1.KERTAS PENERANGAN (KP) ILKBS 11.04

Kod WIM MC-091-2:2016/CU:03/KP(1/3) Muka surat : 1 drpd 21

INSTITUSI LATIHAN
KEMAHIRAN BELIA DAN SUKAN

KERTAS PENERANGAN
(INFORMATION SHEET)

KOD DAN NAMA MC-091-2:2016 INDUSTRIAL AUTOMATION ENGINEERING
PROGRAM / SERVICES
PROGRAM’S CODE & NAME

TAHAP / LEVEL 2 SEMESTER 1

NO DAN TAJUK UNIT CU:03 INDUSTRIAL AUTOMATION FABRICATION
KOMPETENSI /
COMPETENCY UNIT NO. AND
TITLE

KOD DAN NAMA
SUBJEK/SUBJECT CODE AND SME 2132 TEKNOLOGI BENGKEL
NAME

NO. DAN PENYATAAN 1.1 PREPARE INDUSTRIAL AUTOMATION FABRICATION
AKTIVITI KERJA / WORK REQUIREMENTS
ACTIVITIES NO. AND
STATEMENT 1.2 PERFORM CUTTING PROCESS. (POWER SAW, BENCH
SAW, PUNCHING, SHEARING, OXY CUT)

1.3 PERFORM MACHINING PROCESS. (MILLING, SURFACE
GRINDING, LATHE, DRILLING)

KOD WIM MC-091-2:2016(CU:03)/KP(1/3)

TAJUK : PENGENALAN KEPADA ANGKUP VERNIER, TOLOK TINGGI VERNIER, TOLOK,
MIKROMETER, DAN JANGKA SUDUT VERNIER

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 2 drpd 21

TUJUAN:

Bendakerja boleh diukur dengan bermacam-macam alat pengukur. Contoh alat-alat
pengukur seperti angkup vernier, jangkalus dan lain-lain. Sekiranya kita mengukur
bendakerja pasti memakan masa yang agak lama sedikit dan perlu berhati-hati. Bagi
mengukur atau menguji bendakerja yang terlalu banyak tentulah memerlukan masa yang
lama tetapi ianya boleh diatasi dengan cara menggunakan alat menguji sebagai ganti alat-
alat pengukur tadi.

PENERANGAN:

ANGKUP VERNIER

Angkup vernier adalah satu alat pengukur atau sukatan yang terpenting dan berguna bagi
menyukat garispusat luar dan dalam pada setiap kerja atau benda kerja serta menyemak
dalamnya satu satu lubang.Angkup vernier dalam/luar lihat rajah dibawah ini dilengkapi
dengan garisan senggatan/graduasi ketepatan 0.02 mm atau 0.001 inci dengan pengertian
pada sekala vernier (vernier scale) pada bendul kepingan vernier itu:-

a) Sekala utama inci (main scale inces)

b) Sekala utama (Main scale mm )

Dan dua bahgian terkecil iaitu ialah vernier inci dan vernier metrik (mm), sekala ini
digunakan untuk mencari perbezaan ukuran diantara yang terdekat bagi mendapatkan
tahap yang tepat.

ANGKUP VERNIER (VERNIER CALIPER)

Angkup Vernier merupakan alat pengukur jitu dan boleh mengukur dengan tepat sehingga
kepada ukuran sama ada 0.05 mm atau 0.02 mm. Alat ini lazimnya digunakan didalam bengkel
mesin.Angkup vernier mempunyai dua skala iaiut skala utama dan skala vernier.

Bilah Pengukur Dalam

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 3 drpd 21

BAHAGIAN-BAHAGIAN ANGKUP VERNIER.

BADAN.
Badannya berbentuk seperti sebilah pembaris keluli yang mempunyai sanggatan dalam unit
metrik atau inci. Senggatan ini dinamakan skala utama. Panjang badan ini menetukan saiz
angkup vernier.

PLAT VERNIER.
Plat vernier mempunyai skala vernier dan boleh digerak-gerakkan disepangjang badan.

