas aking pamumuno." maiiwan, mapa-face to face man o birtwal na
espasyo pa iyan.
Dianne Sabroso Dagdag pa niya, ang pagbuo ng magandang
Kalihim ugnayan sa mga kasama sa pamunuan maging PanaYaman 2021,
sa buong pamilya ng medyor ang mas inilunsad sa
Ysmaela Rala nakatulong at nakapagpagaan sa lahat ng mga
Pangalawang Kalihim gawaing kailangang igaod sa kapisanan. Bagong Kadawyan
Anna Noleen Ambat
“Para sa mga bagong halal na pamunuan, lagi Ni: ERICA MAE S. GOZO
Ingat-yaman at laging balikan ang dahilan kung bakit
Regina Cruz tumanggap ng posisyon at piniling maglingkod Umarangkada sa unang pagkakataon ang
Pangalawang Ingat-yaman sa kapisanan,” tugon ni G. Beltran nang tanungin PanaYaman 2021 sa gitna ng Bagong Kadawyan na
May Ann Olaer siya kung ano ang maipapayo niya sa mga pinangunahan ng mga mag-aaral sa Ikalawang taon
bagong mamumuno sa kapisanan. ng Batsilyer sa Edukasyong Pangwika sa Filipino at
Tagasuri ni Dr. Voltaire Villanueva noong ikadalawa, ikasiyam
Kenneth Salle Samantala, isinaad naman ni Bb. Irinco na at ika-16 ng Hunyo.
Tagapamahala naging madali na lamang ang kanyang
JP Villanueva paghahanda para sa pagsabak sa posisyon Hatid ng PanaYaman ang tatlong serye ng palihan
Tagapagbalita dulot na rin ng pagiging parte ng pamunuan sa na may iba’t ibang paksang nakaangkla sa temang
Mark Jushua Germo dalawang magkasunod na taon bilang Buhay at Lipunan sa Panitikan at Kulturang Popular
Ikalawang Tagapagbalita Pangalawang Pangulong-Panlabas. na kapupulutan ng karagdagang kaalaman at
Patricia Nieves kabatiran hinggil sa ugnayang panitikan, kultura, at
Kinatawan ng Ikalawang taon “Sa ngayon, sumasangguni ako sa mga dating lipunan.
Erica Mae Gozo pangulo, gayundin sa ating butihing tagapayo, G.
Kinatawan ng Ikatlong taon Callueng, upang makahingi ng gabay lalo’t nasa IPAGPATULOY SA PAHINA 4...
Nerissa Borbe gitna pa rin tayo ng pandemya,” dagdag pa niya.
Kinatawan ng Ikaapat na taon

4 BALITA MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
Sangay Indak, planong ilunsad ng
bagong pamunuan ng KADIPAN PANAYAMAN 2021...

Ni: Justine B. Mora Layunin nitong palakasin ang kultura ng pangarap,
pagbabalik, pagbabahagi ng kaalaman at tagumpay
Matapos ang naganap na eleksyon ng Para kay Bb. Irinco, mas lalong maipapakita ng sa kapwa medyor upang madagdagan ang
Kapisanang Diwa at Panitik (KADIPAN-PNU) mga medyor sa Filipino na hindi na lamang sila kaalaman at mapalakas ang ugnayan ng teksto,
noong ika-16 ng Hunyo, 2021, nabuo ang guro ng wika at panitikan sa oras na maitatag konteksto, maging ng pakikipagkapwa.
planong paglulunsad ng bagong sangay na ang Sangay Indak.
makatutulong sa mga medyor sa Filipino. Ayon kay Bb. Kathleen Irish Lai, isa sa mga
“Walang imposible at walang pande-pandemya Direktor ng PanaYaman, naging matagumpay ang
Dumagsa ang suhestyong lumikha ng sa KADIPAN, lalo’t napagpugayan na natin ang serye ng webinar dahil naging sikreto nila ang
bagong sangay dahil sa malaking kahingian mga nakaraang gawain ng kapisanan gamit ang masiyasat na pagpaplano at pagtutulungan para
ng mga medyor sa Filipino na may talento at birtuwal na espasyo o teknolohiya,” dagdag pa mapaghandaan at mapagtagumpayan ang
kagalingan sa pagsasayaw. niya. kinaharap na mga suliranin at mga biglaang
pagbabago na may kaugnayan sa programa.
Ayon kay Bb. Rowena Irinco, bagong luklok Sa kabilang banda, idiniin ni Bb. Irinco na isang
na pangulo ng KADIPAN, nakikita niya ang malaking hamon para sa mailuluklok na Direktor “Mabigat man na responsibilidad ang bagay na ito
kahingian ng pagbuo ng bagong sangay para ng Sangay Indak kung paano malalampasan ng ngunit sa pamamagitan ng sama-samang pagkilos
sa mga mananayaw dahil sa salik ng bagong sangay ang mga hamong kahaharapin ay nakaramdam ng kagaanan ang bawat isa. Ika
kahusayan, kakayahan, at kultura ng mga nito kagaya na lamang ng ipinamalas ng Koro ng nga sa panahon ngayon, pag-unawa at ugnayan ang
medyor sa Filipino ng Philippine Normal KADIPAN na napagtagumpayan ang mga kinakailangan,” dagdag pa ni Bb. Lai.
University (PNU). pagsubok mula sa tradisyunal na sitwasyon
hanggang sa Bagong Kadawyan na porma. Sa kabilang banda, inihayag ni G. Justine Mora,
Dagdag pa niya, orihinal na plano ng isa ring Direktor ng PanaYaman, na mahalaga ang
nakaraang pamunuan sa pangunguna ni G. Gayunpaman, nilinaw ni Bb. Irinco na kung programa upang mapalalim ang kaalaman bilang
Joshua Beltran ang pagbuo ng bagong saka-sakaling maitatag na ang Sangay Indak, medyor sa Filipino lalo na’t naisangkutsa ang
sangay na parte sa naganap na ratipikasyon magiging katulad ito ng Koro na kung saan karanasan ng mga nagsipanayam sa paksang
ng konstitusyon ng KADIPAN, na makikita sa itinuturing na iba pang sangay bukod sa tatlong kanilang tinatalakay.
Artikulo VIII, Pamunuan, Seksyon 6.2 ng (3) pangunahing sangay sa kasalukuyan.
konstitusyon. Makasaysayang
Planong maisagawa ang pagsasapinal ng puno sa UTMT,
Sa kasalukuyan, mayroong tatlong sangay pagbuo ng bagong sangay sa Taong
ang KADIPAN: ang Sangay Bigkasan, Sangay Pampanuruan 2021-2022 upang magbukas ng pinutol na
Salamin, at Sangay Pilantik na may layuning oportunidad sa mga magiging miyembro ng
mahubog ang kakayahan ng mga kasapi ng kapisanan na magtatanghal din sa mga Ni: Lyka Joy P. Varron
kapisanan sa pagbigkas, pagtatanghal, at programa sa loob at labas ng pamantasan.
pagsulat. Napagpasyahang putulin ng Facilities
Management and Sustainability Services Office
Kuhang Larawan ni G. Genaro R. Gojo Cruz (FMSS) nitong ika-19 ng Hunyo ang puno ng
mangga sa Under The Mango Tree (UTMT), isang
G. Lomtong, makasaysayang puno na matatagpuan sa loob
bahagi na ng ng Pamantasang Normal ng Pilipinas.

The Torch Pahayag ng FMSS sa Facebook post ng School
Publications of Information and Knowledge Management
(SIKM), marupok na ang puno ng mangga sa
Ni: Ma. Anjenette L. Case UTMT at nanganganib nang bumagsak.

Ganap na kinilala si G. Jasper Lomtong, Bagamat pagpuputol lamang ng mga
propesor mula sa Fakulti ng mga Sining apektadong sanga ng puno ang inisyal na plano,
at Wika, bilang Language Critic (LC) in nauwi ito sa tuluyang pagputol ng puno nang
Filipino ng The Torch Publications noong napag-alaman nilang tuyo na pala ang katawan
ika-17 ng Hunyo, 2021 sa Pamantasang nito at posibleng patay na.
Normal ng Pilipinas.
Dagdag pa rito, apektado na rin ng mga insekto
Isinaad ni G. Kyril Jon Velasquez, ang puno kaya naman minabuting putulin na ito
Punong Patnugot ng The Torch nang hindi na makahawa pa sa ibang mga puno
Publications, na mayroong kapangyarihan na malapit dito.
ang Board of Editors (BOE) na magtalaga
ng dalawang Language Critics — isa sa Sa kabilang banda, maraming PNUans ang
Filipino at isa sa English — batay sa nalungkot sa naging balita kaya’t nagpaskil sila
Konstitusyon ng publikasyon. ng kani-kanilang mga larawan upang balikan ang
mga masasayang alaala sa lugar na itinuturing
“Dahil bakante ang posisyon ng nilang pahingahan.
Language Critic, minarapat ng BOE na
kolektibong pillin si Prof. Lomtong.. Gayunpaman, isinaad ng SIKM na nasa maayos
na kondisyon pa rin ang mga ugat ng puno kung
kaya't inaasahang tutubo pa rin ang mga sanga
nito sa paglipas ng panahon.

IPAGPATULOY SA PAHINA 5...

Hunyo 19, 2021- Makasaysayang puno ng mangga na
saksi sa samu't saring alaalang ‘di malilimutan ng mga
PNUans, pinutol na

5 BALITA MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
MAGMASID. MAGHATID. MAGPABATID.
G. LOMTONG...
Vivien H. Celadeña
.. upang punan ang posisyon base na rin sa kanyang mga kredensyal at mga tunguhin na nakalinya sa sa mga
PUNONG PATNUGOT prinsipyo ng publikasyon,” wika ni G. Velasquez.

Erica Mae S. Gozo Bukod sa kahingiang kwalipikasyon kagaya ng pagiging regular na propesor, pinakamahalagang tiningnan ng
Editorial Board ang kakayahan sa pagsulat, masteri sa lenggwahe, at malinaw na pagrespeto sa limitasyon ng
katuwang na patnugot posisyon.

Justine B. Mora Sa kabilang banda, kinilala rin ni G. Velasquez ang mga inaasahang positibong madadala ng guro sa
pagkakatalaga nito gaya na lamang ng pagtaas pa ng kalidad ng mga ilalabas na artikulo ng publikasyon, mas
patnugot sa balita maayos at sistematikong proseso sa paglikha ng mga sulatin.

John Paul P. Mongote “Si Prof. Jasper Lomtong ang isa sa pinakamahusay na gurong maaaring mailagay sa posisyon dala na rin ng
pagiging kritikal, malalim na pagmamahal sa bayan, panitikan, at masigasig na pagsusulong ng mga prinsipyong
patnugot sa editoryal nakabatay sa pagseserbisyo sa masa. Si Prof. Lomtong ay kilala namin bilang may mataas na paninindigan sa
mga bagay na pinaniniwalaan. Malaya mag-isip at laging bukas sa sasabihin ng iba,” dagdag pa niya.
Harlyn Jade D. Seton
Kung kaya, mataas ang paniniwala ng mga bumubuo sa publikasyon na magtutulak pa ang mga katangiang
patnugot sa lathalain nabanggit upang makamit ang mas progresibo, mahusay, matapang, at mapagpalayang pagseserbisyo sa
masang mag-aaral at sa komunidad sa labas ng pamantasan.
Hazel Ann S. Train
3 bagong accredited ICUCOs, lalarga
patnugot sa agham at teknolohiya sa A.Y. '21-'22

