2. ชุดที่ 1 รอบรู้ระบำมาตรฐาน

ชุดท่ี 1 รอบรู้ระบำมำตรฐำน 50

ระบาภาคใต้ ไดแ้ ก่ ระบาป้ันหม้อ, ระบาตารีบหุ งาตาโร, ระบารอ่ นแร่

ภาพที่ 5 ระบาร่อนแร่
ทมี่ า: กรมศิลปากร (2542, น. 168)
นอกจากนย้ี ังมรี ะบาทไี่ ม่มีคานาหน้า เป็นการแสดงที่สร้างสรรค์ข้ึนมาใหม่แต่ยังคง
จัดแสดงอยู่ในประเภทของระบาบางชุดมีการนาดนตรีสากล หรือดนตรีพื้นเมืองเข้ามาบรรเลง
ประกอบการแสดง เช่น นารีศรีนคร (ภาคใต้), โซ่งอิ้งก๊อน (ภาคอีสาน), รับขวัญข้าว (ภาคกลาง)
เปน็ ต้น

ภาพที่ 6 การแสดงชุดรบั ขวัญข้าว
ที่มา: ขวัญฟา้ ภู่แพง่ สทุ ธ์ิ (2560)

ชุดท่ี 1 รอบรูร้ ะบำมำตรฐำน 51

3) ระบาเบด็ เตล็ดท่ใี ชใ้ นโอกาสสาคัญ
ระบาเบด็ เตลด็ ท่ีใชใ้ นโอกาสสาคัญเป็นการสร้างสรรค์ข้ึนเพ่ือแสดงในโอกาสต่าง ๆ

ตามวตั ถุประสงค์ หรอื จุดม่งุ หมายของการแสดง เชน่ ระบาถวายพระพรหรือราอวยพร เพ่ือถวายพระพร
พระบรมวงศานุวงศ์ หรอื การราอวยพรในงานตา่ ง ๆ เช่น ราอวยพรวันเกิด ราอวยพรในงานแต่งงาน เป็น
ต้น ระบาเพื่อใช้ในงานสงกรานต์ เช่น ระบานางสงกรานต์ ระบาเพื่อใช้ในการต้อนรับอาคันตุกะ เช่น
ระบามติ รไมตรญี ี่ปนุ่ – ไทย ระบาจนี – ไทยสามคั คี ระบาลาว-ไทยปณิธาน เป็นตน้

ภาพท่ี 7 ระบาลาว-ไทยปณิธาน
ที่มา: กรมศิลปากร (2542, น. 172)

4) ระบาเบด็ เตล็ดท่ีใช้เป็นส่ือการเรยี นการสอน
ระบาเบด็ เตล็ดท่ใี ช้เปน็ ส่ือการเรยี นการสอน เป็นการสร้างสรรค์ขึ้นเพ่ือให้ผู้เรียนมี

ความเข้าใจ จดจาเนื้อหาในการเรียนได้มากยิ่งข้ึน โดยส่วนมากเป็นระบาสาหรับเด็กเพ่ือใช้ประกอบใน
บทเรียน เชน่ ระบาสตู รคูณ ใช้ประกอบในการสอน เพอ่ื ชว่ ยเพิม่ ความจาในการเรียนวิชาคณิตศาสตร์

5) ระบาเบ็ดเตล็ดท่ไี ด้แนวคดิ จากสถาปตั ยกรรมและโบราณสถาน
ระบาเบ็ดเตล็ดที่ได้แนวคิดจากสถาปัตยกรรมและโบราณสถาน เกิดจาก

แนวความคิดของนายธนิต อยู่โพธิ์ อดีตอธิบดีกรมศิลปากร โดยให้ครูมนตรี ตราโมท ผู้เช่ียวชาญด้าน
ดนตรีไทยและศิลปนิ แห่งชาติ เป็นผ้แู ต่ทานองเพลงเพลง ครลู มลุ ยมะคปุ ต์ ผเู้ ชี่ยวชาญการสอนนาฏศิลป์
ไทย และครูเฉลย ศุขะวณิช ผู้เชี่ยวชาญการสอนนาฏศิลป์ไทยและศิลปินแห่งชาติเป็นผู้ประดิษฐ์ท่ารา
ระบาโบราณคดีชุดนี้ประกอบด้วยระบาทวารวดี ระบาศรีวิชัย ระบาสุโขทัย ระบาเชียงแสน และระบา
ลพบรุ ี ระบาทวารวดเป็นระบาชุดแรกท่ีได้ประดิษฐ์ข้ึนนาออกแสดงคร้ังแรกเมื่อแสดงคร้ังแรกเพ่ือถวาย

