e-book ทวีปแอฟริกา

Africa

ทวีปแอฟริกา

สื่อประกอบการสอนรายวิชา สังคมศึกษา
สาระภูมิศาสตร์ สำหรับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2

สารบัญ

ลักษณะทางกายภาพของทวีปแอฟริกา

1. ทำเลที่ตั้งและอาณาเขต 1
3
2. ภูมิภาคและประเทศ

- แอฟริกาเหนือ
- แอฟริกาตะวันตก
- แอฟริกากลาง
- แอฟริกาใต้
- แอฟริกาตะวันออก

3. ลักษณะภูมิประเทศ 5

- ที่ราบสูงและเทือกเขา
- ที่ราบและแม่น้ำ
- แอ่งหรือแอ่งแผ่นดิน
- เกาะและหมู่เกาะ

4. ลักษณะภูมิอากาศและพืช 9
พรรณธรรมชาติ 13

น า ง ส า ว อ า อี เ ซ า ะ ม า แ จ - ปัจจัยควบคุมภูมิอากาศ

- เขตภูมิอากาศและลักษณะพืช
พรรณธรรมชาติ
นัก ศึ ก ษ า สั ง เ ก ต ก า ร ส อ น
( ร ร . เ บ ญ จ ม ร า ชูทิศ ) 5. ลักษณะทรัพยากรธรรมชาติ
ชั้น ปีที่ 4

- แหล่งน้ำ
ส า ข า สั ง ค ม ศึ ก ษ า - ดิน
- สัตว์ป่า
ม ห า วิ ท ย า ลั ย ร า ช ภัฏ ย ะ ล า - แร่

ลักษณะทางกายภาพของทวีปแอฟริกา 1

แอฟริกาเป็นทวีปที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย มีเนื้อที่ประมาณ 30 ล้านตร.กม.
หรือประมาณร้อยละ 20 ของพื้นที่ที่เป็นแผ่นดินของโลก ถือได้ว่าเป็นทวีปที่มีทรัพยากรธรรมชาติที่มีค่าอยู่เป็น
จำนวนมาก โดยเฉพาะแร่ต่าง ๆ เช่น น้ำมัน เพชร ทองคำ ทองแดง ป่าไม้ และสัตว์ป่า ประชากรประกอบไปด้วย
ชนเผ่าต่าง ๆ ซึ่งบางเผ่ายังคงดำรงชีวิตแบบดั้งเดิม ชาวยุโรปมักเรียกว่า "ทวีปมืด" หรือ "กาฬทวีป" เนื่องจาก

เป็นดินแดนที่ไม่มีคนรู้จักมาก่อน และยากต่อการเดินทางสำรวจ ภายหลังได้รับเอกราชจากชาติตะวันตก
จึงได้รับการพัฒนาและเริ่มมีบทบาทในประชาคมโลกมากขึ้น

1. ทำเลที่ตั้งและอาณาเขต

ทวีปแอฟริกาตั้งอยู่ระหว่างละติจูด 37 องศาเหนือ ถึง 34 องศาใต้ ลองจิจูด 17 องศาตะวันตก ถึง 51 องศา
ตะวันออก เป็นทวีปที่อยู่ทางตอนใต้ของทวีปยุโรป โดยมีทะเลเมดิเตอร์เรเนียนเป็นแนวกั้น และมีแผ่นดินเชื่อมต่อ
กับทวีปเอเชียบริเวณคาบสมุทรไซนาย โดยมีทะเลแดงเป็นแนวกั้น มีเส้นศูนย์สูตรผ่านกลางทวีป ทำให้ครึ่งหนึ่ง

ของทวีปแอฟริกาอยู่ทางซีกโลกเหนือ และอีกครึ่งหนึ่งอยู่ทางซีกโลกใต้ โดยมีอาณาเขตติดต่อดังนี้

ทิศเหนือ จดทะเลเมดิเตอร์เรเนียนและช่องแคบยิบรอลตาร์
ทิศใต้ จดมหาสมุทรแอตแลนติกและมหาสมุทรอินเดีย
ทิศตะวันออก จดมหาสมุทรอินเดียและทะเลแดง
ทิศตะวันตก จดมหาสมุทรแอตแลนติกและอ่าวกินี