Resty J. Rivas Ni: Joselyn a. Cruz

patnugot sa editoryal kartun
patnugot sa pagkuha ng larawan

Rocel Angela B. Santos

patnugot ng pagdidisenyo

Rod Angelo C. Chan Kinilala ng Philippine Normal University - Central "Gawaing pangkabataan na makatutulong hindi
Mark Jushua Germo Student Council (PNU-CSC) ang tatlong bagong lang sa kanilang pang-espiritwal na kalagayan, kundi
Dapnie Marie V. Nilo Interest Clubs and University Chapter Organizations pati na rin sa pisikal, pangkaisipan, at panlipunan na
Niña Raich G. Sumagaysay (ICUCOs) para sa Taong Pampanuruan 2021-2022, kaalaman at kalagayan tulad ng mga webinars,
mga tagadisenyo kabilang ang Philippine Normal University - College gawaing serbisyong pampubliko, panlibangan, at iba
Red Cross Youth Council (PNU-CRCYC), Bible pang gawaing makababahagi sa magandang layunin
Martina Leonice D.L. Ampo Readers Society International (BREAD Society), at sa kabuuang kalagayan ng mga mag-aaral," dagdag
Gladys Pei V. Barbuco Green Action Initiative Affiliation (PNU-GAIA). pa niya.
Jeraizha B. Bautista
Ma. Anjenette L. Case Pinasinayaan ng komite ng akreditasyon mula sa Sa kasalukuyan, mayroong 21 miyembro ang
Francine Claire S. Cinco PNU-CSC at ng Office of Student Affairs and Student organisasyon at inaasahang dadami pa sa mga
Joselyn A. Cruz Services Student Activities (OSASS) ang proseso ng susunod na taon.
panel interview at pagpasa ng mga kaukulang
Jerome Harvey R. Jacosalem dokumento ng mga nasabing organisasyon, kabilang Samantala, ang responsibilidad sa pagharap sa
Rolybeth M. Japzon ang planong pampinansyal, mga aktibidad para sa isyung pangkalikasan at pangkapaligiran naman ang
Melessa M. Lumbao taong pampanuruan at iba pang impormasyon na itinataguyod ng PNU-GAIA sa pangunguna ni Bb.
may kaugnayan sa organisasyon. Jhennalyn Madlangsakay bilang pangulo, kaagapay si
Maria Janine U. Macion Dr. Marie Grace Pamela Faylona na kanilang
Daniela A. Nicolas Nakakuha ng pinakamataas na puntos ang PNU- tagapayo.
Daniel Philip Padua CRCYC, na mayroong 97.2%, dahilan upang
Eiza Marie L. Pason mabigyan silang muli ng pagkakataon matapos ang "Lahat tayo ay may responsibilidad na pangalagaan
dalawang taong paghinto ng konseho sa ang ating kapwa likha (kalikasan at kapwa tao) at ang
Kim Mary Jean D.C. Pecaña pamantasan. aming organisasyon ay makatutulong upang
John Michael D. Permato maipaabot ang iba't ibang paraan sa pagtupad nito,"
Mula sa panayam kay Bb. Princess Dianne D. hayag ni Bb. Madlangsakay.
Matthew B. Principe Morena, pangulo ng PNU-CRCYC, inaasahang
Ma. Concepcion S. Tecson magiging aktibong muli ang organisasyon sa Dagdag pa niya, nais ding itaguyod ng PNU-GAIA
John Emmanuel G. Valencia darating na akademikong taon mula sa na mapalalim ang kaalaman ng mga PNUans sa mga
pagsasagawa ng seminars at mga pagsasanay na karapatang nasasagasaan nang dahil sa kapabayaan
Lyka Joy P. Varron esensyal para sa Bagong Kadawyan. sa kalikasan.
Lyka Roselle A. Viaje
"Higit na nagtulak sa’min upang muling itatag Sa kabila ng walang katiyakan sa gitna ng
istap ang organisasyon ay para magpalaganap ng tamang pandemya, higit na pinaghahandaan ng 20 miyembro
impormasyon at magturo ng mga bagay na ng organisasyon ang mga aktibidad sa parehong face
Bb. Bernadette Santos magiging kapaki-pakinabang sa panahong ito," wika to face at online na moda.
ni Bb. Morena.
tagapayo Inaasahang handa na ang tatlong bagong
Sa kasalukuyan, mayroong 41 miyembro ang organisasyon upang maglingkod sa masang PNUans,
organisasyon kasama ang ilang mga alumni at kasama ang labing isang re-accredited organizations
tagapayo na si Prop. Eisha Vienna M. Fernandez. para sa darating na taong panuruan.

Sa kabilang banda, nakakuha ng 96.3% ang 3Ms upang labanan ang
BREAD Society na kauna-unahang sisibol sa
pamantasan, isang organisasyong pang-ispiritwal sa MAGHUGA COVID-19! GPABAKUN
pangunguna ng lider-estudyanteng si Robert Stephen
Co na kasalukuyang pangulo, kasama si Prop. MAG-MASK
Bernard Ruiz bilang tagapayo. A!

!
S!
MA

6 OPINYON MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
Wika ng Pakikibaka
para sa Edukasyong

Nina: VIVIEN H. CELADEñA

Pangmasa AT DANIELA A. NICOLAS

a kabila ng paninindigan ng Commission on Higher
Education (CHED) na tanggalin ang asignaturang Filipino
at iba pang kurso tulad ng Panitikan sa kolehiyo sa bisa ng
CMO No. 20, series of 2013, libu-libong indibidwal,

Skatuwang ang mga kaguruan at tagasulong ng
pambansang wika, ang patuloy na kumokondena at
humihiling ng pagbasura dito. Magmula nang i-anunsyo ng CHED ang
intensyong pagtatanggal sa mga asignaturang nabanggit, kabi-kabila Samantala, mariin namang iginiit ni CHED Chairman Prospero De Vera
nang protesta ang inilunsad ng iba’t ibang grupo tulad ng Tanggol Wika, laban sa mga bumabatikos sa probisyon na hindi tuluyang tinanggal ang
ACT Teachers Partylist, Kabataan Partylist, at marami pang iba. Kahit na Filipino at Panitikan sa GEC, bagkus ito ay inilipat lamang sa antas ng
tila patuloy ang pagtataingang-kawali ng komisyon sa paos at pagod Senior High School dahil ito’y mga building blocks upang maging handa ang
nang hiyaw ng sambayanan, hindi nito mapapatigil ang kanilang mga mag-aaral sa pagpasok sa unibersidad. Dinepensahan rin ni De Vera
hangaring ipaglaban ang pagsasabuhay ng Filipino sa kolehiyo. ang mga paratang sa komisyon na sila ay “anti-Filipino”. Para sa kanya,
patuloy na malilinang ang wikang Filipino kung gagamitin ito nang pasalita
Kung babalikan, binigyang-diin noon ng CHED na napag-aralan na sa at pasulat sa iba’t ibang larang sa halip na ituro bilang isang asignatura
Basic Education ang Filipino at Panitikan kung kaya’t marapat na itong lamang. Dahil sa mga argumentong ito, ibinasura ng Korte Suprema ang
tanggalin sa kolehiyo upang maiwasan ang pag-uulit ng mga aralin. Bilang petisyon ng Tanggol Wika kontra CMO 20.
puna, idiniin ni Rommel Rodriguez, direktor ng Sentro ng Wikang Filipino
sa Unibersidad ng Pilipinas Diliman, ang kaibahan ng Filipino sa Wika ang nagsisilbing tali na nagbubuklod sa buong bansa at
elementarya, hayskul, at kolehiyo. Dagdag pa niya na mahalaga ang nagpapanatili ng ugnayan nito. Ang anumang hakbangin na nagtatangkang
ugnayan upang matanaw ng CHED ang epekto ng mga polisiyang tanggalin ang asignaturang Filipino sa sistema ng edukasyon na
ipinapatupad nila sa grassroots level. Ayon naman kay Anna Noleen pangunahing humuhubog sa kamalayang bayan ay isang akto ng pagpatay
Ambat, Ingat-Yaman ng Kapisanang Diwa at Panitik (KADIPAN-PNU) sa sa diwang Pilipino. Kaya naman, iisa lamang ang nais isigaw ng 4,356 na
Taong Pampanuruan 2021-2022, "Saksi ako na hindi totoo ang sinasabi indibidwal na pumirma sa petisyon na inilunsad ng Tanggol Wika, “Isabatas
ng mga ‘eksperto’ na sapat na ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa ang House Bill 223!” na nagtatakda ng hindi bababa sa siyam (9) na yunit
ating sariling wika noong elementarya at sekondarya, dahil kailanman ay ng asignaturang Filipino at tatlong (3) yunit ng asignaturang Panitikan sa
hindi natitigil ang pagtuklas natin sa ating sariling wika at panitikan.” kurikulum ng kolehiyo. Nakalulungkot na dumating na sa punto na
kailangan pang ipaglaban ng mga Pilipino ang kanilang sariling wika upang
Sa tuluyang pagpili ng CHED na tanggalin ang asignaturang Filipino ito’y mabigyang pansin. Higit sa sinoman, ang mga mag-aaral at kaguruan
sa kolehiyo, lumalabas na hindi binibigyan ng sapat na pagpapahalaga ang pangunahing tatamaan ng mga kautusang yumuyurak sa edukasyong
ang nasabing asignatura na mayroong kaakibat na iba’t ibang maka-Pilipino kaya’t nararapat lamang na patuloy na manindigan at makiisa
kahihinatnan. Wika ni Alvin Ringgo Reyes, tagapangulo ng Departamento sa bawat inisyatibong naglalayong maitaguyod ang makamasang uri ng
ng Filipino sa Unibersidad ng Santo Tomas, maaapektuhan ng pagkawala edukasyon.
ng Filipino at Panitikan ang iba pang sangay ng instruksyon. Dahil nasa
kolehiyo ang tamang pagtalakay ng Filipino na nakatali sa antas teknikal, "Ang wika ay hindi
hindi maiaangkop ang propesyon ng mga mag-aaral sa kontekstong lang salita. Kamalayan
Filipino at mababansot din ang pag-unlad ng Filipino sa iba't ibang
disiplina. Ayon naman kay Joselito de los Reyes, tagapangulo ng din iyon at
Departamento ng Literatura sa parehong unibersidad, may mga sensibilidad. Nasa
karunungang makukuha lamang sa pagsusuri ng teksto sa larang ng
Panitikan at pag-unawa sa komplikasyon ng wikang dulot ng pag-aaral ng panitikan at
wikang Filipino. Samakatuwid, malaki ang epekto ng pagbasura sa kasaysayan ang dangal
Filipino sa masusi at malinaw na pag-unawa sa mga paksang nakapaloob
dito. ng bawat bayan."

Kung susuriin, malinaw na isinasaad sa Artikulo 14 Seksyon 6 ng - Jun Cruz Reyes
1986 Constitution na Filipino ang pambansang wika ng Pilipinas at dapat
itong gamitin sa anumang antas ng edukasyon sa bansa. Iginiit ni RR Manunulat, Makata, Pintor
Cagalingan, tagapagsalita ng Komisyon ng Wikang Filipino (KWF), na
dapat tutulan ang CMO 20 dahil hindi konstitusyunal ang naturang
kautusan. “Kung tatanggalin mo [ang Filipino] … hindi mo sinusunod ang
espirito ng Konstitusyon,” dagdag pa niya. Pahayag naman ni Dr. Voltaire
Villanueva, propesor ng Filipino sa Pamantasang Normal ng Pilipinas, ang
Filipino at Panitikan ay dalawang larangan na pinagmumulan ng
kakayahan ng mga bata na malinang ang kasanayang
pangkomunikasyon; at mariin niyang tinututulan ang pagtatanggal ng
mga ito sa kolehiyo. “Ito ay pagtatanggal rin sa maaaring pagpapalakas
pa ng diwang makabayan ng mga mag-aaral,” ayon sa propesor. Dito
makikitang sa kabila ng pagiging komisyon na nangangasiwa sa Mataas
na Edukasyon ng bansa, ang CHED na dapat nangunguna sa
pagtataguyod ng makabayan, siyentipiko, at makamasang uri ng
edukasyon ay tila hindi nagagampanan ang kanilang tungkulin at sa halip
ay kabaligtaran pa ang isinusulong.

7 OPINYON Kalmahan Mo Lang, Inang P! MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

Ni: John Emmanuel G. Valencia

“Pahinga muna, Inang P!” sigaw ng mga PNUans sa mga nakaraang Pundasyon ang pamantasan sa paghubog ng mga premyadong guro sa

buwang sunod-sunod na daluyong ng mga mabibigat na gawain, hinaharap. Bawat hamon, pagsubok, at nakaatas na ibinibigay sa mag-aaral

pangangailangan, at kahingian ng pamantasan. Tumaas ang bilang ng dropout, ay paraan upang bumuo ng mga dekalibreng edukador sa bansa.

mental health problems, at liban na mag-aaral sa klase, dahil sa hindi Paghihirap, pag-ibig, at pagnanasa ang itinatatak sa bawat pagtahak sa

magmaliw na mga gawain. Ayon sa Alliance of Concerned Teachers (ACT) unibersidad, maabot lang ang matayog na pangarap. Ang pangunguna sa

Education Students PNU, nagiging hadlang ang hirap ng sitwasyon at kahusayan ang pinatutunayan ng pamantasan, anumang sitwasyon,

limitadong mga mapagkukunan upang tumugon sa mga pang-akademikong panahon, at henerasyon. Ngunit, sa pagkakataong lahat ay napasailalim sa

kahilingan. Batid ang dobleng paghihirap sa pagsisikap na makamit ang mapanghamong pandemya, higit pa bang dapat unahin ang pagtatamo ng

pangarap sa bagong moda, ngunit litaw ang kawalan ng konsiderasyon at pag- nangingibabaw na kahusayan, gayong puno na ng latay at sugat ang mga

unawa sa lagay ng mga mag-aaral. mag-aaral dulot ng personal na kontradiksyon?

