เมนูสุขภาพอาหารสมุนไพรพื้นบ้าน เสริมภูมิคุ้มกัน

กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก
สานักงานสาธารณสุขจังหวดั สรุ นิ ทร์ 1

คานา

กล่มุ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก สานักงานสาธารณสุขจังหวัดสุรินทร์
มีความห่วงใยสุขภาพของประชาชนในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อ ไวรัสโคโรน่า
2019 (COVID-19) จึงได้จดั ทาชดุ ความรู้ เมนูสขุ ภาพ อาหารพนื้ บ้านเสริมภมู คิ มุ้ กันขนึ้ ซึ่งเกิดจาก
ความร่วมมือของคณะกรรมการผู้ช่วยนายทะเบียนระดับอาเภอ จังหวัดสุรินทร์ ได้จัดประชุมเชิง
ปฏิบัตกิ ารหมอพน้ื บ้าน เพือ่ การคัดเลือกองคค์ วามรู้การแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์พ้ืนบ้านไทย
ในการดูแลสุขภาพ ป้องกันหรือบรรเทาอาการจากโรคติดเชื้อไวรัสโคโรน่า 2019 (COVID-19)
โดยได้รวบรวมและเรียบเรียงองค์ความรู้เกี่ยวกับสรรพคุณสมุนไพรและตา รับ อาหารสมุนไพร
พื้นบ้าน เพื่อเผยแพร่ความรู้การดูแลสุขภาพสู่ประชาชน อาหารถือเป็นส่วนหน่ึงที่สาคัญในการ
เสริมสร้างภูมิคุ้มกันของร่างกาย โดยการรับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ ถูกหลักโภชนาการ
มีความหลากหลายเหมาะสมกบั ชว่ งวยั และภาวะสุขภาพ จะช่วยเสริมสร้างร่างกายให้มีระบบ
ภูมิคุ้มกันที่ดี ทาให้กลไกร่างกายมีความพร้อมในการต่อสู้กับเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ซงึ่ การมีสุขภาพท่ีดีต้องสร้างด้วยตัวเองเท่าน้ัน ดังนั้นในสถานการณ์ท่ีการแพร่ระบาดของโรคติด
เช้ือไวรัสโคโรน่า 2019 (COVID-19) ในหลายพื้นท่ี วิธีการป้องกันตัวเองท่ีดีนอกเหนือจากการ
มีสุขภาวะอนามัยท่ีเหมาะสมแล้ว การมีระบบภูมิคุ้มกันที่สมบูรณ์และแข็งแรงถือเป็นส่ิงที่จาเป็น
เช่นกนั สารอาหารที่ชว่ ยเสริมสร้างภูมคิ มุ้ กันมหี ลายชนดิ และสารอาหารเหล่านี้พบในวัตถุดิบท่ีใช้
ประกอบอาหารทั่วไปในทอ้ งถิ่น ราคาถูก สามารถเลอื กหารบั ประทานได้งา่ ย

สุดท้ายนี้ ขอใหท้ ุกทา่ นไดน้ าความร้ไู ปเลอื กใชใ้ นการรับประทานอาหารท่ีเหมาะสมกับการ
ดูแลสุขภาพ ในชว่ งทม่ี ีการแพรร่ ะบาดของโรคตดิ เชอื้ ไวรัสโคโรน่า 2019 (COVID-19) และหวังเป็น
อย่างย่ิงว่า ทุกท่านจะมีสุขภาพดี เป็นกาลังที่สาคัญในการสร้างสรรค์ประโยชน์ให้แก่ครอบครัว
และสงั คมตอ่ ไป

กล่มุ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก
สานักงานสาธารณสขุ จังหวดั สุรินทร์
กรกฎาคม 2564

2

สารบัญ

เรื่อง หน้า

วัตถุประสงค์การดูแลสุขภาพ 1
ดว้ ย“เมนูสุขภาพ อาหารสมนุ ไพรพ้ืนบา้ น เสรมิ ภูมคิ มุ้ กัน”
ในสถานการณ์การแพรร่ ะบาดของโรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรน่า 2019 (COVID-19) 2
3
“รสยา” เครอ่ื งบ่งช้ีสรรพคุณยาของหมอไทย
วัตถดุ ิบและสมนุ ไพรตามรส 7
เมนอู าหารพ้นื บา้ น จังหวดั สรุ นิ ทร์ 8
9
ต้มปลาชอ่ นยอดกระเจ๊ยี บผักแขยง 10
ตม้ ปลาทใู บมะขามออ่ น 11
ยาแม่เป้ง 12
ตายอ 13
ตากล้วย 14
ตาตะไคร้ 15
แกงขเ้ี หลก็ 16
แกงข้เี หล็ก 17
น้าพรกิ ปลาทูผักแขยง 18
น้าพรกิ ไก่ 19
เครอื่ งเคียงน้าพริกผกั พน้ื บ้าน 20
สะเดานา้ ปลาหวาน 21
ไข่เจียวสมนุ ไพร 22
แกงอ่อมหอยขม 23
แกงเลยี งผักรวม
ต้มยากุง้ เห็ดนางฟา้
ต้มแซบไกบ่ า้ น

3

วัตถปุ ระสงคก์ ารดแู ลสขุ ภาพดว้ ย
“เมนสู ขุ ภาพ อาหารสมุนไพรพ้นื บา้ น เสรมิ ภมู ิคมุ้ กัน”
ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชอื้ ไวรสั โคโรนา่ 2019 (COVID-19)

ระยะ วัตถุประสงค์

กอ่ นตดิ เชือ้ Protection & Prevention

เพ่อื เสรมิ สร้างความแขง็ แรงของร่างกาย เสรมิ สรา้ งความแข็งแรงของ
กล้ามเนือ้ กระดกู และฟัน ชว่ ยให้อวัยวะภายในร่างกายทางานได้ปกติ

ตดิ เชอ้ื Treatment of symptoms or infection

เพ่ือเสริมสร้างภูมิคุ้มกันร่างกาย บริโภคอาหารให้ได้ปริมาณและคุณค่า
อาหารอย่างเพียงพอ เพ่ือให้ร่างกายมีภาวะโภชนาการท่ีดี อวัยวะต่างๆ
ภายในร่างกายมีพลังงานเพียงพอต่อการนาไปใช้รักษาสภาพร่างกายให้
คงที่ เสริมสร้างระบบภมู ิคมุ้ ให้สามารถทางานไดอ้ ยา่ งเต็มประสิทธภิ าพ

