หนังสือเล่มเล ็ กเรื่องพลายบัวเกี้ยวนางตานีสําหรับอ่านเพิ่มเติมความรู้รายวิชานาฏศิลป์นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่6 กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ นายธวัชชัย กันตังกุล รหัสนักศึกษา 6411120014 หนังสือเล่มเล ็ กเรื่องรําพลายบัวเกี้ยวนางตานีเป็ นส่วนหนึ่งของการศึกษารายวิชา รําเดี่ยว, รําคู่สาขาวิชานาฏศิลป์มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2566
ก คํานํา หนังสือเล่มเล็ก เรื่อง พลายบัวเกี้ยวนางตานีสําหรับอ่านเพิ่มเติมความรู้รายวิชานาฏศิลป์นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีทึ่6 กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษารายวิชารําเดี่ยว , รํา คู่สาขาวิชานาฏศิลป์มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช มีวัตถุประสงค์เพื่อในนักเรียนมีเอกสารที่ใช้ค้นหาความรู้เรื่องพลายบัวเกี้ยวนางตานีเพื่อให้นักเรียนเข้าใจบทร้องและทํานองเพลงรําพลายบัวเกี้ยว นางตานีเพื่อให้นักเรียนทราบถึงเครื่องแต่งกายพลายบัวเกี้ยวนางตานีเพื่อให้นักเรียนทราบถึงฝึกปฏิบัติท่ารําพลายบัวเกี้ยวนางตานีและจัดทําขึ้นเพื่อเป็นสื่อในการค้นคว้าหาความรู้เพิ่มเติมโดยมีการศึกษา รายละเอียดจากแหล่งข้อมูลต่างๆ ที่มีความน่าเชื่อถือแล้วนํามารวบรวมเป็นเอกสารประกอบการเรียน ต่อไป สาระสําคัญของหนังสือเล่มเล็ก เรื่อง พลายบัวเกี้ยวนางตานีประกอบด้วย ประวัติชุดการแสดงรํา พระลอตามไก่ข้อแนะนําก่อนใช้หนังสือเล่มเล็ก จุดประสงค์สื่อการเรียนการสอน บทร้อง ลักษณะการ แต่งกาย การอธิบายท่ารําฉุยฉายพราหมณ์สรุป และคําถามทบทวน ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ดร.ธีรวัฒน์ช่างสาน อาจารย์ประจําวิชาการแสดงรําเดี่ยว รําคู่ที่ชี้แนะการพัฒนาเอกสารจนสมบูรณ์เป็นสื่อที่ดีมีประโยชน์และต่อท่ารําที่ถูกต้องตามแบบแผน จึง ขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ นายธวัชชัย กันตังกุล 09/เมษายน/2566
ข สารบัญ หน้า คํานํา.............................................................................................................................................. ก สารบัญ........................................................................................................................................... ข สารบัญภาพ................................................................................................................................... ค ข้อแนะนําก่อนใช้หนังสือเล่มเล็ก.................................................................................................... 1 สาระของหนังสือ............................................................................................................................ 2 จุดประสงค์..................................................................................................................................... 2 สื่อการเรียนการสอน...................................................................................................................... 2 ประวัติชุดการแสดงพลายบัวเกี้ยวนางตานี.................................................................................... 3 บทร้อง............................................................................................................................................ 4 ลักษณะการแต่งกาย....................................................................................................................... 5 อธิบายท่ารํา................................................................................................................................... 8 คําถามทบทวน................................................................................................................................ 31 แบบฝึกหัดที่1 เรื่อง ประวัติชุดการแสดง....................................................................... 31 แบบฝึกหัตที่2 เรื่อง องค์ประกอบของการแสดง........................................................... 32 แบบฝึกหัดที่3 เรื่อง ท่ารํา.............................................................................................. 33 แบบทดสอบก่อน - หลังเรียน......................................................................................... 34 บรรณานุกรม.................................................................................................................................. 36 ภาคผนวก....................................................................................................................................... 38 ภาคผนวก ก. กระตาษคําตอบ....................................................................................................... 39 ภาคผนวก ข. เกณฑ์การให้คะแนน................................................................................................ 40 ภาคผนาก ค. ประวัติและประสบการณ์ผู้เขียน.............................................................................. 42