ที่ราบกว้างใหญ่ ถือเป็นลักษณะ
ทางกายภาพหลักที่พบได้มากใน
ทวีปแอฟริกา

แผนที่แสดงที่ตั้งและอาณาเขต 2
ของประเทศในทวีปแอฟริกา

2. ภูมิภาคและประเทศ 3

ทวีปแอฟริกาในปัจจุบันเป็นที่สนใจของนักลงทุนจำนวนมาก และเริ่มมีบทบาทในประชาคมโลกมากขึ้น
ด้วยเหตุผลส่วนหนึ่งมาจากการที่มีทรัพยากรมีค่าหลายชนิด โดยทวีปแอฟริกามีจำนวนประชากรประมาณ
1,284 ล้านคน ในช่วงกลางปีพ.ศ. 2561 ทวีปแอฟริกาแบ่งออกเป็น 5 ภูมิภาค มีประเทศทั้งหมด 54 ประเทศ ดังนี้

มีประชากร 229.2 ล้านคน ประกอบด้วย 6 ประเทศ ดังนี้
1. ประเทศแอลจีเรีย เมืองหลวง แอลเจียร์
2. ประเทศอียิปต์ เมืองหลวง ไคโร
3. ประเทศลิเบีย เมืองหลวง ตริโปลี
4. ประเทศโมร็อกโก เมืองหลวง ราบัต
5. ประเทศซูดาน เมืองหลวง คาร์ทูม
6. ประเทศตูนิเซีย เมืองหลวง ตูนิส

มีประชากร 370.7 ล้านคนประกอบด้วย 16 ประเทศ ดังนี้
1. ประเทศเบนิน เมืองหลวง ปอร์โต - โนโว
2. ประเทศบูร์กินาฟาโซ เมืองหลวง วากาดูกู
3. ประเทศกาบูเวร์ดี เมืองหลวง ไปรอา
4. ประเทศโกตดิวัวร์ เมืองหลวง ยามุสซุโกร
5. ประเทศแกมเบีย เมืองหลวง บันจูล
6. ประเทศกานา เมืองหลวง อักกรา

7. ประเทศกินี เมืองหลวง โกนากรี 12. ประเทศไนเจอร์ เมืองหลวง นีอาเม

8. ประเทศกินี - บิสเซา เมืองหลวง บิสเซา 13. ประเทศไนจีเรีย เมืองหลวง อาบูจา

9. ประเทศไลบีเรีย เมืองหลวง มันโรเวีย 14. ประเทศเซเนกัล เมืองหลวง ดาการ์

10. ประเทศมาลี เมืองหลวง บามาโก 15. ประเทศเซียร์ราลีโอน เมืองหลวง ฟรีทาวน์

11. ประเทศมอริเตเนีย เมืองหลวง นูแอกชอต 16. ประเทศโตโก เมืองหลวง โลเม

4

มีประชากร 163.2 ล้านคน ประกอบด้วย 9 ประเทศ ดังนี้
1. ประเทศแองโกลา เมืองหลวง ลูอันดา
2. ประเทศแคเมอรูน เมืองหลวง ยาอุนเด
3. ประเทศสาธารณรัฐแอฟริกากลาง เมืองหลวง บังกี
4. ประเทศชาด เมืองหลวง เอ็นจาเมนา
5. ประเทศคองโก เมืองหลวง กินชาซา
6. ประเทศสาธารณรัฐคองโก เมืองหลวง บราซซาวิล
7. ประเทศอิเควทอเรียลกินี เมืองหลวงมาลาโบ
8. ประเทศกาบอง เมืองหลวง ลีเบรอวิล
9. ประเทศเซาตูเมและปรินซิปี เมืองหลวงเซาตูเม

มีประชากร 64.9 ล้านคน ประกอบด้วย 5 ประเทศ ดังนี้
1. ประเทศบอตสวานา เมืองหลวง กาโบโรเน
2. ประเทศเลโซโท เมืองหลวง มาเซรู
3. ประเทศนามิเบีย เมืองหลวง วินด์ฮุก
4. ประเทศแอฟริกาใต้ เมืองหลวง พริทอเรีย
5. ประเทศเอสวาตินี เมืองหลวง อัมบาบาเน

มีประชากร 420.89 ล้านคน ประกอบด้วย 18 ประเทศ ดังนี้
1. ประเทศบุรุนดี เมืองหลวง บูจุมบูรา
2. ประเทศคอโมโรส เมืองหลวง โมโรนี
3. ประเทศจิบูตี เมืองหลวง จิบูตี
4. ประเทศเอริเทรีย เมืองหลวง แอสมารา
5. ประเทศเอธิโอเปีย เมืองหลวง แอดดิสอาบาบา
6. ประเทศเคนยา เมืองหลวง ไนโรบี

