พระราชบัญญัติ
สมาคมการคา พ.ศ. ๒๕๐๙
ภูมพิ ลอดลุ ยเดช ป.ร.
ใหไว ณ วนั ท่ี ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๐๙
เปน ปท ่ี ๒๑ ในรชั กาลปจ จบุ ัน
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ
ใหประกาศวา
โดยทีเ่ ปนการสมควรมีกฎหมายวา ดว ยสมาคมการคา
จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบัญญัติข้ึนไวโดยคําแนะนําและยินยอม
ของสภารางรัฐธรรมนูญในฐานะรัฐสภา ดังตอไปน้ี
มาตรา ๑ พระราชบัญญตั ิน้เี รยี กวา “พระราชบญั ญตั ิสมาคมการคา พ.ศ. ๒๕๐๙”
มาตรา ๒ พระราชบัญญัตินี้ใหใชบังคับต้ังแตวันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษา
เปน ตนไป
มาตรา ๓ บรรดาบทกฎหมาย กฎและขอบังคับอืน่ ในสวนท่ีมบี ญั ญตั ไิ วแ ลว ในพระราชบญั ญตั นิ ้ี
หรือซึ่งขัดหรอื แยง กบั บทบญั ญตั แิ หงพระราชบัญญตั นิ ้ี ใหใชพ ระราชบัญญัตนิ แี้ ทน
หมวด ๑
บทท่ัวไป
มาตรา ๔ ในพระราชบัญญัตินี้
“สมาคมการคา” หมายความวา สถาบันท่ีบุคคลหลายคนซ่ึงเปนผูประกอบวิสาหกิจ
จดั ตั้งขึ้นเพ่อื ทําการสงเสริมการประกอบวิสาหกิจอันมิใชเปน การหาผลกําไรหรือรายไดแ บงปนกัน
“ผูประกอบวิสาหกิจ” หมายความวา บุคคลซ่ึงประกอบธุรกิจทางการคา อุตสาหกรรม
หรือการเงิน และใหหมายความรวมถึงบุคคลซ่ึงประกอบธุรกิจอื่นใดในทางเศรษฐกิจที่รัฐมนตรีจะได
กําหนดในกฎกระทรวง
“นายทะเบียน” หมายความวา นายทะเบียนกลางสมาคมการคา หรือนายทะเบียน
สมาคมการคาประจาํ จังหวดั แลวแตกรณี
“พนกั งานเจาหนา ท่”ี หมายความวา ผซู งึ่ รฐั มนตรีแตง ตั้งใหป ฏบิ ตั ิการตามพระราชบญั ญัติน้ี
“รัฐมนตร”ี หมายความวา รัฐมนตรีผูร ักษาการตามพระราชบญั ญตั ิน้ี
มาตรา ๕ ใหรัฐมนตรีวาการกระทรวงเศรษฐการรักษาการตามพระราชบัญญัติน้ี
และใหมีอํานาจแตงตั้งพนักงานเจาหนาที่กับออกกฎกระทรวงกําหนดคาธรรมเนียมไมเกินอัตราทาย
พระราชบญั ญัตนิ ี้ และกาํ หนดกิจการอื่น เพือ่ ปฏบิ ตั กิ ารตามพระราชบัญญัติน้ี
กฎกระทรวงน้ัน เม่อื ไดป ระกาศในราชกิจจานเุ บกษาแลว ใหใ ชบงั คับได
หมวด ๒
การจัดตง้ั สมาคมการคา
มาตรา ๖ ภายใตบังคับแหงกฎหมายวาดวยสหกรณ หามมิใหผูประกอบวิสาหกิจ
ตกลงเขากันเพื่อทําการสงเสริมการประกอบวิสาหกิจในรูปอ่ืนใดนอกจากเปนสมาคมการคาตาม
พระราชบัญญตั ินีเ้ ทา น้ัน
*
มาตรา ๗ ใหจดั ตงั้ สาํ นักงานกลางทะเบียนสมาคมการคาขึ้นในกรมพัฒนาธุรกิจการคา
กระทรวงพาณิชย เพ่ือควบคุมการออกใบอนุญาตและการจดทะเบียนสมาคมการคาทั่วราชอาณาจักร และ
ทําหนา ทเ่ี ปน สํานกั งานทะเบียนสมาคมการคาประจํากรุงเทพมหานคร
ในจังหวัดอนื่ นอกจากกรุงเทพมหานคร ใหจัดต้ังสํานักงานทะเบียนสมาคมการคาประจํา
จงั หวดั ขนึ้ ตรงตอ สํานกั งานกลางทะเบยี นสมาคมการคา
ใหอธิบดกี รมพฒั นาธรุ กิจการคาหรือผูซึ่งอธิบดีกรมพัฒนาธุรกิจการคามอบหมายเปน
นายทะเบียนกลางสมาคมการคาและนายทะเบียนสมาคมการคาประจํากรุงเทพมหานคร และใหผูวาราชการ
จงั หวัดนอกจากกรงุ เทพมหานครหรือผซู งึ่ ผวู าราชการจังหวัดมอบหมายเปนนายทะเบียนสมาคมการคา
ประจําจังหวดั
มาตรา ๘ หา มมิใหผ ใู ดจดั ตัง้ สมาคมการคา เวน แตจะไดร ับอนุญาตจากนายทะเบยี น
การตงั้ สาขาสมาคมการคา จะกระทํามิได