ค สารบัญภาพ ภาพที่หน้า 1 ภาพที่1 แสดงวงตนตรี……………………………………………………………………………………. 5 2 ภาพที่2 การแต่งกายพลายบัว.................................................................................... 5 3 ภาพที่3 การแต่งกายแบบนางตานี............................................................................. 6 4 ภาพที4 ย่ามสะพาย................................................................................................... 6 5 ท่าที่1 เพลงรัวท่าที่1................................................................................................. 8 6 ท่าที2 เพลงรัวท่าที่2................................................................................................. 8 7 ท่าที่3 เพลงรัวท่าที่3.................................................................................................. 9 8 ท่าที่4 เพลงร้องสีนวลท่าที่1...................................................................................... 9 9 ท่าที่5 ร้องเอื้อน 1...................................................................................................... 10 10 ท่าที่6 ท่าเป็นสาวน้อย............................................................................................. 10 11 ท่าที่7 ท่าแช่ชอ้ย...................................................................................................... 11 12 ท่าที่8 ท่านวลละออง............................................................................................... 11 13 ท่าที่9 ท่าผ่องใส....................................................................................................... 12 14 ท่าที่10 ท่าเฉิดโฉมประโลม....................................................................................... 12 15 ท่าที่11 ท่าร้องเอื้อน 1............................................................................................... 13 16 ท่าที่12 ท่าละลานใจ.................................................................................................. 13 17 ท่าที่13 ท่าแอบตันกล้วยใหญ่แล้วถามา..................................................................... 14 18 ท่าที่14 ท่าพ่อหนุ่มน้อยคนนี้อยู่ที่ไหน........................................................................ 14 19 ท่าที่15 ท่าพ่อหนุ่มน้อยคนนี้อยู่ที่ไหน........................................................................ 15 20 ท่าที่16 ท่าแต่คนเดียวเดินไป...................................................................................... 15 21 ท่าที่17 ท่าที่ในป่า....................................................................................................... 16 22 ท่าที่18 ท่ามีธุระสิ่งใดไปไหนมา................................................................................. 16 23 ท่าที่19 ท่าเมตตาบอกความแต่ตามจริง....................................................................... 17 24 ท่าที่20 ท่าเมื่อนั้น........................................................................................................ 17 25 ทําที่21 ทําพลายบัวตรองตรึก................................................................................... 18 26 ท่าที่22 ท่าให้นึกกรึ่ง................................................................................................... 18 27 ทําที23 ท่าเห็นตานีมีฤทธิ์ศักดิ์สิทธิ์จริง...................................................................... 19 28 ทําที่24 ท่าจึงวอนวิงด้วยสุนทรวาจา......................................................................... 19 29 ท่าที่25 ท่าเจ้านางตานีทองน้องแก้ว.......................................................................... 20 30 ท่าที่26 ท่าเป็นคนแล้วที่จะรัก..................................................................................... 20 31 ท่าที่27 ท่าให้หนักหนา............................................................................................... 21 32 ท่าที28 ท่าพี่ขอเชิญนวลแก้ว..................................................................................... 21 33 ท่าที่29 ท่าแววตา...................................................................................................... 22 34 ท่าที่30 ท่าไปเป็นเพื่อนที่ยา...................................................................................... 22 35 ท่าที31 ท่าจนวันตาย............................................................................................... 23
ง สารบัญภาพ ( ต่อ ) ภาพที่หน้า 36 ท่าที่32 ท่าพี่มุ่งมาหวังว่า.................................................................................... 23 37 ท่าที่33 ท่าจะเชิญน้อง....................................................................................... 24 38 ท่าที่34 ท่าเจ้านางตานีทอง............................................................................... 24 39 ท่าที35 ท่าละอองอาย....................................................................................... 25 40 ท่าที่36 ท่าไปเป็นเพื่อนคู่ยาก............................................................................ 25 41 ท่าที่37 ท่าลําบากกาย...................................................................................... 26 42 ท่าที่38 ท่าแล้วเจ้าพลายเป่ามนห์เสน่ห์จันทร์เอย.............................................. 26 43 ท่าที่39 ท่ารัว 1.................................................................................................. 27 44 ท่าที่40 ท่ารัว 2................................................................................................. 27 45 ท่าที41 ท่ารัว 3................................................................................................. 28 46 ท่าที42 ท่ารัว 4................................................................................................. 28 47 ท่าที่42 ท่ารัว 5.................................................................................................. 29 48 ท่าที่43 ท่ารัว 6................................................................................................... 29