7. ประเทศมาดากัสการ์ เมืองหลวง อันตานานารีโว 13. ประเทศโซมาเลีย เมืองหลวง โมกาดิชู
8. ประเทศมาลาวี เมืองหลวง ลิลองเว 14. ประเทศเซาท์ซูดาน เมืองหลวง จูบา
9. ประเทศมอริเชียส เมืองหลวง พอร์ตหลุยส์ 15. ประเทศแทนซาเนีย เมืองหลวง โดโดมา
10. ประเทศโมซัมบิก เมืองหลวง มาปูโต 16. ประเทศยูกันดา เมืองหลวง กัมปาลา
11. ประเทศรวันดา เมืองหลวง คิกาลี 17. ประเทศแซมเบีย เมืองหลวง ลูซากา
12. ประเทศเซเชลส์ เมืองหลวง วิกตอเรีย 18. ประเทศซิมบับเว เมืองหลวง ฮาราเร

3. ลักษณะภูมิประเทศ 5

ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นที่ราบสูงและที่สูง โดยสามารถแบ่งออกเป็น 4 เขตใหญ่ ๆ ดังนี้

ที่ราบสูงและเทือกเขา พบเฉพาะที่ราบบริเวณพื้นที่ชายฝั่งทะเลที่มีแม่น้ำ
ไหลออก หรือดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำ ที่สำคัญ
ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบสูง เช่น แม่น้ำไนล์ เกิดจากทะเลสาบวิกตอเรีย ที่ไหลออก
โดยรอบทวีป และบริเวณที่ถ่ายจากชายฝั่งทะเลไม่ สู่ทะเลเมดิเตอร์เรเนียนทางตอนเหนือของประเทศ
กว้างมาก เป็นหน้าผาสูงชันยกระดับเข้าไปตอนใน
ของแผ่นดิน ประกอบด้วย ที่ราบสูงและเทือกเขา อียิปต์ เป็นแม่น้ำที่ยาวที่สุดของโลกและเป็นแม่น้ำ
สายสำคัญของทวีปแอฟริกา จึงเป็นเขตเกษตรกรรม
ทางใต้ มีเทือกเขาดราเคนส์เบิร์กและเกรตคารู
บริเวณแนวชายฝั่งและที่ราบสูง ถัดขึ้นจากทะเล ที่สำคัญของทวีป เนื่องจากมีดินตะกอนที่อุดม
ทรายคาลาฮารี พบที่ราบสูงบีเอ ต้นกำเนิดแม่น้ำ สมบูรณ์ เป็นเขตที่มีประชากรอาศัยอยู่อย่างหนา
คองโก แม่น้ำแซมบีซี และแม่น้ำย่อยอีกหลายสาย แน่น แม่น้ำคองโก ไหลออกจากที่ราบแอ่งแผ่นดิน
ที่สูงเอธิโอเปียและเกรตริฟต์แวลลีย์ทางตะวันออก คองโกสู่มหาสมุทรแอตแลนติกแถบอ่าวกินี บริเวณ
เป็นภูเขาสูงและที่ราบสูงจำนวนมาก เช่น ภูเขาคิลิ ปากแม่น้ำมีขนาดกว้างมาก ฝั่งทะเลลึกว้าวเป็นช่อง
มันจาโร รวมถึงพบภูเขาไฟและทะเลสาบขนาดใหญ่ เข้าไปจึงมีการผสมกันระหว่างน้ำจืดและน้ำเค็ม
เช่น ทะเลสาบวิกตอเรีย ที่สูงบริเวณแอฟริกาตะวัน ลักษณะปากแม่น้ำเช่นนี้เรียกว่า ชะวากทะเล แม่น้ำ
ตก ทางตะวันตกเฉียงใต้มีที่สูงฟูตาจาโลน และ ไนเจอร์ เกิดจากที่สูงฟูตาจาโลนผ่านบริเวณกึ่งทะเล
ที่ราบสูงจอร์จ เหนือลุ่มแม่น้ำไนเจอร์ ที่ราบสูง ทรายซาเฮล แล้วไหลลงที่ราบชายฝั่งทะเลตอนบน
ระดับต่ำทางเหนือของทวีป พบที่ราบสูงทาเดเมต ของอ่าวกินี ซึ่งเป็นดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำที่
กว้างมาก เนื่องจากมีลำน้ำสาขาแยกออกมาจาก
ที่ราบสูงลิเบีย ที่ราบสูงดาร์ฟูร์

