พระบรมราโชวาท รัชกาลที่ 5

พระบรมราโชวาท

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยู่หวั

ส่อื ประกอบการเรียนรู้ รายวชิ า ภาษาไทย ชน้ั มัธยมศกึ ษาปีท่ี ๓ ผูส้ อน นางสาวชนาพร คงชาติ

ผู้แต่ง

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รชั กาลท่ี ๕)

เสดจ็ พระราชสมภพเมื่อวันที่ ๒๐ กันยายน พ.ศ. ๒๓๙๖
เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยหู่ วั และ
พระนางเธอพระองค์เจ้าราเพยภมราภิรมย์ (ต่อมาได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จ
พระเทพศริ ินทราบรมราชินี)
พระองคท์ รงปรบั ปรงุ บา้ นเมืองใหท้ ัดเทียมตะวันตก เช่น ประกาศ
เลิกทาส เป็นต้น และสนพระราชหฤทัยด้านการศึกษา จึงได้ส่งพระราชโอรสไป
ศึกษาวิชาการท่ีต่างประเทศ ทรงสนบั สนุนกจิ การโรงเรียนเพ่ือหวังให้นาความรู้
มาพฒั นาประเทศชาติ
ผลงานด้านการประพันธ์ของพระองค์มีท้ังร้อยแก้วและร้อยกรอง
เช่น ไกลบ้าน เงาะป่า พระราชพิธสี ิบสองเดือน

จุดมุง่ หมายในการแตง่

พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยู่หัวสง่ พระเจา้ ลกู ยาเธอ ๔
พระองค์ไปศึกษาต่อ ณ ต่างประเทศด้วยพระราชทรัพย์ส่วน
พระองค์ พระองค์ทรงพระราชหัตถเลขาสั่งสอนพระราชทานแก่
พระเจา้ ลกู ยาเธอ ๔ พระองค์ เมือ่ พ.ศ. ๒๔๒๘

กรมพระจนั ทบรุ นี ฤนาถ (พระองคเ์ จา้ กิติยากรวรลักษณ)์
กรมหลวงราชบรุ ีดิเรกฤทธิ์ (พระองคเ์ จ้ารพพี ฒั นศกั ด)ิ์
กรมหลวงปราจิณกิตบิ ดี (พระองค์เจา้ ประวติ รวฒั โนดม)
กรมหลวงนครไชยศรสี ุรเดช (พระองคเ์ จา้ จริ ประวตั วิ รเดช)

ลกั ษณะคาประพนั ธ์

เปน็ จดหมายร้อยแกว้ และใช้เทศนาโวหาร

ใชค้ าวา่ “จง...” ในประโยคทีเ่ ปน็ คาเตือน ให้ความรูส้ ึกเหมอื นพ่อแมท่ ต่ี ามไปตักเตอื นลกู
“...จงนกึ ไว้ให้เสมอวา่ เงนิ ทองทีแ่ ลเหน็ มาก ๆ ไม่ไดเ้ ป็นของหามาได้โดยง่ายเหมอื น

เวลาที่จา่ ยไปง่ายนั้นเลย...”

เนื้อเรอื่ ง

พระบรมราโชวาทนี้สะท้อนว่าพระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเล็งเห็นคุณค่าของ
การศึกษา จึงส่งพระราชโอรสไปศึกษาที่ต่างประเทศ
เพ่ือจะได้นาความรู้กลับมาพัฒนาประเทศ โดยพระองค์
ได้พระราชทานพระบรม-ราโชวาทแด่พระเจ้าลกู ยาเธอท่ี
จะเสด็จไปศึกษาต่างประเทศในหลกั ปฏิบัตอิ ันสมควร

พระบรมราโชวาท รัชกาลที่ ๕

“...อย่าใหใ้ ชฮ้ สิ รอเยลไอเนสปรนิ ซน์ าหนา้ ชอื่ ใหใ้ ช้ชอ่ื เดิมของตวั เฉยๆ เม่อื ผู้อนื่ เขาจะเตมิ หนา้ ชอื่ หรอื จะเติมทา้ ยชื่อตาม
ธรรมเนียมองั กฤษ เปน็ มสิ เตอร์หรอื เอสไควร์กต็ ามทีเถดิ อยา่ คดั คา้ นเขาเลย แตไ่ ม่ตอ้ งใชค้ าวา่ นายตามอยา่ งไทย...”

