ก (flกffiก ffl ffffifiก ) โรคไขเลือดออก (Dengue Haemorrhagic Fever : DHF )
สถานการณจังหวัดบุรีรัมย
สถานการณจังหวัดบุรีรัมย
สถานการณจังหวัดบุรีรัมย
สถานการณจังหวัดบุรีรัมย
ชีววิทยาและชีวนิสัยของยุงลาย Cr. ขอมูล/เนื้อหา : วศิน เทพเนาว งานกีฏวิทยา กลุมโรคติดตอนําโดยแมลง สํานักงานปองกันควบคุมโรคที่ 9 นครราชสีมา
1. สกุลยุงลาย (Genus Aedes) 2. สกุลยุงรําคาญ (Genus Culex) 3. สกุลยุงกนปลอง (Genus Anopheles) 4. สกุลยุงเสือหรือยุงฟลาเรีย (Genus Mansonia) ยุงที่สําคัญในทางการแพทยมี 4 สกุล
ยุงลายยุงกนปลอง ยุงรําคาญยุงเสือ
ความรูทั่วไปเกี่ยวกับยุง ยุงมีการเจริญเติบโตแบบสมบูรณ (Holometabolous ) คือ มีระยะไข ลูกน้ํา ตัวโมง และตัวเต็มวัย โดยแตละขั้นตอนการเจริญเติบโตจะมีรูปราง แตกตางกัน
สวนหัวสวนอก สวนทอง ลักษณะทั่วไป
ลักษณะทั่วไป ตัวผูตัวเมีย Culicinae Anophelinae ชวยใหแยกเพศของยุงไดงาย สวนหัว
ลักษณะทั่วไปของปาก ปากของยุงตัวเมียไวสําหรับแทงดูดเลือด ปากของยุงตัวผูใชแทงดูดกินเลือดไมได แตใชดูดน้ําหวานได สวนหัว
สวนอก • ปก 2 คู (ปกคูหนาใชบิน ปกคูหลังใชทรงตัว) • ขา 3 คู
•ปลองทอง 10 ปลอง •ปลายทองปลองที่ 8 ของเพศเมีย มีอวัยวะ สืบพันธุ 1 คู สวนทอง
ลักษณะโครงสรางภายในของยุง
ลักษณะการดูดเลือดของยุง เสนโลหิตฝอย ยุงจะปลอยน้ําลายที่มีสารปองกัน เลือดแข็งตัวเพื่อชวยใหดูดเลือดได งายและนานพอจนอิ่ม
ไขเลือดออก (Dengue Haemorrhagic Fever : DHF )
มาทําความรูจักกับโรคไขเลือดออก…… เชื้อสาเหตุ : เชื้อไวรัสเดงกี่เปน RNA virus มี 4 serotypes DEN 1-4 ติดตอกันไดโดยมียุงลายบาน (Aedes aegypti) เปนพาหะนําโรคที่สําคัญ
ความรูเกี่ยวกับยุงลาย - ยุงลายตัวเมียจะผสมพันธุเพียงครั้งเดียวสามารถวางไขไดตลอ ด ชีวิต ครั้งละ 40-100 ฟอง - ออกหากินไมไกล จากแหลงเพาะพันธุ โดยทั่วไปมักบินไปไมเกิน 50 เมตร - สวนใหญยุงลายบานชอบกัดคนในบาน สวนยุงลายสวนชอบกัด คนนอกบาน - ยุงลายชุกชุมมากในฤดูฝนชวงหลังฝนตกเพราะอุณหภูมิ และ ความชื้นพอเหมาะแกการแพรพันธุ
4-5 1-2 ก 7-10 1-2 7 30 - 45 ก ก ก
ความรูเกี่ยวกับยุงพาหะนําโรคไขเลือดออก ยุงลายบาน Aedes aegypti เปนพาหะนําโรค 98 % ยุงลายสวน Aedes albopictusเปนพาหะนําโรค 2 %
พฤติกรรมของยุงลาย ยุงลายตัวผู กินน้ําหวานอยางเดียวยุงลายตัวเมีย กินน้ําหวานและเลือด น้ําหวาน เลือด แหลงพลังงาน โปรตีนในเลือดพัฒนาไข
การวางไขของยุงลาย ผิวน้ําจะ
ไขของยุงลาย
ไขยุงลาย
น้ําถูกใชหรือระเหยหมดไป แตไขยังมีชีวิตอยูได สีวิกา แสงธาราทิพย สํานักงานควบคุมโรคไขเลือดออก
ยุงลายชอบวางไขที่ใด 0 เมตร 1.2 เมตร 3.0 เมตร 4.6 เมตร 1.2 % 0.9 % 67.8 % 30.1%
ลูกน้ํายุงกนปลอง ลูกน้ํายุงรําคาญ
1.ยุงลายเกาะเสื้อผาที่หอยแขวน รอยละ 66.5 สีวิกา แสงธาราทิพย สํานักโรคติดตอนําโดยแมลง กรมควบคุมโรค โทร. 0-2965-9609 e-mail: [email protected] 2.ยุงลายเกาะมุง เชือกมุง ตามเครื่องเรือน โคมไฟ รอยละ 31 แหลงเกาะพักของ ยุงลาย 3.ยุงลายเกาะขางฝา รอยละ 2.5