ชุดท่ี 1 รอบร้รู ะบำมำตรฐำน 52

พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศ มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนาง
เจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง ทอดพระเนตรในงานเสด็จพระราชดาเนินทาง
เปิดการแสดงศิลปะโบราณวัตถุในอาคาร สร้างใหม่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เมื่อวันท่ี 25
พฤษภาคม พ.ศ. 2510 ภายหลงั จึงไดป้ ระดษิ ฐช์ ดุ อ่นื ๆ ตามลาดบั

ภาพท่ี 8 ระบาโบราณคดี ชดุ ทวารวดี
ทมี่ า: กรมศลิ ปากร (2542, น. 194)
ต่อมามีการสรา้ งสรรค์ระบาที่มีความคล้ายคลึงกันในลักษณะนี้หลายชุด โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อ
นาไปประกอบการแสดงหรือประชาสัมพันธ์แหล่งท่องเที่ยวให้เป็นที่รู้จัก เช่น ระบา ศรีชัยสิงห์
ประกอบการแสดง แสง สี เสียง ท่ปี ระสาทเมืองสิงห์ จงั หวัดกาญจนบุรี ระบาพนมรุ้ง ประกอบการแสดง
แสง สี เสียง ที่เขาพนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมย์ ระบาศรีวิเรนทร ประกอบการแสดง แสง สี เสียง ที่ประสาท
หินพิมาย จงั หวัดนครราชสีมา เป็นต้น

ภาพที่ 9 ระบาศรชี ยั สิงห์
ทีม่ า : ขวญั ฟา้ ภู่แพง่ สทุ ธ์ิ (2540)

ชดุ ท่ี 1 รอบรู้ระบำมำตรฐำน 53

6) ระบาเบ็ดเตลด็ ทมี่ กี ารผสมผสานระหวา่ งไทยและตา่ งชาติ
ระบาเบ็ดเตล็ดทม่ี ีการผสมผสานระหว่างไทยและเช้ือชาติอื่น ๆ เป็นการสร้างสรรค์

ขึ้นเพื่อแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์อันดีระหว่างประเทศ ซึ่งสามารถนาออกแสดงเป็นชุดเอกเทศ เช่น
ระบาอาเซียน ระบาไทยปณิธาน นอกจากนี้ บางชุดสอดแทรกอยู่ในการแสดงละคร ได้แก่ ระบาพม่า -
มอญ เปน็ ตน้

ภาพที่ 10 ระบาอาเซียน
ท่ีมา: ขวญั ฟา้ ภู่แพ่งสทุ ธิ์ (2555)

ชดุ ที่ 1 รอบร้รู ะบำมำตรฐำน 54

7) ระบาเบ็ดเตลด็ ทเ่ี ลียนแบบอริ ิยาบถสัตว์
ระบาเบ็ดเตล็ดท่ีเลียนแบบอิริยาบถสัตว์ ส่วนใหญ่เป็นการสร้างสรรค์เพื่อใช้

ประกอบในการแสดงโขน หรือละคร เชน่
ระบาไก่ ใชป้ ระกอบการแสดงละครพันทาง เรอ่ื งพระลอ ตอนปูเ่ จ้าเรยี กไก่
ระบามฤคระเรงิ ใชป้ ระกอบการแสดงโขน เร่อื งรามเกยี รต์ิ ตอนลักนางสีดา
ระบามยรุ าภิรมย์ ใชป้ ระกอบการแสดงละครใน เร่ืองอเิ หนา ตอนย่าหรันตามนกยงู
ระบามา้ (อศั วลีลา) ใช้ประกอบการแสดงละครนอก เร่ืองไชยเชษฐ์ ตอนนารายณ์ธิเบศร์ไป

เล่นป่า ตอ่ มาได้นาไปใชป้ ระกอบการแสดงละครนอก เร่ืองรถเสน และโขน เรื่องรามเกียรต์ิ ตอนปล่อย
ม้าอปุ การ

ภาพที่ 11 ระบามา้ (อสั วลีลา)
ทีม่ า: อจั ฉรา จันที (2560)

ปัจจุบันน้ีมีการคิดสร้างสรรค์การแสดงระบาแบบใหม่ข้ึนมามากมาย ซ่ึงหลักสูตรการเรียน
การสอนในสถานศึกษาของแต่ละสถาบันในระดับปริญญาตรี (หลักสูตรนาฏศิลป์ไทย) ล้วนมีการ
สรา้ งสรรค์ระบาทัง้ สิ้น ประกอบกับปัจจุบันผู้ชมส่วนใหญ่นิยมชมการแสดงท่ีใช้เวลาไม่นาน ทาให้ระบา
ส่วนใหญ่ทีส่ รา้ งสรรค์ขึ้นใหม่มรี ะยะเวลาในการแสดงท่กี ระชับมากกวา่ เดิม