RAHANG.
Rahang terdiri daripada rahang tetap dan rahang gelangsar. Rahang tetap merupakan
sebahgian daripada badan yang bengkok, manakala rahang gelangsar merupakan sebahagian
daripada plat vernier yang boleh bergerak bersama-samanya iaitu selari dengan rahang tetap.
Permukaan diantara kedua-dua rahang ini merupakan muka ukuran bagi angkup Vernier.
Apabila muka ukuran ini bersentuh, bacaannya ialah sifar dan angka sifar pada skala vernier
sejajar dengan angka sifar pada skala tetap.

RUSUK.
Rusuk berbentuk runcing. Ia terletak disebelah atas. Binaannya hampir sama dengan rahang
tetapi iadigunakan untuk mengukur ukuran sebelah dalam.

SKRU PENGUNCI.
Skru pengunci digunakan untuk mengunci palt vernier supaya kedudukan ukuran tidak
berganjak semasa angkup Vernier dikeluarkan dari bendakerja. Ini dapat mengurangkan
kesilapan semasa mengukur.

PENGANJAK HALUS.
Ada juga angkup Vernier yang dilengkapkan dengan penganjak halus. Pengapit halus ini
hendaklah diketakan terlebih dahulu supaya nat penganjak halus boleh mengawal pelarasan
plat vernier.

BILAH PENGUKUR DALAM.
Ini merupakan satu bilah yang kecil, boleh digerakkan keluar atau masuk dalam lurah
dibahagian belakang badan apabila rahang dibuka.

PRINSIP SKALA VERNIER.
Skala vernier digunakan untuk membolehkan kita membaca tanpa mengagak-agak sekiranya
ukuran itu terletak dianatara dua tanda senggatan pada satu-satu skala. Oleh itu angkup
Vernier mestilah:
1. Mempunyai dua skala iaitu utama dan skala vernier.
2. Senggatan pada skala utama dibuat lebih besar daripada skala vernier.
3. Perbezaan antara skala utama dengan skala vernier merupakan bacaan yang paling kecil
yang boleh dibuat.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 4 drpd 21

MEMBACA ANGKUP VERNIER TENTUKURAN 0.02 MM.

Skala utama disenggatkan kepada 1 mm bagi tiap-tiap satu senggatan dan dinomborkan pada tiap-tiap
sepuluh senggatan iaitu 10,20,30 dan seterusnya. Skala vernier pula panjangya 49 mm dan
disenggatkan kepada 50 bahagian yang sama.
Apabila angka sifar pada kedua-dua skala diletakkan pada kedudukan yang sejajar dengan senggatan
ke 49 pada skala utama.
Untuk mengetahui perbezaan nilai antara satu senggatan skala utama dengan skala vernier, maka
tolakkan 1 mm (nilai 1 senggatan pada skala utama) dengan nilai satu senggatan pada skala vernier.
Nilai satu senggatan pada skala vernier ialah:-

50 senggatan skala vernier = 49 mm skala utama

1 senggatan = 49/50

= 0.98 mm

Perbesaan nilai senggatan = 1 mm - 0.98 mm

0.02 mm

Oleh itu, nilai setiap senggatan pada skala vernier = 0.02 mm

CONTOH : 1

Bacaan skala utama yang terhampir dengan 1 mm = 42 X 1 = 42.00 mm
Bacaan skala vernier senggatan ke 16 yang sejajar
dengan salah satu garisan pada skala utama = 16 X 0.2 = 0.32 mm
---------------
Jumlah
= 42.32

Olehitu, bacaan sebenar ialah 42.32 mm.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 5 drpd 21

CONTOH : 2

Bacaan skala utama yang terhampir dengan 1 mm = 65 X 1 = 65 mm
Bacaan skala vernier senggatan ke 39 yang sejajar dengan
salah satu garisan pada skala utama = 39 X 0.02 = 0.78 mm
= 65.78 mm
Jumlah
Oleh itu, bacaan sebenar ialah 65.78 mm

MEMBACA ANGKUP VERNIER DENGAN KETEPATAN 0.05 MM.