แม่น้ำไนเจอร์จำนวนมาก

ที่ราบและแม่น้ำ

ภูเขาคิลิมันจาโร ในประเทศแทนซาเนีย มียอด แม่น้ำไนล์ เปรียบเป็นเส้นเลือดสำคัญของ
เขาคีโบ เป็นยอดเขาที่สูงที่สุดในทวีปแอฟริกา ชาวแอฟริกันทางด้านตะวันออกของทวีป

แอ่งหรือแอ่งแผ่นดิน 6

ทวีปแอฟริกามีบริเวณพื้นที่ที่มีระดับต่ำกว่าพื้นดิน ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศที่เป็นเกาะ ทั้ง
โดยรอบ เกิดจากความลาดของพื้นที่ราบสูง ซึ่งเป็น เกาะขนาดเล็ก หมู่เกาะขนาดใหญ่ และหมู่เกาะ
ลักษณะภูมิประเทศเด่นของทวีป เช่น แอ่งแผ่นดิน ภูเขาไฟ โดยเกาะที่มีขนาดใหญ่เพียงเกาะเดียว คือ
เกาะมาดากัสการ์ แยกตัวจากแผ่นดินใหญ่ ส่วน
คาลาฮารี รับน้ำจากแม่น้ำโอกาวางโกไหลลงสู่ เกาะขนาดเล็ก เช่น เกาะในมหาสมุทรอินเดีย บริเวณ
ทะเลสาบอึงกามีในประเทศบอตสวานา แล้วซึมหาย โดยรอบเกาะมาดากัสการ์ เช่น หมู่เกาะคอโมโรส
เหนือ ช่องแคบโมซัมบิก เกาะมายอต และหมู่เกาะแอ
ไปในแผ่นดิน แอ่งแผ่นดินของคองโก รับน้ำจาก ลดาบรา-ฟากูฮาร์ ของประเทศเซเชลส์ เกาะในอ่าว
พื้นที่ราบสูงและกลายเป็นต้นน้ำของแม่น้ำคองโก กินี เช่น เกาะเซาตูเม เกาะปรินซิปี และเกาะบีโอโก
หลายตัดผ่านที่ราบที่สูงกว่าลงสู่อ่าวกินี แอ่งแผ่น เกาะในมหาสมุทรแอตแลนติก เช่น เกาะเซนต์เฮเลนา
ดินทางตะวันตก พบแห่งแผ่นดินเดลจูฟ แอ่งแผ่น
ดินชาดและแอ่งแผ่นดินซูดาน แอ่งแผ่นดิน กัตกา และเกาะอัสเซนชัน
รา บริเวณใกล้เคียงกับทะเลเมดิเตอร์เรเนียน โดย ลักษณะภูมิประเทศแบบเกาะและหมู่เกาะของทวีป
แอฟริกาส่งผลให้เกิดแหล่งทําประมงน้ำเค็มที่สำคัญ
แบ่งต่างๆยกเว้นแอ่งแผ่นดินคองโก เป็นพื้นที่
ทุรกันดารและเป็นทะเลทราย เช่น ทะเลทรายสะฮา ของทวีป เช่น บริเวณแถบมหาสมุทรอินเดีย
รา ทะเลทรายคาลาฮารี ทำให้ภูมิอากาศแห้งแล้ง มหาสมุทรแอตแลนติก ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
เนื่องจากมีฝนตกน้อย อุณหภูมิในเวลากลางวันและ
กลางคืนแตกต่างกันมาก ผู้คนอาศัยอยู่เบาบาง บริเวณอ่าวกินี
เพราะแห้งแล้ง ทุรกันดาร ขาดแคลนอาหาร และไม่
เกาะและหมู่เกาะ
สามารถทำเกษตรกรรมได้



แอ่งหรือแอ่งแผ่นดิน เป็นภูมิประเทศที่ก่อให้เกิด
ทะเลทราย เช่น ทะเลทรายสะฮารา ทะเลทราย
คาลาฮารี

แผนที่แสดงลักษณะภูมิประเทศ 7
ของทวีปแอฟริกา

8

Geo knowledge

ภูมิประเทศที่เด่นของทวีปแอฟริกา

ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศที่หลากหลาย โดยภูมิประเทศที่โดดเด่นน่าสนใจแก่การค้นหาถึงเหตุ
แห่งการเกิด และชักชวนให้นักท่องเที่ยวได้ไปเยี่ยมเยือนภูมิประเทศดังกล่าว เช่น