หลงั ตดิ เชอื้ Recovery & Care

เพ่ือฟ้ืนฟูความแข็งแรงของร่างกาย ที่ได้รับผลกระทบทางสุขภาพ
ภายหลังการติดเชื้อ ผู้ติดเช้ือบางรายหลังจากได้รับการรักษาและตรวจ
ไม่พบเชื้อแล้ว ยังคงประสบปัญหาจากความเสียหายของปอดจากการ
ตดิ เชอ้ื ซึ่งต้องใชเ้ วลารักษาร่างกายให้กลับสู่ภาวะปกติ อีกท้ังยังพบผู้ป่วย
ทม่ี อี าการออ่ นเพลยี ปวดข้อ รวมถงึ จมกู ไม่ไดก้ ลน่ิ หรือล้ินไมร่ ับรส เป็นต้น

1

“รสยา” เครอื่ งบ่งช้ีสรรพคณุ ยาของหมอไทย

ความเปน็ มาของรสยา การนารสยามาใช้เป็นเคร่ืองบ่งชี้สรรพคุณยาสมุนไพร เป็นภูมิปัญญา
ของหมอยาโบราณที่ได้เรียนรู้จากการสังเกต การลองผิดลองถูกในการปรุงยาสมุนไพรรักษาโรค
จนค้นพบความสัมพันธ์ระหว่างสรรพคุณของยาสมุนไพร กับรส กลิ่น สัมผัสและปฏิกิริยาของ
ร่างกาย จึงได้นาเอาข้อค้นพบดังกล่าวมาใช้เป็นเคร่ืองมือในการศึกษาบ่งชี้สรรพคุณยา เรียก
รวมกันว่า รสยา

สมนุ ไพร จาแนกตาม

1.รสฝาด สรรพคุณ สมาน เชน่ สมานบาดแผลทั้งภายในและภายนอก
2.รสหวาน สรรพคุณ ซมึ ซาบไปตามเนื้อ ทาใหเ้ น้ือกายชมุ่ ชน้ื บารงุ กล้ามเน้ือ
เจริญอาหาร แก้ออ่ นเพลยี บารุงกาลัง
3.รสเมาเบ่อื สรรพคุณ แก้พษิ เช่น พษิ สตั ว์กัดตอ่ ย
4.รสขม สรรพคณุ แกไ้ ข้ บารุงน้าดี ชว่ ยให้เจรญิ อาหาร
5.รสเผด็ รอ้ น สรรพคณุ แกโ้ รคลมจุกเสียด ขบั ลมให้ผายเรอ ขับเหงื่อ
6.รสมนั สรรพคณุ บารุงเสน้ เอ็น บารุงไขข้อ ใหค้ วามอบอุ่นแกร่ ่างกาย
7.รสหอมเยน็ สรรพคณุ บารุงหัวใจ แกอ้ ่อนเพลยี ชกู าลัง แก้กระหายน้าดับพษิ ร้อน
8.รสเค็ม สรรพคณุ แก้โรคผิวหนัง ชาระเมือกมันในลาไส้ แก้เสมหะเหนียว
9.รสเปร้ียว สรรพคุณ แก้เสมหะพิการ แกเ้ สมหะเหนยี ว แก้ไอ ระบายอจุ จาระ

2

รสฝาด เหงา้ ขมิ้น ผลกล้วยนา้ ว้าดบิ ปลีกล้วย สมอไทย ใบชาเขยี ว ฝรั่งดบิ
รสหวาน ออ้ ย กลว้ ยสุก นา้ ผง้ึ อินทผาลมั ชะเอมเทศ ชะเอมไทย

หญา้ หวาน ดอกคาฝอย อบเชย

รสขม ดวี วั สะเดา ใบขี้เหลก็ ยอดและผลมะระ ใบและผลลูกยอ ผลเพกา
มะแว้งเครือ ดอกแค เมลด็ กาแฟ

3

รสเผด็ รอ้ น พริก พรกิ ไทย ใบกะเพรา ขิง ข่า ตะไคร้ ดีปลี กระเทยี ม
หอมแดง กระชาย

รสมัน ไข่มดแดง ไขป่ ลา กะทิ เมลด็ งา เมลด็ ถ่วั ฟกั ทอง เมด็ บัว
มันฝรงั่ ถ่วั ลันเตา รากบวั มนั ปู มนั กุ้ง

รสเคม็ เกลอื นา้ ปลา กะปิ ปลาร้า

4

รสเปรย้ี ว น้ามะนาว ลกู มะขามปอ้ ม มะมว่ งหาวมะนาวโห่ ใบผกั ต้ิว
มะขามปยี ก ใบชะมวง มะม่วง ตะลงิ ปลงิ กระเจี๊ยบ มะยม

รสหอมเยน็ น้ามะพร้าว ใบเตย ดอกเกก๊ ฮวย ผกั แขยง สะระแหน่

ผักชีฝร่ัง สายบวั หวั ไชเท้า ใบบวั บก ผักแว่น หญ้านาง

5

6

ตม้ ปลาชอ่ น

สตู รตารับโดย นางสาวเจ๊ียบ อุตมา

สว่ นประกอบ

1.ปลาช่อน 2.ยอดกระเจี๊ยบ
3.ยอดผกั แขยง 4.เหง้าขม้ินชนั
5.เหง้ากระชาย 6.กระเทยี ม
7.เหงา้ ตะไคร้ 8.เหง้าขา่
9.หัวหอมแดง 10.พริกแหง้

เคร่ืองปรงุ รส 1.น้าปลา 2.เกลือ

วิธที า

1. ทุบเหง้าตะไคร้ หวั หอมแดง กระเทยี ม เหง้าขา่ เหงา้ ขมิ้นชัน และเหงา้ กระชายใส่
ในน้าต้ังไฟต้มใหเ้ ดือด ใสเ่ กลือเลก็ น้อย
2. ใส่ปลาชอ่ นและยอดกระเจยี๊ บตม้ จนปลาสกุ ปรุงรสด้วยเกลอื หรอื นา้ ปลา
และพรกิ แห้ง ปรุงใหไ้ ด้รสชาติตามท่ตี ้องการ ใส่ผักแขยงลงไป ปดิ ไฟ ตักใส่ถ้วย
พรอ้ มรบั ประทาน