จ
1 ข้อแนะนําก่อนใช้หนังสือเล่มเล ็ ก 1. หนังสือฉบับนี้เป็นนวัตกรรมทางการศึกษาเรียกว่าหนังสือเล่มเล็กเรื่อง รําพลายบัวเกี้ยวนาง ตานี2. หนังสือเล่มเล็กเรื่อง พลายบัวเกี้ยวนางตานีสําหรับอ่านเพิ่มเติมความรู้รายวิชานาฏศิลป์นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีทึ่6 กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ และผู้ที่สนใจ 3. นักเรียนต้องมีความซื่อสัตย์ต่อตนเอง โดยไม่เปิดดูเฉลยก่อนและตรงต่อเวลา 4. นักเรียนใช้เอกสารประกอบการเรียน 1 เล่ม ต่อนักเรียน 1 คน และควรใช้เพื่อค้นหาความรู5. พฤติกรรมการใช้หนังสือที่ดีก่อนใช้ผู้อ่าน ที่มีความสนใจที่จะศึกษาข้อมูลเรื่องพลายบัวเกี้ยว นางตานีควรจะศึกษาความรู้ให้เป็นพื้นฐาน และระยะใช้ผู้อ่านจะได้ศึกษาความรู้และเทคนิคการร่ําฉุยฉาย พราหมณ์หลังใช้ผู้อ่านเกิดความเข้าใจเกิดทักษะการอ่าน และสามารถปฏิบัติท่าตามคําธิบายได้อย่าง ถูกต้อง 6. หนังสือเล่มนี้ควรใช้4 - 5 ครั้งเพื่อให้ได้ข้อมูลที่ชัดเจน
2 สาระของหนังสือ 1. ประวัติความเป็นมาพลายบัวเกี้ยวนางตานี2. บทร้องและทํานองเพลงพลายบัวเกี้ยวนางตานี3. เครื่องแต่งกายพลายบัวเกี้ยวนางตานี4. การฝึกปฏิบัติท่ารําพลายบัวเกี้ยวนางตานีจุดประสงค์1. เพื่อในนักเรียนมีเอกสารที่ใช้ค้นหาความรู้เรื่องพลายบัวเกี้ยวนางตานี2. เพื่อให้นักเรียนเข้าใจบทร้องและทํานองเพลงพลายบัวเกี้ยวนางตานี3. เพื่อให้นักเรียนทราบถึงเครื่องแต่งกายพลายบัวเกี้ยวนางตานี4. เพื่อให้นักเรียนทราบถึงฝึกปฏิบัติท่ารําพลายบัวเกี้ยวนางตานีสื่อการเรียนการสอน 1. คู่มือการใช้เอกสารประกอบการ 2. เอกสารประกอบการเรียน
3 พลายบัวเกี้ยวนางตานีพลายบัวเกี้ยวนางตาน.ีสาระสําคัญที่จะนําเสนอ ประกอบด้วย ประวัติชุดการแสดง บทร้อง ลักษณะการ แต่งกาย เพราะจะทําให้เกิดความตระหนัก และเข้าใจแนวคิดปรัชญาชุดการแสดงได้อย่างลึกซึ้ง เพื่อให้ เกิดอารมณ์ร่วมขณะปฏิบัติท่ารํา สาระสําคัญที่จะนําเสนอมีดังต่อไปนี้ประวัติชุดการแสดง การแสดงชุด "พลายบัวเกี้ยวนางตาน"ีเป็นการแสดงชุดหนึ่งที่ตัดตอนมาจากการแสดงละครเรื่อง ขุนช้างขุนแผน ตอนพลายเพชรพลายบัวออกศึก กล่าวถึงพลายบัวบุตรของพระไวยกับนางศรีมาลา ได้หลง รักในตัวของนางแว่นแก้ว จึงเดินทางไปที่บ้านของนางแว่นแก้ว ในระหว่างเดินทางไปนั้นได้ผ่านดงกล้วย ตานีและได้พบกับภูติผีปิศาจมากมายแต่พลายบัวสามารถปราบได้แต่มีนางตานีตนหนึ่งได้แปลงกายเป็น หญิงงาม เข้ามายั่วยวนพลายบัว แต่ภายหลังทนเวทมนตร์ของพลายบัวไม่ได้จึงคืนกลับร่างเดิมและเป็น บริวารของพลายบัวต่อมา (เกศสุริยง, 2552) องค์ประกอบของชุดการแสดง องค์ประกอบของชุดการแสดงพลายบัวเกี้ยวนางตานีคือ สิ่งที่ทําให้ชุดการแสดงพลายบัวเกี้ยว นางตานีมีความสมบูรณืมากยิ่งขึ้น ประกอบด้วย ผู้แสดง เพลงและดนตรีเครื่องแต่งกาย อุปกรณ์ประกอบการแสดง และท่ารํา ดังนี้1. ผู้แสดง ผู้แสดงที่ใช้ประกอบการรําพลายบัวเกี้ยวตานีใช้ผู้แสดง 2 คน คือ ผู้ชายแสดงเป็นพลายบัว ผู้หญิงแสดงเป็นนางตานีนิยมใช้ผู้แสดงชาย และหญิงแสดงตามบทบาทตัวละครที่ปรากฏในเรื่อง 1.1 พลายบัว หมายถึง คนชาวบ้านที่มีคาถาอาคม ซึ่งเป็นลูกของพระไวย วิธีการคัดเลือก นักแสดงพลายบัว จะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวพระ ซึ่งมีหลักการเลือกคือ ผู้ที่ลักษณะใบหน้า รูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่งผาย ลําคอระหง ไหล่ลาดตรงช่วงอกใหญ่ขนาดลําตัวเรียวเอวเล็กกิ่วคอดตามลักษณะชายงามในวรรณคดีไทยเช่นพระอภัยมณีศรีสุวรรณ 1.2 นางตานีหมายถึง ผีในต้นกล้วยที่แปลงร่างเป็นผู้หญิงสวยออกมาหลอกล่อพลายบัว วิธีการคัดเลือกนักแสดงนางตานีจะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวนาง ซึ่งมีหลักการคือ ผู้ที่ลักษณะ ใบหน้ารูปไข่สวยงามขนาดลําตัวเล็กกว่าตัว พระจะใช้ผู้ชายหรือผู้หญิงก็ได้แต่ต้องรูปร่างเล็กกว่าตัวพระ 2. เพลงและดนตรี เพลงและดนตรีของการแสดงชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานีจะให้รายละเอียดของสาระ 2 ประเด็น คือ เพลง และดนตรีดังนี้2.1 เพลง หมายถึง ถ้อยคําที่นักประพันธ์เรียงร้อยหรือเรียบเรียงขึ้น ซึ่งประกอบด้วย เนื้อ ร้อง ทํานอง จังหวะ ทําให้เกิดความไพเราะสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ผู้ฟัง เพลงที่ใช้ประกอบการแสดงชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานี ประกอบด้วย เพลงรัว เพลงสีนวล เพลงร้องร่าย และเพลงทองหย่อน อ้างอิง ดังนี้2.1.1 เพลงรัว หมายถึง เพลงทใี่ช้ประกอบกิริยาที่สําเร็จด้วยคาถาที่ร่ายมนต์มาแล้ว
4 หรือใช้เป็นหน้าพาทย์ประกอบกิริยานิมิตสิ่งต่างๆให้เกิดขึ้น จะอยู่ในชุดการแสดงพลายบัวเกี้ยวนางตานีตอนที่นางตานีแปลงร่างเป็นมนุษย์2.1.2 เพลงสีนวล หมายถึง เพลงที่ใช้สําหรับท่วงทีเยื้องยาตรนาดกราย หรือความรื่น เริงบันเทิงใจของอิสตรี ในการแสดงชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานีจะนําเสนอบรรยายพฤติกรรมตานีมา ทักทายพลายบัว 2.1.3 เพลงร้องร่าย หมายถึง คําประพันธ์ประเภทร้อยกรองแบบหนึ่งที่แต่งง่าย และมีฉันท์ลักษณ์น้อยกว่าร้อยกรองประเภทอื่น ถ้าพิจารณาให้ดีจะพบว่าร่ายมีลักษณะใกล้เคียงกับคํา ประพันธ์ประเภทร้อยแก้วมาก เพียงแต่กําหนดที่คล้องจองและบังคับวรรณยุกต์ในบางแห่ง การแสดง พลายบัวเกี้ยวนางตานีจะบรรยายพฤติกรรมของพลายกําลังคิดแผนการจัดการกับนางตานี2.1.4 เพลงทองหย่อน หมายถึง ชื่อเพลงอย่างหนึ่ง ปรากฏอยู่ในละครเรื่องลําหับ ด้วยการมีทํานองไพเราะ จึงนําทํานองมาใช้ในการแสดงพลายบัวเกี้ยวนางตานีซึ่งจะบ่งบอกถึงความรัก เพื่อให้นาง ตานีหลง 2.2 เนื้อเพลง -รัว- -ร้องสีนวล-รูปร้ายกลายกลับเป็นสาวน้อย แช่มช้อยนวลละอองผ่องใส