ดวงตาแห่งสะฮารา (Richat Structure)

พื้นที่รูปทรงวงกลมขนาดใหญ่ บริเวณทะเลทรายสะฮารา
ในเขตพื้นที่ประเทศมอริเตเนีย มีเส้นผ่านศูนย์กลาง

ประมาณ 40 - 50 กิโลเมตร ซึ่งหากมองจากภาพมุมสูง
หรือภาพจากดาวเทียม จะพบว่ามีลักษณะเป็นวงกลม
ขนาดใหญ่เหมือนดวงตาท่ามกลางทะเลทรายกว้างใหญ่
โดยพื้นที่วงกลมประกอบด้วย หินตะกอน หินแปร และ
หินอัคนี นักธรณีวิทยาสันนิษฐานว่า ในอดีตบริเวณนี้เกิด
ความดันและระเบิดออกและถูกกัดเซาะจากลมและน้ำตาม

กาลและเวลา

แอ่งดานาคิล (Danakil Depression)

ทะเลสาบเกลือบนทวีปแอฟริกา หนึ่งในพื้นที่ที่ต่ำสุด
บนพื้นผิวโลก และเป็นสถานที่ที่ร้อนที่สุดในโลก โดยมี

อุณหภูมิสูงถึง 50 องศาเซลเซียส เกิดจากการ
กัดกร่อน การยุบตัวของแผ่นดิน การทับถมโดยน้ำ
ทะเล และการทับถมของหินบะซอลต์ที่เกิดจากการไหล
ของลาวาบนชั้นหินตะกอนเป็นบริเวณกว้าง รวมถึง
ประกอบไปด้วยน้ำพุร้อนกำมะถันดาลลอล ทำให้แอ่ง
ดานาคิลมีลักษณะทางกายภาพและสีสันที่สวยงาม

4. ลักษณะภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติ 9

ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิอากาศและพืชพันธุ์ธรรมชาติที่แตกต่างกัน ดังนี้

4.1 ปัจจัยควบคุมภูมิอากาศ

สาเหตุที่ทำให้ทวีปแอฟริกาในแต่ละพื้นที่มีลักษณะภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติที่แตก
ต่างกัน เป็นผลจากปัจจัยต่าง ๆ ดังนี้

ทิศทางของลม การวางตัวของภูเขา ความใกล้ไกลของ
หรือแนวทิวเขา แหล่งน้ำ
ลมที่พัดจากแผ่นดินออกสู่
ทะเลจะมีลักษณะอากาศแห้งแล้ง โดยอากาศจะถูกยกตัวตาม พื้นที่ของทวีปแอฟริกากว้าง
ส่วนลมที่พัดจากทะเลเข้าสู่แผ่นดิน ลาดเขาด้านหน้า ก่อตัวเป็นเมฆและ ใหญ่ มีบริเวณขอบทวีปที่เป็นหน้า-
จะนำความชื้นจากทะเลมาด้วย มีฝนตก แต่พื้นที่ด้านหลังเขาจะเป็น ผาสูง ทำให้ลมและความชื้นเข้าสู่
เขตอับฝน แผ่นดินได้น้อย ส่งผลให้มีพื้นที่แห้ง
แล้งแบบทะเลทราย แต่ในพื้นที่ใกล้
ทะเลหรือพื้นที่เกาะ จะมีความชื้นใน
อากาศที่มากกว่า

ตำแหน่งที่ตั้งตาม
ละติจูด

ส่งผลทำให้ได้รับรังสีจาก
ดวงอาทิตย์มาก และมีฝนตกชุก
ตามช่วงฤดูกาล

พายุหมุน กระแสน้ำในมหาสมุทร

พื้นที่ที่ได้รับอิทธิพลจากพายุหมุนเขตร้อน จะทำให้มีฝน การไหลเลียบของกระแสน้ำบริเวณ
ตกหนักในช่วงเดือนธันวาคมและมกราคม คือ บริเวณทิศตะวันตก ชายฝั่งของทวีปก่อให้เกิดภูมิอากาศชื้นและ
เฉียงใต้ของมหาสมุทรอินเดีย ซึ่งจะแตกต่างจากส่วนอื่นของทวีป มีฝนตกบ่อยกว่าพื้นที่อื่นๆของทวีป
แอฟริกา