เกร็ดความรู้ ใบออ่ นของกระเจ๊ียบ ใชร้ ับประทานเปน็ ผักได้

มรี สเปรยี้ ว ช่วยขบั เสมหะและมวี ิตามนิ เอสงู ชว่ ยบ้ารงุ สายตา

7
7

ต้มปลาทู

สตู รตารับโดย นางสาวเจรญิ ลกั ษณ์ มีพร้อม

ส่วนประกอบ 2.ยอดมะขามอ่อน
4.ฟกั ออ่ น
1.ปลาทู 6.กระเทยี ม
3.เห็ด 8.เหงา้ ขา่
5.เหงา้ กระชาย 10.พรกิ แดงสด
7.เหงา้ ตะไคร้ 12.ใบมะกรูด
9.หัวหอมแดง
11.ใบกะเพรา

เคร่อื งปรุงรส 1.ปลารา้ สับ 2.เกลอื

วธิ ีทา

1. ทุบเหง้าตะไคร้ หัวหอมแดง กระเทียม เหง้าข่า เหง้ากระชาย และใบมะกรูด
ใสใ่ นน้าต้ังไฟตม้ ใหเ้ ดือด ใส่เกลอื ลงไปเลก็ น้อย

2. ใส่เนื้อปลาทู ฟกั อ่อนและเหด็ ฟาง ต้มให้น้าเดือดจนผักสุก ปรงุ รสดว้ ย
ใบมะขาม ปลารา้ สับและเกลอื ใหไ้ ด้รสชาตติ ามที่ตอ้ งการ ใส่ใบกะเพราลงไป
ปดิ ไฟ ตักใส่ถว้ ย พร้อมรับประทาน

เกร็ดความรู้ เห็ด เป็นแหล่งโปรตีนจากธรรมชาติที่มีแคลอร่ีต้่า
ปราศจากไขมัน มีน้าตาลและเกลือน้อย มีสาร เบตากลูแคน ช่วย

เสรมิ สร้างภมู ิคุ้มกันของรา่ งกายและต้านการอักเสบ

8

สารวจขอ้ มลู โดย โรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพต้าบลเขวาสนิ รินทร์ 8

ยาแมเ่ ปง้

สตู รตารับโดย นางสาวเจ๊ียบ อตุ มา

ส่วนประกอบ

1.แม่เป้ง 2.หอมแดง
3.ตน้ หอม 4.ผักชี
5.กระเทียม 6.ตะไคร้

เคร่อื งปรุงรส

1.นา้ ปลา 2.เกลือ
3.ซีอิ๊วขาว 4.มะนาว
5.ข้าวค่ัว

วธิ ที า

1. ล้างแม่เป้งใหส้ ะอาด คว่ั ด้วยไฟอ่อนๆ ปรุงรสดว้ ยเกลอื เล็กนอ้ ย ซอยหอมแดง
ตน้ หอม กระเทยี มและตะไคร้เตรียมไว้

2. ใสแ่ มเ่ ป้ง หอมแดง ตน้ หอม กระเทยี ม ตะไคร้ และข้าวคว่ั คลุกเคล้าใหเ้ ขา้ กนั

3. ปรงุ รสดว้ ยน้าปลา ซีอวิ๊ ขาว มะนาวและพรกิ สด ชิมให้ไดร้ สชาติตามทีต่ ้องการ
จัดใส่จาน พรอ้ มรับประทาน

เกร็ดความรู้ แม่เปง้ มโี ปรตนี และกรดไขมนั ทีจ่ า้ เป็น

ท่ีรา่ งกายไม่สามารถสงั เคราะห์ได้ ต้องรับประทานจากอาหาร 9

9

ตายอ

สูตรตารบั โดย นางสาวเจีย๊ บ อตุ มา

สว่ นประกอบ

1.ลกู ยอสุก 2.สบั ปะรด
3.ตะไคร้ 4.ผลมะเฟือง
5.กระเทยี ม 6.พริกแหง้

เครอื่ งปรงุ รส

1.น้ามะนาว 2.นา้ ปลารา้
3.น้าตาลปบ๊ี 3.น้าปลา

วธิ ที า

1. โขลกกระเทียมและพรกิ สดใหแ้ หลก ใส่เนื้อลกู ยอสบั ตะไครซ้ อยและมะเฟอื ง
ตา้ ให้พอน่วม ใส่สบั ปะรดต้าเบาๆให้ฉ่้านา้

2. ปรงุ รสด้วย น้าตาลป๊บี น้ามะนาว นา้ ปลา นา้ ปลาร้า ต้าพรอ้ มกบั คลกุ เคลา้ ให้
เข้ากนั ชมิ ให้ไดร้ สชาติตามทต่ี ้องการ จดั ใส่จาน พร้อมรบั ประทาน

เคล็ดลับ สับเนอื้ ลูกยอถีๆ่ ฝานใหไ้ ด้เสน้ บางๆใชเ้ ฉพาะส่วนท่ีเปน็ เนือ้ นา้ มาต้า

จะชว่ ยให้รบั ประทานไดง้ า่ ยขนึ้

เกร็ดความรู้ ลูกยอ มีรสขม ในต้าราไทย มรี สเผ็ดร้อน

ช่วยขับลมในล้าไส้ ขบั ผายลม ทา้ ให้เจริญอาหาร มสี ารต้านอนุมูลอิสระ
หลายชนดิ ชว่ ยเสริมสรา้ งภมู ติ ้านทานทีด่ ี

10

10

ตากล้วย

สตู รตารบั โดย นางสาวเจยี๊ บ อตุ มา

ส่วนประกอบ

1.กลว้ ยน้าวา้ ดบิ หรอื กลว้ ยตานดี ิบ

2.สบั ปะรด 3.มะเฟอื ง

4.มะเขอื เทศ 5.พริกแห้ง

เคร่อื งปรงุ รส 2.นา้ ปลาร้า
3.นา้ ปลา
1.นา้ มะนาว
3.นา้ ตาลปบ๊ี

วธิ ที า

1. ต้าพริกกระเทยี มให้ละเอยี ด ใสก่ ล้วยดบิ สับตา้ พอแหลก เติมน้าตาลปี๊บและ
มะเฟืองตา้ ให้ละเอียดเลก็ น้อย ใสส่ บั ปะรดตา้ เบาๆใหฉ้ ่้านา้