มาตรา ๙ การขออนุญาตนั้น ใหผูเริ่มกอการจัดตั้งมีจํานวนไมนอยกวาสามคนย่ืนคําขอ
ตอนายทะเบยี นตามหลกั เกณฑแ ละวิธีการท่ีกําหนดในกฎกระทรวง
**
มาตรา ๑๐ เมื่อนายทะเบียนไดรับคําขออนุญาตและพิจารณาแลวเห็นวาขอบังคับไมขัด
ตอกฎหมาย ไมเปนภัยตอเศรษฐกิจ ความมั่นคงของประเทศ หรือตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรม
อันดีของประชาชน และผูเร่ิมกอการจัดต้ังเปนผูซึ่งมีความประพฤติดี ใหนายทะเบียนสั่งอนุญาตและ
ออกใบอนุญาตสมาคมการคาใหแ กผ ขู ออนญุ าต พรอมทงั้ จดทะเบยี นสมาคมการคาใหด วย
ถานายทะเบียนมีคาํ ส่งั ไมอนญุ าต ใหแ จง คาํ ส่ังเปน หนงั สอื ไปยงั ผูขออนญุ าตโดยมชิ ักชา
ผูข ออนุญาตมสี ทิ ธอิ ทุ ธรณคาํ สงั่ นัน้ ได โดยยืน่ อทุ ธรณเปนหนังสอื ตอ รฐั มนตรี ภายในกําหนดสบิ หาวนั
นบั แตว ันทไ่ี ดร ับแจง คาํ สงั่ คําวินจิ ฉยั ของรฐั มนตรีใหเปนทส่ี ดุ
การอนุญาตใหตั้งสมาคมการคาและการเลิกสมาคมการคา ใหนายทะเบียนกลางสมาคม
การคาประกาศในราชกิจจานเุ บกษา
มาตรา ๑๑ ใหสมาคมการคา ท่ไี ดร บั ใบอนญุ าตและจดทะเบียนแลวเปน นติ ิบคุ คล
มาตรา ๑๒ ถาใบอนุญาตสมาคมการคาสูญหายหรือถูกทําลาย ใหสมาคมการคาย่ืนคําขอ
รบั ใบแทน
* แกไขเพมิ่ เติมโดยพระราชบัญญัตสิ มาคมการคา (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๓
**
แกไ ขเพม่ิ เตมิ โดยพระราชบญั ญตั ิสมาคมการคา (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๔
มาตรา ๑๓ สมาคมการคาตอ งมขี อบงั คบั และขอบังคับนน้ั อยางนอยตอ งมีขอ ความดังตอไปนี้
(๑) ชือ่
(๒) วตั ถุที่ประสงค
(๓) ทต่ี ้งั สาํ นกั งาน
(๔) วธิ ีรบั สมาชกิ และใหสมาชิกออกจากสมาคมการคา ตลอดจนสิทธแิ ละหนา ที่ของสมาชิก
(๕) การดําเนินกิจการของสมาคมการคา การตั้ง การออกจากตําแหนง และการประชุม
ของกรรมการตลอดจนการประชมุ ใหญ
ขอบังคับของสมาคมการคาตองนําไปจดทะเบียนตอนายทะเบียนพรอมกับการย่ืนคําขอ
อนุญาตจัดตั้งสมาคมการคา กอนออกใบอนุญาต ถานายทะเบียนเห็นสมควรจะส่ังใหแกไขเพ่ิมเติม
ขอ บงั คับน้นั ก็ได
*
มาตรา ๑๔ (ยกเลกิ )
มาตรา ๑๕ ชื่อของสมาคมการคาตองเปนอักษรไทยแตจะมีอักษรตางประเทศกํากับไวทาย
หรือใตช่ืออักษรไทยดวยก็ได และจะใชช่ือไดแตเฉพาะท่ีปรากฏในขอบังคับเทาน้ัน หามมิใหใชขอความ
“แหงประเทศไทย” หรอื ขอความที่มีความหมายในทาํ นองเดียวกนั ประกอบเปน ชื่อของสมาคมการคา
ใหส มาคมการคาจดั ใหม ปี ายชือ่ อา นไดช ัดเจนติดไวทห่ี นา สํานกั งาน
มาตรา ๑๖ หามมิใหบุคคลใดใชชื่อท่ีมีอักษรไทยประกอบวา “สมาคมการคา” หรือ
อกั ษรตา งประเทศซ่ึงแปลหรอื อานวา “สมาคมการคา” ในดวงตรา ปายชื่อ จดหมาย ใบแจงความ หรือ
เอกสารอยางอื่นเก่ียวกับธุรกิจ โดยมิไดเปนสมาคมการคา เวนแตเปนการใชในการขออนุญาตจัดตั้ง
สมาคมการคา
มาตรา ๑๗ ใหนายทะเบียนมีอํานาจออกคําสั่งเปนหนังสือเรียกบุคคลใดๆมาสอบถาม
หรือใหส งเอกสารมาเพื่อประกอบการพจิ ารณาเก่ยี วกับการขออนุญาตจดั ตั้งสมาคมการคาได
หมวด ๓
การดาํ เนนิ กิจการของสมาคมการคา
มาตรา ๑๘ ใหสมาคมการคามีคณะกรรมการเปนผูดําเนินกิจการของสมาคมการคา