ชดุ ท่ี 1 รอบรู้ระบำมำตรฐำน 55

การแสดงระบาในยุคแรกๆ น้ันเป็นการนาแม่ท่ามาจากท่ารานาฏศิลป์ เช่น เพลงช้า เพลงเร็ว
เพลงแม่บทใหญ่ เป็นต้น ตอ่ มาจึงมีการสรา้ งสรรค์ขน้ึ มาจากจนิ ตนาการ หรือตามภาพจาหลักต่าง ๆ หรอื
การเลยี นแบบต่าง ๆ ซ่ึงระบาอาจมีเพลงร้องหรือไม่มีก็ได้ โดยส่วนมากมักเร่ิมต้นจากเพลงที่มีจังหวะช้า
ไปสู่จังหวะเร็ว การแสดงระบาในปัจจุบันมีความหลากหลายและรูปแบบการแปรแถวมากกว่าในอดีต
เพือ่ สร้างความแปลกตาสาหรับผู้ชม ซ่ึงการแสดงระบาสามารถประกอบอยู่ในการแสดงละครหรือแสดง
เป็นเอกเทศได้

ชดุ ท่ี 1 รอบร้รู ะบำมำตรฐำน 56

สรุป
จากข้อมูลเกี่ยวกับความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับระบา สรุปได้ว่า ระบา คือการร่ายราตั้งแต่ 2 คน

ขึน้ ไป มีรูปแบบการแปรแถวในลกั ษณะตา่ ง ๆ เพอ่ื ใหเ้ ห็นความพร้อมเพรียงสวยงามของผแู้ สดง
ที่มาของคาว่าระบา คาว่าระบาน้ันได้ปรากฏมีการกล่าวถึงในสมัยสุโขทัย จากหลักฐานท่ี

ปรากฏในหลักศิลาจารึก เตภูมิกถา ในสมัยอยุธยาน้ันมีบันทึกการแสดงประเภทระบาในราชสานัก โดย
ลา ลูแบร์ ราชทูตที่เข้ามาเจริญสัมพันธไมตรีในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช และมีปรากฏในเร่ือง
อิเหนา ในสมยั กรุงธนบรุ มี ีการแสดงระบา เพื่อเป็นเครื่องประดับพระเกียรติยศของพระมหากษัตริย์ ใน
สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ได้ปรากฏการแสดงระบาในพระราชพิธีสาคัญ ๆ วรรณกรรม เช่น บทละครเร่ือง
รามเกยี รติ์ พระราชนพิ นธ์ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช บทละครเร่ืองอิเหนา พระ
ราชนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา้ นภาลัย เป็นต้น

ยุคที่มีการจัดต้ังกรมศิลปากร มีการฟื้นฟูการแสดงท้ังโขน ละครรวมทั้งระบา และได้มีการ
ประดิษฐ์ระบาชุดใหมข่ น้ึ มาก เพื่อประกอบการแสดงโขน ละคร และการแสดงตามโอกาสต่าง ๆ และใน
ปัจจุบันมีการประดษิ ฐ์ระบาเกิดขึ้นทั้งในเร่ืองของการเรียนการสอน และใช้ประกอบในโอกาสต่าง ๆ ซ่ึง
ระบาแบง่ ได้เปน็ 2 ประเภทคือ ระบามาตรฐาน และระบาเบ็ดเตล็ด โดยระบามาตรฐานแบ่งออกเป็น 2
ลกั ษณะ คอื ระบามาตรฐานท่ีมมี าตั้งแต่ด้ังเดิมซึ่งเป็นท่าราท่ีครูอาจารย์ด้านนาฏศิลป์ไทยได้ประดิษฐ์ท่า
ราอันถือเป็นแบบฉบับของท่ามาตรฐานและนามาใช้ในปัจจุบันสืบต่อกันมา กับระบามาตรฐานท่ีได้
ปรับปรุงข้ึนใหม่ คือ ระบาท่ียึดรูปแบบการแสดงระบามาตรฐานไว้ ทั้งในเร่ืองของการแต่งกาย และ
กระบวนทา่ รา แต่มีการปรับเปลี่ยนเรื่องลักษณะการแปรแถว รวมถึงบทร้องทานองเพลงเพ่ือให้เข้ากับ
โอกาสหรอื เขา้ กับบทโขน ละครทไ่ี ดจ้ ัดทาขึน้ ส่วนระบาเบ็ดเตล็ด เป็นการแสดงที่แต่งกายตามจุดประสงค์
และรูปแบบการแสดงน้ัน ๆ บางกรณีอาจจะแสดงเพ่ือประกอบการแสดงโขน - ละคร หรือการแสดง
เฉพาะของทอ้ งถน่ิ ต่าง ๆ