4.2 เขตภูมิอากาศและลักษณะพืชพรรณธรรมชาติ 10

ทวีปแอฟริกามีตำแหน่งที่ตั้งอยู่ทั้งซีกโลกเหนือและซีกโลกใต้ โดยมีเส้นศูนย์สูตรลากผ่าน
เกือบกลางของทวีป ทำให้มีลักษณะภูมิอากาศที่คล้ายคลึงกัน เมื่อกำหนดเขตภูมิอากาศโดยนับ
จากเส้นศูนย์สูตรขึ้นไปทางทิศเหนือและลงไปทางทิศใต้ สามารถจำแนกได้ ดังนี้

รอบอ่าวกินี ลุ่มน้ำคองโก ชายฝั่งตะวันออกของเกาะมาดากัสการ์

มีอุณหภูมิสูงตลอดปี ฝนตกชุกในฤดูร้อนบริเวณซีกโลกเหนือและ
ดูหนังบริเวณซีกโลกใต้

เป็นป่าดิบชื้น ไม้มีลำต้นสูงใหญ่ ใบเขียวชอุ่มตลอดปี มีพืชชั้นล่าง
เป็นพวกบอน เฟิน และหวาย

แถบศูนย์สูตร

ชายฝั่งตะวันออกของสาธารณรัฐแอฟริกาใต้ เลโซโท และเอสวาตินี
บางส่วนของเกาะมาดากัสการ์

ไม่มีฤดูแล้ง มีฝนตกทุกเดือน มีความชื้นตลอดทั้งปี

เป็นป่าไม้ใบกว้างที่มีการผลัดใบและมีทุ่งหญ้าต้นสูง

แบบอบอุ่นชื้น

แบบที่สูง ทางตะวันออกของทวีป เช่น บริเวณภูเขาคิลิมันจาโร ประเทศ
แทนซาเนีย ซึ่งมียอดเขาคีโบเป็นยอดเขาสูงสุด มีหิมะปกคลุม
ตลอดทั้งปี และพบในประเทศเคนยา เอธิโอเปีย และเอริเทรีย
อุณหภูมิลดลงตามระดับความสูง

เป็นป่าไม้ผลัดใบ ทุ่งหญ้าแถบเทือกเขาและที่ราบสูง โดยป่าไม้
จะน้อยลงตามระดับความสูงจนถึงแนวหิมะ

คำอธิบายสัญลักษณ์
บริเวณที่พบ
สัญลักษณ์ภูมิอากาศ

ลักษณะพืชพรรณธรรมชาติ

11

ใกล้กับทะเลเมดิเตอร์เรเนียน บริเวณหุบเขาของเทือกเขาแอตลาส
ชายฝั่งตอนเหนือของประเทศโมร็อกโก แอลจีเรีย และตูนีเซีย กับ
ชายฝั่งทางตะวันตกเฉียงใต้ของแอฟริกาใต้

อากาศร้อนแห้งแล้งในฤดูร้อน อากาศอบอุ่นและมีฝนในฤดูหนาว

ต้นไม้ที่มีลำต้นไม่สูง ทนสภาพกึ่งแล้งได้ เช่น ข้าวบาร์เลย์ มะกอก
ข้าวสาลี อินทผาลัม ยาสูบ

แบบเมดิเตอร์เรเนียน

พบบริเวณที่อยู่ติดกับภูมิอากาศแถบศูนย์สูตร ทั้งตอนเหนือและ แบบสะวันนา
ตอนใต้ และด้านตะวันตกของเกาะมาดากัสการ์

มีอุณหภูมิสูงและความชื้นปานกลาง ฝนตกชุกในฤดูร้อนและแห้ง
แล้งในฤดูหนาว

เป็นทุ่งหญ้าเขตร้อน มีต้นไม้แบบพุ่มประปราย และเป็นป่าโปร่ง
สลับกับทุ่งหญ้าสูง

ทะเลทรายสะฮาราทางตอนเหนือ ทะเลทรายนามิบ และทะเลทราย
คาลาฮารีทางตอนใต้

อากาศร้อนจัดในช่วงกลางวันและเย็นจัดในช่วงกลางคืน ปริมาณ
ฝนเฉลี่ยน้อยกว่า 250 มิลลิเมตรต่อปี เพราะตั้งอยู่ในแนวความกด
อากาศกึ่งเขตร้อน อากาศจมตัว ทำให้บรรยากาศไร้เมฆ มีกระแส
น้ำเย็นไหลเลียบชายฝั่ง และมีหน้าผาสูง