Nitong Marso, isang bukas na liham ang ipinabatid ng ACT Education Sanhi ang mataas na kalidad, inaasahan, pangalan, at reputasyon na

Students PNU kay Inang Pamantasan. Naglalaman ito ng pinagsanib na hinahawakan ng pamantasan sa mabigat na daluyong ng edukasyon.

kahingian ng mga mag-aaral at organisasyon ng pamantasan sa nalalabing Naipamulat na ang ganitong patakaran sa bisyon, misyon, at mga

mga araw ng termino. Idiniin ang panawagan sa Genuine Academic Ease, na oryentasyon ng paaralan sa mag-aaral. Batid na rin ng mga PNUans ang

naglalayong mapahaba ang panahon sa pagpapasa ng mga kahingian, presyur na dala ng pamantasan, ngunit sa bagong moda, kakaiba ang bigat

mapaluwag ang oras sa mga eksaminasyon, mailahad ang balangkas ng mga sapagkat nagsasanib ang internal at eksternal na pwersa. Gayon pa man,

gawain, makonsidera ang kalagayan ng mga mag-aaral, at maipagkaloob ang marapat ding bigyang konsiderasyon na hindi lamang ang mga mag-aaral

pahinga sa pagtatapos ng termino. Bagamat nabigyang tinig ang hinaing sa ang nahihirapan. Maging ang mga guro ay patuloy na nagsusumikap upang

pagpapahaba ng termino at pagpapasa ng mga gawain, naisantabi naman ang umayon sa mapanghamong pagbabago sa sistema ng edukasyon dulot ng

hiling na konsiderasyon sa konkretong kalagayan ng bawat mag-aaral. pandemyang danas. Samakatuwid, pareho lamang ang mga mag-aaral at

Ayon kay Emmanuel Vecino, SIKHAY PNU, “Naging posible ang lahat ng kaguruan na nasasadlak sa gapos ng hikahos na paraan ng pagkatuto.

ito dahil sa sama-samang pagtindig at kolektibong pagkilos. Huwag tayong Pagbibigay ningas sa mata sa pagsusunog ng kilay, pagluha ng dugo

matakot na ibahagi ang ating tunay na nararanasan at manawagan para sa para sa pagkatuto. Sa kamay ng pamantasan mahihinuha ang paglago,

ating mga pangangailangan.” Bagamat nabigyang pagkilala ang ilang mga tunay na kalidad, at makatuwirang pagtuturo. Ngunit sa bagong moda, hindi

hinaing, naisantabi pa rin ang karamihan sa mga hiling. Patuloy pa rin ang biro ang kalagayan ng bawat isa. Walang PNUan ang maiiwan. Bigyang

mabibigat na karanasan at panawagan sa pangangailangan ng mga PNUans. tinig ang kahingian, isiwalat ang katuwiran, tugunan ang kahilingan, at

Sa isang paskil ng The Global Filipino Investors sa Facebook, binigyang diin ipagsigawan ang tunay na kaginhawaan. PNU, kalmahan mo lang!

ang libreng edukasyon sa pamantasan. Maraming mga PNUans ang

nagbahagi ng paskil at karamiha’y sumang-ayon sa trending na pahayag na

“Oo wala ka talagang materyal na bagay na ibabayad dito, dahil kaluluwa at

katinuan ang kapalit kapag dito ka pumasok.

Ni: John Paul P. Mongote Kaway-Hikahos sa Kaway-Aralan

Sa kabilang banda, may mga proyekto at tulong na isinasagawa ang PNU Sa bawat pagpilas natin ng mga buwan sa kalendaryo, kasabay

para sa mga mag-aaral at kaguruan. Isa ang Project Tanglaw sa mga naman nito ang ilang buwan nang pagkaway — na simbolo ng paghihikahos

nakatutulong sa estudyanteng walang kapasidad na makabili ng gadgets na — ng bawat PNUan at Propesor bilang paraan ng paghingi ng tulong upang
gamit sa pag-aaral. Ganoon din, pinagbuti ng pamantasan ang counseling makaraos sa bigat na dala ng Kaway-Aralan ngayong Bagong Kadawyan.
services. Dagdag pa rito, may buwanang allowance sa internet at trainings na Tumutukoy ang Kaway-aralan sa kaparaanan ng Philippine Normal

PHP 1,000 ang mga propesor ngayong Bagong Kadawyan. Pero sapat na ba ang University (PNU) na makaangkop sa bagong moda ng edukasyon ngayon.
naging aksyon ng pamantasan hinggil sa mga suliraning naihapag? Bakit Batay sa mga inilahad na pahayag ng mga guro at mag-aaral patungkol sa
marami pa rin ang dumaraing at patuloy na naghihikahos na mga PNUans at kani-kanilang danas, makikita na hindi lahat ay may kakayahang

guro? makasabay sa modang ito dahil sa kakulangan sa teknolohiya, pinansiyal
Kung bubusisiin nang maigi, ang mga nabanggit na suliranin ay ilan na usapin at personal na kontradiksyon.

lamang sa mga problemang lubhang nakababahala sapagkat tumataas na rin Ayon kay Haela Cueto, Education and Research Committee Head

ngayon ang kaso ng Leave of Absence (LOA) at Dropouts sa pamantasan. ng Kabataang Pangarap ni Rizal-PNU, “Mga teknikal na problema ang
Kaugnay nito, inihayag naman ni Erica Javier, Kalihim ng Kristiyanong Kabataan madalas kong kinakaharap na suliranin nang naging ganito ang moda ng
para sa Bayan (KKB-PNU) na habang tumatagal, nagiging survival na lamang pag-aaral. Mahirap maiwan nang dahil lang sa walang internet minsan.

ang nangyayari at nawawala na ang esensiya ng pagkatuto. Bigyang-diin natin Dahil sa modang kinalalagyan natin ngayon, nahihirapan akong lumapit sa
na sa kabila ng ibinibidang Borderless Education o Learn Everywhere ay may aking mga kaibigan dahil alam kong abala rin sila. Ganoon din sa aking
naiiwan pa ring mag-aaral. Ikintal natin na hindi pare-pareho ang danas ng pamilya dahil pare-parehas kaming may inaasikaso. Hindi gaya noon,

bawat isa, kaya naman hindi pwede ang one size, fits all na estratehiya. mararamdaman ng mga taong nakapaligid sa akin na kailangan ko ng
Ugnayang mabisa ang solusyon! Ayon kay Prop. Urbiztondo, “Nandiyan kasama.” Mula sa kanyang pahayag, ating nakita ang makatotohanang
bagabag ng mga PNUans upang makasabay sa hamon ng edukasyon
na lahat eh. Maganda na ang technology; mayroon na tayong LMS na

napakaganda at we are enjoying the perks of studying in a state university. Ang ngayon.
wala kasi minsan kapag online class ay pagmamahal o personal touch; kaya ako Para naman kay Propesor Laarni Urbiztondo, mula sa PNU Faculty
bilang propesor, ito ang ibinibigay ko. Maraming paraan katulad ng lagi ka lang
of Education Sciences (FES), “Mahirap magdisenyo ng klasrum sa Learning

maging available para sa kanila, at ‘yong one-on-one; ayan talaga ang sikreto ko. Management System (LMS). Hindi kasi ako mahilig sa mga teknolohiya;
Minsan tinatawagan ko sila para malinaw ang concern o question nila. Kahit siguro dahil sa generation gap. Mas gusto ko ang manual work. Sa ngayon,
hindi tayo face-to-face, sinisikap ko na ramdam ng estudyante na magkakasama inaaral ko pa ito kung paano gamitin.” Litaw rin na kahit mga propesor sa

at nagtutulungan tayo.” pamantasan ay pinipilit ding makaalpas at makapagbigay ng kalidad na
Solusyon ang pagbibigay ng teknolohiya sa mga mag-aaral na nahihirapang edukasyon sa kanilang mga estudyante.

makasabay ngunit dapat ding tandaan na hindi lang pisikal na problema ang Samantala, hindi maiiwasan sa modang ito ang hindi

nararanasan ng marami; atin ding kinakalaban ang pangamba, takot, kapaguran pagkakaunawaan ng mga mag-aaral at guro. Sinambit ni PNU-USC Electoral
maging ang iba pang mental at emosyonal na usapin. Sana’y mas lalo pang Commission Chairperson Christian Dave Reyes na hindi niya malilimutan
makita ng pamantasan ang pagkaway ng bawat isa at mula dito’y makaisip sila ang pagsasawalang-bahala ng kanyang propesor sa sitwasyong

ng epektibong aksyon upang makatulong. Mas naisin natin ang sabay-sabay na ikinakaharap niya. Sa isip-isip niya’y hindi naman nararanasan ng kanyang
pag-usad patungong tagumpay nang walang naiiwan o napapabayaan. Kalungin propesor ang sitwasyong iyon dahil nasa siyudad ito, kung saan maraming
nawa ni Inang Pamantasan ang mga PNUans at kaguruan sa pamamagitan ng akses sa resources. Sa ganitong modality, hindi malay ang mga estudyante

aksyong may kalinga at maipapamulat sa bawat isa na sa panahon ng at guro sa mga hamon at suliraning ikinakaharap ng bawat isa.
pandemya’y lamang at parati pa ring may espasyo ang pagkatuto kaysa sa
makaraos lamang hanggang dulo.

8 LATHALAIN MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
ALABMga Natatanging
“Gamitin nang gamitin…. Sa Sa Pamantasang Normal ng
Akdang Pampanitikang pamamagitan ng paggamit sa Pilipinas sa lungsod ng Maynila,
wikang Filipino, mas naisasaloob nila hindi nagpapahuli ang mga mag-
NPLGUMALikhang Medyor ang diwa ng naroon sa mga salita.” aaral na nagpapakadalubhasa sa
Filipino. Walang singbibo ang
- Virgilio Almario mga mag-aaral, masining na
pamamahayag: sa pagkasa ng
pluma ang kanilang iluluwal.

Hindi nagtatapos sa Buwan ng Wika ang paghahasik ng angking galing
ng mga mag-aaral. Maging sa Buwan ng Panitikan na idinaraos tuwing
Abril ay naglalagablab ang diwang makabayan na matutunghayan sa
bawat obrang inilathala. Binibigyan ng Kapisanang Diwa at Panitik
(KADIPAN-PNU) ng pagkakataon ang bawat medyor na lumabas sa

Nina: MARTINA LEONICE D.L. AMPO at MATTHEW B. PRINCIPE kanilang iginuhit na kahon at hayaang mabasa nang marami ang
kanilang itinatagong mga makapangyarihang salita. Narito ang ilang mga

Likhang Medyor na nagsisiwalat ng mga reyalidad na tunay na

Ang tulang pinamagatang “Nakatalik ko "Nakita ko, naramdaman ko ang mapagmulat:
na Sila,” ay isinulat ng nagngangalang pagtulos niya
Choco Shake, isang hindi makilalang Isang tanka na kung saan,
ipinamumukha sa mundo na walang
manunulat dahil sa paggamit nito ng Ng kaniyang kahabaan sa’kin. “Babae ako, nagmamay-ari sa bawat babae kahit pa
pen name. Bilang pagbibigay espasyo Iba’t ibang Lagpas sa dokumento; ang mismong asawa nito, isinulat ni
ng akda sa mahika ng panitikan, At ina ko, Rowena Irinco ang akdang ito na
inihalintulad ng tula ang pagsusulat sa Anggulo at posisyon pero iisa Kahit ‘di nagpapasuso, pinamagatang “Babae Ako!”. Sa
proseso ng pakikipagtalik na mayroong ang sarap." madaling sabi, hindi lamang bilang
hatid na misteryo at kilig. Tila ba dinala paanakan o parausan ang kababaihan
Babae’y ‘di titulo.” bagkus, maituturing din silang may silbi
ng may-akda ang imahinasyon ng mambabasa sa iba’t ibang eksenang

karaniwang nasasaksihan sa tunay na buhay, bilang ang panitikan ay salamin sa lipunan. Tulad nga sa isang paskil sa Facebook ni Lorena Murillo
ng katotohanang nagaganap sa lipunan. Ipinapahiwatig din na nagbabago ang Elumbaring-Potestades, “Hindi kailangan mag-adjust ng mga
tinta ng mga pluma sa tuwing magbabagong katauhan ang manunulat depende kababaihan sa lipunang sila ang nagluwal.Maiksi ang pahayag,
sa akdang isusulat. Nariyan ang tinta ng pag-asa, tinta ng pag-ibig, tinta ng ngunit sumasalamin sa mga librong naisulat tungkol sa pakikibaka
paghihirap o pagkabigo, o hindi naman kaya’y tinta ng pagbangon. Hindi man ng mga kababaihan sa bawat panig ng mundo na nagpapatunay na
palaging pumapasa sa panlasa ng bawat mambabasa ang isinulat ng pluma, ang kababaihan ay higit sa usaping katawan dahil kasangga sila sa
marapat na ito ay nagtutulak tungo sa pakikipag-ugnayan sa teksto upang pagbabagong panlipunan.
makabuo ng diskurso.
Isinulat ni Danelyn Barrientos,

Isinulat ni Joshua Beltran, ang Dalit ang tulang pinamagatang
na ito ay pinamagatang “Mura.” Hindi
tungkol sa pag-ibig bagkus sa Subalit kailanma’y walang pag- “Hanggang Wakas” na
pinunong walang tabas ang dila kung ibig
“Sa pagsapit ng Pebrero magsalita sa harap ng madla, na tila tumatalakay sa karahasang
Nagmamahalan na ang presyo isinasawalang bahala ng nakararami sa kabiyak na hatid ay puro sakit
Kung mayroong ‘di nagbago dahil lang sa paniniwalang Hindi ko na hahayaang dulot ng pag-ibig ay isang
Ang nagmumurang Pangulo.” nagpapakatotoo siya. Isabay pa ang iyong gawi ay maulit
macho-pyudal na ideolohiyang Kakalag na sa pisi repleksyon ng pagmamahal na
naghahari sa lipunan kung saan
na minsang nagbuklod sa atin parehong nakabubuo at
Ito na ang huli.
Wakas. nakawawasak ng tao.