ชดุ ท่ี 1 รอบรูร้ ะบำมำตรฐำน 57

กจิ กรรมที่ 1

คะแนน

ชื่อ ชั้น เลขท่ี

คาแนะนา : ใหน้ กั เรยี นนาชอื่ การแสดงระบาตา่ ง ๆ ทกี่ าหนดใหใ้ สล่ งในตารางใหต้ รงกบั ประเภท

ระบาย่องหงดิ ระบามฤคระเรงิ ระบาดาวดึงส์ ระบาส่บี ท

ระบาอาเซยี น ระบากฤดาภินิหาร ระบานพรัตน์

ระบานนั ทอุทยาน ระบาลาวไทยปณิธาน ระบาพรหมาสตร์

ระบาเทพบนั เทิง ระบาพัธวิสยั ระบาชมุ นุมเผา่

ระบามาตรฐานแบบดง้ั เดมิ ระบามาตรฐานทปี่ รบั ปรงุ ใหม่ ระบาเบด็ เตล็ด

ชุดที่ 1 รอบรรู้ ะบำมำตรฐำน 58

แบบทดสอบหลงั เรยี น
ชดุ ฝกึ ทกั ษะการปฏบิ ัตทิ า่ ราระบามาตรฐาน

ชุดท่ี 1 รอบรรู้ ะบามาตรฐาน

คาชี้แจง : ขอ้ สอบปรนัยเลอื กตอบ 4 ตวั เลือก จานวน 10 ขอ้ เวลา 20 นาที คะแนนเต็ม 10 คะแนน
คาส่งั : ให้นักเรยี น × ข้อท่ถี กู ตอ้ งทีส่ ุดในกระดาษคาตอบ

1. “ระบา” หมายถึง

ก. การร่ายราตัง้ แต่ 2 คนขนึ้ ไปมีรแู บบการแปรแถวในลกั ษณะต่าง ๆ

ข. การรา่ ยราตั้งแต่ 1 คนขึน้ ไปมีรูปแบบการแปรแถวในลกั ษณะต่าง ๆ

ค. การร่ายราเปน็ หมู่คณะถ่ายทอดเรอื่ งราวของการแสดง

ง. การร่ายราเนน้ การถา่ ยทอดความงามของทา่ รา

2. พระราชพธิ ใี ดปรากฏการแสดง “ระบา”

ก. พระราชพิธขี น้ึ พระอู่

ข. พระราชพิธีฉัตรมงคล

ค. พระราชพธิ ีถอื นา้ พิพฒั สัตยา

ง. พระราชพธิ จี รดพระนงั คัลแรกนาขวัญ

3. ข้อใด ไมใ่ ช่ หลักฐานท่ีกลา่ วถงึ การแสดงระบา

ก. สมุดไทย

ข. ศิลาจารกึ

ค. บนั ทึกของเดอ ลาลูแบร์ราชทูตชาวฝรั่งเศส

ง. บันพระราชพธิ ที ่ปี รากฏอยใู่ นกฎมณเฑยี รบาล

4. ข้อใดไมใ่ ชร่ ะบามาตรฐาน

ก. ระบาส่บี ท ข. ระบาซดั ชาตรี

ค. ระบาดาวดึงส์ ง. ระบาเทพบันเทิง

ชุดที่ 1 รอบรรู้ ะบำมำตรฐำน 59

5. ข้อใดคอื ความแตกตา่ ง ของระบามาตรฐานและระบาเบด็ เตล็ด

ก. ความพร้อมเพรยี งของนักแสดง

ข. ระบามาตรฐานแตง่ กายยนื เครอ่ื ง

ค. ระบาเบด็ เตล็ดเนน้ รูปแบบการแปรแถว

ง. ระบามาตรฐานไม่มีบทร้องประกอบการแสดง

6. ระบาเบด็ เตล็ดในการแสดงโขนมวี ตั ถุประสงค์อยา่ งไร

ก. เพอ่ื ให้เกดิ ความสวยงาม

ข. เพอื่ เพม่ิ เวลาในการแสดง

ค. เพ่ือให้ผูช้ มไดเ้ ปลี่ยนอรรถรสในการรบั ชม

ง. เพื่อทาให้การแสดงมคี วามสมบรู ณม์ ากยิง่ ขึ้น

7. หากตอ้ งการจดั การแสดงในงาน “อีสานม่วนซนื่ ค่าคืน อาหารอรอ่ ย” ควรจัดการแสดงใด