Skala utama disenggatkan kepada 1 mm bagi tiap-tiap satu senggatan dan dinomborkan pada tiap tiap
10 senggatan iaitu 10, 20, 30 dan seterusnya. Skala vernier pula yang panjangya 19 mm, disenggatkan
kepada 20 bahagian yang sama.
Apabila angka sifar dikedua-dua skala diletakkan pada kedudukan yang sejajar, senggatan ke 20 pada
skala vernier akan sejajar dengan senggatan ke 19 pada skala utama.

Untuk mengetahui perbezaan nilai bagi senggatan skala utama dengan skala vernier, maka tolakkan 1
mm (nilai senggatan pada skala utama ) dengan nilai satu senggatan skala vernier. Nilai satu senggatan
pada skala vernier ialah:-

20 senggatan pada skal vernier = 19 mm skala utama
1 senggatan = 19/20
Perbezaan nilai senggatan = 1 - 0.95 mm
= 0.05 mm
Oleh itu, nilai setiap senggatan pada skala vernier = 0.05 mm

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 6 drpd 21

CONTOH : 3

Bacaan skala utama = 25.00 mm

Bacaan skala vernier apabila senggatan ke 8 sejajar dengan = 0.40 mm
-----------------
salah satu garisan pada skala utama = 8 X 0.05
= 25.40 mm
Jumlah ==========

Oleh itu bacaan sebenar ialah 25.4 mm

CONTOH : 4

Bacaan skala utama = 123.00 mm

Bacaan skala vernier apabila senggatan ke 15 sejajar 0.75 mm
------------------
dengan salah satu garisan pada skala utama = 15 X 0.05 =
123.75 mm
Jumlah = ==========

Oleh itu, bacaan sebenar ialah 123.75 mm

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 7 drpd 21

TOLOK TINGGI VERNIER (VERNIER HEIGHT GAUGE)

Tolok Tinggi Vernier biasanya ianya berguna untuk kerja merangka dan menanda yang
memerlukan pemasangan atau ketepatan tinggi sehingga 0.02 mm atau 0.001 in. Ini bermakna
ianya mempunyai ketepatan yang sama dengan angkup vernier. Cara pemgambilan ukuran
adalah sama dengan angkup vernier.

Bahagian utama yang ada pada alatan ini ialah antaranya:-

Beam : Dimana terdapat ukuran main scale padanya.

Kekesut: Bahagian dimana bacaan diperolehi setelah penyelarasan dibuat.

Kekesut sauh: Membolehkan fine adjusting screw melaras pada bacaan tertentu.

Tapak: Dibuat dari besi tuang sebagai penyokong.

Penggarit: Dibuat dari tool steel dan dilengkapkan dengan cemented carbide untuk

membaut garisian yang jelas.

Vernier scale: Membolehkan nilai bacaan ditentukan.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 8 drpd 21

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 9 drpd 21

PENYELARASAN KOSONG (ZERO SETING)

Ianya penting kerana setiap ukuran yang dibuat mestilah tepat iaitu pada ketepatan 0.02 mm
atau 0.001 “. Penyelarasan ini amat perlu kerana ia adalah sebagai asas pengukuran dalam
kerja merangka dan menanda.

Caranya: Letakan penggarit vernier tersebut diatas surface plate atau “V” block dan perhatikan
bahawa garis “O” pada main scale mesti separas (bertemu) garis “O” pada vernier scale. Cara
ini hendaklah selalu dipastikan sebelum sebarng ukuran atau menanda bendakerja dilakukan.

Untuk menanda, penggarit (scriber) dilaras pada ketinggian yang akan dikehendaki dan tanda
hendaklah dibuat dengan menggunakan bahagian tepi scriber yang tajam dan menggerakkan
tapak si sepanjang bendakerja itu.

Pada bahagian berlubang, boleh juga menggunakan tolok tinggi vernier secara menggunakan
beberapa alatan tambahan tertentu.

PENJAGAAN.

Ianya adalah alat yang mahal dan penjagaan sebelum, semasa dan selepas menggunakannya
adalah perlu.