กระบองเพชร ไม้พุ่ม และไม้หนามทนแล้ง

แบบทะเลทราย

พื้นที่ระหว่างเขตทะเลทรายกับเขตสะวันนา ฉันตอนบนและตอนใต้
ของทวีป และด้านตะวันตกเฉียงใต้ของเกาะมาดากัสการ์

อากาศไม่แห้งแล้งมาก มีฝนตกไม่เกิน 15 นิ้วต่อปี

เป็นทุ่งหญ้าแบบสั้น ๆ มีต้นไม้ขึ้นได้น้อย มักเป็นพืชใบเล็กหรือพืช
หนาม

แบบกึ่งทะเลทราย

แผนที่แสดงลักษณะภูมิอากาศ 12
ของทวีปแอฟริกา

5. ลักษณะทรัพยากรธรรมชาติ 13

ทวีปแอฟริกามีลักษณะทรัพยากรธรรมชาติที่แตกต่างกันตามเขตภูมิประเทศ ภูมิอากาศ โดยทรัพยากร
ธรรมชาติของทวีปแอฟริกาที่สำคัญ มีดังนี้

5.1 แหล่งน้ำ

ทวีปแอฟริกามีแม่น้ำสายหลัก คือ แม่น้ำไนล์ เป็นแม่น้ำที่ยาวที่สุดของทวีป เกิดจากแม่น้ำสาขาที่ไหลมาจากที่
สูงเอธิโอเปีย เป็นแหล่งอารยธรรมของโลกในสมัยโบราณ รองลงมา คือ แม่น้ำคองโก ไนเจอร์ วอลตา แซมบีซี ลิมโปโป
และเซเนกัล

นอกจากนี้ ยังมีทะเลสาบที่พบมากในบริเวณเขตที่สูงด้านตะวันออกของทวีป เช่น ทะเลสาบกันยีกา ทะเลสาบ
มาลาวี และทะเลสาบวิกตอเรีย ในเขตประเทศยูกันดา แทนซาเนีย และเคนยา ซึ่งมีขนาดใหญ่ที่สุดของทวีป สำหรับ
น่านน้ำที่เป็นทะเลและมหาสมุทร ได้แก่ ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ทะเลแดง มหาสมุทรอินเดีย มหาสมุทรแอตแลนติก และ
อ่าวกินี ซึ่งบริเวณน่านน้ำดังกล่าวถือเป็นแหล่งทำการประมงที่สำคัญของทวีป

ส่วนปริมาณน้ำฝนจะมีความแตกต่างกันตามสภาพภูมิประเทศ บริเวณที่มีฝนตกชุก คือ ชายฝั่งด้านตะวันตก
ของทวีปและเกาะมาดากัสการ์ และบริเวณที่มีฝนตกน้อย คือ บริเวณที่เป็นทะเลทราย ทำให้หลายพื้นที่ในทวีปประสบ
ปัญหาความแห้งแล้งในปัจจุบัน

5.2 ดิน

ทวีปแอฟริกามีปริมาณพื้นดินที่อุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การทำเกษตรกรรมได้ค่อนข้างน้อย ตอนเหนือเป็นทะเล
ทราย พื้นดินที่อุดมสมบูรณ์อยู่ในเขตที่ราบชายฝั่ง พื้นที่ด้านตะวันออกในเขตที่ราบกินี และบริเวณลุ่มแม่น้ำสำคัญ
เช่น บริเวณลุ่มแม่น้ำไนล์ แม่น้ำไนเจอร์ แม่น้ำคองโก แม่น้ำแซมบีซี

ในทวีปแอฟริกามีการทำไร่เลื่อนลอยและเผ่าป่าจากการอพยพย้ายถิ่นของชนเผ่าและขาดความรู้เกี่ยวกับการ
ใช้สารเคมีเพื่อเร่งผลผลิตในการเพาะปลูก ส่งผลให้ดินมีสภาพเสื่อมโทรม แห้งแล้ง และปัญหาการขยายตัวของพื้นที่
ทะเลทรายเป็นสาเหตุที่ทำให้ดินขาดแคลนทั้งปริมาณและคุณภาพเพิ่มมากขึ้น

ทะเลสาบวิกตอเรีย เปนทะเลสาบที่มีขนาดใหญท ี่สุดและ
มีอายุนอยที่สุดในทวีปแอฟริกา ถือเปน แหลงนํ้าจืดที่สําคัญ
เปน ตน กําเนิดของแมนํ้าไนล โดยมีแมน ํ้าดาเกราไหลเขามายัง
ทะเลสาบดวย นอกจากนี้ก็ยังเป็นทะเลสาบที่ทำให้เกิดน้ำตก
วิกตอเรียที่มีความงามติด 1 ใน 10 ของโลก