ก. รบั ขวัญขา้ ว ข. ฟ้อนขนั ดอก

ค. เซงิ้ โปงลาง ง. ระบาร่อนแร่

8. วงดนตรีประเภทใดไม่ใชบ้ รรเลงประกอบการแสดงระบา

ก. วงปพ่ี าทย์นางหงส์ ข. วงปพ่ี าทยเ์ ครื่องหา้

ค. วงปี่พาทยเ์ ครอ่ื งคู่ ง. วงปี่พาทยเ์ ครอ่ื งใหญ่

9. ข้อใด ไม่ใช่ จุดมุง่ หมายของการแสดงระบามาตรฐาน

ก. ใชแ้ สดงเปน็ ระบาสลับฉากในการแสดงโขน - ละคร

ข. ใช้แสดงเปน็ ระบาเพ่อื เปดิ - ปิดในการแสดง

ค. ใช้แสดงในงานมงคลหรอื มหรสพต่าง ๆ

ง. ใชแ้ สดงเพอ่ื งานอวมงคลเทา่ นน้ั

10. บทรอ้ งในระบามาตรฐานกลา่ วถงึ ใครเป็นผู้ถา่ ยทอดท่ารา

ก. คนธรรพ์ ข. นางกินรี

ค. นางอปั สร ง. เทพบตุ ร - เทพธดิ า

ชดุ ที่ 1 รอบรรู้ ะบำมำตรฐำน 60

กระดาษคาตอบแบบทดสอบหลงั เรยี น
ชดุ ฝกึ ทกั ษะการปฏบิ ตั ทิ ่าราระบามาตรฐาน

ชุดท่ี 1 รอบรรู้ ะบามาตรฐาน

คะแนน

ช่อื นามสกลุ ชนั้ เลขท่ี

ขอ้ ก ข ค ง
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

ชดุ ท่ี 1 รอบรู้ระบำมำตรฐำน 61

เอกสารอา้ งองิ

จอมเกล้าเจา้ อย่หู วั , พระบาทสมเด็จพระ. (2466). จบั ระบา. บทละครชดุ เบ็ดเตลด็ ในเร่อื งรามเกยี รติ์
พระราชนพิ นธใ์ นรชั กาลท่ี 1 ที่ 2 ที่ 3 ท่ี 4 และพระราชนิพนธ์ กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพล
เสพ. พมิ พแ์ จกในงานกฐินพระราชทาน จางวางโท พระยาอดุ มราชภักดี ณ วัดอนิ ทาราม.

จุลจอมเกล้าเจา้ อยหู่ วั , พระบาทสมเด็จพระ. จบั ระบา. บทละครชุดเบด็ เตล็ดในเร่ือง
รามเกยี รติ์.พระราชนพิ นธ์ในรัชกาลที่ 1 ท่ี 2 ท่ี 3 ที่ 4 และพระราชนิพนธ์ กรมพระราชวังบวร
มหาศักดพิ ลเสพ. พมิ พ์แจกในงานกฐินพระราชทาน จางวางโท พระยาอดุ มราชภกั ดี ณ วดั อินทา
ราม.

ดารงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยา. (2507). พระนคร : ป.พศิ นาคะ การพิมพ์.
ทัศนีย์ ขุนทอง. ศิลปินแห่งชาติ (ด้านดนตรีไทย-คีตศิลป์) ประจาปีพุทธศักราช 2555. ผู้เช่ียวชาญคีต
ศิลป์

ไทย สถาบนั บัณฑติ พัฒนศลิ ป์ กระทรวงวฒั นธรรม. สมั ภาษณ์, 20 ธนั วาคม 2560.
นพวรรณ จนั ทรักษา. นาฏศิลปินอาวโุ ส, สานักการสงั คตี กรมศลิ ปากร. สมั ภาษณ,์ 19 มกราคม 2560.
นรศิ รานวุ ดั ติวงศ์, สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศ์เธอเจ้าฟา้ , กรมพระยา. (2506). ชมุ นมุ บทละครและบทคอน

เสติ . พระนคร.
. (2521). บนั ทึกเรอ่ื งความรู้ตา่ ง ๆ สมเดจ็ เจ้าฟา้ กรมพระยานรศิ ฯส่งบนั ทึกประธานพระยา
อนมุ านราชธน. กรงุ เทพ: ไทยวฒั นาพานชิ .
นาฏศลิ ป, วิทยาลัย. (ม.ป.ป.). คู่มือประกอบการสอนวชิ านาฏศลิ ปไ์ ทย ระดบั นาฏศลิ ปช์ ้ันต้น, เอกสารอดั
สาเนา.
นาฏศิลป์, วิทยาลัย. (ม.ป.ป.). คุณานุสรณ์. (พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ นางลมุล ยมะคุปต์
29 ธันวาคม 2526.
ผุสดี หลมิ สกลุ . (2537). ระบาส่ีบท : แนวคิดในการร้ือฟนื้ ระบาโบราณ. วิทยานิพนธป์ รญิ ญามหาบัณฑิต
สาขานาฏยศิลป์ไทย คณะศลิ ปกรรมศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั .
พุทธเลศิ หล้านภาลัย, พระบาทสมเดจ็ . (2507). อิเหนา. พระนคร: สานกั พิมพ์คลังวทิ ยา.
. (2510). รามเกยี รติ์ เลม่ 3. กรงุ เทพ ฯ : คุรุสภา.
ปราณี สาราญวงศ.์ (2525). ระบาในศลิ ปวฒั นธรรมไทยเลม่ ที่ 7 นาฏดุรยิ างคศลิ ปไ์ ทยกรงุ รตั นโกสินทร์.
กรุงเทพฯ: ม.ป.ท..