และเปนผูแทนของสมาคมการคาในกิจการอันเก่ียวกับบุคคลภายนอก เพ่ือการน้ีคณะกรรมการจะ
มอบหมายใหก รรมการคนหนึง่ คนใดหรอื หลายคนทําการแทนก็ได
มาตรา ๑๙ นอกจากการออกจากตําแหนง กรรมการตามขอ บังคับของสมาคมการคาแลว
ใหกรรมการสมาคมการคาออกจากตําแหนงเมื่อเปนบุคคลลมละลาย หรือเม่ือตองคําพิพากษาถึงท่ีสุด
ใหล งโทษตามพระราชบญั ญตั ิน้ี และไมม สี ิทธเิ ปนกรรมการสมาคมการคาใดๆ อกี เวน แตจ ะพน กาํ หนด
สามปน บั แตไดพน จากการเปนบคุ คลลมละลายหรือนบั แตว นั พน โทษ
* ยกเลิกโดยพระราชบัญญัติสมาคมการคา (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๕
มาตรา ๒๐ สมาชิกของสมาคมการคามีสิทธิขอตรวจสอบกิจการและทรัพยสินของสมาคม
การคา ได โดยย่ืนคําขอเปนหนงั สอื ตอ สมาคมการคา
มาตรา ๒๑ สมาคมการคา จะดาํ เนินกิจการไดแ ตเ ฉพาะในเรอ่ื งดังตอไปน้ี
(๑) สง เสรมิ การประกอบวิสาหกิจประเภททอ่ี ยูในวตั ถทุ ป่ี ระสงค
(๒) สนับสนุนและชวยเหลือสมาชิก แกไขอุปสรรคขอขัดของตางๆ รวมทั้งเจรจาทํา
ความตกลงกบั บุคคลภายนอกเพอื่ ประโยชนร วมกนั ในการประกอบวิสาหกจิ ประเภทท่ีอยูในวัตถุท่ีประสงค
สอดสองและติดตามความเคลื่อนไหวของตลาดการคาทั้งภายในและภายนอกประเทศเก่ียวกับสินคาท่ี
สมาชกิ ประกอบวสิ าหกจิ เพอื่ ใหเ ปนประโยชนแกก ารคา การเงนิ เศรษฐกิจหรือความม่ันคงของประเทศ
(๓) ทําการวิจัยเกี่ยวกับการประกอบวิสาหกิจประเภทท่ีอยูในวัตถุท่ีประสงค แลกเปล่ียน
และเผยแพรความรูในทางวชิ าการ ตลอดจนขาวสารการคาอนั เกี่ยวกับวิสาหกจิ นน้ั ๆ
(๔) ขอสถิติหรือเอกสาร หรือขอทราบขอความใดๆ จากสมาชิกเกี่ยวกับการดําเนิน
วิสาหกิจประเภททอี่ ยูใ นวตั ถทุ ปี่ ระสงค ทง้ั น้ีดว ยความยนิ ยอมของสมาชกิ
(๕) สงเสริมคุณภาพของสินคาที่ผลิตหรือจําหนายโดยผูประกอบวิสาหกิจท่ีเปนสมาชิก
ใหเ ขามาตรฐาน ตลอดจนวจิ ยั และปรับปรุงวธิ กี ารผลติ และการคาใหไดผลดยี ่ิงขึน้
(๖) รวมมือกับรัฐบาลในการสงเสริมการคา อุตสาหกรรม การเงิน หรือธุรกิจอ่ืนใด
ในทางเศรษฐกจิ อันอยูใ นวัตถุท่ีประสงค
(๗) สงเสริมการผลิตเพื่อใหสินคามีปริมาณเพียงพอแกความตองการของตลาดท้ัง
ภายในและภายนอกประเทศ
(๘) ทําความตกลงหรอื วางระเบยี บใหส มาชิกปฏิบตั ิหรอื งดเวนการปฏบิ ตั ิ เพ่ือใหการ
ประกอบวสิ าหกิจประเภทท่อี ยใู นวัตถทุ ป่ี ระสงคไดดําเนินไปดวยความเรียบรอ ย
(๙) ประนปี ระนอมขอ พิพาทระหวา งสมาชกิ หรือระหวางสมาชิกกับบุคคลภายนอกใน
การประกอบวสิ าหกจิ
มาตรา ๒๒ หามมใิ หสมาคมการคา กระทําการใดๆ ดังตอไปน้ี
*
(๑) ประกอบวิสาหกิจโดยสมาคมการคาน้ันเอง หรือเขาดําเนินการในการประกอบ
วิสาหกิจของสมาชกิ หรอื เขามีสวน ถือหนุ เปน หุนสวน หรอื รวมทนุ ในการประกอบวสิ าหกิจกบั บคุ คลใดๆ
เวนแตเ ปนการถือตราสารหนี้ หรือเขาถือหุนในบริษัทท่ีจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพยที่มีผูบริจาคหรือ
มอบใหแกส มาคมการคา
(๒) ดําเนินการดว ยประการใดๆ ในอันท่ีจะกดราคาสินคาหรือคาบริการใหตกต่ําเกิน
สมควรหรือทาํ ใหสูงเกินสมควร หรอื ทาํ ใหเกดิ ปนปวนเกี่ยวกับราคาสนิ คา หรอื คา บรกิ าร
**
(๓) ใหเงิน หรือใหกูยืมเงินแกสมาชิกหรือบุคคลอื่นใด เวนแตเปนการใหเพ่ือการ