Ibinunyag nito kung paanong

ang pag-ibig ay nagiging

bayolente, taliwas sa

mababa ang tingin sa kababaihan; walang magawa kahit na labag na sa inaakalang ligtas na tahanang
karapatan, hinahayaan na lamang ‘pagkat sila’y makapangyarihan.
palaging puno ng pagkakaunaw

-an at pagmamahalan. Sa kabuuan, ipinapaalala ng tula na hindi -

Motibasyon namin ang masa, Ang tula namang ito na handog ni palaging hanggang wakas ang dapat na piliin dahil bukod sa pinag-
Kaya kahit mag-anyo ka pa Dharenz Kelly ay pinamagatang iisa ang dalawang tao ng pag-ibig, marapat tandaang bago naging
Bilang halimaw na mapang-alipusta, “Tindig ng Magiting.” Sa ngalan ng isa, mayroon kang sariling binuo bilang paghahanda sa hamon ng
Hindi mo pa rin mapatutumba mga Pilipinong hindi napakikinggan pag-ibig. Ang pagbitaw sa ganitong uri ng pag-ibig ay tanda ng
Ang hukbo ng gurong tangan-tangan ang pagsusumamo, ang katapangan, na sa wakas, mula sa huling taludtod ng tula, natutuhan
Ang pag-asang magpapabangon sa makapangyarihan at may at nagkaroon ng lakas ng loob na bumitaw at ilaan sa sarili ang pag-
paninindigan nitong mensahe ay ibig
bayan. hindi natitinag sa kabila ng
pamamayagpag ng anumang uri ng Bunga ng nag-aalab na pluma ang mga likhang akda ng mga
opresyon. Malinaw na pahiwatig ng natatanging medyor na nagpamalas ng kanilang galing sa pagsulat at
paghahatid ng mensahe mula sa malawak na temang tumatalakay sa

tula na hindi matatapos lamang sa iba’t ibang makatotohanang danas ng kasalukuyan. Tunay na higit pa

pakikibaka ang pagnanais na pakiki- sa estetikong gamit ang kapangyarihang taglay ng wikang Filipino dahil

paglaban, dahil ang pagtatasa ng karunungan ay isa sa mga susi ng malaki ang papel nito sa paghahatid ng mensaheng mapagpakilos
tagumpay na buong tapang na haharapin ng mga gurong palaging bitbit ang tungo sa pagbabago sa lipunang ginagalawan. Bilang kaluluwa at
kapangyarihan ng kaalaman at karunungan. Ipinaramdam ng tula ang mga salamin ng pagkakakilanlan, instrumento ang wika sa pagpapalaganap
emosyong kaugnay ng pagpapasakit at pagpapahirap ng kasalukuyang ng panitikang sumasalamin sa lipunang Pilipino na nagbibigay espasyo
panunungkulan at ng pandemyang kinasasadlakan. Ngunit isa itong malinaw sa pagkilala ng tunay na pagkatao mula sa kasaysayan hanggang sa
kasalukuyan. Walang wikang nabubuhay para sa sarili lamang, dapat

na paalalang hindi natatapos ang pakikibaka kahit pa nakakulong sa mga itong gamitin at kilalanin upang hindi tuluyang mabura sa halip ay

tahanan. Mas lalong dapat na pag-ibayuhin ang makabagong pakikisangkot patatagin ang pagkakakilanlan natin. Kakambal ng paggamit ng sariling

tungo sa kolektibong aksyong may tindig para sa masa. wika ang kapayapaan tungo sa pakikipagkapwa at pagsasalipunan.

Pina9 LkATaTHAmLAnAIaNaLnAin gning MMAAGGMHAATSIIDD..
Ni: Maria Concepcion S. Tecson MAGPABATID.

kDuammhaaailnptaaukntlmaiattmaiuwnnlagagnonddananenanlgpgu—abbukyilatloaualpiaogn,yil'hotasiaklnmaadkagsianinlmiagntanoinuntgolgitamkanuinn,ns—gan Unti-unting mararating kalangitan at bituin,
magniningning muli. Unti-unting kinabukasan ko'y magniningning
Hawak ngayo'y tibay ng damdamin
Apat na taon at patuloy pa ring nagtatrabaho bilang service crew sa Bukas naman sa aking paggising
isang sikat na kainan ang ating bidang PNUAN. Dahil na rin sa masalimuot Kapiling ko'y pangarap na bituin”
niyang kabataan at bilang isa sa inaasahan ng kanyang pamilya, sabay bulyaw ng kanina pang pagod sa paglalaba ang nanay
nagpursigi siyang magbanat ng buto para sa kinabukasan nila. Ang sahod niya, “Tanghali na pumasok ka na.”
niya bilang service crew ay nagsilbing pantustos sa pang araw-araw na
pangangailangan samantalang ang nakukuha niyang sustento mula sa Kaya naman pagtuntong sa kolehiyo, pangarap niya’y mas lumalim at
isang non-government organization sa ilalim ng Couples For Christ, hindi na lang pagbabahagi ng mga kaalaman ang kanyang layunin.
Philippines na Answering the Cry of the Poor (ANCOP) ang ginagamit niya “Makapagmulat ng mga papasibol na kabataan,” iyan ang mas pinabongga
sa kanyang pag-aaral. Mag-aapat na taon na rin siyang kasapi ng niyang hangarin. Tunay na malaking bahagi na ng kanyang puso ang
organisasyon at sa katunayan ay nabigyan na rin siya ng pagkakataong pangarap na maging guro. Ang noo’y kukurap-kurap na ilaw ng bulalakaw,
maipalabas sa telebisyon, partikular sa Umagang Kay Ganda taong 2019 unti-unti nang nasisilayan. Nagkakaroon na ng hugis sa kalawakan at kung
upang magbahagi ng kanyang danas. minsa’y tila sumasayaw na ang mga ito. Kaunti na lamang, malapit nang
maisakatuparan mga minimithing pangarap.
Hindi pa man nagliliwanag ang mga bulalakaw, abot-tanaw na niya ang Ngunit paano nga ba siya napunta sa pamantasan? Taong 2018 nang
kanyang kinabukasan — siya bilang isang magiging guro. “Ito ang makipagsapalaran siyang makapasok sa Philippine Normal University (PNU)
pangarap ko noon pa man,” ang kanyang palagiang tugon sa bawat bunsod ng impluwensya ng mga dating gurong nagmula sa pamantasan at
tanong kung bakit guro ang kanyang pili. Sa paglipas ng panahon, ang ng kilalang kahusayan nito sa paghubog ng mahuhusay na guro ng bayan.
pagnanais na makapagturo’y mas sumidhi, lalo na nang pasukin niya ang Kaya naman malaki ang pagnanais niyang makapasok at maging isang
sekondarya. Lumago ang kasanayan at nadagdagan ang kaalaman. ganap na mag-aaral sa tinaguriang National Center for Teacher Education.
Nagkaroon ng maraming inspirasyon na kaniyang tinitingala hanggang sa “Kung sakaling hindi ako palarin na makapasa sa PNU ay hindi na ako
kasalukuyan. Nakilala niya ang ilan sa mga gurong itinuturing na may magtutuloy sa kolehiyo,” pahayag niya matapos niyang ibahagi na hindi na
malaking impluwensya kung bakit ang pangarap na maging guro ay siya sumubok pa sa kahit na anong eskwelahan. Kaya naman laking tuwa
umalab nang tuluyan. Bukod pa rito, isa ring dahilan ang pansarili niyang niya nang makapasa siya at kasalukuyan nang nagpapakadalubhasa sa
hilig sa pakikipagtalastasan. Mahilig siyang magbahagi ng kaalamang Filipino bilang mag-aaral ng ikatlong taon. Hindi man Filipino ang unang
puno ng kwenta at sustansiya. Isama mo pa ang mga impormasyong piling espesyalisasyon ngunit masaya siyang naging bahagi nito. Para nga
esensyal na mas magpapaunlad hindi lang ng sarili kundi ng iba. sa kanya “Filipino bilang isang larangan at tahanan.” Minsan mang hindi
makita ang ningning ng mga bituin marahil dahil sa kapal ng ulap, ngunit
hindi pa rin nito maiwawaksi ang katotohanang nariyan pa rin ang bituin,
naghihintay ng panahon upang ito’y muling magningning.

Nanatili ba siyang mahusay at positibo sa kabila ng mapanghamong
pandemya? Oo. “Lahat ng bagay ay may dahilan,” ang kanyang tugon sa
bawat tanong na paano. Sa pagkalugmok sa pandemya, hindi lang mga
estudyante ang humaharap sa bagong moda kundi pati na rin ang mga
manggagawa at breadwinner dulot ng pagsasara ng maraming
establisyemento at pagkawala ng trabaho. Isa na riyan ang ating bidang
PNUan na humigit kumulang tatlong buwang walang kita, dulot ng mahigpit
na quarantine protocols dahilan para kailanganin niya ang tulong ng iba. Ang
ipong naitabi ay kanya na ring nagasta. Dahil sa bigat ng panahon, hindi
maitatanggi na dumaan siya sa matinding hamon ngunit mahusay niyang
nalagpasan lahat ng lumbay sa tulong at suporta na rin ng mga mahal niya
sa buhay.
“Magtipid, Magbahagi, at Magsimula,” ang 3M’s na mahalagang aral na
kanyang natutuhan ngayong pandemya. Magtipid upang maging handa sa
anumang pagkakataon, magbahagi sa nangangailangan at magsimulang
bumangon kahit pa gaano kabigat ang hamon.
Magagandang aral mula sa isang mahusay na PNUan na hinulma ng iba’t
ibang danas. Ang pagiging positibo at ang pagkakaroon ng tiwala sa sarili
ang kanyang naging lakas upang magpatuloy. Para sa kanya “Walang
patutunguhan ang lahat ng pagod mo kung sisimulan mong sumuko.”
Masalimuot man ang naging paglalakbay, mabigat man ang naging
karanasan, pinatunayan ng ating bidang PNUan na walang mabigat at
mahirap na pagsubok sa taong bumabalik-balik sa kanyang mga paano,
kanino, at bakit. Dahil katulad ng bituin sa kalangitan — anumang delubyo o
lakas ng ulan, kumapal man ang ulap, hindi man minsan matanaw o
napakalayo man nito kung titingnan — lagi’t lagi itong magniningning muli.
Sa puntong pinanghihinaan ng loob at tila wala nang matanaw na pag-asa,
laging isaisip na bukas makalawa ang pangarap na bituin ay
mapasasakamay na.

“Hindi masama ang huminto, huminga, at magpahinga subalit huwag
nating iisipin ang sumuko,” mga paalala mula sa tunay na MArkTAPANG,
MArkTALINO’T MArkHUSAY. Taas noong paghanga sa aming bidang
PNUan, John Mark Mampusti ng III-5 BFE. Ikaw ay tunay na bituin, isa kang
talang aming tatanawin. Sa angking abilidad at determinasyon, tunay kang
inspirasyon. Higit sa lahat, pinatunayan mong walang imposible sa taong
may matatag na pangarap at ‘di patitibag sa kahit anong daluyong na ihatid
ng kalawakan.

