คำ ภาษาบาลี สันสกฤต คำ ภาษาบาลี สันสกฤต
บทเรียนวิชาภาษาไทย เรื่อง คำ ภาษาบาลี-สันสกฤต สอดคล้องกับหลักสูตรแกน กลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ สาระที่ ๔ หลัก การใช้ภาษาไทย ตัวชี้วัด ท ๔.๑ ม.๓/๑ คำ ที่มาจากภาษาต่างประเทศ โดยบทเรียนเล่ม นี้ประกอบด้วยเนื้อหาจำ นวน ๓ ส่วน ได้แก่ ลักษณะของคำ ภาษาบาลี-สันสกฤต ความแตกต่างระหว่างคำ ภาษาบาลี-สันสกฤตและการใช้คำ ที่ยืมมาจากภาษาบาลี- สันสกฤต ในภาษาไทย บทเรียนวิชาภาษาไทย เรื่อง คำ ภาษาบาลี-สันสกฤต สร้างขึ้นโดยนำ ทฤษฎีการ เรียนรู้โมเดลซิปปา มาประยุกต์ใช้ ทั้งนี้ ทฤษฎีการเรียนรู้โมเดลซิปปา ซึ่งประกอบด้วย ๗ ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นที่ ๑ การทบทวนความรู้เดิม ขั้นที่ ๒ การแสวงหาความรู้ใหม่ ขั้นที่ ๓ การศึกษาทำ ความเข้าใจข้อมูล/ความรู้ใหม่ และเชื่อมโยงความรู้ใหม่กับความรู้เดิม ขั้น ที่ ๔ การแลกเปลี่ยนความรู้ความเข้าใจกับกลุ่ม ขั้นที่ ๕ การสรุปและจัดระเบียบความรู้ ขั้นที่ ๖ การแสดงผลงาน และขั้นที่ ๗ การประยุกต์ใช้ความรู้ บทเรียนวิชาภาษาไทย เรื่อง คำ ภาษาบาลี-สันสกฤต เน้นให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากการ ลงมือปฏิบัติ เพื่อให้เกิดการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ ผู้เรียนควรฝึกฝนตามแบบฝึกหัด ที่กำ หนดไว้ให้ ขอขอบพระคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ วิริยา วิริยารัมภะ อาจารย์ประจำ รายวิชาที่ได้ให้ คำ ปรึกษาตลอดการจัดทำ บทเรียนเล่มนี้ ขอบคุณสมาชิกกลุ่มทุกคนที่ช่วยกันทำ บทเรียน เล่มนี้จนสำ เร็จ คณะผู้จัดทำ ๑๔ เมษายน ๒๕๖๗ คำ นำ ก
Happy Kids By Claudia Alves ข
Happy Kids By Claudia Alves สารบัญ กิจกรรมที่ ๑ นำ รู้ ให้หนูคิด ๑ ความเป็นมา ๒ กิจกรรมที่ ๒ รู้ไว้ ใช่เลย ๓ คำ ภาษาบาลี ๔ กิจกรรมที่ ๓.๑ รู้ไว้ ทำ ได้ ๑๓ คำ ภาษาสันสกฤต ๑๖ หลักการสังเกตคำ ภาษาบาลี - สันสกฤต ๒๐ กิจกรรมที่ ๓.๒ รู้ไว้ ทำ ได้ ๒๔ กิจกรรมที่ ๔ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ๒๗ กิจกรรมที่ ๕ ทำ ให้รู้ หนูได้จำ ๒๘ กิจกรรมที่ ๖ เหมือนหรือต่าง ๒๙ กิจกรรมที่ ๗ ทำ ได้ ให้รู้ ๓๐ บรรณานุกรม ๓๑ หน้า ค
ANIMAL STORY กิจกรรมที่ ๑ นำ รู้ ให้หนูคิด คำ ชี้เเจง : เลือกถูกหน้าข้อความที่ถูก เเละเลือกผิดหน้าข้อความที่ผิด ๑. ................ คำ บาลีไม่นิยมใช้พยัญชนะควบกลํ้า คำ สันสกฤตนิยม ใช้พยัญชนะควบกลํ้า ๒. ................ คำ ที่นิยมใช้ ศ เเละ ษ เป็นลักษณะของคำ บาลี ๓. ................ บิดา มารดา เป็นลักษณะของคำ บาลี ๔. ................ คำ สันสกฤต ใช้สระ ๑๔ เสียง มีพยัญชนะ ๓๕ ตัว ๕. ................ คำ บาลี มีสระ ๘ ตัว คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอะ เอ ๖. ................ คำ ที่ใช้ ตัว ริ ซึ่งจะพบได้ในคำ บาลี ส่วนคำ สันสกฤตจะ มี ตัว รร (หัน) ซึ่งพบได้เเค่ในคำ สันสกฤตเท่านั้น ๗. ................ คำ ที่ใช้ ฬ เป็นได้ทั้งคำ บาลี เเละ สันสกฤต ๘. ................ มีพยัญชนะเพิ่มจากภาษาบาลี ๒ ตัว คือ ส ฆ ๙. ................ คำ บาลีเเละคำ สันสกฤต มักมีตัวการันต์ตามหลังทุกคำ ๑๐. ................คำ สันสกฤต นิยมใช้ ฑ เช่น คำ ว่า ครุฑ กีฑา ๑
ANIMAL STORY ภาษาบาลีเเละสันสกฤต เป็นภาษาอินเดีย โบราณซึ่งใช้ในศาสนาเเละศาสนาพราหมณ์ คำ บาลีเเละสันสกฤตที่นำ มาใช้ในภาษาไทย ส่วนมากจึงนำ มาใชทางศาสนาวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี วรรณคดี คำ ภาษาบาลี สันสกฤต ๒
กิจกรรมที่ ๒ รู้ไว้ ใช่เลย คำ ชี้เเจง : นำ คำ ในกรอบสี่เหลี่ยม ไปเติมลงในช่องว่างให้ตรงกับภาษาที่ กำ หนด คำ ที่กำ หนด คำ บาลี คำ สันสกฤต ศีรษะ สัญญา จริยา กรีฑา วรรค จุฑา ศาสตรา เมตตา กรรณ โอฬาร กษัตริย์ อนิจจา สัญญาณ เขต มนุษย์ กีฬา ๓
คำ ภาษาบาลี ๔
by Henrietta Mitchell พยัญชนะภาษาบาลี (เศษวรรค) ย ร ล ว ส ห ฬ ํ ๕
พยัญชนะภาษาบาลี สระภาษาบาลี ๘ เสียง ไม่นิยมใช้พยัญชนะควบกล้ำ นิยมใช้ ฬ => กีฬา นิยมใช้ ริ => ภริยา อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ ๖
by Cahaya Dewi 1..2..3... ลูก ลู แกะ กันเถอะ นับนั ปัจจัย แถวที่ ๑ สะกด แถวที่ ๑ และ ๒ ตาม ตัวสะกด ตัวตาม วรรค จะ แถวที่ ๑ วรรค จะ แถวที่ ๑ ๗
ปัจฉิม วรรค จะ แถวที่ ๑ วรรค จะ แถวที่ ๒ ตัวสะกด ตัวตาม เมตตา มัจจุราช สัจจะ บุปผา ๘
by Cahaya Dewi 1..2..3... ลูก ลู แกะ กันเถอะ นับนั บุคคล แถวที่ ๓ สะกด แถวที่ ๓ และ ๔ ตาม ตัวสะกด ตัวตาม วรรค กะ แถวที่ ๓ วรรค กะ แถวที่ ๓ ๙
พุทธ วรรค ตะ แถวที่ ๓ วรรค ตะ แถวที่ ๔ ตัวสะกด ตัวตาม อัคคี วิชชา อัชฌาสัย นิพพาน ๑๐
by Cahaya Dewi 1..2..3... ลูก ลู แกะ กันเถอะ นับนั สังข์ แถวที่ ๕ สะกด ตามได้ทุกแถวในวรรคเดียวกัน ตัวสะกด ตัวตาม วรรค กะ แถวที่ ๕ วรรค กะ แถวที่ ๒ ๑๑
สงฆ์ วรรค กะ แถวที่ ๕ วรรค กะ แถวที่ ๔ ตัวสะกด ตัวตาม สัญชาติ สัณฐาน สัมผัส สัมพันธ์ ๑๒