๑ มงุ่ หมายให้ได้วิชาความรู้ ไม่ใชไ่ ด้เกยี รตยิ ศช่อื เสยี ง จงึ มิให้ถือตวั ไวย้ ศว่าเป็นเจา้
เพราะ
- อาจทาใหน้ ้อยหน้าเพราะไม่ไดร้ บั การยกย่องเต็มที่เหมือนอยทู่ ปี่ ระเทศไทย
- เปน็ เจา้ ตอ้ งรักษายศศักด์จิ ะทาอะไรกต็ ้องระวังทกุ อย่าง เพราะคนอ่ืนสนใจ
- ซ้ือจา่ ยอะไรก็จะแพงกว่าคนสามญั เพราะเขาถือวา่ มง่ั มี
- ไม่มอี านาจหรือสิทธิพิเศษใดในต่างบา้ นต่างเมือง

พระบรมราโชวาท รชั กาลที่ ๕

“...การซ่งึ ใช้เงนิ พระคลงั ขา้ งท่ีไม่ใชเ้ งินแผ่นดนิ อยา่ งเช่นเคยจ่ายใหเ้ จ้านายและบตุ รข้าราชการไปเลา่ เรยี นแต่ก่อนนัน้ เพราะ
เห็นว่ามีลูกมากด้วยกนั การซึ่งให้มีโอกาสและให้ทนุ ทรพั ยซ์ ึง่ จะไดเ้ ล่าเรียนวิชาน้เี ปน็ หลกั ทรพั ยม์ รดกอันประเสริฐดกี ว่า
ทรัพย์สนิ เงินทองอื่นๆ ด้วยเป็นของติดตัวอยู่ได้ไมม่ ีอนั ตรายท่จี ะเสื่อมสญู ...”

๒ เงินทีใ่ ช้ในการศกึ ษาเล่าเรียนเป็นเงนิ พระคลังขา้ งที่ เพราะ
- ถือวา่ การให้การศกึ ษาเป็นทรพั ยม์ รดกที่ประเสรฐิ กว่าทรพั ยส์ ินเงนิ ทอง
- ไมเ่ ปน็ ทต่ี เิ ตียนในกรณีท่ลี ูกไมเ่ ฉลียวฉลาด
- เงนิ พระคลงั ข้างที่แมเ้ ปน็ สว่ นหนึง่ ของเงินแผน่ ดินแตก่ เ็ ปน็ เงนิ สว่ นตวั
สาหรบั พระเจา้ แผน่ ดนิ

พระบรมราโชวาท รัชกาลท่ี ๕

“... ถา้ จะถือว่าเกิดมาเปน็ เจ้านายแลว้ นิง่ ๆ อยจู่ นตลอดชีวิตกเ็ ป็นสบาย ดังนน้ั จะไม่ผดิ อันใดกับสัตว์ดริ ัจฉานอย่างเลวนัก
สัตว์ดิรัจฉานมันเกิดมากินๆ นอนๆ แล้วก็ตาย แต่สัตว์บางอย่างยังมีหนัง มีเขา มีกระดูก เป็นประโยชน์ได้บ้าง แต่ถ้าคน
ประพฤติอย่างเช่นสัตว์ดิรัจฉานแล้ว จะไม่มีประโยชน์อันใดยิ่งกว่าสัตว์ดิรัจฉานบางพวกไปอีก เพราะฉะนั้นจงอุตสาหะที่จะ
เรยี นวชิ าเข้ามาเปน็ กาลังทจ่ี ะทาตวั ใหด้ กี วา่ สตั ว์ดริ ัจฉานให้จงได้ ...”

๓
การสนองคุณพ่อคือ การอุตสาหะเล่าเรียนดว้ ยความเพียร เพื่อจะไดม้ ีโอกาส
ใชค้ วามรู้สติปญั ญาทาการใหเ้ ปน็ คณุ แก่บ้านเมอื งของตัวและโลกที่ตวั มาเกดิ

พระบรมราโชวาท รชั กาลท่ี ๕

“... อย่าได้ถือตัววา่ เป็นลูกเจ้าแผ่นดนิ พ่อมอี านาจยง่ิ ใหญอ่ ย่ใู นบ้านเมือง ถงึ จะเกะกะไมก่ ลวั เกรง คุมเหงผ้ใู ดเขาก็จะมีความ
เกรงใจพอ่ ไม่ตอ่ ส้หู รือไมอ่ าจฟ้องร้องว่ากล่าว การซึง่ เชือ่ ใจดังนั้นเปน็ การผิดแท้ทเี ดยี ว เพราะความปรารถนาของพ่อไมอ่ ยาก
จะให้ลกู มอี านาจทจี่ ะเกะกะอยา่ งนน้ั เลย ...”