1. Jangan dijatuhkan atau dihentakkan pada bendakerja dengna kuat.

2. Diminyak sebelum dan selepas digunakan.

3. Disimpan didalam kotak khasnya selepas digunakan supaya tidak terdedah.

4. Pastikantiada kotoran (scrap) diatas surface plate untuk mendapatkan bacaan yang tepat
serta pastikan terdapat “zero setting” sebelum bacaan diambil.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 10 drpd 21

MIKROMETER

Untuk mengambil ukuran yang terlalu kecil dengan jitu memerlukan alat yang khusus
digunakan untuk tujuan tersebut. Salah satu alat yang dimaksudkan ialah mikrometer.

MIKROMETR LUAR (OUTSIDE MICROMETER)

BAHAGIAN-BAHAGIAN MIKROMETER.

BINGKAI (FRAME)
Binngkai berbentuk separuh bulatan, mempunyai spindal di bahagian hujung sebelah kanan
dan andas disebelah kiri.

ANDAS (ANVIL)
Andas dipasang tetap disebelah kiri bingkai. Bagi setengah-setengah andas, tip tungsten
karbida dikimpal loyangkan pada bahagian mukanya supaya tidak cepat haus.

SPINDAL (SPINDLE)
Dibahgian hujung sebelah kanan terdapat benang yang boleh berputar dengan bantuan nat
yang dilekagtkan pada bidal. Apabila bidal diputar spindal akan bergerak maju dan mundur
kepermukaan andas. Bahagian hujung sebelah kiri spindal juga dikimpal loyangkan dengan tip
tungsten karbida. Kedua-dua permukaan andas dan spindal merupakan muka ukuran. Ia
mestilah rata, bersudut tepat dengan garis pusat spindal dan swelari diantara satu dengan lain.

LARAS (BARREL)
Pada bahgian laras terdapat senggatan-senggatan yang dibuat di sebelah menyebelah garisan
selari, yang menjadi datum kepada mikrometer. Bahagian atas disenggaatkan kepada 25
bahgian yang sama, tiap-tiap senggatan bersamaan 1 mm. Biasanya dinomborkanb setiap lima
senggatan. Di bahagian bawah pula, senggatan dibuat membahagia dua senggatan bahagian
atas, ini bermakna tipa-tiap satu garisan bersamaan 0.5 mm.

BIDAL (THIMBLE)
Muka lilitan bidal disenggatkan kepada 25 bahagian yang sama. Tiap-tiap satu bahagian
bersamaan 0.01 mm.

PENGANJAK HALUS (RATCHET)
Terletak dibahagian hujung bidal. Kegunaannya ialah untuk memastikan ketepatan ukuran
yang dibuat kerana ia boleh menfgawal dan mengelakkan bidal diputar berlebihan. Untuk
mendapatkan bacaan yang tepat, tekanan mengukur mestilah tekal dan berdasarkan rasa
sentuhan.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 11 drpd 21

PRINSIP MEMBACA MIKROMETER.

Mikrometer bekerja berasaskan pergerakan ulir skru. Perhatikan Rajah 10 yang menunjukkan
keratan rentas satu mikrometer. Spindalnya mempunyai skru dengan pic ulir 0.5 milimeter yang
dicanai dengan gtepatnya. Ia boleh berputar dengan bantuan nat yang dilekatkan pada bidal.
Apabila bidal diputar, spindal akan bergerak maju atau mundur ke permukaan andas. Oleh sebab
pic ulir mikrometer ialah 0.5 mm, maka tiap tiap satu putaran penuh bidal, spindal bergerak 0.5
mm. Laras mempunyai satu skala melintang dengan senggatan dibuat disebelah memyebelah
garisan ini. Skala sebelah atas mempunyai 25 senggatan, tiap tiap satu senggatan bersamaan 1
mm. Senggatan disebelah bawah pula membahgai dua senggatan disebelah atas, ini bermakna
tiap-tiap satu senggatan bersamaan 0.5 mm. Bidal pula disenggatkan kepada 50 bahagian yang
sama. Oleh sebab tipa-tiap satu pusingan bidal pergerakan yang dibuat oleh spindal sejauh 0.5
mm, maka tiap-tiap satu senggatan bidal ialah 1/50 X 0.5 = 0.01 mm .