กุศลสาธารณะ หรือตามหนาท่ีศีลธรรม หรือตามควรแกอัธยาศัยในสังคม หรือเพ่ือเปนสวัสดิการแก
พนักงานของสมาคมการคา
* แกไขเพ่ิมเติมโดยพระราชบญั ญตั สิ มาคมการคา (ฉบับท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๖
** แกไขเพ่ิมเตมิ โดยพระราชบัญญตั ิสมาคมการคา (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๗
(๔) ดําเนินการดวยประการใดๆ เพ่ือเพ่ิม ลด หรือกํากัดปริมาณการผลิต ปริมาณสินคา
ท่ีจําหนายหรือบริการอื่นและการดําเนินการดังกลาวน้ันเปนผลเสียหายแกตลาดการคา การเงิน ภายใน
หรอื ภายนอกประเทศ หรือเศรษฐกจิ ของประเทศ
(๕) ดําเนินการดวยประการใดๆ อันเปนการทําลายการแขงขันอันพึงมีตามปกติวิสัย
ของการประกอบวิสาหกิจ เวนแตจ ะเปน การปฏิบัติตามนโยบายหรอื ระเบยี บของทางราชการ
(๖) ดําเนินการดวยประการใดๆ อันอาจเปนภัยตอเศรษฐกิจ ความมั่นคงของประเทศ
หรอื ตอความสงบเรยี บรอ ยหรือศลี ธรรมอันดีของประชาชน
(๗) กีดกันหรือขัดขวางมิใหผูใดซ่ึงมีคุณสมบัติที่จะเปนสมาชิกไดตามขอบังคับของ
สมาคมการคา เขา เปนสมาชกิ หรือบังคับดว ยประการใดๆ ใหเ ขาเปน สมาชิกโดยผนู ้นั ไมส มัครใจ หรือให
สมาชิกออกจากสมาคมการคา โดยเจตนาอันไมสจุ ริตหรือขดั ตอ ขอบังคับของสมาคมการคา
(๘) เปดเผยสถิติ เอกสาร หรือขอความอันเก่ียวกับประโยชนสวนไดเสียโดยเฉพาะของ
สมาชิกผูใ ด เวนแตจะไดรับความยนิ ยอมเปนหนงั สือจากสมาชิกผนู น้ั
(๙) ให หรอื ยอมใหบ ุคคลอ่นื ซึง่ มิใชกรรมการดาํ เนนิ กจิ การในหนาทีข่ องกรรมการ
มาตรา ๒๓ หามมใิ หส มาคมการคาแบง ปนผลกําไรหรือรายไดใ หแ กสมาชกิ หรือดําเนนิ การ
ในทางการเมือง
หมวด ๔
การควบคุมสมาคมการคา
มาตรา ๒๔ ใหนายทะเบียนมีอํานาจออกคําส่ังเปนหนังสือใหกรรมการหรือสมาชิกมา
ชี้แจงขอ เทจ็ จรงิ เกย่ี วกบั กจิ การของสมาคมการคา หรือใหส งเอกสารเกย่ี วกับการดาํ เนนิ งานหรือรายงาน
การประชมุ ของสมาคมการคาได
มาตรา ๒๕ เพอื่ ปฏิบตั ิการตามพระราชบัญญัตินี้ใหนายทะเบียนหรือพนักงานเจาหนาท่ี
มีอํานาจเขาไปตรวจสอบในสํานักงานของสมาคมการคาไดใ นระหวา งเวลาทํางานของสมาคมการคา
ในการปฏิบัติการตามวรรคหน่ึง ใหพนักงานเจาหนาท่ีแสดงบัตรประจําตัวพนักงาน
เจา หนา ท่ีตอผูซ่งึ เกยี่ วขอ ง
บัตรประจําตัวพนกั งานเจาหนา ทใี่ หเ ปนไปตามแบบท่รี ัฐมนตรีกาํ หนด
ในการปฏิบัตกิ ารของนายทะเบียนหรือพนักงานเจาหนา ท่ตี ามวรรคหน่ึง ใหผ ูซ่งึ เกยี่ วขอ ง
อํานวยความสะดวกหรือชวยเหลือตามสมควร หรือใหคําช้ีแจงแกนายทะเบียนหรือพนักงานเจาหนาท่ี
ตามที่ขอรอง
มาตรา ๒๖ ใหสมาคมการคาจดั ทําทะเบยี นสมาชิกเก็บรักษาไวท่สี าํ นักงานของสมาคม
การคา และใหสงสําเนาทะเบียนสมาชิกนั้นแกนายทะเบียนภายในกําหนดเกาสิบวันนับแตวันท่ีไดรับ
ใบอนญุ าตและจดทะเบียนเปน สมาคมการคา ทะเบยี นสมาชกิ นนั้ อยา งนอยใหมรี ายการดังตอ ไปน้ี
(๑) ช่อื และสัญชาตขิ องสมาชิก
(๒) ชอื่ ทีใ่ ชใ นการประกอบวิสาหกิจและประเภทของวิสาหกจิ
(๓) ทีต่ งั้ สาํ นักงานของสมาชิก
(๔) วันท่เี ขา เปนสมาชกิ
เมื่อมกี ารรับสมาชิกใหมห รือมกี ารเปล่ียนแปลงเกี่ยวกบั ทะเบียนสมาชกิ ใหสมาคมการคา
แจงการรับสมาชิกใหม หรือการเปลี่ยนแปลงน้ัน ตอนายทะเบยี นภายในกําหนดเกา สบิ วนั นบั แตว ันท่ีรับ