งามโฉมประโลมละลานใจ แอบต้นกล้วยใหญ๋แล้วถามหา พ่อหนุ่มน้อยคนนี้อยู่ที่ไหน แต่คนเดียวเดินไปที่ในป่า มีธุระสิ่งใดไปไหนมา เมตตาบอกความแต่ตามจริง -ร้องร่าย-เมื่อนั้น พลายบัวตรองตรึกให้นึกกริ่ง เห็นตานีมีฤทธิ์ศักสิทธิ์จริง จึงวอนวิงด้วยสุนทรวาจา -ร้องทองย่อน-เจ้านางตานีทองน้องแก้ว เป็นคนแล้วพี่จะรักให้หนักหนา พี่ขอเชิญนวลแก้วแววตา ไปเป็นเพื่อนพี่ยาจนวันตาย พี่มุ่งมาหวังว่าจะเชิญน้อง เจ้านางตานีทองละอองฉาย ไปเป็นเพื่อนคู่ยากลําบากกาย แล้วเจ้าพลายเป่ามนต์เสน่ห์จันทร์เอย -รัว- 2.3 ดนตรีหมายถึง เสียงที่จัดเรียงอย่างเป็นระเบียบ และมีแบบแผนโครงสร้าง เป็นรูปแบบ ของกิจกรรมเชิงศิลปะของมนุษย์ที่เกี่ยวข้องกับเสียงโดยดนตรีนั้นแสดงออกมาในด้านระดับเสียง (ซึ่ง รวมถึงท่วงทํานองและเสียงประสาน) จังหวะ และคุณภาพเสียง (ความต่อเนื่องของเสียง พื้นผิวของเสียง ความดังค่อย) ดนตรีนั้นสามารถใช้ในด้านศิลปะหรือสุนทรียศาสตร์การสื่อสาร ความบันเทิง รวมถึงใช้ใน งานพิธีการต่างๆ (สุกรีเจริญสุข,2561) วงดนตรีที่ใช้ประกอบการบรรเลงชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานีเป็นวงดนตรีประเภทวงปี่พาทย์ไม้นวม โดยมีเครื่องดนตรี ประกอบด้วย ขลุ่ย ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่– เล็ก ซออู้ตะโพน กลองทัด ฉิ่ง ดัง ภาพ
5 ภาพที่1 แสดงวงดนตรีที่มา : ( ภีระเมศร์, 2560) 3. เครื่องแต่งกาย เครื่องแต่งกายชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานีมี2 ลักษณะ คือ การแต่งกายแบบพลายบัว และ การแต่งกายแบบนางตานีดังนี้3.1 การแต่งกายแบบพลายบัว มีรายละเอียด ผ้ายัญโพกหัว สร้อยคอ ผ้ารัดสะเอว เข็มขัด หัวเข็มขัด เสื้อ กําไลมือ ผ้านุ่ง สนับเพลา กําไลเท้า ภาพที่2 การแต่งกายพลายบัว
6 3.1 การแต่งกายแบบนางตานีการแต่งกายแบบนางตานีมีรายละเอียด ต่างหูสร้อยคอ สังวาล เสื้อในนาง เข็มขัด หัวเข็มขัด ดอกไม้ทัดหูกําไลมือ ผ้านุ่ง กําไลข้อเท้า ภาพที่3 การแต่งกายแบบนางตานีอุปกรณ์ประกอบการแสดง อุปกรณ์ประกอบการแสดง หมายถึง อุปกรณ์การแสดงเป็นสิ่งที่ทําให้การแสดงมีความน่าสนใจ มากขึ้น ในการสร้างสรรค์อุปกรณ์การแสดงสามารถนําความรู้ด้านจิตรกรรมมาใช้ในการออกแบบ ตกแต่ง ลวดลายอุปกรณ์การแสดงให้มีความสวยงาม การแสดงชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานีใช้อุปกรณ์ประกอบการ แสดงที่สําคัญ คือ ย่าม ถุงผ้าที่พลายบัวใช้ใส่สิ่งของ จําพวกของด้านไสยศาสตร์ดังภาพ ภาพที่4 ย่ามสะพาย
7 5. โอกาสที่ใช้แสดง นิยมนํามาใช้แสดงในงานอวมงคลและงานมงคลต่างๆ อย่างไรก็ตามสามารถใช้ประกอบการ เรียนการสอนด้วยเช่นกัน
8 ท่ารําพลายบัวเกี้ยวนางตานี1. เพลงรัว 1.1 ท่าที่1 ตานีพักท่า เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงซ้าย ท่าที่1 เพลงรัวท่าที่1 1.2 ท่าที่2 ตานียืดยุบ วิ่งซอยเท้า มือทั้งสองปฏิบัติท่าสอดสร้อยมาลา 5 ครั้ง จบจังหวะมือซ้าย ตั้งวงบน มือขวาจีบหงายชายพก เอียงขวา ท่าที่1 เพลงรัวท่าที่2
9 1.3 ท่าที่3 ตานีเบี่ยงตัวทางซ้าย ถอนเท้าซ้าย ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงาย ชายพก เอียงซ้าย จากนั้นหมุนตัวทางขวา ,kเบี่ยงตัวทางขวา กระทุ้งเท้าซ้าย มือซ้ายปล่อยเป็นป้องหน้า มือขวาแบลาด เอียงซ้าย ท่าที่7 เพลงรัวท่าที่3 2. เพลงร้องสีนวล 2.1 รูปร้ายกลายกลับ ตานี “รูปร้าย” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองวาดเป็นวงบนลดลง มาระดับสะเอว เอียงขวา “กลายกลับ” เบี่ยงตัวทางขวา แตะเท้าขวา มือทั้งสองจีบคว่ําแขนงอระดับ สะเอว แล้วปล่อยเป็นลักษณะวงบัวบาน เอียงซ้าย หมุนตัวทางขวา 1 รอบ ท่าที่8 เพลงร้องสีนวลท่าที่1
10 2.2 ร้องเอื้อน 1 ตานีหน้าตรง ก้าวไขว้เท้าขวา มือทั้งสองเหยียดแขนตึงระดับไหล่ลักคอซ้าย จังหวะท2ี่ปฏิบัติเท้าเหมือนเดิม ทิ้งน้ําหนักตัวมาเท้าซ้าย พลิกมือทั้งสองเป็นจีบหงาย ลักคอขวา จังหวะท3ี่ปฏิบัติเท้าเหมือนเดิม ทิ้งน้ําหนักตัวมาเท้าขวา ปล่อยจีบเป็นตั้งปลายมือ ลักคอซ้าย พลายบัว เดินออกหน้าเวทีที่ตานีปฏิบัติท่ารําจังหวะแรก ท่าที่9 ร้องเอื้อน 1 2.3 เป็นสาวน้อย ตานี “เป็นสาว” ก้าวข้างเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงกลาง มือขวาจีบหงายต่อศอก เอียง ซ้าย “น้อย” กระดกเสี้ยวเท้าขวา มือซ้ายพลิกข้อมือเหยียดแขนตึง มือขวาปล่อยลักษณะวงกลางต่อ ศอก เอียงขวา พลายบัว เดินออกจากหลังเวทีมายืนพักเท้าขวา มือขวาชี้มาที่นางตานีมือซ้ายจับ สะเอว เอียงขวา ท่าที่10 ท่าเป็นสาวน้อย
11 2.4 แช่มช้อย ตานี “แช่ม” ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายแทงมือไปด้านหน้า มือขวาตั้งวงบน เอียงขวา“ช้อย” เปลี่ยนเป็น มือซ้ายแทงมือไปด้านหน้า มือซ้ายตั้งวงบน เอียงซ้าย พลายบัว ยืนพักเท้าซ้าย ท่าที่11 ท่าแข่มข้อย 2.5 นวลละออง ตานียืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายเหยียดแขนไปด้านหน้า ปลายนิ้วตั้งขึ้น มือขวาลูกแบน ซ้าย เอียงซ้าย พลายบัว ยืนพักเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบรวมมือระดับอก จากนั้นดึงมือจีบปล่อยเป็น วงบัวบาน เอียงซ้าย ท่าที่12 ท่านวลละออง
12 2.6 ผ่องใส ตานี “ผ่อง” เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองจีบรวมไว้ระดับอก เอียง ซ้าย “ใส” กระดกเท้าขวา มือซ้ายปล่อยเป็นวงบน มือขวาเหยียดแขนตึงระดับไหล่(พิสมัยเรียงหมอน) เอียงขวา พลายบัว ถอนเท้าซ้ายแตะเท้าขวา มือซ้ายบัวชูฝัก มือขวาตั้งวงหน้า (ท่าสวยงาม) เอียงซ้าย ท่าที่13 ท่าผ่องใส 2.7 เฉิดโฉมประโลม ตานี “เฉิดโฉม” ปฏิบัติเท้าต่อเนื่อง มือซ้ายจีบคว่ําระดับอกแล้วปล่อยเป็นบัวชฝูัก มือ ขวาเหยียดแขนตึงระดับไหล่เอียงขวา “ประโลม” เบี่ยงตัวทางซ้าย ก้าวหน้าเท้าซ้าย กระดกเท้าขวา มือ ขวาจีบคว่ําระดับอกแล้วปล่อยเป็นบัวชูฝัก มือซ้ายเหยียดแขนตึงระดับไหล่เอียงซ้าย พลายบัว เดินผ่านหลังตานีไปทางขวา ท่าที่14 ท่าเฉิดโฉมประโลม