10 LATHALAIN MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

Laro ng Buhay sa Bagong Kadawyan

Ni: GLADYS PEI V. BARBUCO

Pagalit kong isinara ang laptop ko, sabay kusot sa pagod at Matapos ang mga tutorials at ilang maliliit na tasks para sa
humahapding mga mata sanhi ng matagal na pagtitig sa maliwanag na pagsasanay, lalabas na ang quests, challenges, at events ng laro. Sa
screen, kung saan patuloy kong sinusubukang tapusin ang mga totoong buhay, ang quests marahil ay ang katumbas ng mga gawaing
kahingiang gawain para sa aking kurso. Masakit sa ulo ang pang-eskwela ko bilang estudyanteng nasa flexible learning; ang
matagalang pag-iisip at paghahabi ng mga pangungusap challenges para sa mga gawaing bahay ko bilang isang anak na
upangmakabuo ng mga disenteng sagot, kaya nagdesisyon na muna namamalagi sa bahay; at events naman para sa mga panahong
akong huminto. Bilang estudyanteng nasa ilalim ng birtwal na moda ng ibinibigay ko sa sarili ko upang makapaglibang. Sa RPG man o sa
edukasyon, isang taon na ring ganito ang takbo ng buhay ko. Ayaw ko reyalidad, sunod-sunod ang bagsak ng mga iyan na minsan hindi ko na
namang tumigil kung kaya’t wala akong ibang pagpipilian kundi alam kung ano ang uunahin kong tapusin. Pero isang bagay na itinuro
magpatuloy sa araw-araw. Nakasara na ang laptop ngunit hindi pa rin sa akin ng dalawa, gamitin nang angkop ang oras para sa bawat isa.
ako diretso sa pagpapahinga, sapagkat sino ba ako kung hindi ko Mahirap balansehin ang quests at challenges, parehong takaw sa oras
dadamputin ang cellphone ko para maglaro naman pansamantala. ang dalawa at inaasahang matatapos sa mga itinakdang panahon.
Unlock, swipe, scroll. Pagkabukas ng game application, sinalubong ako Ngunit napagtanto ko rin na ang pagtapos sa mga gawain kahit paunti-
ng game avatar kong nananatiling nakatigil sa isang quest na hindi ko unti at utay-utay ay mairaraos pa rin sa mga araw na dumaraan.
pa nga pala magawang lagpasan. “Heh,” naisip ko, “Stuck na nga sa Nakaka-pressure ang santambak na quests at challenges, subalit hindi
bahay at acads, stuck pa rin sa laro.” naman ito imposibleng maigpawan, lalo na’t alam kong hindi ako nag-
iisa.
Nakatatawa marahil ito kung pakikinggan, pero napagtanto kong
ang buhay estudyante ko sa ilalim ng community quarantine ay parang Makukumpleto ba ang isang RPG kung wala ang squad, team, o
isang malaking action role-playing game (RPG) na nakalapat sa party upang humarap sa quests? Ito ang isa pang itinuro sa akin ng
reyalidad. Gaya sa mga RPG, ako bilang ang main character, ay pagiging estudyante sa Bagong Kadawyan: higit kailanman,
namulat sa isang bagong mundo kung saan ang mga normal sa pinakamahalaga sa panahon ngayon ang komunikasyon at
pinanggalingan kong daigdig ay wala sa mundong ito. Kinailangan ko pakikipagtulungan sa iba. Sa kung paanong pinipili ko ang
ang malawakang pakikibagay sa bagong ayos ng kapaligiran. Subalit pinakamahuhusay na mga tauhan upang buoin ang team ko sa RPG,
ang isang taong pagkaka-lockdown at paglalaro ng RPG ay nagdulot binuo ko rin sa totoong buhay ang mga kaibigang maaasahan ko
din naman sa akin ng mga danas at aral na hindi ko makakamtan kung anumang oras upang tulungan at suportahan ako sa mga hamon sa
hindi ako napunta sa sitwasyong ito. bawat sitwasyon. Masayang makipagtawanan sa kabila ng mga
hinahabol na deadlines, umiyak nang may karamay sa mga
Sa mga RPG o kahit anumang laro, normal na ang magkaroon ng nakawiwindang na requirements, tumanggap at magbigay ng tulong sa
mga tutorials para sa mga baguhan. Tulad noong kasisimula pa mga pagkakataong kinakailangan ng bawat isa. Dahil kahit sabihing
lamang ng quarantine o ng taong-panuruan sa Bagong Kadawyan, kabi- pwede namang single player mode lamang ang RPG o reyalidad, mas
kabila ang mga anunsyo at kaliwa’t kanan ang mga paalala. Sa paulit- panatag sa pakiramdam na alam kong may kasama ako, defeat o
ulit na ganitong eksena, natutuhan kong isa sa mga victory man ang maging resulta.
pinakamahalagang bagay sa panahong ito ang pananatiling malay at
maalam sa mga nangyayari. Mahalaga ang magbasa at umunawa ng Panghuli, kung ang pagpapa-rank up ng mga karakter sa RPG ay
mga anunsyo maging ng mga paalala. Marapat ding ang mga mahalaga upang patuloy na makaabante sa mga labanan at sa
kinokonsumong impormasyon ay nanggagaling lamang sa mga mismong laro, sa totoong buhay naman, malaki ang ginagampanang
mapagkakatiwalaang sources. Sapagkat sa sariling danas na puro skip papel ng pagkakataong makapagpahinga upang maibalik ang mga
sa tutorials sabay reklamo na nahihirapan intindihin ang takbo ng laro naubos na enerhiya. Tulad ng mga tauhan sa RPG, kailangan ko rin
at nag-aantabay sa mga updates sa official social media accounts ang patuloy na pagre-replenish ng lakas. Kumain nang wasto at nasa
lamang ng game applications, mahirap ang puro kuda na ignorante oras, uminom ng tubig, at matulog. Kailangan at mahalaga ang
naman sa mga nangyayari at kung saang sulok lamang pumupulot ng mabuhay at magkabuhay. Magpahinga. Hinto saglit upang makahinga.
mga impormasyon. Sapagkat sa reyalidad kung nasaan ako, hindi kahalintulad sa mga laro,
iisa lang ang buhay na hawak ko. Walang revival, walang resurrection.

Tapos na ba? Ngunit hindi naman agad natatapos ang isang RPG. Gaya ng buhay sa totoong mundo, patuloy lamang na darating ang mga
bagong hamon at pakikipagsagupaan. Kailangan din ang patuloy na kamalayan, suporta ng team para sa labanan, at ng hindi tumitigil na pagpapa-
level up upang hindi mapag-iwanan. Maaaring stuck ako ngayon sa isang quest sa laro ko, o sa kasalukuyang yugto ng buhay ko na hindi ko pa
magawang igpawan, ngunit nasa akin pa rin ang buong paniniwalang malalagpasan ko ang lahat ng ito. Sapagkat sa laro ng buhay, ang
maituturing lamang na talunan ay ang mga hindi pumupulot ng danas at aral sa mga pagsubok na ibinabato ng mundo.

11 LATHALAIN MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
Minsan Kang
Naging Binhi
NINA: ROLYBETH M. JAPZON AT MELESSA M. LUMBAO

Isang hindi kilalang lalaki, matangkad at tila ba dayo sa paaralan. Panghuli, ang Sangay Bigkasan bilang tubig pandilig. Tunay na
Papasok sa silid at tsaka ibababa ang dala-dalang bag na tila ba nakabubuhay ang malamig na tubig sa mga papasibol na binhi. Ganoon rin
nakapagtataka sa kung anong laman dahil sa halos hindi na ito maisara. ang layon ng sangay na ito — mabigyan ng malakas at buhay na tinig ang
“Mga bata sino ang mahilig magtanim sa inyo? May mga tanim ba kayo sa bawat medyor. Hasain ang kanilang kasanayan sa pagsasatinig ng tindig at
bahay?,” ilan sa mga katanungang unang binabanggit ngunit ‘di maging ang iba pang makrong kasanayan. Ang tubig na dadaloy sa ugat ay
namamalayang ito na pala ang tanda na ikaw ay mag-uuwi ng buto at siyang panggising upang bawat salitang bibigkasin ay maging malaman at
hihingi sa nanay ng pambayad para rito. Ngunit naaalala mo pa ba kung kapukaw-pukaw sa atensyon sa mga nasa katayuan. Pagpapalago ng mga
saan mo itinanim ang mga binhing ito? Tumubo na ba? O baka naman binhing aaksyon para sa bayan, mga daing ng maralita’y buong pusong
hinayaan mo lamang mabulok sa kinalalagyan nito? ipaglalaban.

Mangga ang tinaguriang pambansang prutas ngunit maraming uri ng MINSAN NA TAYONG NAGING
mangga, nariyan ang hinog na mangga, hilaw o kalabaw. Lahat sila ay
mangga ngunit magkaiba lamang sa hulma, lasa maging sa pagkakahinog binhi
nito. Pinalaki tayo sa mundo kung saan ang bawat indibidwal ay
sinasabing natatangi — natatangi sa pisikal na kaanyuan at maging sa DUMATING SA PUNTONG MALAPIT NANG MALANTA
talentong taglay. Sa kabila ng likas na pagkakaiba-ibang ito, makasisilay pa NANG TULUYAN NGUNIT TULAD NG MARAMING
rin ng lilim ng diskriminasyon dahil na rin sa kaibahan ng isa. Ngunit tulad HALAMAN AY PINILI NATING MABUHAY AT
ng mga binhi, magkaiba man ang itsurang pisikal, maaaring hindi man
kaaya-aya noong una ngunit tiyak na sisibol sa isang magandang pananim PAUNLARIN ANG SARILING KAKAYAHAN SA PARAANG
kapag ipinunla nang may kaakibat na pagkalinga. Isa ba ang iyong sarili sa ALAM NATIN.
itinuturing mong iba at hindi katanggap-tanggap?

Kadalasan sa mga napagsasarahan ng pinto, mayroong mga
itinatagong nakamamanghang abilidad at talento. Patago ang pag-iipon ng
lakas ng loob maging ang bawat pag-eensayo. Subalit, hindi agarang
sumusuko ang mga ganitong indibidwal. Daraan lamang sa pagkalanta
ngunit hindi mananatiling lanta. Maaaring hindi palaging nasa magandang
hulma o ‘di kaya’y hindi agad magaling. Ngunit tulad ng binhi, mayroong
mga pangangailangan na dapat tugunan upang mabuhay ang isang
halaman. Sa kaso mo bilang isang mag-aaral na may katangi-tanging
talento, mahalagang ibigay sa sarili ang kinakailangang pagsasanay upang
mapaunlad ang iyong abilidad

Tulad ng isang binhi, ang mga medyor sa Filipino ay hindi dapat Mukhang hindi mo na maalala kung saan mo nailagay ang binhing binili
ikinakahon sa dilim ng pagdududa at pangamba. Upang sila ay patuloy na mo noong ika’y nasa elementarya pa. Ngunit nasisipat kong minsan ka
yumabong at magkaroon ng dalisay na bunga, sapat na kalinga ang nang naging binhi na inalagaan at binigyan ng sinag ng pag-asa upang
kailangan — kalingang handog ng kapisanan na magmumula sa tatlong maging isang kaaya-aya at talentadong indibidwal. Minsan na tayong
mahahalagang bagay bilang representasyon ng tatlong (3) nabuong naging binhi, dumating sa puntong malapit nang malanta nang tuluyan
sangay. ngunit tulad ng maraming halaman ay pinili nating mabuhay at paunlarin
ang sariling kakayahan sa paraang alam natin.
Ang Sangay Pilantik bilang sinag ng araw ay naghahatid ng kalinawan
at katotohanan sa pamamagitan ng pagsulat. Ang sinag ang nagbibigay Nais lamang naming ipaalala na ang bawat yapak sa pagtuklas ng
enerhiya sa binhi upang patuloy na pumitik ang kamay at magsulat ng iyong kabibilangan ay nangangahulugan din ng pagbubukas ng pintong
akdang may punto. Hango sa katotohanan, patuloy na isinasatitik ang mga iyong magiging karamay. Na minsan sa pag-iwan ng nakabibinging
kaisipan para sa bayan at sa higit na malawak na hanay ng mamamayan. ekspektasyon, saka tayo nakatatagpo ng mapayapang silong. Sila ang
Gamit ang letra bilang mga bala, ang mga binhi ay hinuhubog na magsulat mga taong nakasalamuha at nagsilbing kanlungan ng bawat isa sa bisa ng
at magmulat upang ang mga produkto ng mayamang diskusyon ay iisang layon na lingapin at paunlarin ang kakayahan. Sila rin ang nagturo
magbunga ng solusyon. na maging bukas sa pagpupuna, hanapin ang kahinaan, at panatilihin ang
kalakasan. Kayo-kayo ang nagbibigay kulay sa isa’t isa upang maging
Kung aasa lamang ang binhi sa kanyang sariling bitamina, aabutin ng isang ganap na halamang namumukadkad sa karilagan.
mas mahabang panahon upang ito ay sumibol at mamunga. Kaya naman
ang Sangay Salamin bilang pataba ay maghahatid ng lakas na sa teatro at Hangga’t hindi mo pa nahahanap ang ganap na kahusayan,
pagtatanghal lamang mararanasan. Pupunan nito ang kakulangan sa magpatuloy ka sa pagpapayaman ng sariling kakayahan. Pakawalan ang
pagganap at pagsasabuhay ng tauhan. Upang sukatin ang sustansyang sarili sa mundong kakaiba at maging handang sumulat, tumindig, at
natamo, darating ang panahon ng pag-aani at mangyayari ito sa taunang magtanghal para sa masa. Hindi ka nag-iisa. Sisibol ka pa!
produksyon ng pagpapamalas ng sariling kuwento sa entablado.

12 LATHALAIN MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

ni: harlyn jade d. seton

Sa pagitan ng kailangan at gusto, anong lugar ng mga ordinaryong 7. STUDY AREA

Pilipino na angkinin kung anong dapat na para sa kanila? Ang mga bagay Hindi ko hiling ang estetikong disenyo ng mesa at upuan, ang kailangan ko

na pinaka kailangan at mga gusto'y nagsasanib hindi dahil sa uso o lang ay ang mapagpapatungan ng bigat nitong aking dinadala mula sa

siyang bago kundi ito ang hinihingi ng pagkakataon. Biktima tayong lahat online class. Maliit na espasyo lamang ang kailangan upang doon ilagak

ng sitwasyon. Apektado tayo sa aksyon ng administrasyon. Ito ang sigaw ang mga katanungan kung kaya pa bang lumaban sa susunod na

at hagawhaw ng mga indibidwal ngayong Bagong Kadawyan! panuruan. Kailangan ko ng maliit na espasyo upang patuloy na maipunla

1. HANAPBUHAY ang pangarap, ‘yung espasyong kayang panghawakan ang matataas na
ambisyon sa buhay.
Ngayon ko napagtanto na tunay ngang hinahanap ang buhay

— humahanap ng paraan upang mabuhay. Hindi maaaring 8. PLANNER
umasa lamang sa bigay dahil ang mga naka-upo’y puro
sablay; wala nang ginawa kundi magbulag-bulagan sa Gigising, tutulong sa gawaing bahay, gagawa ng mga
paparaming taong humahandusay dulot ng gutom at akademikong gawain, at mapalad na kung may oras
kahirapan. Kailangang protektahan ang ipinundar na
pangarap, gamitin ang talino at kakayahan upang pera’y upang matulog. Bagamat pare-pareho kada araw,
kitain nang tama’t marangal. kailangan ay magkaroon ng konkretong plano hindi gaya

ng nasa gobyerno na pabago-bago, sa kung paanong
mapagkakasya ang oras at magagampanan ang lahat ng

2. MENTAL HEALTH responsibilidad natin sa buhay. Ang paglilista ay paraan
ng pagpaprayorita na kailangan ngayong pandemya.
"Deadline: Tomorrow" "You are 2 days and 5

hours late." Sa pagitan ng termino at ako, hindi 9. PAHINGA
ko alam kung sino ang unang matatapos. Sa
pandemya, hindi lang pisikal na Sa buong araw, screen ng laptop ang
pangangatawan ang nasa alanganin dahil
maging ang mental na kalusugan ay kaharap. Lumalabo na itong mga
naisasangkalan na rin. Ika nga, aanhin ang
kaligtasan mula sa banta ng pandemya kung mata kasabay ng pagrupok ng mga
hindi naman makawala sa gapos ng
depresyon at pangamba. buto sa likuran sa kauupo maghapon

3. GADGETS at magdamag. Paubos na rin ang mga

Hindi ko kailangan ng bago o sunod sa alam na salita para sa sulatin na hindi
uso. Ang nais ko lamang ay ‘yung
makakaagapay ko sa aking pagkatuto. mawari kung ubra pa. Hindi ko gusto
Yaong hindi magha-hang kapag
sandamakmak na ang trabaho at ang sumuko, ang nais ko lamang ay
kayang tumanggap ng ilang libong
megabytes. Hindi ko hangad ang 12 panandaliang paghinto. Nais ko ng

kagyat na pahinga upang makahinga.

