TUGASAN 1_BM H_NUR DINI BINTI RIDZUAN

BMMB1104
KESUSASTERAAN DAN
KEBUDAYAAN MELAYU

TUGASAN 1: PENGHASILAN PRODUK

PUISI MELAYU TRADISIONAL

NAMA PENSYARAH:
DR. NOR ANITA BINTI MAT ISA

NAMA PELAJAR:
NUR DINI BINTI RIDZUAN

KELAS:
BM H



KANDUNGAN:

1. Pengenalan
2. Pantun
3. Syair
4. Gurindam
5. Seloka
6. Penutup
7. Rujukan

PENGENALAN
PUISI MELAYU TRADISIONAL

Puisi tradisional muncul pada zaman Kini, terdapat lebih daripada 30 jenis
puisi tradisional. Sebagai contoh,
manusia masih belum mengenali bentuk pantun, syair, gurindam, seloka, nazam
dan mantera.
tulisan.
Terbahagi kepada dua
Puisi ini disampaikan dalam bentuk lisan. kumpulan utama, iaitu:
Pertembungan dengan dunia luar menerusi
1. Puisi Melayu
dunia pedagang di Selat Melaka dan Selat Tradisional Warisan

Sunda telah memperkaya puisi tradisional. Melayu.
2. Puisi Melayu
Tradisional Warisan Islam.

1. PANTUN

Pantun merupakan puisi Melayu lama yang  Bentuk terikat.
paling popular yang menggunakan bahasa-  Mengandungi dua bahagian, iaitu bahagian
bahasa indah. Pantun menggambarkan cara
berfikir dan nilai-nilai masyarakat Melayu pembayang dan maksud.
yang bertujuan untuk menyampaikan  Bagi pantun dua kerat, baris pertama ialah
perasaan, nasihat, jenaka mahupun sindiran.
pembayang dan baris kedua ialah maksud.
Pantun dua kerat: Pantun empat kerat:  Bagi pantun empat kerat, dua baris pertama

Orang berbudi kita berbahasa, Kalau ada sumur di ladang, ialah pembayang dan baris seterusnya ialah
maksud.
Orang memberi kita merasa. Boleh saya menumpang mandi,  Setiap baris mempunyai empat hingga lima
perkataan.
Kalau ada umur yang panjang,  Jumlah suku kata adalah antara lapan
hingga dua belas suku kata.
 Rima di hujung baris adalah sejajar, iaitu a,
a bagi pantun dua kerat dan a, b, a, b bagi
pantun empat kerat.

Boleh kita berjumpa lagi.

Digunakan sebagai teguran mahupun 1. Pantun nasihat
- Memberi nasihat kepada
FUNGSI PANTUN sindiran masyarakat tentang pelbagai
- Penggunaan bahasa kiasan
perkara.
digunakan sewaktu memberikan Kalau hendak menjerat rusa,

teguran. Hal ini dapat menunjukkan Siapkan tali disimpul erat,

sikap kesopanan dan rendah diri Kalau hendak berbuat jasa,

Tetapkan hati betulkan niat.

Bagi menzahirkan penghargaan dan masyarakat Melayu. 2. Pantun budi 3. Pantun adat
-Menyatakan adat orang
ucapan terima kasih - Menerangkan bahawa setiap
individu mestilah mempunyai zaman dahulu.
- Masyarakat Melayu zaman dahulu
budi pekerti yang baik. Buah berangan di rumpun pinang,
amat mementingkan budi bahasa. Budi Orang hulu menebang jati,
Limau kasturi berdaun muda,
pekerti yang baik mestilah dimiliki dan Orang darat menetak palas,
Kalau berkenan masuklah meminang,
dihargai. Kalau nak tahu budi sejati, Tanda diri beradat budaya.

Digunakan dalam menerangkan tentang Tidak berhajat minta dibalas.

sesuatu adat

- Masyarakat Melayu sangat

mengutamakan tentang adat. Contohnya,

adat manusia, adat perkahwinan dan adat

pusaka. JENIS PANTUN

2. SYAIR

Syair Bidasari Syair Burung Pungguk
Dengarkan tuan satu riwayat, Pertama mula pungguk merindu,
Raja di desa Negeri Kembayat, Berbunyilah guruh mendayu-dayu,
Dikarang fakir dijadikan hikayat, Hatinya rawan bercampur pilu,
Supaya menjadi tamsil ibarat. Seperti dihiris dengan sembilu.