13 2.8 ร้องเอื้อน 1 ตานีหน้าตรง ก้าวหน้าเท้าขวา มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายไสมือออก เอียงขวา จังหวะที่2 ปฏิบัติเท้าเหมือนเดิม ทิ้งน้ําหนักตัวมาเท้าซ้าย มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาไสมือออก เอียง ซ้าย จังหวะท3ี่ปฏิบัติเท้าเหมือนเดิม ทิ้งน้ําหนักตัวมาเท้าขวา มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายไสมือออก เอียง ขวา พลายบัว เดินผ่านหลังนางตานีมายืนทางขวาของตัวนาง ท่าที่15 ท่าร้องเอื้อน 1 2.9 ละลานใจ ตานี “ละลาน” เบี่ยงตัวทางขวา เท้าซ้ายก้าวไขว้มือทั้งสองประกบกันระดับอก เอียง ซ้าย “ใจ” หมุนตัวทางขวามา เท้าขวาก้าวไขว้มือทั้งสองประกบกันระดับอก เอียงขวา พลายบัว เดินผ่านหน้าเวทีไปทางซ้าย ท่าที่16 ท่าละลานใจ
14 2.10 แอบต้นกล้วยใหญ่แล้วถามมา ตานี “แอบต้นกล้วยใหญ่” หน้าตรง เท้าขวาก้าวไขว้มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาตั้งวงหน้า เอียงขวา (โยกตัวตามจังหวะเพลงเอื้อน) “แล้วถามมา” ก้าวหน้าเท้าขวามือขวาจีบระดับริมฝีปากแล้วม้วน ออกเป็นวงหน้า มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงซ้าย พลายบัว ยืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายแบมือแตะหน้าขา มือขวาจับสะเอว เอียงขวา ท่าที่17 ท่าแอบต้นกล้วยใหญ่แล้วถามมา 2.11 พ่อหนุ่มน้อยคนนี้อยู่ที่ไหน ตานี “พ่อหนุ่มน้อยคนนี้” ยืนผสมเท้าขวา มือซ้ายชี้ไปที่พลายบัว มือขวาจับสะเอว“อยู่ที่ไหน” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาชี้กวาด มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงซ้าย พลายบัว ยืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายแบมือแตะหน้าขา มือขวาจับสะเอว เอียงขวา ท่าที่18 ท่าพ่อหนุ่มน้อยคนนี้อยู่ที่ไหน
15 2.12 พ่อหนุ่มน้อยคนนี้อยู่ที่ไหน ตานี “พ่อหนุ่มน้อยคนนี้” ยืนผสมเท้าขวา มือซ้ายชี้ไปที่พลายบัว มือขวาจับสะเอว“อยู่ที่ไหน” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาชี้กวาด มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงซ้าย พลายบัว ยืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายแบมือแตะหน้าขา มือขวาจับสะเอว เอียงขวา ท่าที่19 ท่าพ่อหนุ่มน้อยคนนี้อยู่ที่ไหน 2.13 แต่คนเดียวเดินไป ตานี “แต่คนเดียวเดินไป” ยืนผสมเท้าขวา มือซ้ายกํานิ้วขี้ตั้งข้อมือขั้น มือขวาจับ สะเอว เอียงขวา “เดินไป” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพกแล้วปล่อย เอียงขวา (ท่าเดิน) พลายบัว ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพกแล้วปล่อย เอียงขวา (ท่าเดิน) ท่าที่20 ท่าแต่คนเดียวเดินไป
16 2.13 ที่ในป่า ตานี “ร้องเอื้อน” ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองจีบข้างสะโพกแล้วปล่อย เอียงซ้าย (ท่า เดิน) “ที่ในป่า” เท้าซ้ายก้าวหน้า มือขวากํามือชี้ด้านล่าง มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงซ้าย พลายบัว ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองจีบข้างสะโพกแล้วปล่อย เอียงซ้าย (ท่าเดิน) ท่าที่21 ท่าที่ในป่า 2.14 มีธุระสิ่งใดไปไหนมา ตานี “มีธุระ” ผสมเท้าขวา มือขวาจับสะเอว มือซ้ายจีบหงายชายพก “สิ่งใด” จากนั้น ผสมเท้าซ้าย มือซ้ายตบลงหน้าขา เอียงซ้าย “ไปไหนมา” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายจีบปาดมือระดับวง กลาง มือขวาส่งจีบหลัง เอียงซ้าย พลายบัว ยืนพักเท้าซ้าย มือซ้ายแบมือแตะหน้าขา มือขวาจับสะเอว เอียงขวา มีธุระ สิ่งใด ไปไหนมา ท่าที่22 ท่ามีธุระสิ่งใดไปไหนมา
17 2.15 เมตตาบอกความแต่ตามจริง ตานี “เมตตา” ผสมเท้าขวา มือทั้งสองประสานกันระดับอก เอียงขวา “บอกความ”ผสมเท้าซ้าย มือขวาชี้ที่ริมฝีปาก เอียงซ้าย “แต่ตามจริง” ยืนผสมเท้าขวา มือซ้ายไว้มือ มือขวาจับสะเอว เอียงซ้าย พลายบัว ก้าวข้างเท้าขวามือซ้ายจับสะเอว มือขวาแตะหน้าขาขวา เอียงซ้าย เมตตา บอกความ แต่ตามจริง ท่าที่23 ท่าเมตตาบอกความแต่ตามจริง 3. เพลงร้องร่าย 3.1 เมื่อนั้น พลายบัว ยืนผสมเท้าซ้าย มือทั้งสองม้วนมือจีบแล้วปล่อยเป็นมือซ้ายแตะหน้าขา มือ ขวาจับสะเอว เอียงขวา ตานียืนพักท่าผสมเท้าซ้าย มือซ้ายแตะหน้าขา มือขวาจีบหงายชายพก เอียงซ้าย ท่าที่24 ท่าเมื่อนั้น
18 3.2 พลายบัวตรองตรึก พลายบัว ถอนเท้าซ้าย แตะจมูกเท้าขวา มือทั้งสองกําหลวม ๆ ใต้สะโพก หน้าแหงน มองบน เอียงซ้าย ตานีก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพกแล้วปล่อย เอียงขวา (ท่าเดิน) ท่าที่25 ท่าพลายบัวตรองตรึก 3.3 ให้นึกกริ่ง พลายบัว ยืนพักเท้าขวา มือทั้งสองกําหลวม ๆ ใต้สะโพก ส่ายหน้า เอียงขวา ตานีก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองจีบข้างสะโพกแล้วปล่อย เอียงซ้าย (ท่าเดิน) ท่าที่26 ท่าให้นึกกริ่ง
19 3.4 เห็นตานีมีฤทธิ์ศักดิ์สิทธิ์จริง พลายบัว “เห็นตานีมีฤทธิ์” ก้าวข้างเท้าขวา มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจับสะเอว เอียง ซ้าย “ศักดิ์สิทธิ์จริง” ยืนพักเท้าขวา มือซ้ายบัวชูฝัก มือขวาตั้งวงหน้า เอียงขวา ตานีก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพกแล้วปล่อย เอียงขวา (ท่าเดิน) นางตานีเห็นตานีมีฤทธิ์ศักดิ์สิทธิ์จริง ท่าท.ี่27 ท่าเห็นตานีมีฤทธิ์ศักดิ์สิทธิ์จริง 3.4 จึงวอนวิงด้วยสุนทรวาจา พลายบัว “จึงวอนวิง” ก้าวข้างเท้าขวา มือขวาตั้งวงกลางกดมือลงระดับสะเอว เอียง ขวา “ด้วยสุนทรวาจา” ยืดตัวขึ้นผสมเท้าซ้าย มือขวารวบมือจีบแล้วปล่อยเป็นวงกลาง เอียงซ้าย ตานีก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายจีบหงายชายพก มือขวาส่งจีบหลัง เอียงขวา จึงวอนวิงด้วยสุนทรวาจา ท่าที่28 ท่าจึงวอนวิงด้วยสุนทรวาจา