Permukaan andas dan spindal disebut muka ukuran kerana bendakerja diukur diantara dua
permukaan ini. Untuk memulakan bacaan satu-satu ukuran, angka sifar pada bidal hendaklah
sejajar dengan angka sifar pada laras.

1. Mikrometer 0 - 25 mm
Muka andas dan spindal tertutup rapat apabila angka sifar pada laras sejajar dengan angka sifar
pada bidal dan bacaannya ialah 0 mm.

2. Mikrometer 25 - 50 mm
Walaupun angka sifar sejajar antara satu dengan lain tetapi jarak muka ukuran ialah 25 mm dan
bacaan bermula daripada 25 mm.

3. Mikrometer 100 - 150 mm.
Bacaan untuk mikrometer ini bermula daripada 100 mm.

MEMBACA MIKROMETER METRIK.

1. Bacaan senggatan terakhir pada laras atas yang dilalui oleh bidal didharab dengan 1 mm.

2. Bacaan senggatan pada laras bawah yang terhampir dengan 1 mm didharabkan dengan 0.50
mm.

3. Bacaan senggatan pada bidal yang sejajar dengan garisan skala laras didarabkan dengan 0.01
mm.

4. Campurkan ketiga-tiga bacaan diatas. Jumlah nilai tersebut merupakan bacaan bagi
micrometer itu.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 12 drpd 21

CONTOH:

Bacan senggatan terakhir

Pada laras atas = 11 X 1 = 11.00 mm

Bacaan pada laras bawah yang = 0.00 mm

terhampir dengan 1 mm = 0 X 0.50 = 0.36 mm
-------------------
Bacaan senggatan bidal yang sejajar dengan skala 11.36 mm
===========
melintang pada laras = 36 X 0.01

Jumlah:

Oleh itu, bacaan sebenar ialah 11.36 mm.

CONTOH:

Bacaan senggatan terakhir pada laras atas = 13 X 1 = 13.00 mm
1 X 0.5 = 0.50 mm
Bacaan pada laras bawah yang terhampir dengan 1 mm =

Bacaan senggatan bidal yang sejajar dengan skala

melintang pada laras = 25 X 0.01 = 0.25mm
--------------
Jumlah :
13.75 mm
===========

Oleh itu, bacaan sebenar ialah 13.75 mm.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 13 drpd 21

MENGGUNAKAN MIKROMETER.

Kebolehan mendapatkan ukuran yang atepat bergantung pada kemahiran menggunakan alat
ini. Kemahiran hanya boleh tercapai sekiranya kerap menggunakannya dan dapat mengawal
tekanan mengukur dengan betul. Untuk mendapatkan tekanan mengukur yang betul elakkan
memutar bidal berlebihan. Sebaliknya dapatkan rasa sentuhan yang betul.

MENGUKUR BENDA KERJA YANG DIPEGANG.

Mikrometer hendaklah dipegang pada tapak tangan dan diapit dengan jari kelingking atau jari
manis (mengikut yang mana lebih selesa). Biarkan ibu jari telunjuk bebas memutarkan bidal
untuk melaras spindal. Benda kerja hendaklah diletakkan di antara permukaan andas dengan
spindal (Rajah 1.1 (a) dan (b). Putar bidal sehingga kedua-dua muka ukuran itu menyentuh
benda kerja. Untuk merasa sentuhan, gerakkan spindal ke hadapan atau kebelakang perlahan-
lahan.

MENGUKUR BENDA KERJA PADA MESIN.

Harus diingat bahawa untuk mengukur benda kerja pada mesin, mesin hendaklah
diberhentikan terlebih dahulu. Pegang bingkai mikrometer dengan ibu jari dan jari telunjuk
tangan kiri seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.2 dan tetapkan dengan jari hantu dan jari
manis tangan kanan sambil ibu jari telunjuk memutar bidal.