14

แผนที่แสดงแหล่งน้ำของทวีปแอฟริกา

15

5.3 สัตว์ป่า

ทวีปแอฟริกามีสัตว์ป่าที่อุดมสมบูรณ์ที่สุดของโลก สัตว์ป่าที่สำคัญ เช่น สิงโต เสือดาว ช้างป่า ควายป่า แรด
ม้าลาย ยีราฟ ฮิปโปโปเตมัส เสือชีตาห์ วิลเดอบีสต์ และนกชนิดต่างๆ ปัจจุบันมีการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติเพื่อให้สัตว์
ป่าสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างปลอดภัย เช่น อุทยานแห่งชาติซาลองกาในประเทศของโก อุทยานแห่งชาติมาไซมา
ร่าในประเทศเคนยา อุทยานแห่งชาติเซเรงเกติในประเทศแทนซาเนีย และอุทยานแห่งชาติครูเกอร์ในแอฟริกาใต้ และมี
การพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวหรือ ซาฟารีเพิ่มมากขึ้น

5.4 แร่

ทวีปแอฟริกามีทรัพยากรแร่หลายชนิด แหล่งแร่สำคัญอยู่แถบชายฝั่งแอฟริกาตะวันตกและแอฟริกาใต้ ได้แก่

ถ่านหิน : พบมากในประเทศไนจีเรีย คองโก โมซัมบิก ซิมบับเว
พบมากในประเทศกานา มอริเตเนีย กินี แอฟริกาใต้ : เหล็ก
น้ำมันดิบและแก๊สธรรมชาติ : พบมากในเขตทะเลทรายสะฮารา ในประเทศแอลจีเรีย
ลิเบีย อียิปต์ ไนจีเรีย สาธารณรัฐคองโก และแองโกลา
พบมากในแอฟริกาใต้ โมซัมบิก แซมเบีย : โครเมียมและแมงกานีส
ฟอสเฟต : พบมากในประเทศโมร็อกโก (ติดอันดับ 1 ใน 4 ของโลก) ตูนิเซีย โตโก
และสาธารณรัฐคองโก

16

แผนที่แสดงสัตว์ป่าของทวีปแอฟริกา

17

แผนที่แสดงแหล่งแร่ของทวีปแอฟริกา

ไหนไหน...อ่านจบแล้ว

มาลองค้นหาที่ตั้งของทวีปแอฟริกากันเถอะ !!!

คลิกเลย !
https://goo.gl/maps/yoGssN4WwUAUMD4R8

หรือสแกนเลย !

มาเล่นเกมแบบทดสอบแผนที่ทวีปแอฟริกากันเถอะ !!!

คลิกเลย !
https://bit.ly/3uDCQ6E
หรือสแกนเลย !

มาเล่นเกมทดสอบความรู้ ทวีปแอฟริกา กันเถอะ !!!

คลิกเลย !
https://wordwall.net/th/resource/22665620

หรือสแกนเลย !

มาลองทำแบบทดสอบ เรื่อง ทวีปแอฟริกา กันเถอะ !!!

คลิกเลย !
https://forms.gle/GLm35mFx6RXwt2sK8

หรือสแกนเลย !

เสนอ

คุณครูพิ กุล อภัยพงษ์

ครูพี่เลี้ยงสาขาสังคมศึกษา ม.2
วุฒิการศึกษา ศษ.บ สังคมศึกษา
ประสบการณ์การสอน 20 ปี
โรงเรียนเบญจมราชูทิศ จังหวัดปัตตานี

นางสาวรอบียะห์ แวเด็ง

ผู้ช่วยครูพี่เลี้ยงสาขาสังคมศึกษา ม.2
วุฒิการศึกษา กำลังศึกษาสาขาสังคมศึกษา ปี 5
นักศึกษาฝึกสอนสาขาสังคมศึกษา ปี 5
โรงเรียนเบญจมราชูทิศ จังหวัดปัตตานี

จัดทำโดย

นางสาวอาอีเซาะ มาแจ

นักศึกษาสังเกตการสอนสาขาสังคมศึกษา ม.2
โรงเรียนเบญจมราชูทิศ จังหวัดปัตตานี
วุฒิการศึกษา กำลังศึกษาสาขาสังคมศึกษา ปี 4
มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา ภาคเรียนที่ 1/2564