2. ปรุงรสด้วยน้ามะนาว น้าปลา นา้ ปลาร้า ต้าพรอ้ มกบั คลุกเคล้าให้เขา้ กนั ชิมให้
ได้รสชาติตามท่ตี ้องการ จดั ใส่จาน พรอ้ มรับประทาน

เกร็ดความรู้ กลว้ ยน้าว้า มรี สฝาด มีสารเทนนินและ

สารเพคติน ช่วยสมานแผลในกระเพาะอาหาร บรรเทาอาการกรดไหลย้อน

สับปะรด มีรสหวานอมเปรี้ยว มวี ิตามนิ ซี ช่วยเสรมิ สร้าง

ระบบภูมิค้มุ กันใหแ้ ขง็ แรง มกี ากใยสงู ชว่ ยในการยอ่ ยอาหาร 11

11

ตาตะไคร้

สูตรตารับโดย นางสาวสมพร ดยี ่งิ

ส่วนประกอบ

1.ตะไคร้ 2.พริกแห้ง

3.กระเทยี ม 4.น้ามะขามเปียก

5.ขา่ เหลอื ง 6.น้าปลาร้า

7.น้าปลา 8.นา้ ตาล

ผกั เคร่ืองเคียง

กลว้ ยดบิ ใบมะยม ยอดกระถนิ ออ่ น

วิธที า

1. ต้าพริกกระเทียมให้ละเอียด ใส่ตะไคร้ซอยและข่าห่ันซอยต้าให้แหลก ปรุงรส
ด้วยน้าตาล น้าปลาและน้าปลาร้า คลุกเคล้าส่วนผสมให้เข้ากัน ชิมให้ได้รสชาติ
ตามที่ต้องการ จัดใส่จาน รับประทานคู่กับผักเครื่องเคียง กล้วยดิบ ใบมะยม
ยอดกระถนิ ออ่ น

เกร็ดความรู้
ตะไคร้ มีรสหอมปร่า ช่วยขับลม ลดอาการท้องอืดท้องเฟ้อ

แนน่ จกุ เสียด นา้ มนั หอมระเหยของตะไคร้ ช่วยในการลดกลิ่นปาก

12

สารวจข้อมลู โดย โรงพยาบาลศรีณรงค์ อา้ เภอศรีณรงค์ 12

แกงขี้เหลก็

สตู รตารับโดย นางสาวเจี๊ยบ อุตมา

ส่วนประกอบ

1.ใบข้ีเหลก็ 2.เนอ้ื ปลาชอ่ นยา่ ง

3.นา้ กะทิ 4.น้าใบย่านาง

5.ใบแมงลกั 6.เหง้ากระชาย

เครือ่ งปรุงรส 1. น้าปลา 2.เกลอื
เครื่องพรกิ แกง

1.กระเทยี ม 2.ตะไคร้ 3.เหงา้ ข่า 4.หวั หอมแดง 5.พริกแห้ง

วธิ ีทา

1. ตม้ ใบข้ีเหลก็ ใหเ้ ปื่อย กรองเอาน้าออกให้เหลอื แต่กาก

2. ตม้ หัวกะทิดว้ ยไฟออ่ นๆให้แตกมนั โขลกเครอ่ื งพริกแกงให้ละเอียด เทลงในหม้อ
หวั กะทคิ นให้เขา้ กันต้งั ไฟสกั คร่ใู หม้ ีกล่ินหอม เตมิ น้าหางกะทิตั้งไฟให้เดือดเลก็ นอ้ ย

3. ใส่ใบข้ีเหล็กท่ีเตรียมไว้ เนื้อปลาช่อน หอมแดงทุบ กระเทียมทุบและกระชายทุบ
เตมิ น้าใบยา่ นางใหพ้ อข้น คนส่วนผสมทุกอย่างใหเ้ ข้ากนั ตั้งไฟท้ิงไว้จนเดือด

4. ปรุงรสด้วยเกลือหรือน้าปลาจนไดร้ สชาติที่ต้องการ ใสใ่ บแมงลกั แล้วปดิ ไฟ
ตักใสถ่ ว้ ย พร้อมรบั ประทาน

เกร็ดความรู้
ใบข้เี หล็ก มีรสขม ช่วยระบายแกท้ อ้ งผกู มสี าร “บาราคอล”
(Baracol) ทมี่ ีฤทธ์ใิ นการกลอ่ มประสาท เป็นยานอนหลบั ออ่ นๆ

13
13

แกงข้เี หลก็

สตู รตารบั โดย นายดอก การงานดี

ส่วนประกอบ

1.ใบขเี้ หลก็ 2.พริกแหง้
3.ตะไคร้ 4.นา้ ใบยา่ นาง
5.ใบแมงลกั 6.กระเทียม
7.หัวหอมแดง

เครื่องปรงุ รส

1.น้าปลา 2.เกลือ 3.นา้ ปลารา้

วิธีทา

1. ตม้ ใบขเี้ หลก็ 1 ชม. เทน้าออก (ต้มซา้ อกี 1 รอบ)
2. ต้มนา้ ยา่ นาง ใหเ้ ดอื ด ทบุ ตะไคร้ กระเทียม หัวหอมแดง ให้พอแหลก ต้มในนา้
ย่านางให้มกี ลน่ิ หอม ปรุงรสด้วยเกลือเลก็ น้อย
3. ใส่ใบขเ้ี หลก็ ท่ีเตรยี มไว้ คนใหเ้ คา้ กันปรงุ รสด้วยปลารา้ และน้าปลา จนได้รสชาติ
ท่ตี ้องการ ใส่ใบแมงลักแลว้ ปดิ ไฟตกั ใส่ถว้ ย พร้อมรบั ประทาน