๔
อยา่ ถอื ตัวว่าเปน็ ลกู พระเจ้าแผ่นดนิ แลว้ ประพฤติชวั่ ทาผดิ จะตอ้ งรบั โทษ
ทันที จงอ่อนนอ้ ม วา่ งา่ ยสอนง่าย ละมิจฉาทฐิ ิ ละความช่ัว ทาความดีเสมอ

พระบรมราโชวาท รัชกาลที่ ๕

“... เพราะฉะนน้ั จงจาไว้ ต้งั ใจอยู่ใหเ้ สมอว่าตัวเป็นคนจน มเี งนิ ใช้เฉพาะแตท่ ร่ี ักษาความสขุ ของตัวพอสมควรเท่าน้นั ไมม่ ่ังมี
เหมือนใครๆ อ่นื และไมเ่ หมอื นกับผ้ดู ฝี รั่งเลย ผ้ดู ฝี รง่ั เขามง่ั มีสบื ตระกลู กนั มาดว้ ยได้ดอกเบีย้ ค่าเช่าต่างๆ ตัวเองเปน็ ผูไ้ ด้เงิน
จากราษฎรเลีย้ ง พอสมควรทีจ่ ะเลี้ยงชีวิตและรักษาเกยี รตยิ ศเทา่ นนั้ อย่าไปอวดม่งั อวดมีทาเทยี บเทยี มเขาให้ฟ้งุ ซา่ นไปเป็น
อนั ขาด ...”

๕
ใหใ้ ชจ้ ่ายอย่างเขม็ดแขมป่ ระหยัด ถา้ มหี น้จี ะถูกลงโทษ ใชจ้ า่ ยเฉพาะ
สงิ่ จาเป็น ห้ามอวดมงั่ มี ใหค้ ดิ วา่ เงนิ ท่ใี ช้เปน็ เงินของราษฎร

พระบรมราโชวาท รัชกาลที่ ๕

“... อย่าตืน่ ตัวเองว่าไดไ้ ปร่าเรยี นภาษาฝรั่งแลว้ ลืมภาษาไทย กลบั เห็นเป็นการเก๋การก๋อี ย่างเชน่ นกั เรียนบางคนมกั จะเหน็ ผิดไปดังนนั้
แต่ท่จี รงิ เป็นการเสียทค่ี วรจะติเตียนแทท้ เี ดียว เพราะเหตฉุ ะนนั้ ในเวลาทอ่ี อกไปเรียนวิชาอย่ขู อบงั คับวา่ ใหเ้ ขียนหนงั สือถงึ พอ่ ทกุ คน

๖อย่างน้อยเดือนละฉบับ ...”
ตอ้ งเรียนภาษาอังกฤษ ฝรัง่ เศส เยอรมนั ให้แมน่ ยาชดั เจนคล่องแคล่วจนแต่ง
หนงั สอื ได้อยา่ งน้อย ๒ ภาษา และวชิ าเลข
- อย่าลืมภาษาไทย ตอ้ งแปลความรจู้ ากภาษาตา่ งประเทศเปน็ ภาษาไทยได้
- ตอ้ งเขียนจดหมายภาษาตา่ งประเทศหนงึ่ ฉบบั แปลไทย ๑ ฉบบั อยา่ งน้อยเดือนละครัง้
- อยา่ กลัวว่าจะแปลผิด ถ้าผิดจะแก้ไข แลว้ จดจาไว้ใช้ใหถ้ ูกต่อไป

พระบรมราโชวาท รชั กาลที่ ๕

“... จงร้วู า่ การเลา่ เรียนของลูกทัง้ ปวงนน้ั อาของเจา้ กรมหมืน่ เทววงศ์วโรประการไดร้ ับปฏญิ าณต่อพอ่ ว่า จะตัง้ ใจอตุ สาหะเป็นธรุ ะ
ในการเลา่ เรยี นของลกู ท้งั ปวงทั้งในปัจจบุ ันและภายหนา้ ... ถา้ ไปอยใู่ นประเทศใดท่ีมรี าชทตู ของเราอยู่ ราชทูตคงจะเอาเปน็ ธุระดูแล
ทุกสง่ิ ทุกอย่าง ... เมือ่ อยู่ในโรงเรียนแหง่ ใดจงประพฤตกิ ารให้เรียบรอ้ ยตามแบบอยา่ งซึง่ เขาต้งั ลงไว้ อย่าเกะกะวนุ่ วายเชือ่ ตวั เชื่อ