Rajah 1.2 Mengukur benda kerja pada mesin pelarik.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 14 drpd 21

MENGUKUR KETEPATAN MIKROMETER.

Mikrometer perlu diuji ketepatannya sebelum digunakan. Cara menguji mikrometer 0 - 25 mm
ialah dengan merapatkan permukaan andas dengan spindal. Pastikan kedudukan angka sifar
pada bidal sejajar atau sekenaan dengan garisan datum manakala angka sifar pada laras pula
sejajar dengan tepi bibir bidal yang juga merupakan datum. (Lihat gambar foto berikut)

Bagi mikrometer yang lebih besar saiznya (lihat gambar foto dibawah), ketepatannya boleh
diuji dengan menggunakan tolok bongkah. Caranya sama iaitu pastikan bahawa angka sifar
pada laras dan bidal sejajar dengan datum apabila tolok bongkah penguji menyentuh kedua-
dua muka ukurannya. Contohnya untuk menguji mikrometer 50 - 75 mm, gunakan tolok
bongkah berukuran 50 mm tebal.

Kedua-dua gambar foto diatas menunjukkan angka sifar pada laras dan bidal dalam kedudukan
tertutup. Ini bermakna bacaan mikrometer itu tepat. Tetapi sekiranya angka sifar ini tidak
sejajar kedudukannya dengan datum. bermakna terdapat selisih dalam bacaan yang disebut
sebagai ralat sifar. Ralat sifar ini sama ada positif atau negatif.

1. MELARAS SKRU SPINDAL YANG LONGGAR.

Tatacara.
Buka bidal hingga kepada had maksimum pada bahagian pangkal laras. Ketatkan nat pelaras
dengan menggunakan sepana khas berbentuk C. Putar nat mengikut arah putaran jam sehingga
skru mikrometer tidak lagi longgar.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 15 drpd 21

2. MELARAS ANGKA SIFAR PADA BIDAL DAN LARAS SUPAYA SEJAJAR DGN DATUM.

Tatacara.
Tutup bidal sehingga andas dan spindal rapat kedudukannya. Gunakan sepana khas berbentuk
C. Putar laras sehingga angka sifar pada bidal dan laras sejajar dengan datum.

PUNCA-PUNCA RALAT SIFAR.
Antara punca-punca yang menyebabkan terjadinya aralat sifar ialah:-
1. Mikrometer tidak digunakan dengan cara yang betul.
2. Mikrometeer tidak dijaga dan diselenggarakan dengan sempurna.
3. Permukaan (muka ukuran) andas dan spindal menjadi haus.
4. Berlaku kerenggangan atau kelonggaran pada skru spindal.

PUNCA-PUNCA RALAT SIFAR

Antara punca-punca yang menyebabkan terjadinya ralat sifar ialah:-

1. Mikrometer tidak digunakan dengan caara yang betul.
2. Mikrometer tidak dijaga dan diselenggarakan dengan sempurna.
3. Permukaan (muka ukuran) andas dan spindal menjadi haus.
4. Berlaku kerenggangan atau kelonggaran pada skru spindal.

PERKARA-PERKARA YANG HARUS DIPERHATIKAN APABILA MENGGUNA
MIKROMETER.

1. Pastikan muka ukuran bersih iaitu bebas daripada kekotoran seperti habuk & minyak.
2. Perhatikan kedudukan sifar pada skala laras dan bidal supaya tidak terdapat sebarang ralat.
3. Gerakkan spindal perlahan-lahan apabila bersentuh dengan benda kerja.
4. Jangan putar bidal berlebihan supaya dapat memberi tekanan mengukur atau rasa
sentuhan

yang betul.

MENJAGA MIKROMETER.

Oleh sebab mikrometer boleh mengukur yiang terlalu kecil dengan jitu, ia mestilah diberi
penjagaan yang rapi serta diselenggarakan dan digunakan dengan cara yang betul. Berikut ialah
beberapa perkara yang perlu diberi perhatian apabila menggunakan mikrometer.