เคลด็ ลบั ความอรอ่ ย ส้าหรับผูท้ ี่ไม่ชอบรบั ประทานรสขม

ควรน้าใบขเ้ี หลก็ มาตม้ กอ่ นน้าไปปรุงอาหาร ประมาณ 3 น้า และอาจเพ่ิม
ความอร่อยด้วยการใสด่ อกตมู ขเ้ี หลก็ น้าไปแกงร่วมดว้ ย

14

สารวจขอ้ มลู โดย โรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพต้าบลบ้านโนนสวรรค์ อา้ เภอกาบเชิง 14

น้าพริกปลาทู

สูตรตารบั โดย นางสาวเจ๊ยี บ อุตมา

ส่วนประกอบ

1.ปลาทู 2.ยอดผักแขยง

3.กระเทียม 4.หวั หอมแดง

5.พรกิ

เคร่อื งปรงุ รส

1.น้าปลา 2.น้าปลารา้ ตม้ สุก

3.มะนาว

วธิ ที า

1. ทอดปลาทู แกะเนอ้ื ให้เรยี บรอ้ ย ควั่ พรกิ หัวหอมแดงและกระเทยี มให้สุก

2. ต้าพริก หัวหอมแดงและกระเทียมให้แหลก ใส่เน้ือปลาทูและยอดผักแขยงท่ีห่ัน
เป็นช้ินเล็กๆ ต้าจนส่วนผสมทุกอย่างเข้ากัน ปรุงรสด้วยน้าปลา น้าปลาร้า และ
มะนาว ใหไ้ ด้รสชาตติ ามท่ีตอ้ งการ ตกั ใสถ่ ว้ ยพรอ้ มรับประทาน

เกรด็ ความรู้ ผกั แขยงมกี ลน่ิ หอมเยน็ มสี ารต้านอนุมูล

อิสระ น้ามนั หอมระเหยของผกั แขยงมีฤทธิ์ตา้ นจุลินทรี

15
15

น้าพรกิ ไก่

สูตรตารับโดย นางเลิศ สงิ จานสุ ง

สว่ นประกอบ

1.เนอ้ื ไก่ 2.พรกิ

3.กระเทียม 4.หวั หอมแดง

5.ขิง 6.ขา่ อ่อน

7.ตะไคร้

เครอื่ งปรงุ รส เกลือ

วธิ ที า

ต้าขิง ข่า ตะไคร้ซอย พริก หัวหอมแดงและกระเทียมให้แหลก ใส่เน้ือปลาทู
หรือเนอื้ ไก่ตา้ ใหล้ ะเอยี ด จนสว่ นผสมทกุ อย่างเข้ากนั ปรงุ รสดว้ ยเกลือ ตกั ใสถ่ ว้ ย
พร้อมรับประทาน

เกร็ดความรู้
ขิง มีรสเผ็ดร้อน ช่วยขับลมแก้จุกเสียดแน่นท้อง บรรเทาอาการ
วิงเวยี นจากการแพท้ ้อง ขา่ ออ่ น มรี สเผด็ รอ้ น ชว่ ยขบั ลม บรรเทา

อาการท้องอืดท้องเฟ้อ น้ามันหอมระเหยจากข่า ท้าให้ทางเดินหายใจสดช่ืน

น

ชว่ ยลดอาการคดั จมูก

16

สารวจข้อมูลโดย โรงพยาบาลสง่ เสริมสขุ ภาพตา้ บลตระเปียงเตยี อ้าเภอล้าดวน 16

สารวจข้อมลู โดย โรงพยาบาลทา่ ตมู อ้าเภอทา่ ตูม

มีสารซิเนออล (Cineole) และ
ยูจีนอล (Eugenol) มีฤทธ์ิช่วยลด
การบีบตัวของล้าไส้ น้ามันหอมระเหย
จากเหง้าข่าช่วยขับลมได้ดี นอกจากนี้
สารบางชนิดช่วยยับยั้งการเกิดแผล
ในกระเพาะอาหาร รวมถึงยับยั้ง
เ ช้ื อ จุ ล ชี พ ซึ่ ง เ ป็ น ส า เ ห ตุ ข อ ง
โรคอจุ จาระร่วงได้

ผกั คาวตอง

น้ า มั น ห อ ม ร ะ เ ห ย ใ น ผั ก ค า ว ต อ ง
สามารถยบั ยั้งเชือ้ ไวรัสท่ีเป็นสาเหตุ
ข อ ง ไ ข้ ห วั ด ส า ร ส กั ด ข อ ง ผั ก
คาวตองมีฤทธ์ิต้านการอักเสบและ
มีฤทธ์ิยับยั้งเช้ือจุลินทรีย์ ท่ีเป็น
สาเหตขุ องโรคในชอ่ งปาก

สารวจข้อมูลโดย โรงพยาบาลโนนนารายณ์ อา้ เภอโนนนารายณ์ 17

17

สะเดานา้ ปลาหวาน

สตู รตารบั โดย นางเอี๊ยบ พอกพูนทวศี รี

สว่ นประกอบ 2.น้าตาล
4.นา้ ปลา
1.หอมแดง 6.น้ามัน
3.น้ามะขามเปียก
5.พรกิ แห้ง

7.ผักสะเดา

วิธีทา

1. ลวกสะเดาในนา้ เดอื ด 10 วินาที แลว้ นา้ ออกมาแชใ่ นนา้ เย็น
2. เจยี วหอมซอยในน้ามนั ด้วยไฟกลางใหห้ อมกรอบ ลดไฟลง เตมิ น้าตาล น้าปลา
น้ามะขามเปียก คนส่วนผสมให้เข้ากัน ชิมให้ได้รสชาติตามที่ต้องการ จัดใส่จาน
รับประทานคู่กับผักสะเดาและปลาช่อนย่าง

เกร็ดความรู้ สะเดา มีรสขม เป็นผักสมุนไพรพ้ืนบ้านท่ีอุดม

ไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการ โปรตีน แร่ธาตุและวิตามินท่ีจ้าเป็นต่อร่างกาย
มสี ารตา้ นอนุมลู อิสระช่วยชะลอความเส่ือมของเซลล์ต่างๆในร่างกาย ข้อมูล
จากกรมอนามัยกระทรวงสาธารณสขุ