As she was sleeping, a fairy appeared from the tree and granted her three wishes. Once upon a time there was a brave and kind princess who lived in a beautiful castle. She loved to explore the forest around her castle. One day, after a long day of playing, she decided to take a nap under a tree. The Fairy กิจกรรมที่ ๓.๑ รู้ไว้ ทำ ได้ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนทำ เครื่องหมาย X หน้าข้อที่ถูกต้อง ๑. ข้อใดไม่ใช่สระที่ใช้ในภาษาบาลี ก. อะ อา ข. อิ อี ค. อึ อืื ง. เอ โอ ๒. ข้อใดไม่ใช่พยัญชนะในภาษาบาลี ก. ถ ส ก ข. พ ฐ ว ค. ต ศ ฟ ง. ช ผ ฃ ๓. พยัญชนะวรรคในข้อใด ไม่ได้อยู่ในวรรคเดียวกัน ก. ฆ ฃ ค ข. จ ญ ฉ ค. ภ ป ม ง. ฒ ต ณ ๔. พยัญชนะข้อใดอยู่ในกลุ่มของพยัญชนะเศษวรรคทั้งหมด ก. ร ฏ ว ข. ห ย ส ค. ฬ ง ธ ง. ล ว น ๑๓
As she was sleeping, a fairy appeared from the tree and granted her three wishes. Once upon a time there was a brave and kind princess who lived in a beautiful castle. She loved to explore the forest around her castle. One day, after a long day of playing, she decided to take a nap under a tree. The Fairy กิจกรรมที่ ๓.๑ รู้ไว้ ทำ ได้ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนทำ เครื่องหมาย X หน้าข้อที่ถูกต้อง ๕. ข้อใดไม่ใช่วิธีสังเกตคำ ยืมภาษาบาลีในภาษาไทย ก. ภาษาบาลีมีตัวสะกด ตัวตาม ข. ภาษาบาลีไม่นิยมคำ ควบกล้ำ และอักษรนำ ค. คำ บาลีมักมีหน่วยความ “ปฎิ ” เติมหน้า ง. ภาษาบาลีส่วนใหญ่จะเขียนด้วยพยัญชนะ “ ฑ ” ๖. ข้อใดไม่ใช่คำ ที่ยืมมาจากภาษาบาลี ก. ปรัชญา ข. พิมพ์ ค. อัคคี ง. อริยะ ๗. ข้อใดเป็นคำ ยืมภาษาบาลีทุกคำ ก. ปัญญา ศูนย์ อุจจาระ ข. อิทธิพล ไมตรี ดรรชนี ค. คัมภีร์ มัธยัสถ์ ทศวรรษ ง. มัจฉา อุกกาบาต วิชชา ๘. ข้อใดไม่มีคำ ยืมภาษาบาลีปนอยู่เลย ก. รถ คือเท้าของฅนกรุง ข. ความสามัคคีนำ มาซึ่งความสำ เร็จ ค. ของขวัญที่ฉันชอบมากที่สุดคือน้ำ ใจ ง. ความรักคือน้ำ หล่อเลี้ยงชีวิตและวิญญาณ ๑๔
As she was sleeping, a fairy appeared from the tree and granted her three wishes. Once upon a time there was a brave and kind princess who lived in a beautiful castle. She loved to explore the forest around her castle. One day, after a long day of playing, she decided to take a nap under a tree. The Fairy กิจกรรมที่ ๓.๑ รู้ไว้ ทำ ได้ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนทำ เครื่องหมาย X หน้าข้อที่ถูกต้อง มีทรัพย์อับปัญญา อาจรักพาฅนยิ้มหัว ใช้ทรัพย์ด้วยเมามัว ทรัพย์เป็นภัยไม่มีคุณ ๙. คำ ประพันธ์นี้มีคำ ยืมภาษาบาลีมีกี่คำ (ไม่นับคำ ซ้ำ ) ก. ๒ คำ ข. ๓ คำ ค. ๔ คำ ง. ๕ คำ ๑๐. ข้อใดมีคำ ยืมภาษาบาลีมากที่สุด ก. พระนิพพานปานประหนึ่งศีรษะขาด ด้วยไร้ญาติยากแค้นถึงแสนเข็ญ ข. ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต ค. งามพริ้มยิ้มแย้มพราย งามคำ หวานลานใจถวิล ง. เห็นรอหักเหมือนหนึ่งรักพี่รอรา แต่รอท่ารั้งทุกข์มาตามทาง ๑๕