1. Jangan sekali-kali menjatuhkan mikrometer.
2. Jangan mencampur adukkan mikrometer dengan alat-alat lain ketika menyimpan . Seelok -

eloknya gunakan bekas atau kotak penyimpan yang dibekalkan.
3. Jangan mengukur benda kerja yang sedang berputar.
4. Bersihkan mikrometer sebelum atau sesudah digunakan.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 16 drpd 21

MIKROMETR DALAM (INSIDE MICROMETER)

Mikrometer dalam tidak mempunyai bingkai atau spindal tetapi mempunyai satu kepala
pengukur (Rajah 1.0). Panjang kepala pengukur ialah 25 mm, tetapi ia dibekalkan dengan satu
set batang sibar yang terdiri daripada berbagai-bagai ukuran, biasanya antara 50 mm - 200
mm. Satu relang penjarak 12 mm juga dibekalkan bagi menambah lagi jarak yang boleh
diukur. Bagi ukuran yang lebih besar daripada ini, batang sibar pembuluh digunakan untuk
mengelakkan berat yang berlebihan

inside (or internal) micrometer, consisting of a micrometer measuring head and a set of
extensin rods

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 17 drpd 21

MIKROMETER DALAM

Cara mengambil bacaan daripada mikrometer dan cara menggunakannya adalah sama dengan
mikrometer biasa, tetapi saiz dan kedukukan muka ukurannya adalah berbeza. Bagi mikrometer
biasa, andas dan spindal merupakan muka ukuran, manakala bagi mikrometer dalam, muka
ukurannya ialah diantara titik sentuh dengan hujung batang sibar.

KEGUNAAN MIKROMETER DALAM.

1. Untuk mendapatkan ukuran-ukuran sebelah dalam seperti garis pusat lubang, lubang silinder
atau jarak diantara dua permukaan selari pada lurah.

2. Untuk mengambil ukuran atau mengeset angkup dan tolok

Measuring with an Inside Micrometer

(a) Cara betul (b) cara salah

MENGGUNAKAN MIKROMETER DALAM.
Kejayaan mengambil ukuran yang tepat bergantung pada kemahiran seseorang itu
menggunakannya. Seperti mana mikrometer yang lain, rasa sentuhan yang betul adalah perlu
apabila mengambil ukuran. Berikut ini diterangkan cara menggunakannya.
1. Pasangkan batang sibar yang dipilih pada kepala pengukur. Pastikan hujung batang sibar dan

lurah pada kepala pengukur adalah bersih.
2. Pegang mikrometer melintang garis pusat bendakerja dengan satu hujungnya dipegang
tetapi ditepi silinder.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 18 drpd 21

3. Putar bidal sehingga hujung yang satu lagi menyetuh bendakerja. Gerak-gerakkan sehingga
garis pusat sebenar benda kerja itu didapati. Jangan putarkan bidal dengan berlebihan supaya
ada rasa sentuhan dan tekanan mengukur yang betul.

4. Keluarkan mikrometer dari benda kerja dan baca ukuran pada kepala pengukur serta
campurkan dengan jarak batang sibar yang digunakan.

Mengukur dengan menggunakan mikrometer dalam

2. MIKROMETER TOLOK DALAM.
Mikrometer tolok dalam digunakan untuk mengukur kedalaman lubang, bahu lurah, ceruk,
lekuk (recesses) dan alur kunci. Binaan dan asa membaca ukuranya sama sebagaimana
mikrometer biasa. Mikrometer tolok dalam terdiri daripada tapak yang dipasangkan pada
kepala pengukur. Tapak ini dikeraskan dan dicanai.

MENGGUNAKAN MIKROMETER TOLOK DALAM

1. Bersihkan kedua-dua hujung batang pengukur.
2. Pastikan batang betul-betul masuk kedalam kepala pengukur.
3. Pegang tapak rapat pada permukaan lubang yang hendak diukur. Jangan memutar bidal

berlebihan kerana ini boleh menyebabkannya terangkat.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 19 drpd 21

Cara menggunakan mikrometer tolok dalam

JANGKA SUDUT VERNIER (VERNIER BEVEL PROTRACTOR) DAN TOLOK DIAL

Jangka sudut vernier satu alat yang untuk mengukur dan menguji sudut bagi semua jenis kerja
dimana sudut yang diukur tepat pada 5 minit yang terkecil sekali.