Sa gitna ng karera, ayokong mapag-

DIBUHO NI: DANIELA A. NICOLAS iwanan ngunit mukhang hindi rin
makakaabot sa finish line kung
megapixels o ang mansanas na may ngayon pa lamang ay upos na,
kagat dahil ang tanging nais ko lang ay kailangang lumaban ngunit mas
ang pamilya’y maiangat. Sa Bagong kailangan muna ng pahinga.
Kadawyan, cellphone at laptop ang
pangunahin kong kailangan. 5. BAKUNA 10. LIGTAS NA BALIK ESKWELA

4. INTERNET CONNECTION/DATA Kahit masakit ang turok basta sigurado, kahit Hindi mapagtatakpan na kahit na anong wellness
pumila nang mahaba basta umabot sa kota. Gusto break o pagsuspinde sa mga synchronous
"You only have 50MB left in your data ko lang namang maprotektahan ako pati ang aking
subscription," ngunit may tatlong klase pamilya. Para sa bakunang isang taong inasam, classes ang katotohanang mananatiling walang
at may mga deadline pa, may pera pa marami ang nagnanais na maturukan sapagkat ito plano ang gobyerno kaugnay rito. Kailangan ito ng
kaya si nanay pangload ko? ang sagot sa tanong kung paanong makakaiwas
sa panganib na hatid ng COVID. Sa Bagong bawat mag-aaral at magulang upang
Hindi kailangang pumili ni inay kung ang Kadawyan, mga mag-aaral ay higit itong kailangan masiguradong ligtas ang kanilang anak na babalik
natitirang pera’y ilalaan ba sa pangarap upang masigurong mabawasan ang tyansang
ng anak o sa sikmura ng pamilyang matamaan ng sakit na hindi biro-biruan. sa eskwela mapa-face to face o online man.
kanina pa kumakalam. Nang magsimula
ang pandemya, data ang naging tila 6. KAIBIGAN/KA-IBIGAN Kailangan ko, kailangan din niya pero
oxygen ng lahat. Pahirapan magpatuloy mas kailangan nila. Hindi. Lahat ay
kung wala ito sapagkat umikot na sa Sa buong araw na paggaod, gusto ko ‘yung taong nangangailangan. Lahat ay dapat mabigyan,
birtwal na espasyo ang mundo ng lahat, makikinig sa mga kwento ko ng pagkapagod at ‘di ito ay hindi abuloy kundi karapatan. Ang
kung kaya kailangan ng data upang magsasawa sa mga libo-libo kong reklamo. ‘Yung sampung pinaka kailangan ngayong Bagong
makausad. Marami ang naghingalong taong handa akong samahan sa mga Kadawyan ay dapat mapasakamay ng lahat.
pangarap lalo na ng mga estudyanteng pinakamasaya at pinakamalungkot na mga araw. Anumang kasarian, edad, at antas sa buhay,
‘di makapasok sa Zoom o Google Meet. 'Yung ka-video call hanggang umaga para sama-sama dapat tungo sa buhay na
masamahan gumawa ng mga kailangang ipasa. nakaaangat.
Kaibigan/Ka-ibigan na walang ibang nais kundi ang
maging kasangga at kaagapay sa pagharap sa
hamong dala ng pandemya.

13 LATHALAIN MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

DISCONNECTED SULONG, MGA GURO
SILYA NG WIKA!

Maysakit ang bakanteng upuan sa silid-aralan, Dahan-dahan, nagsisimula pa lang ang laban.
binubukbok at inaanay sa katagalan. Hayaang ang kakayahan na ito’y patulan hanggang sa
Hindi mabuhat sa bigat na pinapasan, mapagtagumpayan ang dalangin ng bayan.
bigat na nasumpungan nang nilisan
Sa ilalim ng ‘di inaasahang tagpo,
Paano ka noon upuan nang may nananahan? Habang ang sariling bayan ay niloloko Sa kung paanong
Ikaw ba’y nabuo sa tinipid na pako ibinababa ito ng mga nakaupo habang naghihingalo ang mga
na pinatibay ng determinasyon apong hindi makararanas nito.
upang makatayo?
O kaya’y pinakinis sa barnis Nilulubog... Hindi hinuhubog..
ng pagtitiis Sinasakal at binubugbog, dinurog matapos ibilog…
na may sangkap na pangaral
na walang mintis? Maaring oo, maaaring hindi..
Maaaring balewalain na lamang ng kinabukasan ang ipinamana
At ngayo’y nagbabanta ang pandemyang ng nakaraan para lang magkaisa ang bayan ngunit sa pagtuturo
Maglaho ka sa hiraya. ay hindi alam kung paano tutugunan.
hayaan mong ipuslit ka’t tayo’y lumaya
sa anumang paraang magagawa Paano tutugunan?
Walang nais manguna kung hindi ang mga gurong nanumpa sa
Paliliparin kita sa divi, bansa na papatatagin pa ang panitikan at wika
itatawid sa overpass na mapanghi.
sa sirena ng bunganga ng mga tao sa avenida Nadapa man at nasubsob
o kahit sa recto na pulos nagtitinda Dumarampi man ang bawat kirot
Ngunit nanatili; sumubok
Ipapasok kita sa mall para makasagap, Pinagbuksan mong muli ang bawat kumakatok.
At kung hindi matatanggap,
babalik sa side car na kakarag-karag. Sinalag ang bawat pangamba
Doon, tiyak ang pagod at hustong hahagulgol, Tinanggap ang hamon ng pandemya
Akala ko’y sapat nang nakaenrol Guro ng bayan, lumaban ka!
Paigtingin ang edukasyong mapagpalaya!
…kung kaya’t ibabalik na lamang kita
sa silid na pinagmulan, Ako’y nananalig
sa mga piraso nito na pinarupok ng Kami’y nananalig
pangarap at pag-asam. Sa'yong tinig at natatanging pag-ibig
Na itayo sa pedestal ang asignatura, larangan at wikang
-Tala Marilag humaharap sa ligalig
FILIPINO para sa PILIPINO, sa tulong ng isang gurong gaya mo!

Harapin ang hamon ng pandemya!
Harapin ang hamon sa asignatura!
Laban, para sa kinabukasan ng wika!

-Matt at Selya

14 LATHALAIN MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
Study Tips:

Mga Payong Kaibigan Tungo sa Mabungang
Pagtatamo ng Karunungan

ni: francine claire s. cinco

PAMAHALAAN ANG ORAS NANG TAMA KUMAIN SA TAMANG ORAS, MATULOG NG
SAPAT AT MAGPAHINGA
Ang pagiging produktibo sa pag-aaral
maging aktwal o birtwal man ay Mahalagang kilalanin ang sarili sa
kinakailangan ng mahusay na time pagkakataong ito. Tukuyin ang mga
management. Sa tambak na gawain, pamamaraan o teknik sa pag-aaral na
diskarte ng mag-aaral sa pamamahala ng epektibo sa iyo.
oras ang solusyon.

LUMIKHA NG ISANG REGULAR NA ROUTINE SA MAGTAKDA NG GOAL O LAYUNIN
PAG-AARAL AT SIGURADUHING MASUNOD ITO SA BAWAT ARAW

Upang mas maging tutok sa pag-aaral, Bago magsimula, mahalagang malinaw
mainam na mayroong iskedyul na sa mag-aaral ang mga gawaing kailangan
sinusundan. May dalawang mabuting niyang matapos sa buong araw nang sa
epekto ang pagkakaroon ng routine: Una, gayon ay hindi siya malito o mataranta na
magiging sistematiko ang paggawa ng maaaring maging sanhi ng pagiging hindi
mga kahingian sa kurso at maiiwasang produktibo.
may makaligtaan; Ikalawa, masasanay
ang sarili sa pagiging maagap. MAGLAAN NG MALIIT NA ESPASYO AT LUMAYO
SA HIGAAN SA TUWING NAG-AARAL

Walang kasing sarap ang humilata at

ALISIN ANG MGA BAGAY NA matulog kung kaya’t dapat umiwas sa
MAKAKAABALA SA PAG-AARAL
higaan upang maiwasan ang pagkaidlip
Isantabi ang mga gadgets na hindi
gagamitin sa pag-aaral upang hindi at maisakatuparan ang planong pag-
matuon dito ang atensiyon. Maaaring i-
shutdown o i-silent ang iyong cellphone aaral. Mainam kung mayroong maliit na
upang hindi makasagabal sa iyong
pagpopokus. espasyong pag-aaralan upang

mabigyang pokus ang gawaing dapat

mapagtagumpayan.

MAGING AKTIBO SA PAKIKILAHOK TUKLASIN ANG IYONG
SA BIRTWAL NA TALAKAYAN ESTILO SA PAG-AARAL

Face to face man o online class, Mahalagang kilalanin ang sarili sa
anumang moda ng edukasyon, mahalaga pagkakataong ito. Tukuyin ang mga
ang iyong partisipasyon upang matuto. pamamaraan o teknik sa pag-aaral
Aktibong pakikilahok sa talakayan, na epektibo sa iyo.
isabuhay upang matamo ang mga
karunungan.

LINANGIN ANG KASANAYANG HUMANAP NG PAGLILIBANGAN
PANGKOMUNIKASYON
Mahaba man ang oras na ginugugol ng
Sa gitna ng pandemya, hindi ka nag-iisa. bawat mag-aaral sa harap ng kompyuter,
Matutong magsalita kung kinakailangan mahalaga pa ring huminto sandali at
lalo’t higit kung mayroong hindi gawin ang mga bagay na nagbibigay
naintindihan. Ang mga birtwal na kamag- kasiyahan upang mas ganahang bumalik
aral ang siyang lakas ng bawat isa, kung sa pag-aaral. Matutong maghanap ng
kaya’t ialay ang malasakit bilang silahis mapaglilibangan upang sandaling
ng pag-asa. pahinga ay matagpuan.

15 AGHAM AT TEKNOLOHIYA MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.
Matagal nang hinihintay na bakuna,
Upgrade sa ePNU, dumating na sa gitna ng pandemya
ikinasa
Ni" MARIA JANINE U. MACION
Nina: HAZEL ANN S. TRAIN at
DANIEL PHILIP PADUA Sa pagtuntong ng COVID-19 sa Pilipinas, hindi maipagkakailang naging sanhi ito ng pagkatakot,

Nilagdaan ni Philippine Normal University (PNU) pag-aalinlangan at isa sa naging dahilan bakit unti-unting nabalot ng katahimikan ang buong bansa.
President Bert J. Tuga ang University Memorandum Simula pa lamang, lahat tayo ay naghihintay sa araw na muling maibalik sa normal ang lahat, at
No. 24, Series of 2021 na naglalayong i-upgrade ang tuluyang mabasag ang naging tahimik na bayan. Kung kaya’t sa pagdating ng mga bakuna sa
PNU Learning Management System (LMS) sa Pilipinas, nagsimulang mabuo ang pag-asa ng mga Pilipino. Ngunit, hindi maitatangging bagama’t
pamamagitan ng pagdaragdag ng server mayroon ng bakuna kontra COVID-19, nais pa ring malaman ng mga Pilipino kung ano sa mga ito
ang epektibo at maililigtas tayo sa pandemyang bumabalot sa mundo.
components ng ePNU.

Bahagi ang memorandum na ito sa patuloy na SINOVAC
pagsisikap ng pamantasan na paunlarin ang online
na serbisyo at patatagin ang sistema ng PNU-LMS.