คำ ภาษาสันสกฤต ๑๖
มัลลิกา อัยยิกา ชิวหา เศษวรรคสะกดตัวมันเองตาม ๑๗
นิยมใช้ ฑ => พยัญชนะภาษาสันสกฤต เพิ่มจากบาลี ๒ ตัว ศ ษ นิยมใช้พยัญชนะควบกล้ำ => ประณีต กรีฑา นิยมใช้ รร => สร้างสรรค์ ๑๘
สระภาษาสันสกฤษ ๑๔ เสียง อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ ฤ ฤา ฦ ฦา ไอ เอา ภาษาสันสกฤษ นิยมใช้เคราะห์ วิเคราะห์ สังเคราะห์ อนุเคราะห์ ๑๙
หลักการสังเกตคำ ภาษาบาลี สันสกฤต ๑. สังเกตจากพยัญชนะ บาลี สันสกฤต ๓๓ ตัว ๓๕ ตัว พยัญชนะวรรค ๒๕ ตัว พยัญชนะบาลี ๓๓ ตัว เศษวรรค ๘ ตัว + ศ ษ ๒๐
๒. สังเกตจากสระ บาลี สันสกฤษ ๘ ตัว ๑๔ ตัว +๖ ตัวคือ ฤ ฤา ฦ ฦา ไอ เอา ๒๑
๓. สังเกตจากลักษณะเฉพาะ ภาษาบาลี ใช้ ฬ ภาษาสันสกฤต กีฬา จุฬา ครุฑ ใช้ ฑ กีฑา จุฑา ครุฑ ใช้คำ ช้ คำ ควบกล้ำ และอักอั ษรนำ ไม่ใม่ ช้คำ ช้ คำ ควบกล้ำ และ อักอั ษรนำ นิยมใช้ “ริ” นิย นิ มใช้ “รร” ภริยา จริยา อัจฉริยะ ภรรยา จรรยา อัศจรรย์ ยกเว้น “ บรร” เป็นคำ เขมร ไม่นิยมวรรณยุกต์ ไม้ไต่คู้ ๒๒
กิจกรรมที่ ๓.๒ รู้ไว้ ทำ ได้ ๑. ข้อใดไม่ใช่สระที่มีในภาษาสันสกฤต ก. ฤ ฤา ข. เอา ฦา ค. ไอ เอา ง. เอะ โอะ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนทำ เครื่องหมาย X หน้าข้อที่ถูกต้อง ๒. เพราะเหตุใด คำ ว่า “ จรรยา ” จึงเป็นคำ ภาษาสันสกฤต ก. ไม่มีพยัญชนะควบกล้ำ อยู่ในคำ นี้ ข. เป็นคำ ที่มีตัวสะกดตัวตามที่แน่นอน ค. มีพยัญชนะตรงตามลักษณะของคำ สันสกฤต ง. มีตัว ร (หัน) ซึ่งใช้ในคำ ที่เป็นคำ ภาษาสันสกฤตเท่านั้น ๓. พยัญชนะคู่ใดที่เพิ่มเข้ามาในภาษาสันสกฤต ก. ก - ฆ ข. ษ - ฒ ค. ศ - ษ ง. ฎ - ฬ ๒๓
กิจกรรมที่ ๓.๒ รู้ไว้ ทำ ได้ ๔. ข้อใดกล่าวไม่ถูกต้องเกี่ยวกับคำ สันสกฤต ก. นิยมใช้ ร (หัน) ข. นิยมใช้ ศ ษ กับ ฑ ค. มีพยัญชนะ ๓๓ ตัว และนิยมใช้คำ ควบกล้ำ ง. มีสระ ๘ ตัว คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนทำ เครื่องหมาย X หน้าข้อที่ถูกต้อง ๕. ข้อใดกล่าวถูกต้องเกี่ยวกับลักษณะของคำ สันสกฤต ก. นิยมใช้ รร ข. นิยมใช้ ฬ ฑ ค. มีพยัญชนะ ๓๕ ตัว ใช้สระ ๘ เสียง ง. ใช้สระ ๘ เสียง ได้แก่ อะ อา อิ อี อุ อู ไอ เอา ๖. ข้อใดเป็นคำ ที่มาจากคำ ภาษาสันสกฤต ก. ศัตรู ข. จัตุรัส ค. ฆราวาส ง. นิพพาน ๒๔
กิจกรรมที่ ๓.๒ รู้ไว้ ทำ ได้ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนทำ เครื่องหมาย X หน้าข้อที่ถูกต้อง ๗. คำ ว่า “ เกษตร” เป็นคำ ที่มาจากภาษาใด ก. คำ สันสกฤตเป็นคำ นาม ข. คำ ไทยบาลี เพราะใช้สระ เอ ค. คำ ภาษาสันสกฤต เพราะมีตัว ษ ง. คำ ภาษาบาลี เพราะมีตัวสะกดตัวตามไม่แน่นอน ๘. คำ สันสกฤตในข้อใดแตกต่างจากพวก ก. ตรุษ ข. มนุษย์ ค. ปราชญ์ ง. พรหมพรต ๙. “ หรรษา ปริญญา บิตุเรศ” คำ ดังกล่าวเป็นคำ ยืมจากภาษาใดบ้าง ก. บาลี สันสกฤต บาลี ข. บาลี บาลี สันสกฤต ค. สันสกฤต บาลี บาลี ง. เพราะใช้ตัวสะกดไม่ตรงตามมาตรา มีตัวการันต์กำ กับ และเป็นคำ นาม ๒๕