20 4. เพลงทองหย่อน 4.1 เจ้านางตานีทองน้องแก้ว พลายบัว “เจ้านางตานีทอง” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงขวา จากนั้นซอยเท้าเข้าหานาง พร้อมกับเคาะนิ้ว “น้องแก้ว” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบบนไหล่นาง (ทับมือจีบนาง) เอียงซ้าย และค่อยปล่อยมือจีบเป็นตั้งวงบน ตานี “เจ้านางตานีทอง” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียง ขวา แล้วเดินหน้าเท้าขวา มือทั้งสองจีบข้างสะโพกแล้วปล่อย เอียงซ้าย “น้องแก้ว” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือ ทั้งสองจีบบนไหล่เอียงซ้าย และค่อยปล่อยมือจีบเป็นตั้งวงบน (โลมบน) เจ้านางตานีทอง น้องแก้ว ท่าที่29 ท่าเจ้านางตานีทองน้องแก้ว 4.1 เป็นคนแล้วพี่จะรัก พลายบัว “เป็นคนแล้ว” ก้าวข้างเท้าขวา มือซ้ายชี้ผ่านหน้าอกไปหานาง มือขวาจับ สะเอว เอียงขวา “พี่จะรัก” เข้าหานางแล้วเท้าซ้ายก้าวข้าง มือทั้งสองประสานหน้าอก เอียงขวา (ท่ารัก) ตานี “เป็นคนแล้ว” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงขวา“พี่จะรัก” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองผลักแขนขวาพระ เอียงซ้าย เป็นคนแล้ว พี่จะรัก ท่าที่30 ท่าเป็นคนแล้วพี่จะรัก
21 4.2 ให้หนักหนา พลายบัว เดินผ่านหลังนางมือทางขวาของเวทีจากนั้นเท้าขวาก้าวข้าง มือทั้งสองตบลง บนหน้าขา เอียงซ้าย ตานีก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงขวา แล้วก้าวหน้า เท้าขวา มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงซ้าย มือทั้งสองผลักแขนซ้ายพระ เอียงขวา ท่าที่31 ท่าให้หนักหนา 4.3 พี่ขอเชิญนวลแก้ว พลายบัว “พี่ขอเชิญ” ยืนพักเท้าซ้าย มือทั้งสองโกยมือจากล่างขึ้นบน เอียงซ้าย “นวล แก้ว” เดินผ่านหลังนางมาทางซ้ายของเวทีตานียืนพักเท้าซ้าย มือขวาจีบหงายชายพก มือซ้ายแตะหน้าขา เอียงซ้าย พี่ขอเชิญ นวลแก้ว ท่าที่32 ท่าพี่ขอเชิญนวลแก้ว
22 4.4 แววตา พลายบัว เดินสองมือเข้าหานาง จากนั้นก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายจีบบนไหล่นาง (ซ้อน บนมือนาง) แล้วปล่อยเป็นวงบน เอียงซ้าย (ท่าโลมมือเดียว) ตานีก้าวหน้าเท้าซ้าย มือซ้ายจีบบนไหล่แล้วปล่อยเป็นวงบน เอียงซ้าย (ท่าโลมมือ เดียว) ท่าที่33 ท่าแววตา 4.5 ไปเป็นเพื่อนพี่ยา พลายบัว “ไปเป็นเพื่อน” ยืนพักเท้าขวา มือซ้ายม้วนมือจีบแล้วปล่อยเป็นวงบน เอียง ซ้าย “พี่ยา” เข้าหานางแล้วเท้าซ้ายก้าวข้าง มือขวาพับแขนแบมือแตะหน้าอก เอียงขวา ตานี “ไปเป็นเพื่อน” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงขวา“พยี่า” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองผลักแขนขวาพระ เอียงซ้าย ไปเป็นเพื่อน พี่ยา ท่าที่34 ท่าไปเป็นเพื่อนพี่ยา
23 4.6 จนวันตาย พลายบัว เดินผ่านหลังนางมือทางขวาของเวทีผสมเท้าขวา กระเถิบเข้าหานาง แล้วเท้า ขวาก้าวข้าง มือทั้งสองแบหงายฝ่ามือเหยียดแขนตึงระดับไหล่เอียงซ้าย ตานีก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงขวา แล้วก้าวหน้า เท้าขวา มือทั้งสองผลักแขนซ้ายพระ เอียงขวา ท่าที่35 ท่าจนวันตาย 4.7 พี่มุ่งมาหวังว่า พลายบัว “พี่มุ่งมา” ก้าวข้างเท้าซ้าย มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงซ้าย “หวัง ว่า” ยืนพักเท้าขวา มือซ้ายจีบเข้าอก มือขวาจับสะเอว เอียงขวา ตานียืนพักเท้าซ้าย มือขวาจีบหงายชายพก มือซ้ายแตะหน้าขา เอียงซ้าย พี่มุ่งมา หวังว่า ท่าที่36 ท่าพี่มุ่งมาหวังว่า
24 4.8 จะเชิญน้อง พลายบัว “ร้องเอื้อน” เดินลอยชาย ผ่านหลังนาง “จะเชิญน้อง” สะดุดเท้าขวา มือขวา คว้าข้อมือซ้ายนาง แล้วปล่อย เอียงซ้าย ตานี “ร้องเอื้อน” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงขวา“จะเชิญน้อง” สะบัดมือพระ เอียงขวา จะเชิญน้อง ท่าที่37 ท่าจะเชิญน้อง 4.9 เจ้านางตานีทอง พลายบัว “เจ้านาง” เดินเข้าหานาง จากนั้นก้าวเท้าซ้ายก้าวหน้า มือซ้ายจีบบนไหล่นาง แล้วปล่อยเป็นวงบน เอียงซ้าย “ตานีทอง” เท้าขวาก้าวหน้า มือขวาจีบบนไหล่นางแล้วปล่อยเป็นวงบน เอียงขวา ตานี “เจ้านาง” เท้าซ้ายก้าวหน้า มือซ้ายจีบบนไหล่แล้วปล่อยเป็นวงบน เอียงซ้าย (ท่าโลมมือเดียว) “ตานีทอง” เท้าขวาก้าวหน้า มือขวาจีบบนไหล่แล้วปล่อยเป็นวงบน เอียงขวา (ท่าโลม มือเดียว) เจ้านาง ตานีทอง ท่าที่38 ท่าเจ้านางตานีทอง
25 4.10 ละอองฉาย พลายบัว “ละออง” เท้าขวาก้าวข้าง มือขวาจีบคว่ําแขนงอระดับไหล่มือซ้ายแบลาด เอียงซ้าย “ฉาย” มือขวาส่งบัวชูฝัก มือซ้ายเหยียดแขนตึงระดับไหล่ ปลายนิ้วตั้งขึ้น เอียงขวา ตานี “ละออง” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงขวา“ฉาย” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองผลักแขนขวาพระ เอียงซ้าย ละอองฉาย ท่าที่39 ท่าละอองฉาย 4.11 ไปเป็นเพื่อนคู่ยาก พลายบัว “ไปเป็นเพื่อน” ยืนพักเท้าขวา มือซ้ายม้วนมือจีบปล่อยเป็นวงบน มือขวาจับ สะเอว เอียงซ้าย “คู่ยาก” ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองกํามือรวมชี้นิ้ว หน้าตรง ตานียืนพักเท้าซ้าย มือขวาจีบหงายชายพก มือซ้ายแตะหน้าขา เอียงซ้าย ไปเป็นเพื่อน คู่ยาก ท่าที่40 ท่าไปเป็นเพื่อนคู่ยาก
26 4.12 ลําบากกาย พลายบัว “ร้องเอื้อน” เดินผ่านหลังตัวนาง “ลําบากกาย” ก้าวข้างเท้าขวา มือซ้ายแบ มือแตะที่อก มือขวาจับสะเอว เอียงซ้าย ตานี “ร้องเอื้อน” ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบข้างสะโพก แล้วปล่อย เอียงขวา“ลําบากกาย” ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองผลักแขนขวาพระ เอียงขวา ร้องเอื้อน ลําบากกาย ท่าทื่41 ท่าลําบากกาย 4.13 แล้วเจ้าพลายเป่ามนต์เสน่ห์จันทร์เอย พลายบัว วิ่งวนไปซ้อนหลังนาง ยืนรวมเท้า มือทั้งสองพนมมือระดับอก หน้าตรง ตานียืนพักเท้าซ้าย มือขวาจีบหงายชายพก มือซ้ายแตะหน้าขา เอียงซ้าย ท่าที่42 ท่าแล้วเจ้าพลายเป่ามนต์เสน่ห์จันทร์เอย
27 5. เพลงรัว 5.1 รัว 1 พลายบัว ยืนรวมเท้า พนมมือ หน้าตรง ตานีเบี่ยงหน้าทางขวา ประเท้าขวา มือทั้งสองพนมไหว้ระดับอก จากนั้นก้าวหน้า เท้าขวา ยกมือไหว้ระดับศีรษะ หมุนตัวทางซ้าย ท่าที่43 ท่ารัว 1 5.2 รัว 2 พลายบัว ยืนรวมเท้า พนมมือ หน้าตรง ตานีเบี่ยงหน้าทางซ้าย ประเท้าซ้าย มือทั้งสองพนมไหว้ระดับอก จากนั้นก้าวหน้า เท้าซ้าย ยกมือไหว้ระดับศีรษะ หมุนตัวทางขวา ท่าที่44 ท่ารัว 2