ชดุ ท่ี 1 รอบรรู้ ะบำมำตรฐำน 62

เอกสารอา้ งองิ (ตอ่ )

ปนิ่ มาลากุล, ม.ล.. (2518). คน้ คว้าและเรยี บเรียง งานละครของพระบาทสมเด็จพระรามาธบิ ดีศรีสนิ
ทรมหาวชริ าวุธ พระมงกฎุ เกล้าเจ้าแผ่นดินสยาม. กรงุ เทพ ฯ : ไทยวฒั นาภาณิชย์.
มงกุฎเกล้าเจา้ อยู่หัว, พระบาทสมเดจ็ พระ. (2518). ศกนุ ตลา. กรงุ เทพฯ: สานกั พมิ พ์ศลิ ปาบรรณาการ.

. (ม.ป.ป.). รามสรู ชิงแก้ว. ลายพระราชหตั ถเลขาอดั สาเนา. หอวชริ าวุธานุสรณ์.
มองสเิ ออร์ เดอ ลาลแู บร.์ (2505). จดหมายหุตลาลแู บรเ์ ล่ม 1, แปลโดย พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระ

นราธปิ ประพันธพ์ งศ.์ พระนคร : องค์การค้าของคุรุสภา.
ยอดฟ้าจุฬาโลก, พระบาทสมเดจ็ , มหาราช. (2510). รามเกยี รติ์ เล่ม 1. กรุงเทพ ฯ : ศิลปาบรรณาคาร.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2534). พจนานกุ รมฉบับราชบัณฑติ ยสถาน พ.ศ. 2530. กรุงเทพฯ: สานักพมิ พ์

วฒั นาพานชิ จากัด.
_______. (2543). พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงุ เทพฯ: นานมีบุค๊

พับบเิ คชน่ั .
_______. (2556). พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. กรุงเทพฯ: บริษทั แพรคทิเคลิ ดไี ซน์

สตดู โิ อจากดั .
รจุ ี ศรีสมบัต.ิ (2547). สารานุกรมนาฏศลิ ปไ์ ทย. กรุงเทพฯ: สานักพิมพ์พัฒนาศึกษา.
เรณู โกสินทนนท.์ (2535). นาฏศิลปไ์ ทย. กรุงเทพฯ: ไทยวฒั นาพานชิ .
เรวดี สายาคม. ผเู้ ชีย่ วชาญนาฏศิลป์ไทย, วิทยาลยั นาฏศิลป สถาบันบัณฑติ พัฒนศลิ ป์. สมั ภาษณ์,

8 มกราคม 2560.
ลายอง โสวตั ร. ผเู้ ช่ียวชาญดุริยางค์ไทย, วทิ ยาลยั นาฏศลิ ป สถาบนั บัณฑติ พฒั นศิลป์. สมั ภาษณ์, 10

มกราคม 2560.
วดั ท่าทราย, พระมหานาค. (2503). บณุ โณวาทคาฉนั ท์. พระนคร: กรมศลิ ปากร.
วิมลศรี อปุ รมัย. (2553). นาฏกรรมและการละคร. กรุงเทพฯ: บริษัท แอคทีพ พร้ินท์ จากดั .
ศลิ ปากร, กรม. (2515). ประชมุ ศิลาจารกึ ภาคท่ี 1 จารกึ กรงุ สโุ ขทยั . กรงุ เทพฯ: กรมศิลปากร.