Matatandaang isa sa mga naging tugon ng Ayon sa SBS (2020), dumating noong ika-28 ng Pebrero ang kauna-unahang

pamantasan sa Bagong Kadawyan ang paggamit ng batch ng bakuna sa COVID-19 sa Pilipinas na CoronaVac mula sa Chinese company na
ePNU bilang opisyal na LMS na magiging lunsaran Sinovac. Noong ika-22 ng Pebrero taong kasalukuyan, idineklarang Emergency Use
ng pagtuturo at pagkatuto sa bagong moda ng Authorization (EUA) ng Food and Drug Administration (FDA) ang bakunang Sinovac
edukasyon. kasama ang mga bansang China, Indonesia, Turkey at Brazil. Alinsunod sa datos ng
World Health Organization (WHO) at Department of Health (DOH), inirerekomenda ang
“Naisagawa natin nang maayos ang paghahatid bakunang Sinovac sa mga indibidwal na may edad 18 pataas. Mayroon itong 50
ng agham at asignatura sa ating mga mag-aaral, porsyentong efficacy rate sa usapin ng symptomatic disease at mild symptoms, 78
nakatawid tayo sa ating mga aralin sa gitna ng porsyento sa moderate symptoms, at 100 porsyento naman sa severe symptoms. Ayon
pandemya, at naipagpatuloy natin ang ugnayan sa sa datos ng BBC News (2020), dapat na mapanatiling nasa 2-8 degrees celsius ang
mga mag-aaral,” wika ni Dr. Marivilla Aggarao, bakunang Sinovac gaya ng isang standard refrigerator. Sa usapin ng pagbabakuna,
propesor mula sa School of Information and kinakailangan itong maiturok nang dalawang beses sa isang indibidwal, na may
Knowledge Management (SIKM), nang tanungin pagitang dalawa hanggang apat na linggo.
kung ano ang naging implikasyon ng pagkakaroon
ng upgrade sa ePNU sa kanya bilang propesor. AZTRAZENECA

Ayon naman kay Mikaela Salas, mag-aaral ng

Bachelor of Library and Information Science (BLIS), Batay sa ulat ng ABS-CBN News, dumating sa bansa noong ikaapat ng Marso,
mas napadali ang pagbabahagi ng gawain o 2021 ang 487,200 doses ng unang batch ng bakunang AstraZeneca mula sa COVAX

lectures ng mga guro, mas madaling ma-access at Facility ng WHO. Sa datos ng DOH, kayang pigilan ng bakunang AstraZeneca ang

mai-download ang mga files, at mas madali ang sintomatikong COVID-19 at pababain ang posibilidad ng pagkakaroon ng

pagpapasa ng mga gawain dahil sa pag-upgrade ng malulubhang sintomas para sa mga taong edad 18 at mas matanda. Ngunit, sinusuri

ePNU. pa kung ligtas ito sa mga edad 56 pataas. Sa datos ng BBC News, 62-90 porsyento
“Dahil sa LMS naging mas organized ang mga ang efficacy rate ng AstraZeneca kontra COVID-19 at upang mapanatili ito,
kinakailangang nasa temperaturang tulad sa isang regular refrigerator ang nasabing
gawaing ibinibigay ng mga propesor, halimbawa na bakuna. Samantala, tulad sa ibang bakuna, dapat ding magkaroon ng dalawang
lang, nalalaman ko kung may mga gawaing dapat doses ang isang indibidwal sa pagitan ng walo hanggang labindalawang linggo.
na ipasa o malapit na ang deadline, at hindi rin ako

nalilito kung ano ang mga gawaing tapos ko na sa PFIZER Naghahangad ang bawat indibidwal ng kaligtasan
hindi,” dagdag pa ni Salas. sa bakunang panangga laban sa sakit na lumalaganap
ngayon sa mundo. Hindi maikakailang maraming mga
Sa kabilang banda, binigyang-diin ni Dr. Aggarao

na bukod sa pag-upgrade ng PNU LMS, higit ding Ayon sa ulat ng ABS- maling impormasyon ang patuloy na kumakalat sa iba’t
nakatulong ang simulation ng mga activities, pre- ibang social media sites na nakadaragdag sa pag-
recorded videos, trainings, at workshops na CBN News, ika-10 ng Mayo aalinlangan ng mga Pilipino. Ayon sa PhilStar (2020),
isinagawa ng pamantasan, bilang gabay sa mga sa survey na isinagawa mula ika-17 hanggang 20 ng
guro sa paggamit ng features ng LMS. dumating ang paunang Nobyembre, 2020, 31 porsyento ng mga Pilipino ang
hindi pabor sa pagbabakuna kontra COVID-19. Isang
Bilang paghahanda sa susunod na taong- 193,050 doses ng bakunang implikasyon lamang ito na hindi maisasakatuparan ang
panuruan, iminungkahi ng ilang mga mag-aaral at pagbabakuna sa lahat ng Pilipino kung may ilang tao
guro ang pagkakaroon ng upgrade sa sistema ng Pfizer-BioNTech na pa ring hindi sang-ayon dito. Sa kabilang banda, hindi
pagsusulit, notification, rubric, at assessment ng dapat ibunton ang sisi sa mga Pilipinong ayaw
ePNU upang mas maging maayos ang paggamit ng ipinamahagi at sinimulan magpabakuna. Matatandaan noong Marso 2017 na
PNU-LMS inumpisahan ang pagbabakuna ng Dengvaxia kontra
nang gamitin sa Metro Dengue at sa parehong taon, umingay sa publiko ang
SPUTNIK V iba’t ibang reklamo hinggil sa mga kabataang
Alinsunod sa ulat ng ABS-CBN News, dumating Manila, Cebu, at Davao. Sa nabakunahan at namatay kung kaya’t nagdulot ito ng
ang unang batch ng bakunang Sputnik V sa bansa pangamba sa mga Pilipino. Isa lamang ang
noong unang araw ng Mayo, 2021. Ayon kay Ginsbirg datos ng WHO at Pfizer pangyayaring ito sa mga dahilan kung bakit may mga
indibidwal na hindi payag magpabakuna kontra COVID-
(2021), Disyembre ng 19. Malaking parte ang mga datos tungkol sa mga

nakaraang taon idineklara

ang bakunang Pfizer

BioNTech bilang EUA.

Dagdag pa rito, 95 porsyento

ang efficacy rate ng nasabing

bakuna at upang mapanatili

ito, kailangang nasa -70

celsius degree ang

(2021), kayang protektahan ng bakunang Sputnik V paglalagyan nito. Binigyang bakuna sa pagtitiwala ng mga taong babakunahan nito.

ang isang indibidwal sa lahat ng uri ng variant ng diin ng WHO at Centers for Hindi maitatangging malaki ang tendensiya na

COVID-19. Dagdag pa rito, ang nasabing bakuna ay Disease Control and maniwala ang mga tao sa kanilang mga nakikita sa

nakatanggap ng EUA mula sa India at 61 pang mga Prevention (CDC) na sa social media. Ngunit, kung magkakaroon ng kritikal na

bansa. Sa datos ng BBC News, 92 porsyento ang pagbabakuna sa mga pag-iisip sa bawat impormasyong makikita,

efficacy rate ng Sputnik V at upang mapanatili ito, indibidwal, kinakailangang mapapatunayan ang pagkakaiba ng totoo sa pekeng
mga balita. Sa kabuoan, dapat na patuloy ang pagkalat
dapat nasa regular fridge refrigerator ang temperatura dalawang beses itong ng mga impormatibong balita ukol sa mga bakunang
nito. Bukod dito, tulad ng ibang bakuna, dalawang maiturok sa pagitan ng gagamitin sa Pilipinas. Dapat na gamitin ang lahat ng
beses din dapat na maiturok ito sa mga indibidwal na dalawa hanggang tatlong kakayahan upang maimpluwensyahan ang mga Pilipino
may pagitang tatlong linggo matapos ang unang linggo. na maging maalam at piliin ang makabubuti sa bayan.
pagturok ng bakuna.

16 AGHAM AT TEKNOLOHIYA MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

Educational Apps: Kapakinabangan sa Makabagong
Mundo sa Gitna ng Pandemya

Ni: ROD ANGELO C. CHAN

Dala ng makabagong mundo ang pag-usbong ng teknolohiya sa bawat sulok ng daigdig at pag-igting ng paggamit nito. Sa kasalukuyan, napasok na
nito ang karaniwang gawain ng mga tao, kasama ang edukasyon. Naglipana ang mga educational applications sa mga mobile devices ng mga mag-aaral
na tumutulong sa kanilang mapadali ang pagkatuto, lalo na sa panahon ng pandemya.

SCANNING: FOREST APPLICATION
Isa ang Forest sa sumisikat ngayong educational application sa mga mobile devices. Gawa ito ng Seekrtech, isang
kompanyang nagbibigay pokus sa pagdedebelop ng mga applications na nakatutulong sa pagiging produktibo ng isang
indibidwal. Noong ika-15 ng Marso, 2016, inilabas ang Forest sa mga App Stores sa iba’t ibang operating system tulad
ng iOs, iPadOs, at Android. Nakatutulong ang Forest upang malimitahan ang labis na paggamit ng mga mobile devices sa
paraan ng birtwal na pagtatanim ng mga puno. Sa application na ito, makapagtatanim ang bawat tao ng isang birtwal na
puno na may nakatakdang oras ng pagtubo. Sa loob ng oras na ito, dapat panatilihing nakabukas ang Forest upang
maiwasan ang pagkamatay ng punong itinanim. Sapagkat, ang mga mobile applications ang isa sa pinakapangunahing
sanhi ng pagkaabala ng mga mag-aaral. Sa pamamagitan ng Forest, napipigilan nito ang isang indibidwal na gamitin ang
social media applications at iba’t ibang mobile games na nagsisilbing distraksyon habang nag-aaral.

DOWNLOADING: EdX APPLICATION

Dagdag pa ang edX sa educational application na makatutulong sa mga mag-aaral lalo na ngayong online class.
Dinibelop ito ng edX Inc. at inilunsad sa mga App Stores taong 2015, na maaaring i-download sa iOs at Android.
Nagbibigay ito ng libre at mataas na kalidad na edukasyon. Maaaring makuha sa aplikasyon ang iba’t ibang kurso mula
sa mga kilalang institusyon sa buong mundo tulad ng Harvard, Massachusetts Institute of Technology (MIT), University
of California (UC), Berkeley, Tsinghua, at The Smithsonian. Nakatutulong din ang edX sa mga mag-aaral ngayong
pandemya sa pagkatuto ng iba’t ibang asignatura lalo na’t limitado lamang ang akses sa bagong moda ng edukasyon.

INSTALLING: KIDZ A-Z APPLICATION

Para naman sa mga batang mag-aaral, nariyan ang Kids A-Z na nagbibigay ng komprehensibong mga babasahin na
nahahati sa iba’t ibang antas ng kasanayan sa pagbabasa. Naglalaman ito ng mga libreng eBooks na may kaakibat na
mga eQuiz na susubok sa kakayahan ng mga mag-aaral. Sa pagdebelop dito ng Lazel Inc., mayroong tinatawag na Kids
A-Z Student Management Hub kung saan ipinapadala ang mga datos na nakukuha ng mobile application tungkol sa mga
aktibidad na ginagawa ng mga mag-aaral sa loob ng application. Sa pamamagitan nito, mas napapadali ang pagsusuri
sa natatamasang pag-unlad ng bawat indibidwal at ng buong klase.

PLAYING: DUOLINGO APPLICATION

Isa pa sa mobile application na maingay ngayon, ang Duolingo. Kilala itong mobile application ng mga indibidwal na
nagnanais na matuto ng iba’t ibang wika saan mang panig ng mundo. Sa kasalukuyan, naglalaman ito ng mga kurso sa
pagkatuto ng dalawampu't tatlong wika. Noong ika-30 ng Nobyembre, 2011, inilunsad nina Luis Von Ahn at Severin
Hacker ang nasabing aplikasyon. Naghahandog ito ng malayang pagkatuto na naaayon sa kagustuhan ng gumagamit,
kung saan maaari siyang pumili ng lebel ng bilis at hirap sa magiging proseso ng pagkatuto. Mayroong ibinibigay na
puntos na mayroong katumbas na halaga sa kada pagkatuto ng salita, pangungusap, o ng gramatika na maaaring
magamit sa pagbubukas ng panibagong antas ng pagkatuto na nagreresulta sa pananatili ng motibasyon ng mga
gumagamit nito.

UPDATING: ANKI APPLICATION

Panghuli, maaari ring kasangkapanin ng mga mag-aaral ang educational application na Anki sa kanilang pag-aaral. Isa
itong flashcard application na dinebelop ni Damien Elmes at inilabas noong ikalima ng Oktubre, 2006, na nakatutulong sa
mga mag-aaral na magkaroon ng mas mabilis at madaling pagkakabisa sa nilalaman ng aralin. Maaaring organisahin ng
mga mag-aaral ang mga flashcards upang tumugma sa araling kanilang nais kabisaduhin. Kinabibilangan ito ng mga teksto,
mga tunog, o kaya nama'y mga litrato. Sinusubok dito ang kahusayan ng mag-aaral sa pagkakabisa sa loob ng isang minuto
o mas mababa pa kada flashcard. Malaki ang kaibahan ng Anki sa iba pang mga flashcard applications dahil sa
pagkakaroon nito ng algorithm kung saan nalalaman ng nasabing application kung ano ang kabisado na at hindi pa kabisado
ng gumagamit nito. Nasisipat nito kung gaano na kadunong ang mag-aaral sa bawat flashcard at mas binibigyang
prayoridad naman ang mga hindi pa nila masyadong alam.

Ngayong new normal, tuluyan nang nagbago ang sistema ng edukasyon. Ika nga nila, high-tech na ang lahat ng gamit sa pagtuturo at pagkatuto.
Ngunit, dapat palaging maging responsable ang mga tao at gamitin nang makabuluhan at produktibo ang mga bagong sibol na aplikasyon sa modernong
mundo.

17 AGHAM AT TEKNOLOHIYA MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

BANYUHAY: Webinar bilang
Tagapagtaguyod ng Kaalaman

NI: KIM MARY JEAN D.C. PECAÑA

Tila ba isang pagbabagong bihis ang nangyari sa mundo nang tumama ang pandemya. Naglaho ang nakaugalian at sumibol ang ‘di
nakasanayan, nagkaroon ng malaking pagbabago sa lahat ng sektor at uminog ang mundo ng bawat indibidwal sa birtwal na espasyo. Tila isang
bangungot ngunit maituturing na malaking hakbang sa pag-unlad ng internet.