JANGKA SUDUT VERNIER.

Kegunaan Jangka Sudut Vernier:
1. Untuk mengukur sudut dengan tepat. Ketepatan boleh dibaca sehingga kepada 5 ‘ atau
1/12 darajah.
2. Untuk kerja-kerja menanda atau menguji sesuatu sudut.

BAHAGIAN-BAHAGIAN JANGKA SUDUT VERNIER.

BILAH:
Bilah mempunyai berbagai-bagai ukuran, biasanya 150 mm atau 300 mm. Ia dimasukkan
kedalam dial, boleh dikilas, dilaraskan dan dikunci pada sebarang kedudukan sudut.

DIAL.
Dial terdiri daripada dua skala, iaitu:

(a) Skala utama - Skala ini disenggatkan kepada 360 * iaitu dari 0 * - 90 * , 90* - 0*,
0* - 90*, 90* - 0*. Ia dinomborkan setiap 10*.

(b) Skala vernier - Skala ini disenggatkan kepada 12 bahagian, tiap-tiap satu bahagian
Mewakili 5 ‘ atau ½* dan dinomborkan setiap 3 senggatan iaitu 15’, 30’, 45’ dan 60’.
Kedua-dua skala utama dan skala vernier ini dibuat dua arah dari angka sifar (0).

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 20 drpd 21

PRINSIP MEMBACA UKURAN.
Jika bacaan sudut dalam darah penuh:
Garisan sifar (0) dan garisan ke-60 skala vernier akan sejajar dengan mana-mana garisan pada
skala utama.
Jika bacaan bukan dalam darjah penuh:
Baca senggatan utama dari 0* hingga ke senggatan yang telah dilalui oleh garisan sifat skala
vernier dalam arah yang sama. Kemudian campurkan jumlah garisan pada skala vernier yang
sejajar dengan mana-mana garisan pada skala utama, juga dalam arah yang sama.

CONTOH:

Garisan sifat (0) skala vernier melampaui garisan ke -64 = 64 * 00 ‘
skala utama. Oleh itu bacaannya

Garisan ke-2 skala vernier sejajar dengan salah satu garisan = 2 x 5’ = 10 ‘
pada skala utama (dibaca dalam arah bacaan yang sama).
Oleh sebab setiap 1 senggatan bersamaan dengan 5 ‘, maka
bacaannya

----------------

Jumlah 64 * 10 ‘

==========

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)

Kod WIM MC-091-2:2016/C03/KP(1/3) Muka surat : 21 drpd 21

CONTOH:

Garisan sifat skala vernier melampaui garisan ke - 20 20 * 00 ‘
skala utama. Bacaannya

Garisan ke- 9 skala vernier sejajar dengan salah satu garisan =9x5 45 ‘
pada skala utama (dibaca dalam arah yang sama). Oleh ---------------
sebab tiap-tiap satu senggatan bersamaan dengan 5’, maka
bacaannya 20 * 45 ‘

--
Jumlah

==========

TOLOK DIAL.

Tolok dial mempunyai senggatan-senggatan tentukuran (calibration) untuk menunjukkan
jumlah ralat bagi sesuatu saiz atau penjajaran yang diuji.
Tolok dial metrik mempunyai senggatan 1/100 mm (0.01mm) atau pun 1/200 mm (0.02mm).
Tolok dial imperial pula mempunyai senggatan 1/100 inci (0.001 inci) ataupun 1/10000 inci
(0.0001 inci).
Terdapat dua bentuk senggatan pada tolok dial, iaitu:
1. Senggatan inbangan - Bacaannya boleh dibuat dalam dua arah, iaitu sebelah menyebelah
angka

sifar.
2. Senggatan terus- Bacaannya boleh dibuat dalam satu arah seperti jam

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 1.0 (2018)