18

สารวจขอ้ มูลโดย โรงพยาบาลเขวาสินรินทร์ อา้ เภอเขวาสนิ รนิ ทร์ 18

ไขเ่ จียวสมนุ ไพร

สตู รตารับโดย นางสาววิภา บญุ เตม็

ส่วนประกอบ

1.ไข่ไก่ 2.พรกิ ขีห้ นู
3.ใบโหระพา 4.หอมหวั ใหญ่

เครอ่ื งปรงุ รส

1.น้าปลา 2.พริกไทย

วธิ ีทา ตอกไข่ใส่ถ้วย เติมหอมแดงซอย พริกข้ีหนูซอยและใบโหระพาลงไป

ปรุงรสด้วยน้าปลาและพริกไทยเล็กน้อย ตีไข่และส่วนผสมให้เข้ากัน น้าไปทอดใน
นา้ มันให้สุก รบั ประทานพรอ้ มข้าวสวยร้อนๆ

เกร็ดความรู้
ไข่ เปน็ แหล่งโปรตีน ชว่ ยเสรมิ สรา้ งความแข็งแรงของร่างกายและ
ซอ่ มแซมส่วนทีส่ ึกหรอ โหระพา มีรสเผด็ รอ้ นเล็กนอ้ ย ชว่ ยบรรเทาอาการ
หวัด คดั จมูก หอมหัวใหญ่ มสี ารเคอซทิ นิ ชว่ ยปอ้ งกนั ไม่ใหไ้ วรสั เข้า
สเู่ ซลล์ มฤี ทธิใ์ นการป้องกนั การอักเสบ พริกไทย พรกิ มรี สเผด็ ร้อน

กระตนุ้ การไหลเวียนของโลหติ ชว่ ยขบั เหงอ่ื บรรเทาอาการคัดจมูก

สารวจข้อมลู โดย โรงพยาบาลบัวเชด อ้าเภอบวั เชด 19
19

แกงอ่อมหอยขม

สตู รตารบั โดย นางยวุ ดี อังคะ

สว่ นประกอบ

1.หอยขม 2.หัวปลี

3.ต้าลึง 4.ฟักทอง

5.บวบ 6.แมงลัก

7.ใบช้าพลู 8.หอมแดง

9.กระเทยี ม 10.พรกิ จนิ ดาสด/แหง้

เครื่องปรุงรส

1.น้าปลา 2.ขา้ วคั่ว

3.น้าตาล 4.น้าปลาร้า

วิธที า

1. โขลกพริกสด พริกแห้ง หอมแดงและกระเทยี มพอแหลก ใส่ในนา้ ต้งั ไฟต้มใหเ้ ดอื ด

2. ลา้ งหอยขมใหส้ ะอาด ตดั กน้ หอยให้เรียบร้อย น้ามาตม้ ในน้าเครื่องแกง ตามด้วย
ผักต่างๆที่เตรียมไว้ ต้มจนผักสุก จากนั้นใส่ข้าวคั่ว ปรุงรสด้วยน้าปลา น้าปลาร้า
และน้าตาลเลก็ นอ้ ย ชมิ ใหไ้ ดร้ สชาติตามที่ตอ้ งการ

เกรด็ ความรู้ หอยขม เป็นแหล่งโปรตีนและคอลลาเจน
ท่มี ปี ระโยชน์ต่อร่างกาย มไี ขมันนอ้ ย ขอ้ ควรระวัง หอยขมทีไ่ ดจ้ ากแหลง่

นา้ จดื ธรรมชาติ ควรปรุงให้สุกกอ่ นรับประทานเพอื่ ป้องกันพยาธิ

20

สารวจข้อมูลโดย โรงพยาบาลพนมดงรักเฉลิมพระเกยี รติ 80 พรรษา 20

แกงเลยี งผกั รวม

สตู รตารับโดย นางเพม่ิ พร ประดบั ศรี

ส่วนประกอบ

1.พริกไทย 2.พรกิ ช้ฟี ้า

3.หอมแดง 4.กระชาย

5.ฟักทอง 6.ข้าวโพด

7.บวบเหลย่ี ม 8.เห็ด

9.หวั ปลี 10.ต้าลงึ

11.ใบแมงลัก

เคร่ืองปรุงรส กะปิ

วิธที า

1. โขลกพริกชฟ้ี า้ พรกิ ไทย หอมแดง กระชายและกะปิให้แหลก น้าไปต้มในน้าเดือด
ใหม้ กี ลิ่นหอม

2. ใส่ผักต่างๆท่ีเตรียมไว้ ปรุงรสเพ่ิมเติมด้วยกะปิเล็กน้อยให้ได้รสชาติตามท่ี
ตอ้ งการ ใสใ่ บตา้ ลงึ และใบแมงลักลงไป ปดิ ไฟ ตกั ใสถ่ ว้ ย พร้อมรับประทาน

เกร็ดความรู้ หวั ปลี มรี สฝาด ช่วยขบั น้านมและบา้ รงุ น้านม

ในหวั ปลมี ีสารตา้ นอนุมูลอิสระท่เี รียกว่า มีทานอล มปี ระสทิ ธิภาพในการ

ปอ้ งกนั เซลล์ไม่ให้ถูกทา้ ลาย ช่วยป้องกันการอักเสบในรา่ งกายได้

สารวจข้อมลู โดย โรงพยาบาลจอมพระ อา้ เภอจอมพระ 21

21

ตม้ ยากงุ้ เหด็ ฟาง

สตู รตารบั โดย นางสาวสมพร ดียิ่ง

ส่วนประกอบ

1.กุ้งแกะเปลอื กผ่าหลงั 2.เห็ดฟาง

3.ขา่ 4.หอมแดง

5.ตะไคร้ 6.พรกิ ข้หี นู

7.ผักชี 8.มะเขอื เทศ

9.ใบมะกรดู

เครอ่ื งปรุงรส

1.น้าปลา 2.น้าพรกิ เผา 3.นา้ มะนาว

วธิ ีทา

1. ทุบหอมแดง ข่าและตะไครพ้ อแหลก ใสใ่ นนา้ ตง้ั ไฟตม้ ใหเ้ ดือด

2. ใส่กุ้ง เหด็ ฟาง และมะเขือเทศลงไป รอจนน้าเดอื ด ปรุงรสด้วยพริกเผา น้าปลา
มะนาวและพริกข้ีหนู ชิมให้ได้รสชาติตามท่ีต้องการ ใส่ใบมะกรูดฉีกก้านกลาง
ปดิ ไฟตกั ใสถ่ ว้ ย โรยหน้าดว้ ยผักชีซอย พร้อมรับประทาน