กิจกรรมที่ ๓.๒ รู้ไว้ ทำ ได้ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนทำ เครื่องหมาย X หน้าข้อที่ถูกต้อง ๑๐. การนำ คำ บาลีและสันสกฤตมาใช้พบได้มากที่สุดในข้อใด ก. คำ ราชาศัพท์และคำ สุภาพ ข. การตั้งชื่อดอกไม้และคำ ไวพจน์ ค. การตั้งชื่อ คน สัตว์ สิ่งของ สถานที่ ง. การพยากรณ์อากาศและการทำ นายดวง ๒๖
HAPPY BEST SEL ER BEST SEL ER HOLIDAY The holidays are finally here! It's really fun to play with my childhood กิจกรรมที่ ๔ แลกเปลี่ยน เรียนรู้ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนเขียนสรุปที่ได้รับจากการศึกษาเรื่องคำ บาลี-สันสกฤต ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ๒๗
กิจกรรมที่ ๕ ทำ ให้รู้ หนูได้จำ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนจำ แนกคำ ต่อไปนี้ให้ถูกต้อง คำ บาลี คำ สันสกฤต ๒๘
HAPPY BEST SEL ER BEST SEL ER HOLIDAY The holidays are finally here! It's really fun to play with my childhood กิจกรรมที่ ๖ เหมือนหรือต่าง คำ ชี้แ ชี้ จง ให้นั ห้ กนั เรีย รี นเขีย ขี นข้อ ข้ เหมือ มื นและข้อ ข้ แตกต่า ต่ งของคำ บาลี-ลี สัน สั สกฤต ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ๒๙
คำ ชี้แจง ให้นักเรียนแต่งประโยคที่มีคำ ภาษาบาลี-สันสกฤต ในประโยค อย่างน้อยอย่างละ ๑ คำ มา ๕ ประโยค กิจกรรมที่ ๗ ทำ ได้ ให้รู้ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ๓๐
MบรรณyานุLนุ กรมittle กระทรวงศึกษาธิการ. (๒๕๕๓). หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑. (พิมพ์ครั้งที่ ๓). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุม สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำ กัด. จิรศุภา ปล่องทอง. (๒๕๖๐). ภาษาต่างประเทศในภาษาไทย. นครปฐม : คณะมนุษยศาสตร์และ สังคมศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม. นิธิชญา ใจเย็น. (๒๕๖๕). ภาษาต่างประเทศในภาษาไทย. คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเทพสตรี ทิศนา แขมมณี. (๒๕๖๑). ศาสตร์การสอน. (พิมพ์ครั้งที่ ๒๒).กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย ศิวพร โกศิยกุล. (๒๕๕๖). เอกสารประกอบการสอนรายวิชา หลักภาษาไทย.นครปฐม : คณะ มนุษยศาสตร์และ สังคมศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม. ๓๑