สมาชกิ ใหมหรือมกี ารเปลย่ี นแปลง
มาตรา ๒๗ ใหสมาคมการคาจัดทํางบดุลอยางนอยครั้งหนึ่งทุกรอบสิบสองเดือน อัน
จัดวา เปน รอบปใ นทางบญั ชขี องสมาคมการคานนั้
งบดลุ นนั้ ตอ งมรี ายการแสดงจํานวนสินทรพั ยแ ละหน้ีสนิ ของสมาคมการคา กบั ทั้งบัญชี
รายรับรายจาย งบดุลตองทําใหแลวเสร็จและจัดใหมีผูสอบบัญชีตรวจสอบแลวนําเสนอเพื่ออนุมัติตอท่ี
ประชมุ ใหญของสมาคมการคาภายในกาํ หนดหนึง่ รอ ยยส่ี บิ วนั นับแตวันท่ีส้ินปก ารบญั ชี
มาตรา ๒๘ ใหสมาคมการคาจัดทํารายงานประจําป แสดงผลการดําเนินกิจการของ
สมาคมการคาเสนอตอท่ีประชุมใหญในคราวท่ีเสนองบดุล และใหสงสําเนารายงานกับงบดุลไปยัง
นายทะเบียนภายในกาํ หนดสามสบิ วันนับแตวันทีม่ กี ารประชุมใหญ
มาตรา ๒๙ การแกไขหรือเพ่ิมเติมขอบังคับของสมาคมการคาจะกระทําไดก็แตโดย
มติของที่ประชุมใหญ และตองนําไปจดทะเบียนตอนายทะเบียนภายในกําหนดสามสิบวันนับแตวันท่ีที่
ประชุมใหญลงมติ แตถานายทะเบียนเห็นวาการแกไขหรือเพิ่มเติมขอบังคับนั้นขัดตอวัตถุท่ีประสงค
ของสมาคมการคาหรือขัดตอกฎหมาย หามมิใหนายทะเบียนรับจดทะเบียนการแกไขหรือเพิ่มเติม
ขอบงั คบั นน้ั
ถานายทะเบยี นไมร ับจดทะเบยี นการแกไขหรอื เพิ่มเติมขอบังคับ ใหนํามาตรา ๑๐ วรรคสอง
มาใชบังคับโดยอนุโลม
มาตรา ๓๐ การตัง้ กรรมการหรือการเปล่ยี นตวั กรรมการของสมาคมการคา ตองนาํ ไป
จดทะเบียนตอ นายทะเบยี นภายในกาํ หนดสามสิบวนั นบั แตว นั ตงั้ หรอื เปลย่ี นตวั กรรมการ
*
ถานายทะเบียนเห็นวาผูไดรับการต้ังใหเปนกรรมการน้ันเปนผูซึ่งมีความประพฤติเสื่อมเสีย
หรือมีเหตอุ ันควรสงสยั วาอาจเปน ภยั ตอ เศรษฐกิจ ความมั่นคงของประเทศ หรือตอความสงบเรียบรอย
หรือศีลธรรมอันดีของประชาชน นายทะเบียนมีอํานาจไมรับจดทะเบียนผูนั้นเปนกรรมการของสมาคม
การคาได
มาตรา ๓๑ ผูใดประสงคจะขอตรวจหรือคัดเอกสาร หรือขอใหคัดและรับรองสําเนา
เอกสารเกย่ี วกบั สมาคมการคา ใหย่นื คําขอตามแบบท่ีนายทะเบียนกลางสมาคมการคากําหนด
มาตรา ๓๒ เม่ือปรากฏวาคณะกรรมการ กรรมการหรือสมาชิกของสมาคมการคา
กระทําการใดๆ อันอาจเปนภัยตอเศรษฐกิจ ความม่ันคงของประเทศ หรือตอความสงบเรียบรอย หรือ
ศีลธรรมอันดีของประชาชน ใหนายทะเบียนมีอํานาจสั่งเปนหนังสือใหคณะกรรมการ กรรมการหรือ
สมาชกิ นั้นระงบั หรอื จดั การแกไขการกระทาํ น้ันภายในระยะเวลาทน่ี ายทะเบยี นกาํ หนด
* แกไขเพม่ิ เติมโดยพระราชบัญญัติสมาคมการคา (ฉบับท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๘
มาตรา ๓๓ เมื่อสมาคมการคากระทําการอันเปนการฝาฝนมาตรา ๒๒ รัฐมนตรีมีอํานาจ
ส่ังใหกรรมการท้ังคณะหรือเปนรายบุคคลออกจากตําแหนงได ในกรณีเชนนี้ คณะกรรมการหรือกรรมการนั้น
ไมมีสิทธิเปนกรรมการสมาคมการคาอีก เวนแตจะพนกําหนดสามปนับแตวันที่ถูกรัฐมนตรีส่ังใหออก
จากตาํ แหนง
มาตรา ๓๔ เมื่อมีเหตุอันควรสงสัยวาสมาคมการคาใดจะดําเนินการไมชอบดวยกฎหมาย
หรืออาจเปนภัยตอเศรษฐกิจความมั่นคงของประเทศ หรือตอความสงบเรียบรอย หรือศีลธรรมอันดี
ของประชาชน ใหนายทะเบียนมีอํานาจสั่งเปนหนังสือใหสมาคมการคานั้นแจงวันเวลาประชุมทุกคราว