 Berasal daripada perkataan Ada raja suatu negeri, Pungguk bermadah seraya merawan,
Arab syi’r yang bermaksud Sultan Halifah akas bestari, Wahai bulan, terbitlah tuan,
puisi. Asalnya baginda raja yang bahari, Gundahku tidak berketahuan,
Melimpah ngadil dagang seteri. Keluarlah bulan tercelah awan.
 Syair muncul sejak zaman
pra-Islam. 1. Bentuk syair terikat. 5. Jenis penceritaan lebih kepada
hikayat.
 Kedatangan agama Islam 2. Rima: a – a – a – a.
turut membawa syair 3. Mempunyai 4 baris serangkap dan 6. Syair boleh dilagukan.
bersama-sama ke rantau isinya saling berkaitan. 7. Pemikiran dalam syair disampaikan
Melayu. dengan bahasa yang indah sehingga
3. Jumlah suku kata antara 8 hingga 12 membangkitkan rasa.
 Namun, terdapat perbezaan suku kata.
antara syair Arab dan syair
di Tanah Melayu.

4. Setiap rangkap mengandungi cerita 8. Pelbagai tema.
yang panjang.

FUNGSI SYAIR Dijadikan sebagai hiburan. JENIS SYAIR Syair agama
- Digunakan bagi - Berkaitan topik keagamaan
Merupakan karya seni Syair nasihat
dan kebudayaan menghiburkan suasana seperti dosa, pahala dan
masyarakat. sewaktu dalam majlis - Memberi nasihat kepada sebagainya.
tertentu. Contohnya, dalam masyarakat dalam pelbagai
-Contohnya, digunakan pesta, keramaian dan Dijadikan dunia oleh Tuhanmu,
dalam adat bidang.
pertandingan. Walaupun kaya jangan menghina, Bukan di sini akan tempatmu,
perkahwinan dan ketika
sambutan maulud. Kaya dan miskin sama sahaja, Sekadar ibadah dengan ilmu,
Yang hina jangan ditambah hina,
Serta amalkan dengan yakinmu.
Kerana hidup seperti roda.
Syair romantis

- Mengisahkan tentang
percintaan, persahabatan,
kehidupan dan sebagainya.

Rindu ini menusuk kalbu,
Hati dilanda asmara berderu,
Bergelora hendak bertemu,

Hatiku ini hanya untukmu.

Dapat menyentuh Digunakan untuk Syair jenaka
perasaan pendengar. menyampaikan - Sebagai hiburan yang dapat
-Dapat memberi kesan
yang mendalam seperti pengajaran. menceriakan suasana.
sewaktu menyampaikan - Antaranya,
pengajaran dalam Dengarlah hai adik tentang syair jenaka,
nasihat. aspek agama Islam. Hanya sekadar untuk bersuka ria,
Untuk menghibur hati yang sedang
terluka,

Dan merubah masam yang ada di muka.

3. GURINDAM

Gurindam ialah satu bentuk puisi Melayu yang terdiri daripada dua  Bentuk terikat dan tidak terikat.
baris yang berpasangan, bersajak atau berima. Idea yang lengkap  Mengandungi antara 3 hingga 6 patah
dan sempurna akan diberikan kepada pasangannya. Perkataan
gurindam berasal daripada bahasa Sanskrit menerusi bahasa Tamil perkataan.
yang bermaksud rangkap yang telah menjadi bidalan. Isi-isi  Terdiri daripada dua baris.
gurindam mengandungi fikiran yang bernas, bahas yang riang dan  Baris pertama adalah syarat.
suka sebagai nyanyian.  Baris kedua ialah jawab atau akibat.
 Kedua-dua baris tersebut merupakan

kesatuan yang utuh.
 Rima akhirnya a – a.
 Bentuk gurindam tidak terikat

berbentuk bebas.

Gurindam Dua Belas Gurindam Beberapa Petua
(Pasal 1) Hidup

Barang siapa tiada memegang agama,

Sekali-kali tiada boleh dibilangkan Fikir dan kata
Kurang fikir kurang siasat,

nama. Tentu dirimu kelak tersesat.

Barang siapa mengenal yang empat, Fikir dahulu sebelum berkata
Maka itulah orang yang ma’rifat. Supaya terelak silang sengketa.

FUNGSI GURINDAM

JENIS GURINDAM

Sebagai hiburan.