Ang webinar ay isang live na web-based video conference na gumagamit ng internet upang ikonekta ang indibidwal na nagho-host ng
webinar sa isang madla – ang mga tagapanood at tagapakinig ng webinar mula sa magkabilang panig ng mundo. Maaaring ipakita ng mga hosts
ang kanilang mga sarili habang nagsasalita at ipresenta ang kanilang screen para sa mga slideshow o demonstrasyon. Nakilala ang webinar
bilang isa sa pangunahing lunsaran ng pagbabahagi ng kaalaman kung saan pinahihintulutan na magkaroon ng talakayan ang isang pangkat ng
tao nang hindi na kinakailangang harapin ang bawat isa.

Ika nga nila, “Ang pagkatuto ay walang hanggan.” Sa gitna ng pandemya, hindi natigil ang misyon ng Pamantasang Normal ng Pilipinas na
patuloy na maghatid ng kaalaman sa komunidad. Tampok ang mga dalubhasa sa iba’t ibang larangan, nagkaroon ng iba’t ibang PNU webinars
hinggil sa paksang pedagohiya o ang pag-aaral sa paraan ng pagtuturo. Narito ang ilan sa mga webinars ng pamantasan na naghatid ng kalinawan
patungkol sa usapin ng pedagohiya:

Campaign on R.A. Larawan mula sa Facebook live ng PNU Webinar Series
11476: The GMRC and
Values Education Act
Awareness Cam

Hindi nagtatapos sa nilalaman o mga konsepto ang Oktubre 7, 2020 — PNU TALKS Special Webinar Awareness
pagkatuto. Mahalaga ang paglinang sa kaugalian ng mga mag-aaral Campaign on R.A. 11476 o The GMRC and Values
nang sa gayon ay mahubog ang kritikal na pag-iisip maging ang Education Act na pinangunahan ni Dr. Wilma S. Reyes
tamang pagdedesisyon. Ang kampanya sa pagsulong ng Republic
Act No. 11476: The GMRC and Values Education Act ang naging
paksa ng PNUTalks Webinar Series ng pamantasan noong ikapito
ng Oktubre, 2020, na pinangunahan ng tagapagsalita na si Dr.
Wilma Reyes. Itinampok ni Dr. Reyes sa webinar ang naging
proseso ng pagsasabatas ng noo'y Senate Bill No. 860 na
nagtatakda sa Values Education na maisama sa K-12 na
kurikulum.Nakapaloob din ang paglinang sa pagtuturo ng
Edukasyon sa Pagpapakatao sa pamamagitan ng pagsasama ng
Good Manners and Right Conductna mga aralin gamit ang mga
gawaing huhubog sa kanila na maging mga mabuting mamamayan.
Dinalohan ang webinar ng Mga guro sa Values Education maging
ng mga mag-aaral na nagpapakadalubhasa sa nasabing larangan.

Lawarang Dibuho ng Komite ng Pag-aanyo, BINHI 2020 BINHI 2020

Sa pangunguna ng Kapisanang Diwa at Panitik (KADIPAN-
PNU) at ni Dr. Voltaire Villanueva, naisakatuparan ang ikalimang
bugso ng BINHI, ang pambansang seminar ng mga guro at
nagpapakadalubhasa ng/sa Filipino. Ginanap noong ikawalo ng
Nobyembre, 2020, ito ang kauna-unahang pagkakataon na inilunsad
ang palihan sa birtwal na espasyo na may temang "T3: Tiyak,
Tumpak at Tatatak na Estratehiya Tugon sa Hamon ng Bagong
Kadawyan." Layunin nito na maghatid ng mga tiyak at tumpak na
estratehiyang mailalapat upang tumatak ang mga araling
tinatalakay sa klase. Sa kabila ng mga hamong ikinaharap, hindi
pandemya ang pumigil sa Kapisanan at kay Dr. Villanueva na
maghasik ng kaalaman sa mga guro ng bayan.

Nobyembre 8, 2020 — Sa pangunguna ng KADIPAN at ni Dr.
Voltaire Villanueva, BINHI, patuloy na naghasik ng butil ng

kaalaman kahit na limitado ang galaw ngayong Bagong Kadawyan

18 AGHAM AT TEKNOLOHIYA MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

Larawan mula sa Panayaman PNU-BFE Fb Page

PPP: Pelikula. Pansarili.
Panlahat.

Nagsagawa ng serye ng palihan ang mga mag-aaral mula sa Ikalawang taon
ng Batsilyer sa Edukasyong Pangwika sa Filipino sa anyong PanaYaman na may
temang Buhay at Lipunan sa Kulturang Popular noong ikadalawa, ikasiyam, at ika-16
ng Hunyo, 2021. Isang estratehiya mula sa aklat ni Dr. Voltaire Villanueva na ABKD,
isang gawaing pampagkatuto ang PanaYaman na may layuning pagtibayin at
pagyamanin ang batayang kaalaman ng mga mag-aaral sa isang tiyak na paksa sa
tulong ng mga tagapanayam. Bukod dito, pinayayabong nito ang kaalaman at
kasanayan sa prosesong pedagohikal ng mga guro. Sa unang bugso ng PanaYaman
na may paksang PPP: Pelikula, Pansarili, Panlahat, ibinida ng tagapanayam na si G.
Reymart Quiñones ang papel ng pelikula bilang lunsaran ng epektibong pagtuturo sa
mga mag-aaral. Ayon sa kanya, nakapupukaw ito ng interes ng mga mag-aaral na
magpapadali sa kanilang pagkatuto.

Sa pangunguna ng Ikalawang taon ng Medyor, PanaYaman Blended and Mobile Aided
2021, nagbigay ng bagong-bihis sa pag-arangkada nito sa Pedagogy: FB Group as Quasi-
Learning Management Platform
unang tatlong Miyerkules ng buwan ng Hunyo
Larawan mula sa Facebook live ng PNU Webinar Series
Utilizing G-Suite as a Learning
Platform in the Delivery of
Physical Education

Kuhang Larawan ni Kim Mary Jean Pecaña

Mayo 5, 2020 — PNU Talk Webinar Series na may paksang Hulyo 16, 2021 — PNU Talks Alumni Series na pinasinayaan ni Prop.
Paggamit ng G-Suite Bilang Lunsaran ng Pagkatuto sa Reynald M. Cacho sa opisyal na Facebook Page ng PNU bilang paraan
Physical Education na pinangunahan ni Coach Jay-R Beterbo
ng pagtataguyod ng pedagohiya kahit sa bago at limitadong moda
Ang paghahanda at kagamitan ang naging pangunahing
pagsubok na hinaharap ng mga guro sa Physical Education sa Mula sa loob ng silid-aralan, napalitan ito ng birtwal na silid na
bagong kadawyan. Sa isinagawang PNU Talk Webinar Series ng nagsilbing malaking hamon hindi lamang para sa mga mag-aaral kundi pati
pamantasan noong ikalima ng Mayo, 2020, pinangunahan ng na rin sa mga guro. Naging makabuluhan para sa mga guro at mag-aaral
tagapagsalita na si Coach Jay-R Beterbo ang palihan hinggil sa ang serye ng palihan ni Prof. Reynold M. Cacho mula sa PNU-South Luzon
paksang Paggamit ng G-Suite Bilang Lunsaran ng Pagkatuto sa noong ika-16 ng Hulyo, 2021 kung saan tinalakay niya ang paggamit ng
Physical Education. Naging malaman ang talakayan sapagkat mga teknolohiya sa bagong moda ng edukasyon sa gitna ng pandemya.
tinalakay rin ang iba pang applications na nakaangkla sa G-Suite at Kasabay nito ang pagpapakilala ng proyektong Learning Out of Board and
kung paano ito gamitin nang maayos. Layunin nito na mapadali ang Beyond (LOBB): Ang Makabagong Bihis ng Facebook Group Bilang Isang
pagsusubaybay, pagpapadala ng guro ng mga kagamitang Birtuwal na Silid-Aralan. Sa tulong ng LOBB, malaya ang mga kalahok sa
pampagkatuto, at pagtataya ng natutuhan ng mga mag-aaral. pagbabahagi sa talakayan, pagtatasa ng kaalaman, pagpapaunlad ng aralin,
at pagsuporta sa bawat isa na matuto. Bukod sa pagiging popular na
libangan ng Facebook sa mga kabataan, nagsisilbi itong pormal na daluyan
ng pagkatuto at tugon sa mga inaasahang kahingian ng kasalukuyang
henerasyon

Tunay ngang hindi maipagkakaila na malaki ang naitutulong ng teknolohiya sa bawat isa. Maaaring mabilis ang naging pagbabago nito ngunit
sa bawat paghulma, tumutugon ito sa pangangailangan ng tao at sa kung paanong paraan mapadadali ang mga gawain. Ang webinar bilang isang
sandigan ng mga taong pinatitibay ang kanilang kaalaman ay namamayani sa kasalukuyan. Nawala man ang nakasanayang pagpupulong o mga
talakayang pisikal, batid ng marami na hindi ito balakid upang patuloy na maghasik ng kaalaman. Sa tulong ng webinar, naitataguyod ang larangan ng
edukasyon sa kabila ng anumang pagsubok na kaharapin ng bansa.

19 LIBANGAN MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

YOUR FACE LOOKS
FAMILIAR: IBA'T IBANG
MUKHA NG PNUANS Palpitate Later”
NGAYONG NEW Kape now,
NORMAL e
hT“ ehT
nina: LYKA ROSELLE A. VIAJE AT JEROME HARVEY JACOSALEM Kape ang enerhiya sa umaga, hapon, at gabi.
Mula nang pumasok ang bagong moda, tila nag-iba ang Cappuccino, Americano, Latte, Black Coffee, o Cold
sitwasyon ng bawat isa. Panibagong danas na Brew man iyan ‘di niya tatantanan. Palpitate? Wala sa
mararanasan, iba’t ibang kwento at pakikipagsapalaran. kaniyang bokabularyo ‘yan. Mapawi lang ang uhaw sa
Iba’t ibang personalidad ng PNUan, tiyak na kagigiliwan, kapeng mainit ngunit masarap at nag-uumapaw.
susubaybayan, at susuportahan sa hamon ni Inang
Pamantasan sa kasalukuyan. "mapapagod pero gagaod" s

Halina’t pasukin ang mundo ng birtwal na espasyo at ang
iba’t ibang taong makikilala mo rito. Katulad ka ba nila?

e Up When September Ends”Handa ka na ba? Tara!
M ekaW ehT“
"noat
PNUan na antukin madalas tulog sa klase at mga dauq
meeting sa google meet. Mapa face-to-face o Bagahe sa kaniyang mata dala-dala tila may laman sa
online class hindi papaawat sa tulugan. Gigising sobrang laki at pwede na timbangin. Puyat at pagod
pag tinawag ang pangalan, naalimpungatan, matapos lang ang mga worksheets na ginagaod. Sila
uwian, o kapag ang kamera’y pinabuksan. ang mga masisipag at patuloy na sumusulong para sa
pangarap, ang hindi napagod umigpaw para sa bayan
rakitero’t rakitera ng at hinaharap!
ehT"

Sipag, tiyaga, at boses ang puhunan, kada araw bagong pakulo ang
masisilayan. Sila ang mga uri ng estudyanteng madiskarte at
maparaan. Sinisikap nilang sa pamilya’y makapagdulot ng gaan.
Kaya ang solusyon? Online-selling na maaksyon!

MGA DIBUHO NI: ERICA MAE S. GOZO

20 LIBANGAN MMAAGGMHAATSIIDD..
MAGPABATID.

Matalino? Check! Madiskarte? Check! Sila ang mga uri ng
estudyanteng ginagamit ang mga natutunan upang ngayon pa
lang ay mapagkakitaan. Mga tutors at nagbibigay ng komisyon
para may panggastos at pang-ipon. Hanep!

The Skills and Intelligence user 1.1 ethat was left
no ehT dniheb

"Hindi ako umalis, wala lang akong choice kasi parang tinalikuran na ako ng mundo -
ng gobyerno. Magkaiba yun." Una sa lahat, wala dapat maiiwan na PNUan! Ngunit bakit
tila ang edukasyon ay para lamang sa may kakayahan? Habang ang ibang
nangangarap, hindi makasabay pagka't nananatili sa laylayan. Sila ang dapat na
bigyang pansin at mga tinig ay dinggin. Mga estudyanteng nag-LOA at drop, tulungan!
Edukasyong para sa lahat ipaglaban!

MGA DIBUHO NI: ERICA MAE S. GOZO

Ang mga estudyanteng tambay sa Inyong natunghayan ang iba’t
Shopee at Lazada. Madalas na ibang mukha ng mga estudyante na
nagsasabing last na pero makikita makikilala sa loob ng birtwal na
mong may add-to-cart sa app niya. espasyo. Ilan lamang ‘yan sa
Ang hindi mapakali dahil regalo raw sa malawak na katangiang taglay ng
sarili, sa mga monthly sales at free mga mag-aaral ni Inang
Pamantasan. Magkakaiba man ng
The Waldasera’t Nabudol Nationshipping hindi pahuhuli! danas sa kasalukuyan, nagkakaisa
naman sa puso’t isipan na isulong
Sila ang mga biniyayaan ng taon, mga ang edukasyong para sa lahat at
hindi malalamig ang gabi, ang may walang maiiwan. Nawa’y naging
kapiling at ka-video call sa gitna ng lunsaran ito upang mapagyaman
cramming. Ang mga may ka-chat bukod ang mga kaugaliang hindi lamang
sa acads. Ang mga hindi madadamay sa pansarili kundi lalong higit para sa
sumpa ni Inang P na magiging bawat isang mag-aaral ng
matandang binata/dalaga kapag sa pamantasan.

The Pinagpala’t Pinilipagkuha ng diploma wala pa ring jowa!