มาใหนายทะเบียนทราบลวงหนาไมนอยกวาสามวัน ในกรณีเชนน้ีใหนายทะเบียนหรือพนักงานเจาหนาท่ี
มีอํานาจเขาไปฟง การประชุมได
สมาคมการคาใดไมแจงวันเวลาประชุมตามคําส่ังของนายทะเบียน ใหนายทะเบียนมี
อาํ นาจส่ังใหสมาคมการคา นนั้ งดการประชุมไดค รัง้ หนึ่งไมเ กินเกา สบิ วันนับแตวนั ท่ีนายทะเบยี นสั่ง
ในกรณีทีน่ ายทะเบียนมีคําสั่งใหงดการประชุม ใหนํามาตรา ๑๐ วรรคสอง มาใชบังคับ
โดยอนุโลม
*
มาตรา ๓๕ ถาที่ประชุมใหญของสมาคมการคาลงมติอันเปนการฝาฝนกฎหมายหรือ
ขอ บงั คับของสมาคมการคา เมอื่ สมาชกิ คนหน่งึ คนใดหรอื พนกั งานเจาหนาทีร่ องขอ ใหศาลเพิกถอนมติ
ของทปี่ ระชมุ ใหญน น้ั เสยี แตใ นกรณที ส่ี มาชิกรอ งขอใหเพิกถอนใหกระทําภายในกําหนดสามสิบวันนับแต
วนั ทีไ่ ดลงมตินัน้
**
มาตรา ๓๖ ใหร ฐั มนตรมี ีอํานาจสงั่ ใหเลกิ สมาคมการคา ไดใ นกรณดี ังตอ ไปน้ี
(๑) เม่ือปรากฏวาการกระทําของสมาคมการคา ผิดตอ กฎหมาย หรือเปนภัยตอ เศรษฐกจิ
ความม่ันคงของประเทศ หรือตอ ความสงบเรียบรอ ยหรอื ศลี ธรรมอนั ดีของประชาชน
(๒) เม่อื สมาคมการคา ปฏิบัติการอันเปนการฝาฝนมาตรา ๒๒ และการกระทํานั้นเปน
การเสยี หายอยา งรา ยแรง
(๓) เม่อื สมาคมการคาไมส ามารถดาํ เนินกิจการตอไปหรอื หยุดดาํ เนินกิจการตัง้ แตสองปขึ้นไป
(๔) เม่อื ปรากฏวา สมาคมการคา ให หรือยอมใหบุคคลอ่ืนซ่ึงมิใชกรรมการดําเนินกิจการ
ในหนา ที่ของกรรมการ
กรรมการของสมาคมการคาท่รี ัฐมนตรีส่ังใหเ ลกิ ตาม (๑) (๒) หรือ (๔) ผูใดซึ่งมีสวน
ในการกระทาํ อนั เปนเหตใุ หสมาคมการคาน้นั ถูกรฐั มนตรีส่ังใหเ ลกิ ไมมสี ทิ ธิเปนกรรมการสมาคมการคาอีก
เวน แตจะพน กาํ หนดสามปนับแตวันท่ีรัฐมนตรสี ง่ั ใหเลิกสมาคมการคานัน้
หมวด ๕
การเลิกสมาคมการคา
มาตรา ๓๗ สมาคมการคา ยอ มเลกิ ดวยเหตใุ ดเหตุหนงึ่ ดังตอ ไปน้ี
(๑) ถามขี อ บงั คบั กาํ หนดใหเ ลิกในกรณใี ด เมื่อมกี รณนี น้ั
* แกไ ขเพ่ิมเติมโดยพระราชบัญญัตสิ มาคมการคา (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๙
** แกไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัตสิ มาคมการคา (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๑๐
(๒) ถาตั้งโดยมกี าํ หนดเวลา เมือ่ สน้ิ กาํ หนดเวลานั้น
(๓) เม่อื ทปี่ ระชมุ ใหญล งมติใหเ ลิก
(๔) เมอ่ื ลม ละลาย
(๕) เม่ือรัฐมนตรีส่งั ใหเ ลิกตามมาตรา ๓๖
ใหสมาคมการคาที่เลิกตาม (๑) (๒) (๓) หรือ (๔) แจงใหนายทะเบียนทราบภายใน
กําหนดเวลาสบิ หาวันนับแตวนั ทีเ่ กิดมีเหตทุ ่ีทาํ ใหเลิก
มาตรา ๓๘ ภายใตบังคับมาตรา ๑๐ วรรคสาม เม่ือสมาคมการคาใดเลิกไป เพราะเหตุใด
เหตุหนึ่งตามที่ระบุไวในมาตรา ๓๗ ใหนายทะเบียนเพิกถอนใบอนุญาตและขีดชื่อสมาคมการคานั้น
ออกจากทะเบียน ในกรณีเชนนี้ ใหถือวาสมาคมการคาน้ันคงดําเนินการตอไปไดเพียงเทาที่จําเปนเพ่ือ
การชาํ ระบญั ชเี ทา นนั้
มาตรา ๓๙ การชําระบัญชีสมาคมการคาซ่ึงเลิกตามมาตรา ๓๗ ใหนําบทบัญญัติแหง
ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยอันวาดวยการชําระบัญชีหางหุนสวน จดทะเบียน หางหุนสวนจํากัด
และบริษัทจาํ กัด มาใชบ งั คบั โดยอนุโลม
มาตรา ๔๐ เมื่อไดชําระบัญชีแลว ถามีทรัพยสินเหลืออยูเทาใดจะแบงใหแกสมาชิกของ