๗ฤทธิ์ไปต่างๆ จงอุตสา่ หพ์ ากเพยี รเรียนวิชา ใหร้ ้มู าได้ชว่ ยกาลังพ่อเปน็ ท่ชี น่ื ชมยินดสี มกบั ทม่ี ีความรกั น้ันเถิดฯ”
การศึกษาเลา่ เรียนของพระเจ้าลกู ยาเธอทยี่ โุ รป
ผ้ดู ูแลอยใู่ นกรงุ เทพฯ คือ กรมหมน่ื เทวะวงษว์ โรประการ
ผู้ดแู ลทตี่ า่ งประเทศ คอื ราชทูต

คณุ คา่ ดา้ นการใชภ้ าษา

ใช้คาว่า “จง...” ในประโยคทีเ่ ป็นคาเตือน ให้ความรูส้ กึ เหมอื นพ่อแม่ทีต่ ามไปตกั เตือนลูก เช่น

“...จงนกึ ไวใ้ หเ้ สมอวา่ เงินทองท่แี ลเหน็ มาก ๆ ไม่ไดเ้ ป็นของหามาไดโ้ ดยง่ายเหมือนเวลาทีจ่ า่ ยไปง่ายนน้ั เลย...”

ประโยชน์ ใช้ภาษาสงั่ สอนท่ีคมคายกินใจ โดยการใช้โวหารเปรียบเทียบท่รี นุ แรง เช่น

“...ถ้าจะถือวา่ เกิดมาเปน็ เจ้านายแลว้ นิง่ ๆ อยู่จนตลอดชวี ิตก็เป็นสบายดงั นน้ั จะไม่ผิดอนั ใดกบั สัตวด์ ิรัจฉาน
อยา่ งเลวนกั สตั ว์ดริ ัจฉานมันเกิดมากิน ๆ นอน ๆ แลว้ ก็ตาย แตส่ ัตวบ์ างอยา่ งยงั มหี นังมีเขามีกระดกู เป็น
ได้บา้ ง แตถ่ ้าคนประพฤติอยา่ งสัตวด์ ิรจั ฉานแล้ว จะไมม่ ีประโยชน์อันใดยิ่งกว่าสตั ว์ดิรจั ฉานบางพวกไปอีก...”

ใชภ้ าพพจนเ์ ปรียบเทียบเพอื่ ใหผ้ ู้อา่ นเกิดจินตภาพท่ีชัดเจน เช่น

“...ชวี ติ สงั ขารของมนุษย์ไมย่ งั่ ยืนยืดยาวเหมือนเหลก็ เหมอื นศิลา...”

คณุ คา่ ดา้ นข้อคิดและการนาไปใช้

ขอ้ คดิ คติคาสอน และความจรรโลงใจ

ผู้ท่อี ยใู่ นวัยเรียนควรประพฤติตัวใหเ้ หมาะสม ต้ังใจเรยี น ร้จู กั วางตัว
และใช้จา่ ยอย่างประหยัด จึงจะเกดิ ผลดีแก่ตวั เอง

การนาไปใชใ้ นชีวิตจรงิ

๑. เราไมค่ วรถือยศศักด์ิ เพราะจะทาให้เขา้ สงั คมลาบากและสน้ิ เปลอื งคา่ ใชจ้ า่ ย
๒. ผู้เลา่ เรยี นควรร้คู า่ ของเงนิ และตระหนกั ในความลาบากพ่อแมท่ ห่ี าคา่ ใช้จา่ ยมาให้
๓. เราควรมีความรู้ในวชิ าภาษาองั กฤษและคณติ ศาสตร์

สรุป

พระบรมราโชวาทในพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจ้าอย่หู วั
เป็นงานเขยี นรปู แบบจดหมายรอ้ ยแกว้ ท่พี ระราชทานแกพ่ ระเจ้าลูกยาเธอ
ทัง้ ๔ พระองค์ทเี่ สดจ็ ไปศกึ ษาวชิ าการ ณ ตา่ งประเทศ แสดงให้เห็นความ
รกั ความห่วงใยของพอ่ ที่มีตอ่ ลูก และแนวคดิ ในฐานะกษตั รยิ ์ ซงึ่ สามารถ
นอ้ มนาไปใช้ในหลักการดาเนนิ ชีวติ ได้