เกร็ดความรู้ กุ้งเป็นแหล่งโปรตีนชั้นดี ในกุ้งมีกรดอะมิโนที่

จ้าเป็นต่อร่างกายหรือ ‘Essential amino acid’ ท่ีร่างกายขาดไม่ได้
มคี อเลสเตอรอลชนดิ ดี รวมไปถึงโพแทสเซียมทช่ี ว่ ยบ้ารุงสมอง

22

สารวจข้อมูลโดย โรงพยาบาลศรณี รงค์ อ้าเภอศรีณรงค์ 22

ตม้ แซบไกบ่ า้ น

สตู รตารับโดย นางสาวสมพร ดีย่ิง

ส่วนประกอบ 2.เหด็ นางฟ้า
4.หอมแดง
1.ไก่บ้าน 6.พริกทอด
3.ข่า 8.ใบมะกรดู
5.ตะไคร้
7.ใบยหี่ ร่า 2.นา้ มะนาว

เครื่องปรงุ รส

1.นา้ ปลา

วธิ ที า

1. ทุบหอมแดง ขา่ และตะไครพ้ อแหลก ใสใ่ นนา้ ต้ังไฟต้มให้เดือด

2. ใส่ไก่สบั (เปน็ ชน้ิ พอดีคา้ ) ลงไปต้มจนสุก ตามด้วยเห็ดนางฟ้า ปรุงรสด้วย
น้าปลาและน้ามะนาว ชมิ ใหไ้ ด้รสชาติตามท่ีต้องการ ใส่ใบมะกรูดฉีกก้านกลาง
ใบยหี่ ร่าหน่ั ท่อนและพรกิ ทอด ปิดไฟตักใส่ถ้วย พร้อมรับประทาน

เกร็ดความรู้ พริก มีรสเผ็ดร้อน สารแคปไซซินที่อยู่ในพริก

ชว่ ยขับนา้ มกู บรรเทาอาการคัดจมูก และเปน็ ส่วนผสมของยาทาเพ่ือบรรเทา
อาการปวดเมอ่ื ยกล้ามเนอื้ นอกจากนนั้ รสเผ็ดช่วยกระตุ้นใหร้ า่ งกายตืน่ ตวั

สารวจขอ้ มูลโดย โรงพยาบาลศรณี รงค์ อ้าเภอศรีณรงค์ 23 23

เอกสารอ้างองิ

1. กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข.(2563).อาหารเสริมภูมิคุ้มกันต้าน COVID-19 สาหรับผู้สูงอายุ.
ใน ทิพรดี คงสุวรรณ อัญชลี ศิริกาญจนโรจน์ และสุพรรณี ช้างเพชร (บ.ก.), กรุงเทพมหานคร :
บรษิ ทั สามเจรญิ พาณชิ ย์ (กรงุ เทพ) จากดั .

2. กฤษดา ศรีหมตรี.(2558).การศึกษาการใช้รสยาเป็นเคร่ืองบงชี้สรรพคุณยาของหมอยาไทย
Rasa as Medicinal Herb Property’s Indicators by Thai Traditional Medicine Healers.
(น.1-14).รายงานสบื เนื่องมาจากการประชุมสัมมนาวชิ าการนาเสนองานวิจัยระดับชาติและนานาชาติ
(Proceedings) เครือข่ายบณั ฑติ ศกึ ษา มหาวิทยาลัยราชภัฏภาคเหนอื ครั้งท่ี 15.

3. กลมุ่ งานเภสชั กรรมและกล่มุ งานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก โรงพยาบาลเจ้าพระยา
อภัยภูเบศร.(2563).อาหารสมุนไพรเสริมภูมิคุ้มกัน ในภาวะท่ีมีการระบาดของโควิด -19.
ใน ศภุ าภรณ์ ปติ พิ ร และคณะ (คณะผูจ้ ัดทา), กรุงเทพมหานคร : ศูนยค์ วามเป็นเลิศด้านชีววิทยาศาสตร์
(องค์การมหาชน) กระทรวงอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วิจยั และนวัตกรรม.

4. ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. [อินเตอร์เน็ต]. [เข้าถึงเม่ือ
13 กรกฎาคม 2564] เขา้ ถงึ ไดจ้ าก : http://www.phargarden.com

5. อัชฌา สมนึก.(2561).การศึกษาความหลาหลายและภูมิปัญญาท้องถ่ิน ในการใช้สมุนไพร
เพื่อสรา้ งองค์ความรู้ทางการแพทย์แผนไทย กรณีศึกษาอาเภอเมือง จังหวัดราชบุรี The study
of Diversity and Local Wisdom in Medicine Plant Usage for Thai Traditional
Medicine knowledge: A Case Study in Muang District, Ratchaburi Province.
(น.511-515). การประชุมวิชาการระดบั ชาติ คร้งั ที่ 6 ราชภัฏหมบู่ ้านจอมบงึ วจิ ยั : จงั หวัดราชบรุ ี.

หนังสือแนะนา

24

คณะผจู้ ดั ทา

คณะอนกุ รรมการหมอพนื้ บ้านจงั หวดั สรุ นิ ทร์

นางสุทธสนิ ี เกยี รตคิ ณุ รตั น์ นักวชิ าการสาธารณสุขชานาญการ

สานักงานสาธารณสุขจังหวดั สุรินทร์

นางสาวเออื้ งไพร จันทรชิต เจ้าพนกั งานสาธารณสขุ ชานาญงาน

สานกั งานสาธารณสุขจังหวดั สรุ ินทร์

นางสาวพสิ ทุ ธิลักษณ์ มะลซิ อ้ น แพทย์แผนไทยปฏบิ ัติการ

โรงพยาบาลสรุ ินทร์

นางเสรี ปรญิ ญาเชษฐ นักวิชาการสาธารณสขุ ชานาญการ

สานักงานสาธารณสขุ อาเภอเมืองสรุ ินทร์

นางสาวกฤษณา พาชืน่ แพทย์แผนไทยปฏิบตั ิการ

โรงพยาบาลปราสาท

นางสาววิไลลักษณ์ สมปาง เจา้ พนกั งานสาธารณสุขปฏิบตั ิงาน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ

ตาบลตาเบา สานักงานสาธารณสขุ อาเภอปราสาท

นางสาวสมร สนใจ เจ้าพนักงานสาธารณสุขชานาญงาน

โรงพยาบาลชมุ พลบุรี

นายสจุ ินต์ บุญลอ้ ม นกั วิชาการสาธารณสุขชานาญการ

สานกั งานสาธารณสขุ อาเภอชมุ พลบรุ ี

นางอุษา วงษ์เสน แพทย์แผนไทยปฏิบัตกิ าร

โรงพยาบาลทา่ ตมู

นางสาวสิรพิ ร ฉั่วศิริพร แพทยแ์ ผนไทย โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตาบลทุ่งกลุ า

สานักงานสาธารณสขุ อาเภอทา่ ตมู

นางสาวเรวดี โพธิขา แพทยแ์ ผนไทยปฏบิ ัตกิ าร

โรงพยาบาลจอมพระ

นางสาวผกาพรรณ ทันแก้ว เจ้าพนักงานสาธารณสขุ ปฏบิ ตั งิ าน โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพ

ตาบลหนองสนิท สานักงานสาธารณสุขอาเภอจอมพระ

นางสาวธติ ยิ า สมศรี แพทยแ์ ผนไทย

โรงพยาบาลกาบเชิง

นางสาวสุชาดา ศรีสอน แพทยแ์ ผนไทยปฏบิ ัตกิ าร โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพตาบล

บา้ นโนนสวรรค์ สานกั งานสาธารณสขุ อาเภอกาบเชิง

นางนภาภรณ์ สลิน แพทย์แผนไทยปฏบิ ตั ิการ

โรงพยาบาลรตั นบรุ ี

นางสาวนริศรา บุตรใส แพทย์แผนไทยปฏิบตั กิ าร โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตาบลไผ่

สานักงานสาธารณสุขอาเภอรัตนบุรี

นายวสิ รรณ์ สะสม เจา้ พนกั งานสาธารณสุขปฏบิ ตั งิ าน

โรงพยาบาลสนม

นางจิดาภา ประวันนา แพทยแ์ ผนไทยปฏบิ ัตกิ าร

โรงพยาบาลศขี รภมู ิ

1

นางพนาสวรรค์ แกว้ ปลง่ั นักวิชาการสาธารณสขุ ชานาญการ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตาบล
นายทวฒั น์ บุญเลิศ ผกั ไหม สานักงานสาธารณสุขอาเภอศีขรภมู ิ
นางสาวนารี พันธ์แก่น แพทยแ์ ผนไทยปฏบิ ตั กิ าร
นางศิรวิ รรณ ศริ มิ าก โรงพยาบาลสังขะ
นางสิราลกั ษณ์ คาขูรู แพทยแ์ ผนไทยปฏบิ ัตกิ าร โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตาบล
นางสริ นิ าถ วรรณชัย ทบั ทัน สานกั งานสาธารณสุขอาเภอสงั ขะ
นางสาวฐิตมิ า สนิ สพุ รรณ เจา้ พนกั งานสาธารณสขุ ปฏิบัติงาน
นางสาวชนกิ านต์ ป้องพนั แก้ว โรงพยาบาลลาดวน
นางสาวสาวณิ ี สาเภา แพทย์แผนไทยปฏิบตั กิ าร โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตาบล
นางสาวกัลยาณี วชิ ัย ตระเปยี งเตยี สานักงานสาธารณสุขอาเภอลาดวน
นางลกั ษณา เดือนขาว แพทยแ์ ผนไทยปฏิบัติการ
โรงพยาบาลสาโรงทาบ
นางสาวยุวดี ม่นั จติ นกั วชิ าการสาธารณสขุ
นางสาวณัฏฐาภรณ์ ทา่ ทอง สานักงานสาธารณสุขอาเภอสาโรงทาบ
นางสาวศริญญา ชัยสวุ รรณ นกั วิชาการสาธารณสุขปฏบิ ตั กิ าร
นางสาวรุง่ นภา เจริญเหลอื โรงพยาบาลบัวเชด
นางสาวปนัดดา วงั สันต์ นักวิชาการสาธารณสขุ ปฏบิ ตั กิ าร
นางสาวลนุ ณี คุณเลศิ สานักงานสาธารณสุขอาเภอบวั เชด
นางสาวนพวรรณ บานช่นื แพทย์แผนไทยปฏิบตั กิ าร
นางสาวอมั ภกิ าร์ ชโู ฉม โรงพยาบาลพนมดงรกั เฉลิมพระเกยี รติ ๘๐ พรรษา
แพทย์แผนไทยปฏบิ ัตกิ าร
สถานอี นามัยเฉลมิ พระเกยี รติ 60 พรรษา นวมินทราชินี บา้ นรนุ
สานักงานสาธารณสุขอาเภอพนมดงรัก
แพทยแ์ ผนไทยปฏิบัตกิ าร
โรงพยาบาลศรณี รงค์
แพทย์แผนไทยปฏิบัติการ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตาบล
แจนแวน สานกั งานสาธารณสขุ อาเภอศรีณรงค์
แพทยแ์ ผนไทยปฏิบัติการ
โรงพยาบาลเขวาสนิ รนิ ทร์
เจ้าพนักงานสาธารณสขุ ปฏิบัติงาน โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพ
ตาบลเขวาสินรนิ ทร์ สานกั งานสาธารณสขุ อาเภอเขวาสนิ รินทร์
แพทย์แผนไทยปฏิบัตกิ าร
โรงพยาบาลโนนนารายณ์
แพทย์แผนไทยปฏิบตั ิการ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตาบลคาผง
สาธารณสุขอาเภอโนนนารายณ์
แพทยแ์ ผนไทยปฏิบัตกิ าร
สานักงานสาธารณสุขจงั หวดั สุรนิ ทร์
นกั จดั การงานท่ัวไป
สานักงานสาธารณสขุ จังหวดั สุรินทร์

2

กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก 3

สานักงานสาธารณสุขจงั หวดั สรุ นิ ทร์