28 5.3 รัว 3 พลายบัว เดินสองมือ มือยืนทางขวาของเวทีตานีก้าวข้างเท้าขวา มือทั้งสองจีบคว่ําแขนงอระดับอก เอียงซ้าย จากนั้นหมุนตัว ทางขวา วาดแขนทั้งสองขึ้นปล่อย ระดับศีรษะ เอียงซ้าย ท่าที่45 ท่ารัว 3 5.4 รัว 4 พลายบัว กันหน้านาง โดยการซอยเท้า มือทั้งสอง ตั้งวงกลาง ตานีเจอหน้าพระ ตกใจ มือทั้งสองรวมกันระดับอก วิ่งขึ้นลง หน้าเวที ท่าที่46 ท่ารัว 4
29 5.5 รัว 5 พลายบัว หันหน้าเข้าหานาง จับพลาด ดังนี้1. ก้าวข้างเท้าซ้าย มือขวาจีบหงายชายพก มือซ้ายจับสะเอว เอียงซ้าย 2. ก้าวข้างเท้าขวา มือซ้ายจีบหลายชายพก มือขวาจับสะเอว เอียงขวา 3. ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาจีบหงายชายพก มือซ้ายจับสะเอว เอียงซ้าย ตานีหันหน้าเข้าหาพระ จับพลาด ดังนี้1. ผสมเท้าขวา มือขวาจีบหงายชายพก มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงขวา 2. ผสมเท้าซ้าย มือซ้ายจีบหงายชายพก มือขวาส่งจีบหลัง เอียงซ้าย 3. ก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาจีบหงายชายพก มือซ้ายจีบส่งหลัง เอียงขวา 1 2 3 ท่าที่47 ท่ารัว 5 5.6 รัว 6 พลายบัว วิ่งตามหลังนางคว้าผ้าสไบ ซ้าย และขวา สลับกัน ตานีวิ่งหนีพระ หลบซ้าย หลบขวา ท่าที่48 ท่ารัว 6
30 สรุป พลายบัวแก้วตานีเป็นการแสดงรําคู่อยู่ในบทละครขุนช้างขุนแผน ตอน พลายบัวเกี้ยวนางตานีมีองค์ประกอบของการแสดง ประกอบด้วย ผู้แสดง ใช้ผู้แสดง 2 ตัว คือตัวพลายบัว และนางตานีเพลงรัว เพลงร่าย เพลงสีนวล และเพลงทองหย่อน ใช้วงดนตรีปี่พาทย์ไม้นวม ซึ่งมีองค์ประกอบของเครื่องดนตรีคือ ขลุ่ย ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่– เล็ก ซออู้ตะโพน กลองทัด ฉิ่ง ลักษณะการแต่งกายตัวพลายบัวจะ แต่งแบบละครพันทางตามลักษณะตัวละคร โดยมีผ้ายัญโพกหัว ตัวนางตานีจะแต่งกายโดยการห่มสไบ สองชายสีแดง ทิ้งชายไปด้านหลัง และนุ่งหางไหล่ท่ารํามีทั้งหมด 72 ท่า แบ่งตามเนื้อเพลง คือ เพลงรัว (ออก) 3 ท่า เพลงร่าย 9 ท่า เพลงสีนวล 23 ท่า เพลงทองย่อน 29 ท่า และเพลงรัว(จบ) 8 ท่า ดังได้กล่าวแล้วข้างต้น
31 คําถามทบทวน คําถามทบทวน แบบฝึกหัดที่1 เรื่อง ประวัติชุดการแสดง***************************************************************************คําชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคําถามและอธิบายตามสิ่งกําหนดให้ต่อไปนี้(10 คะแนน) 1. การแสดงชุด "พลายบัวเกี้ยวนางตานี" เป็นการแสดงชุดหนึ่งที่ตัดตอนมาจากการแสดงชุดใด ......................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................... 2. การแสดงชุด "พลายบัวเกี้ยวนางตานี" กล่าวถึงใครและมีความเป็นมาอย่างไร ......................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................... 3. พลายบัว คือใคร ....................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ ............................................................................................................. 4. นางตานีคือใคร ........................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................
32 แบบฝึกหัดที่2 เรื่อง องค์ประกอบของการแสดง**********************************************************************คําชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคําถามและอธิบายตามสิ่งกําหนดให้ต่อไปนี้(10 คะแนน) 1. อธิบายองค์ประกอบของผู้แสดงชุดพลายบัวเกี้ยวตานี ......................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................... 2. อธิบายองค์ประกอบของเครื่องแต่งกายชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานี ......................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ ...........................................................................................................................
33 แบบฝึกหัดที่3 เรื่อง ท่ารํา**********************************************************************คําชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคําถามและอธิบายตามสิ่งกําหนดให้ต่อไปนี้(10 คะแนน) 1. จงอธิบายการปฏิบัติท่ารํา ตามภาพที่ปรากฏ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ..................................................... 2. จงอธิบายการปฏิบัติท่ารํา ตามภาพที่ปรากฏ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .....................................................
34 แบบทดสอบก่อน - หลงัเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศิลป์ชั้นประถมศึกษาปีที่6 เรื่อง พลายบัวเกี้ยวนางตานี รหัสวิชา ...... เวลา 20 นาทีคะแนน 20 คะแนน **********************************************************************************คําชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคําตอบที่ถูกที่สุดแล้วทําเครื่องหมาย (×) ลงในกระดาษคําตอบ 1. พระไวยเป็นอะไรกับพลายบัว ก. พ่อ ข. ปู่ค. ลุง ง. อา 2. พลายบัวเป็นลูกของใคร ก. พลายงาม กับ นางศรีมาลา ข. พลายชุมพล กับ นางวันทอง ค. นายขวัญ กับ นางเม้ย ง. พระไวย กับ นางศรีมาลา 3. เพลงใดในจํานวนเพลง 4 เพลง เพลงที่ใช้แสดงในการเริ่มต้นการแสดง ก. เพลงรัว ข. เพลงสีนวล ค. เพลงร่าย ง. เพลงทองย่อย 4. ข้อใดคืออุปกรณ์กรการแสดงของพลายบัว ก. พระขรรค์ข. ตรีค. คันศร ง. ย่าม 5. การแสดงพลายบัวเกี้ยวนางตานีใช้วงดนตรีชนิดใด ก. วงปี่พาทย์ไม้นวม ข. วงปี่พาทย์มอญ ค. วงปี่พาทย์ดึกดําบรรพ์ง. วงปี่พาทย์นางหงส์
35 6. จงเติมบทร้องให้ถูกต้อง " ......................... พลายบัวตรองตรึกไม่นึกกริ่ง ............................ จึงวอนวิง ด้วยสุนทรวาจา"ก. เจ้านางตานีทองน้องแก้ว , ไปเป็นเพื่อนพี่ยา ข. เมื่อนั้น , ต้องมนต์ดลจิตคิดผูกพัน ค. รูปร้ายกลายกลับเป็นสาวน้อย , เชิดโฉมประโลมละลานใจ ง. เมื่อนั้น , เห็นตานีมีฤทธิ์ศักดิ์สิทธิ์จริง 7. ท่าที่ปรากฏในรูปเป็นท่าทางใด ก. วิ่ง ข. เหาะ ค. เดิน ง. คลาน 8. .............เป็นสาวน้อย แช่มช้อยนวล.......ก. แปลงร่างเปลียนกลับ ละอองผ่องศรีข. รูปร้ายกลายกลับ ละอองผ่องใส ค. รูปร้ายกลายกลับ ละอองผ่องศรี ง. รูปร้ายกลายไป ละอองผ่องใส 9. งามโฉมประโลม....... แอบต้นกล้วยใหญ๋.......ก. ละลานใจ แล้วถามหา ข. ละลานกาย แล้วถามมา ค. ละลานตา แล้วถามว่า ง. ละลานจิง แล้วถามพา 10. มีธุระสิ่งใด..... เมตตาบอก......ก. ไปไหนมา ความลับมาตามจริง ข. ไปไหนมา ความว่าตามจริง ค. ไปเที่ยวมา ความแต่ตามจริง ง. ไปไหนมา ความแต่ตามจริง