. (2549). ศัพทานกุ รมนาฏศลิ ป์ไทยฉบับย่อเลม่ 1. กรุงเทพฯ: นชุ าการพมิ พ์จากดั .
. (2542). วิพิธทัศนา. กรงุ เทพฯ : เซเวน่ พร๊นิ ต้งิ กร๊ปุ .
สมรัตน์ ทองแท.้ (2538). ระบาในการแสดงโขนของกรมศลิ ปากร. วิทยานิพนธป์ รญิ ญามหาบณั ฑติ สาขา
นาฏยศิลป์ไทย คณะศิลปกรรมศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ชุดที่ 1 รอบรู้ระบำมำตรฐำน 63

เอกสารอา้ งองิ (ตอ่ )

สันต์ ท.โกมลบุตร. (2552). จดหมายเหตลุ าลูแบร์ ราชอาณาจักรสนาม. พมิ พค์ รั้งที่ 3. เขียนโดย
มี.เดอะ บา ลู แบร์ ; แปลโดย สันต์ ท.โกมลบุตร. นนทบรุ :ี ศรปี ญั ญา.

สมุ นมาลย์ นิ่มเนตพิ ันธ.์ (2539). การละครไทย. กรงุ เทพฯ: ไทยวัฒนาพานชิ .
อัจฉรา สภุ าไชยกิจ. ผู้เช่ยี วชาญนาฏศิลป์ไทย, สถาบนั บณั ฑติ พฒั นศิลป.์ สมั ภาษณ,์ 8 มกราคม 2560.
อมรา กลา่ เจริญ. (2535). สุนทรีนาฏศิลปไ์ ทย. กรุงเทพ: โอเดยี นสโตร์.
อาคม สายาคม. (2525). รวมงานนพิ นธ์. จดั พิมพเ์ นอ่ื งในงานพระราชทานเพลงิ ศพ นายอาคม สายาคม 9

ธนั วาคม 2525: กรมศิลปากร.
อนมุ านราชธน, พระยา. (ม.ป.ป.) . เลา่ เรื่องในไตรภมู ิ. อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพพระศรีสาคร

(ชอ้ ย พนั ฤมสุต) ณ สุสานวัดเทพศิรินทราวาส.
อุดม กุลเมธพนธ์. ข้าราชการบานาญ วิทยาลัยนาฏศิลป, สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์. สัมภาษณ์ 15

ธันวาคม 2559

ชุดท่ี 1 รอบรูร้ ะบำมำตรฐำน 64

ภาคผนวก

ชดุ ที่ 1 รอบรู้ระบำมำตรฐำน 65

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น
ชุดฝกึ ทกั ษะการปฏบิ ตั ทิ า่ ราระบามาตรฐาน

ชดุ ท่ี 1 รอบรรู้ ะบามาตรฐาน

ขอ้ คาตอบ
1ข
2ก
3ค
4ข
5ข
6ค
7ง
8ก
9ง
10 ก

ชดุ ท่ี 1 รอบรูร้ ะบำมำตรฐำน 66

เฉลยกิจกรรมที่ 1 คะแนน

ชอื่ ช้นั เลขที่
คาชีแ้ จง : ใหน้ กั เรยี นนาชอื่ การแสดงระบาตา่ ง ๆ ทกี่ าหนดใหใ้ สล่ งในตารางให้ตรงกบั ประเภท

ระบาย่องหงดิ ระบามฤคระเรงิ ระบาดาวดึงส์ ระบาสบ่ี ท

ระบาอาเซียน ระบากฤดาภินิหาร ระบานพรตั น์

ระบานันทอทุ ยาน ระบาลาวไทยปณิธาน ระบาพรหมาสตร์

ระบาเทพบนั เทิง ระบาพัธวสิ ัย ระบาชมุ นุมเผา่

ระบามาตรฐานแบบดง้ั เดมิ ระบามาตรฐานทปี่ รบั ปรงุ ใหม่ ระบาเบด็ เตล็ด
ระบาย่องหงดิ ระบากฤดาภนิ ิหาร ระบามฤคระเริง
ระบาดาวดงึ ส์ ระบานันทอุทยาน ระบาอาเซยี น
ระบาสบี่ ท ระบาเทพบนั เทิง ระบานพรตั น์
ระบาพรหมาสตร์ ระบาลาวไทยปณธิ าน
ระบาพัธวิสัย
ระบาชุมนมุ เผา่ ไทย

ชดุ ท่ี 1 รอบรู้ระบำมำตรฐำน 67

เฉลยกิจกรรมที่ 2 คะแนน

ชอ่ื ชั้น เลขท่ี

คาชี้แจง : ให้นกั เรยี นตอบคาถามตอ่ ไปน้ี
1. ระบามาตรฐาน หมายถึง การร่ายราพร้อมกันต้ังแต่ 2 คนข้ึนไปราเป็นคู่ เป็นการแสดงถึง
ลักษณะตัวละครแสดงเป็นเทวดา นางฟ้า มีระเบียบแบบแผนในการแสดง มีวัตถุประสงค์เพ่ือ
ถ่ายทอดความงดงามและความประณีตของท่ารา ประกอบบทร้องและทานองเพลง ซึ่งต้องมีเพลง
หนา้ พาทย์ ประกอบด้วย รูปแบบการแปรแถว แตง่ กายยืนเครื่อง ซึ่งท่าราดังกล่าวบางชุดอาจจะไม่มี
ความหมายตามบทรอ้ ง หรอื ไม่มีบทร้อง

2. ระบามาตรฐานแบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือ
ระบามาตรฐานท่ีมาแตด่ ้ังเดมิ ได้แก่ ระบาสีบ่ ท ราประเลง ระบาดาวดึงส์ ระบาพรหมาสตร์
และระบาย่องหงดิ เปน็ ต้น

ระบามาตรฐานที่ปรับปรุงข้ึนใหม่ ไดแ้ ก่ ระบากฤดาภินหิ าร ระบานันทอุทยาน และระบาเทพ
บันเทิง เปน็ ต้น
3. ระบาเบ็ดเตล็ด หมายถึง การแสดงท่แี ต่งกายตามจุดประสงคแ์ ละรูปแบบการแสดงนั้น ๆ บางกรณี
อาจจะแสดงเพ่ือประกอบการแสดงโขน - ละคร หรอื การแสดงเฉพาะของทอ้ งถน่ิ ต่าง ๆ
4. ประโยชน์ของระบาหน้ามา่ นคือ

ระบาท่ีแสดงหน้าม่านเพ่ือขั้นเวลาในการจัดฉากตอนต่อไปของการแสดงละครเรอื่ งน้นั
5. ระบาเบด็ เตลด็ ในการแสดงประกอบโขนละครจัดทาขนึ้ เพ่ืออะไร

เพื่อทาให้การแสดงเกิดความสมบูรณ์มากยิง่ ข้นึ ซ่ึงระบาเบด็ เตลด็ อาจนาไปใชใ้ นการเปิดก่อนการ
ดาเนนิ เรอ่ื งแทรกอย่ใู นระหว่างการดาเนนิ เรื่อง หรืออาจอยู่ในช่วงท้ายของเร่ือง อีกทั้งระบาบางชุด
สามารถนาไปแสดงเปน็ ชุดเอกเทศได้โดยมีเรอ่ื งราวโขน-ละครประกอบ เช่น

ระบากวาง แทรกอยู่ในการแสดงโขนเรอื่ งรามเกียรติ์ ตอนพระรามตามกวาง
ระบานพรตั น์ แทรกอยูใ่ นการแสดงละครเร่ืองสวุ รรณหงส์ ตอน สวุ รรณหงสช์ มถา้ เปน็ ตน้

ชดุ ที่ 1 รอบร้รู ะบำมำตรฐำน 68

เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น
ชุดฝกึ ทกั ษะการปฏบิ ัตทิ า่ ราระบามาตรฐาน

ชุดท่ี 1 รอบรรู้ ะบามาตรฐาน

ขอ้ คาตอบ
1ก
2ค
3ก
4ข
5ข
6ง
7ค
8ก
9ง
10 ก

ชุดท่ี 1 รอบรรู้ ะบำมำตรฐำน 69

ประวตั ยิ อ่ ผจู้ ัดทา

ช่อื นางขวัญฟ้า ภู่แพง่ สทุ ธ์ิ
อายุ 44 ปี อายรุ าชการ 18 ปี
ภมู ิลาเนา อาเภอบณุ ฑรกิ จงั หวัดอุบลราชธานี
สถานทอี่ ยปู่ จั จบุ นั 98/168 หมบู่ า้ นกฤดาลากนู ตาบลบางคเู วียง อาเภอบางกรวย จงั หวดั นนทบรุ ี

11130
ตาแหนง่ หนา้ ทกี่ ารงานปจั จบุ นั ครู วทิ ยฐานะ ครูชานาญการพเิ ศษ
สถานทที่ างานปจั จบุ นั วทิ ยาลัยนาฏศิลป ตาบลศาลายา อาเภอพทุ ธมณฑล จงั หวดั นครปฐม

ประวตั กิ ารศกึ ษา

พ.ศ. 2541 ปริญญาตรศี ึกษาศาสตรบัณฑติ (เกยี รตินิยมอันดบั 2) คณะนาฏศิลปแ์ ละ
ดุรยิ างค์ สถาบันเทคโนโลยรี าชมงคล

พ.ศ. 2546 ปรญิ ญาโท ศึกษาศาสตรมหาบัณฑติ เอกการอุดมศึกษา
มหาวทิ ยาลยั รามคาแหง

พ.ศ. 2559 ปรญิ ญาศลิ ปมหาบณั ฑติ (นาฏศิลป์ไทย)

ชดุ ท่ี 1 รอบรรู้ ะบำมำตรฐำน 70