-Mengandungi unsur seperti

jenaka & percintaan. Untuk mendidik jiwa. Gurindam berkait Gurindam berangkai
Senyumanmu adalah penyemangat - Mengandungi unsur
Terdapat hubungan Menggunakan perkataan
hari-hariku, seperti pengajaran dan antara bait pertama yang sama pada baris
Maka janganlah engkau jauh dari keagamaan. dengan bait-bait yang pertama setiap bait.

hatiku. berikutnya. Contoh:
Lakukan saja apa yang
Untuk menyampaikan Jikalau ilmu tiada sempurna, Contoh:
dakwah agama. Tiada berapa ia berguna. Apabila tidak suka menurutmu benar,
Lakukan saja apa yang
- Memudahkan masyarakat Media komunikasi antara memberi,
untuk menyebarkan ajaran masyarakat. Maka janganlah suka menurutmu pantas.
agama.
- Memudahkan masyarakat mencaci.
Barang siapa berbuat khianat, untuk berkomunikasi tentang
Tuhan kelak memberi laknat. pelbagai perkara.

Menolong sesama wajib dan perlu,

Tetapi tolonglah dirimu dahulu.

4. SELOKA

 Seloka iala puisi yang Seloka Pak Pandir Seloka Pak Kadok
dikhazanahkan oleh
zaman Hindhu. Pandai-pandai wahai Pak Pandir, Aduhai, malang Pak Kadok,
Anak dipijak dagang dijinjing, Ayamnya menang kampung
 Perkataan seloka berasal Kucing dibunuh tikus dibela,
daripada bahasa Sanskrit, Harta habis badan tergadai. tergadai,
iaitu shloka yang Mendengar gelagak dagang, Ada nasi dicurahkan,
bermaksud suatu bentuk Tak sedar bertelanjang, Awak pulang kebuluran,
puisi yang terdiri daripada Mendengar guruh di langit, Mudik menongkah surut,
dua baris. Air tempayan dicurahkan. Hilir menongkah pasang,
Ada isteri dibunuh,
 Seloka asli terdapat Nyaris mati oleh tak makan,
dalam buku Mahabharata Masa belayar kematian angin,
dan Ramayana. Sauh dilabuh bayu berpuput,
Ada rumah bertandang duduk.

i. Rimanya bebas.
ii. Mempunyai 16 suku kata yang disusun dalam empat unit.
iii. Dari segi isi, seloka mengandungi maksud mengejek atau

menyindir sama ada serius atau jenaka dan sebagainya.
iv. Bentuknya bebas.

JENIS SELOKA

FUNGSI SELOKA Seloka

Sebagai hiburan Sebagai nasihat atau Seloka nasihat pengajaran
- Hiburan yang tetap teguran
- Untuk memberi nasihat - Sebagai
mengandungi - Dituju kepada golongan kepada individu atau pengajaran kepada
pengajaran di masyarakat berkaitan
sebaliknya. pelbagai aspek. masyarakat tertentu. masyarakat
mengenai pelbagai
Dapat Sebagai panduan
menggambarkan masyarakat perkara.
masyarakat yang
- Berkaitan pelbagai Seloka Santap Istiadat Seloka Emak Si
melahirkannya perkara seperti dalam
- Masyarakat yang Santap beradat, santap istiadat, Randang
aspek kehidupan. Santap raja di majlis kebesaran, Anak dipangku
mementingkan
kesopanan dan Santap merai, hormat diletakkan,
keharmonian. menghormat, Kera di hutan disusui,
Dagang pergi awak
Bukan santap hendakkan
kenyang, terhutang,
Beras habis padi tak
Santap santun dengan aturan.
jadi.
Seloka gurauan

- Untuk menghiburkan dan
menceriakan keadaan.

Seloka Pak Pandir
Apa didengar gelagak dagang,

Gelagak rambutan jantan,
Orang berbunga dia berbunga,
Orang berbuah tapi dia haram.

PENUTUP

Tuntasnya, sudah terang lagi bersuluh bahawa terdapat banyak
ilmu pengetahuan yang baharu dapat diperoehi melalui puisi
tradisional ini. Ternyata, puisi tradisional merupakan karya seni
yang amat berharga dan mestilah dipelihara oleh setiap individu
agar generasi akan datang juga dapat menghayatinya. Puisi
tradisional ini juga sewajarnya menjadi kebanggaan masyarakat
kerana ia merupakan salah satu peninggalan nenek moyang kita
yang telah banyak berjasa kepada bangsa, budaya dan negara
tercinta.

RUJUKAN

Abd. Rahim Ismail & Khairuddin Mohamad. (2017).
Kesusasteraan Melayu. Sasbadi Sdn. Bhd.

Azmi Rahman. (2019). Jom berpuisi: Pantun, syair, sonata
& gurindam. UUM Press.

Eko Sugiarto. (2016). Pantun dan puisi lama Melayu. Grup
Khitah Publishing.

SEKIAN,
TERIMA KASIH!