สมาคมการคา ไมไ ด ทรัพยสินทั้งนน้ั จะตอ งโอนไปใหแ กน ติ ิบุคคลอ่นื ทม่ี ีวตั ถุทปี่ ระสงคเ กี่ยวกับการกุศล
สาธารณะตามทร่ี ะบุไวในขอบงั คับของสมาคมการคา หรือถาไมไดระบุไวก็ใหเปนไปตามมติของท่ีประชุมใหญ
วาจะโอนไปใหแกนิติบุคคลใดท่ีมีวัตถุท่ีประสงคเก่ียวกับการกุศลสาธารณะ ในกรณีนอกจากที่กลาวมาแลว
ใหท รพั ยสนิ ทีเ่ หลอื น้นั ตกเปนของรฐั
หมวด ๖
บทกาํ หนดโทษ
มาตรา ๔๑ ผใู ดฝาฝนมาตรา ๖ หรอื มาตรา ๘ ตองระวางโทษจาํ คกุ ไมเกนิ หนึ่งป หรือ
ปรับไมเ กินหนึง่ หมนื่ บาท หรือทัง้ จาํ ทั้งปรับ
มาตรา ๔๒ ผใู ดเปนสมาชกิ ของสมาคมการคา ทม่ี ไิ ดรบั อนุญาตตามมาตรา ๘ ตองระวาง
โทษปรับไมเกินสองพันบาท
*
มาตรา ๔๓ (ยกเลกิ )
มาตรา ๔๔ ผูใดฝา ฝนมาตรา ๑๕ ตอ งระวางโทษปรบั ไมเกินหน่ึงพันบาท และปรับอีก
ไมเ กินวันละหาสบิ บาทจนกวา จะไดจ ัดการแกไขใหถกู ตอง
มาตรา ๔๕ ผใู ดฝาฝนมาตรา ๑๖ ตองระวางโทษปรับไมเกินสองพันบาท และปรับอีก
ไมเกนิ วนั ละหาสบิ บาทจนกวาจะเลิกใช
มาตรา ๔๖ ผูใดไมปฏิบัติตามคําสั่งของนายทะเบียนตามมาตรา ๑๗ หรือมาตรา ๒๔
หรือไมป ฏิบัติตามมาตรา ๒๕ วรรคส่ี ตองระวางโทษปรับไมเ กนิ หนึ่งพนั บาท
* ยกเลกิ โดยพระราชบญั ญัติสมาคมการคา (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๑๑
มาตรา ๔๗ สมาคมการคาใดไมยอมใหสมาชิกตรวจสอบกิจการและทรัพยสินของสมาคม
การคา นน้ั ตามมาตรา ๒๐ ตองระวางโทษปรับไมเกนิ หนึง่ พนั บาท
มาตรา ๔๘ สมาคมการคาใดฝาฝนมาตรา ๒๒ หรือมาตรา ๒๓ ตองระวางโทษปรับ
ไมเกินหาหมื่นบาท
มาตรา ๔๙ กรรมการของสมาคมการคา ผใู ดฝา ฝนมาตรา ๒๒ หรอื กระทาํ การอันเปน
การผดิ วตั ถทุ ป่ี ระสงคของสมาคมการคา และการกระทาํ นน้ั เปนภัยตอเศรษฐกิจความมนั่ คงของประเทศ
หรอื ตอ ความสงบเรยี บรอยหรือศลี ธรรมอนั ดีของประชาชน ตองระวางโทษปรบั ไมเกนิ สามหมื่นบาท
มาตรา ๕๐ สมาคมการคาใดฝา ฝน มาตรา ๒๖ มาตรา ๒๗ มาตรา ๒๘ มาตรา ๒๙ หรือ
มาตรา ๓๐ วรรคหนึ่ง ตอ งระวางโทษปรบั ไมเกนิ หนงึ่ พันบาท
มาตรา ๕๑ ผใู ดไมป ฏิบตั ติ ามคําสัง่ ของนายทะเบียนตามมาตรา ๓๒ หรือมาตรา ๓๔
วรรคหนึ่ง หรอื วรรคสอง ตองระวางโทษปรับไมเ กนิ สองพันบาท
มาตรา ๕๒ ผูใดฝาฝนมาตรา ๓๓ หรือยังขืนเปนกรรมการหรือสมาชิกของสมาคมการคา
ท่ีเลิกตามมาตรา ๓๗ หรือตามมาตรา ๕๕ วรรคสามแลว ตองระวางโทษจําคุกไมเกินสองป หรือปรับ
ไมเกินสองหมน่ื บาท หรือทั้งจําทั้งปรบั
มาตรา ๕๓ สมาคมการคาใดฝา ฝน มาตรา ๓๗ วรรคสอง หรือไมป ฏิบตั ติ ามมาตรา ๓๙
ตอ งระวางโทษปรับไมเกินหนงึ่ พนั บาท
มาตรา ๕๔ ผใู ดฝา ฝน มาตรา ๔๐ ตองระวางโทษจาํ คุกไมเกินหนง่ึ ป หรอื ปรบั ไมเกนิ
หนึ่งหม่นื บาท หรือท้ังจาํ ท้ังปรบั
*
มาตรา ๕๔/๑ บรรดาความผดิ ตามพระราชบัญญัตนิ ้ที ี่มีโทษปรับสถานเดียว ใหอธิบดี
กรมพัฒนาธุรกิจการคาหรือผูซึ่งอธิบดีกรมพัฒนาธุรกิจการคามอบหมายมีอํานาจเปรียบเทียบไดและ
เมือ่ ผูก ระทําความผดิ ไดช ําระคา ปรับตามทไี่ ดเ ปรยี บเทียบแลว ใหค ดีเปนอนั เลิกกันตามประมวลกฎหมาย
วธิ ีพิจารณาความอาญา
บทเฉพาะกาล
มาตรา ๕๕ บรรดาสมาคมท่ีไดจดทะเบียนเปนสมาคมตามประมวลกฎหมายแพงและ