36 - บรรณาน ุ กรม
37 บรรณานุกรม เกศสุริยง. (2561). รํา พลายบัวเกี้ยวนางตาน.ีสืบค้นเมื่อ วันที่24 เมษายน 2563 จาก https://www.bloggang.com นาย เศกสรร ครูเศก แสงจินดาวงศ์เมือง (สายวงศ์คํา). (2556). รําพลายบัวเกี้ยวนางตานี. สืบค้นเมื่อ วันที่24 เมษายน 2563 จาก https://www.gotoknow.org นางสาว สุภคินีปานแป้น. (2560). การคัดเลือกนักแสดง. สืบค้นเมื่อ วันที่1 พฤษภาคม 2563 จากhttps://sites.google.com
38 ภาคผนวก
39 ภาคผนวก ก. กระดาษคําตอบ กระดาษคําตอบ โรงเรียน......................................................................ปีการศึกษา...........................ชื่อ..........................................................................ชั้น...................เลขท.ี่...............กลุ่มสาระการเรียนรู้.....................วันที่..............เดือน...................พ.ศ..................ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง 1 6 2 7 3 8 4 9 5 10 ประเมินผล เต็ม ได้
40 ภาคผนวก ข. เกณฑ์การให้คะแนน การสอบร้องเพลง ( 10 คะแนน ) ลําดับที่เกณฑ์การปะเมิน เกณฑ์การให้คะแนน ดีมาก (3) พอใช้ (2) ปรับปรุง (1) 1. เนื้อร้องมีความถูกต้อง 2. ร้องได้ถูกต้องตามจังหวะ 3. ร้องถูกต้องตามทํานองเพลง 4. มีความไพเพราะ มั่นใจ รวม เกณฑ์การให้คะแนน ดีมาก = 8 - 10 คะแนน พอใช้= 5 - 7 คะแนน ปรับปรุง = ต่ํากว่า 5 คะแนน
41 การสอบปฏิบัติท่ารํา ( 20 คะแนน ) ลําดับที่เกณฑ์การปะเมิน เกณฑ์การให้คะแนน ดีมาก (3) พอใช้ (2) ปรับปรุง (1) 1. ปฏิบัติท่ารําได้ถูกต้อง 2. ปฏิบัติท่ารําได้ถูกต้องตามทํานอง เพลงและคําร้อง 3. มีลีลาท่าทางการรําที่สวยงาม 4. มีการถ่ายทอดอารมณ์การได้รวม เกณฑ์การให้คะแนน ดีมาก = 15 - 20 คะแนน พอใช้= 10 - 14 คะแนน ปรับปรุง = ต่ํากว่า 10 คะแนน
42 คําถามทบทวน คําถามทบทวน แบบฝึกหัดที่1 เรื่อง ประวัติชุดการแสดง***************************************************************************คําชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคําถามและอธิบายตามสิ่งกําหนดให้ต่อไปนี้(10 คะแนน) 1. การแสดงชุด "พลายบัวเกี้ยวนางตานี" เป็นการแสดงชุดหนึ่งที่ตัดตอนมาจากการแสดงชุดใด การแสดงชุด "พลายบัวเกี้ยวนางตานี" เป็นการแสดงชุดหนึ่งที่ตัดตอนมาจากการแสดงละครเรื่อง ขุนช้างขุนแผน ตอนพลายเพชรพลายบัวออกศึก 2. การแสดงชุด "พลายบัวเกี้ยวนางตานี" กล่าวถึงใครและมีความเป็นมาอย่างไร กล่าวถึงพลายบัวบุตรของพระไวยกับนางศรีมาลา ได้หลงรักในตัวของนางแว่นแก้ว จึงเดินทางไป ที่บ้านของนางแว่นแก้ว ในระหว่างเดินทางไปนั้นได้ผ่านดงกล้วยตานีและได้พบกับภูติผีปิศาจมากมายแต่พลายบัวสามารถปราบได้แต่มีนางตานีตนหนึ่งได้แปลงกายเป็นหญิงงาม เข้ามายั่วยวนพลายบัว แต่ภายหลังทนเวทมนตร์ของพลายบัวไม่ได้จึงคืนกลับร่างเดิมและเป็นบริวารของพลายบัวต่อมา 4. พลายบัว คือใคร พลายบัว หมายถึง คนชาวบ้านที่มีคาถาอาคม ซึ่งเป็นลูกของพระไวย วิธีการคัดเลือกนักแสดง พลายบัว จะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวพระ ซึ่งมีหลักการเลือกคือ ผู้ที่ลักษณะใบหน้ารูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่งผาย ลําคอระหง ไหล่ลาดตรงช่วงอกใหญ่ขนาด ลําตัวเรียวเอวเล็กกิ่วคอดตามลักษณะชายงามในวรรณคดีไทยเช่นพระอภัยมณีศรีสุวรรณ 4. นางตานีคือใคร นางตานีหมายถึง ผีในต้นกล้วยที่แปลงร่างเป็นผู้หญิงสวยออกมาหลอกล่อพลายบัว วิธีการ คัดเลือกนักแสดงนางตานีจะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวนาง ซึ่งมีหลักการคือ ผู้ที่ลักษณะ ใบหน้ารูปไข่สวยงามขนาดลําตัวเล็กกว่าตัว พระจะใช้ผู้ชายหรือผู้หญิงก็ได้แต่ต้องรูปร่างเล็กกว่าตัวพระ
43 แบบฝึกหัดที่2 เรื่อง องค์ประกอบของการแสดง**********************************************************************คําชี้แจง : ให้นักเรียนตอบคําถามและอธิบายตามสิ่งกําหนดให้ต่อไปนี้(10 คะแนน) 1. อธิบายองค์ประกอบของผู้แสดงชุดพลายบัวเกี้ยวตานีผู้แสดงที่ใช้ประกอบการรําพลายบัวเกี้ยวตานีใช้ผู้แสดง 2 คน คือ ผู้ชายแสดงเป็นพลายบัว ผู้หญิงแสดงเป็นนางตานีนิยมใช้ผู้แสดงชาย และหญิงแสดงตามบทบาทตัวละครที่ปรากฏในเรื่อง 1.1 พลายบัว หมายถึง คนชาวบ้านที่มีคาถาอาคม ซึ่งเป็นลูกของพระไวย วิธีการคัดเลือก นักแสดงพลายบัว จะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวพระ ซึ่งมีหลักการเลือกคือ ผู้ที่ลักษณะใบหน้า รูปไข่สวยงาม คมคาย เด่นสะดุดตา ท่าทางสะโอดสะองและผึ่งผาย ลําคอระหง ไหล่ลาดตรงช่วงอกใหญ่ขนาดลําตัวเรียวเอวเล็กกิ่วคอดตามลักษณะชายงามในวรรณคดีไทยเช่นพระอภัยมณีศรีสุวรรณ 1.2 นางตานีหมายถึง ผีในต้นกล้วยที่แปลงร่างเป็นผู้หญิงสวยออกมาหลอกล่อพลายบัว วิธีการคัดเลือกนักแสดงนางตานีจะคัดเลือกตามลักษณะของนักแสดงตัวนาง ซึ่งมีหลักการคือ ผู้ที่ลักษณะ ใบหน้ารูปไข่สวยงามขนาดลําตัวเล็กกว่าตัว พระจะใช้ผู้ชายหรือผู้หญิงก็ได้แต่ต้องรูปร่างเล็กกว่าตัวพระ 2. อธิบายองค์ประกอบของเครื่องแต่งกายชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานี เครื่องแต่งกายชุดพลายบัวเกี้ยวนางตานีมี2 ลักษณะ คือ การแต่งกายแบบพลายบัว และการ แต่งกายแบบนางตานีดังนี้การแต่งกายแบบพลายบัว มีรายละเอียด ผ้ายัญโพกหัว สร้อยคอ ผ้ารัดสะเอว เข็มขัด หัวเข็ม ขัด เสื้อ กําไลมือ ผ้านุ่ง สนับเพลา กําไลเท้า การแต่งกายแบบนางตานีการแต่งกายแบบนางตานีมีรายละเอียด ต่างหูสร้อยคอ สังวาล เสื้อ ในนาง เข็มขัด หัวเข็มขัด ดอกไม้ทัดหูกําไลมือ ผ้านุ่ง กําไลข้อเท้า