พาณิชยอยูกอนวันท่ีพระราชบัญญัติน้ีใชบังคับ อันมีลักษณะหรือวัตถุท่ีประสงคอยางเดียวกับสมาคม
การคา หากประสงคจะเปนสมาคมการคาตามพระราชบัญญัตินี้ตองขออนุญาตเปนสมาคมการคาภายใน
กาํ หนดเกาสิบวนั นบั แตวันที่พระราชบัญญัตินี้ใชบังคับ และเมื่อไดรับอนุญาตใหเปนสมาคมการคาตาม
พระราชบัญญัตินี้แลว ใหนายทะเบียนสมาคมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยขีดช่ือสมาคมนั้น
ออกเสียจากทะเบียนสมาคม
* แกไขเพ่ิมเตมิ โดยพระราชบญั ญัตสิ มาคมการคา (ฉบับท่ี ๒) พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๑๒
บรรดาทรัพยสินและหนี้สินของสมาคมท่ีมีลักษณะหรือวัตถุที่ประสงคอยางเดียวกับ
สมาคมการคาท่ีไดรับอนุญาตและจดทะเบียนเปนสมาคมการคาตามพระราชบัญญัติน้ี ใหโอนมาเปน
ของสมาคมการคาทไ่ี ดจ ัดตง้ั ขน้ึ ใหม
ถาสมาคมท่ีมลี ักษณะหรือวัตถุทป่ี ระสงคอยา งเดยี วกับสมาคมการคาที่ไดจดทะเบยี นเปน
สมาคมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ไมขออนุญาตเปนสมาคมการคาตามพระราชบัญญัตินี้
ภายในกําหนดเวลาดังกลาวในวรรคหน่ึง ใหถือวาเปนอันเลิก และใหนายทะเบียนสมาคมตามประมวล
กฎหมายแพงและพาณชิ ยข ดี ชื่อสมาคมนนั้ ออกเสียจากทะเบียนสมาคม
ถาสมาคมไมพอใจในคําสั่งของนายทะเบียนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยท่ี
ใหขีดช่ือออกจากทะเบียนสมาคมก็มีสิทธิอุทธรณคําสั่งน้ันได โดยย่ืนอุทธรณเปนหนังสือตอรัฐมนตรี
ภายในกําหนดสิบหาวันนบั แตว ันทีไ่ ดรบั แจง คําสง่ั คําวนิ จิ ฉยั ของรฐั มนตรใี หเปนทสี่ ุด
ผรู ับสนองพระบรมราชโองการ
จอมพล ถนอม กติ ตขิ จร
นายกรฐั มนตรี
คา ธรรมเนียม
(๑) คําขอ ฉบับละ ๒ บาท
(๒) ใบอนญุ าตสมาคมการคา ฉบบั ละ ๕๐๐ บาท
(๓) ใบแทนใบอนญุ าตสมาคมการคา ฉบบั ละ ๕๐ บาท
(๔) การจดทะเบยี นแกไขหรือเพิม่ เตมิ
ครงั้ ละ ๕ บาท
ขอบังคบั หรอื การจดทะเบยี นตัง้ ครัง้ ละ ๕ บาท
หรือเปลี่ยนตวั กรรมการ
(๕) การขอตรวจหรือคัดเอกสาร ฉบบั ละ ๒๐ บาท
(๖) การขอใหค ดั และรบั รองสําเนา
เอกสาร
หมายเหตุ :- เหตุผลในการประกาศใชพระราชบัญญัติฉบับน้ี คือ เน่ืองจากในเวลาน้ียังไมมีกฎหมาย
วาดวยสมาคมการคาโดยเฉพาะ สมาคมการคาตางๆ ท่ีมีอยูไดจดทะเบียนเปนสมาคมธรรมดาตามประมวล
กฎหมายแพงและพาณิชย แตวัตถุที่ประสงคและวิธีดําเนินการของสมาคมการคายอมแตกตางกับสมาคม
ธรรมดาเปนอันมาก และสมาคมการคายอมมีอิทธิพลสําคัญเก่ียวกับการคาและเศรษฐกิจของประเทศ
และอาจดาํ เนินกิจการอันทําใหเกิดความปนปวนแกตลาดการคาหรือตลาดการเงินท้ังในประเทศและนอก
ประเทศ หรอื กระทําการใดๆ อนั เปนการกระทบกระเทือนการครองชพี ของประชาชนได จงึ เปน การสมควร
ทจี่ ะแยกสมาคมการคาออกจากสมาคมธรรมดา และวางระเบียบในการจัดต้ัง กําหนดขอบเขตแหงวัตถุ
ทปี่ ระสงค วิธีดําเนินกิจการของสมาคมการคา และการควบคุมการดําเนินงานของสมาคมการคา ท้ังกําหนด
ขอหามมิใหสมาคมการคาดําเนินการใดๆ อันจะเปนผลกระทบกระเทือนการคา เศรษฐกิจหรือความ
มั่นคงของประเทศ ตลอดจนกําหนดวิธีการลงโทษสมาคมการคาเม่ือดําเนินการอันผิดกฎหมาย รวมทั้ง
การสั่งยบุ เลิกสมาคมการคา จึงเปน การสมควรที่จะตรากฎหมายวา ดวยสมาคมการคา ขึ้นโดยเฉพาะ