ยุงลายชอบวางไขในภาชนะเก็บน้ําที่เปนน้ํานิ่งและน้ําใส น้ําจืดและสะอาด ยุงลายชอบ แตยุงลายไมชอบน้ําสกปรก ก็วางไขได น้ําเนาเสีย น้ําโสโครก น้ําครํา ทอระบายน้ํา
มาตรการในการควบคุมยุงลาย แบงออกเปน การปองกันโรคลวงหนาและการควบคุมการระบาด การปองกันโรคลวงหนา เนนการกําจัดลูกน้ํายุงลายการควบคุมการระบาด ตองกําจัดทั้งตัวยุงลาย และลูกน้ํายุงลาย
วิธีการกําจัดลูกน้ํา ทางกายภาพ - การปดปากภาชนะเก็บน้ํา -การเปลี่ยนน้ําทุก 7 วัน -การเก็บทําลายเศษวัสดุที่ไม ใชแลว -การกลบ ถม หรือระบายน้ํา - การใชขันดักลูกน้ํา -การขัดลางภาชนะ ทางชีวภาพ ศัตรูธรรมชาติ -ปลาหางนกยูง -ปลากัด -ปลาสอด -ปลาหัวตะกั่ว -ปลาตะเพียน -ตัวออนแมลงปอ ผลิตภัณฑจากพืช -การใชผลมะกรูด ทางเคมี -ใชทรายกําจัดลูกน้ํา -การใชเกลือแกง / น้ําสมสายชู/ ผงซักฟอก -การใชสารยับยั้งการ เจริญเติบโต - Bti
การปองกันกําจัดลูกน้ํายุงลายทางกายภาพ ตองปดฝา ใหมิดชิด จึงจะปองกัน ยุงลายเขาไป วางไข อาจปดปากโอง ดวยผามุง หรือตาขาย ไนลอนชนิดถี่
ควรเปลี่ยนน้ําทุก 7 วัน และขัดลางผิวดานในดวย เพื่อกําจัดไขที่ติดอยู หรือปลูกดวยดิน แทนการแชในน้ํา การกําจัดลูกน้ํายุงลายทางกายภาพ
ลูกน้ํายุงยักษ ไรน้ําจืด มวนกรรเชียง แมลงเหนี่ยงตัวออนแมลงปอ มวนกิ่งไมน้ํา การกําจัดลูกน้ํายุงลายทางชีวภาพ
ผลิตภัณฑ ชนิด 1% ใชในอัตรา 1 กรัมตอน้ํา 10 ลิตร หรือ 20 กรัมตอน้ํา 200 ลิตร ผลิตภัณฑ ชนิด 2 % ใชในอัตรา 0.5 กรัมตอน้ํา 10 ลิตร หรือ 10 กรัมตอน้ํา 200 ลิตร การกําจัดลูกน้ํายุงลายทางเคมี
ตองบริโภคทรายกําจัดลูกน้ําชนิด 1% จํานวน 3.4 กิโลกรัม จึงจะเสียชีวิต เนื่องจากพิษของสารเคมีน้ําหนักตัว 4 กิโลกรัม ผลิตภัณฑกําจัดลูกน้ํามีความเปนพิษตอคนนอย น้ําหนักตัว 12 กิโลกรัม ตองบริโภคทรายกําจัดลูกน้ําชนิด 1% จํานวน 10.3 กิโลกรัม จึงจะเสียชีวิต เนื่องจากพิษของสารเคมี น้ําหนักตัว 25 กิโลกรัม ตองบริโภคทรายกําจัดลูกน้ําชนิด 1% จํานวน 21.5 กิโลกรัม จึงจะเสียชีวิต เนื่องจากพิษของสารเคมี น้ําหนักตัว 50 กิโลกรัม ตองบริโภคทรายกําจัดลูกน้ําชนิด 1% จํานวน 43 กิโลกรัม จึงจะเสียชีวิต เนื่องจากพิษของสารเคมี
แหลงเพาะพันธุของยุงลาย
แหลงเพาะพันธุของยุงลาย
แหลงเพาะพันธุของยุงลาย
แหลงเพาะพันธุของยุงลาย
แหลงเพาะพันธุนอกบาน
แหลงเพาะพันธุนอกบาน
แหลงเพาะพันธุนอกบาน
แหลงเพาะพันธุนอกบาน
ความรูเรื่องชีวนิสัยของยุงลายทําใหตระหนักวา ไมควรควบคุมยุงลายโดยการพนสารเคมี ซึ่งมีฤทธิ์ ตกคางไปตามทอระบายน้ํา แตควรเนนไปที่แหลงเกาะ พักดังกลาว ซึ่งอยูภายในบาน และควรพนในเวลา กลางวัน ซึ่งเปนเวลาที่ยุงลายออกหากิน ในการกําจัด ลูกน้ํายุงลายก็เชนเดียวกัน คงจะไมมีใครมุงความ สนใจไปที่แหลงน้ําสกปรก หรือทอระบายน้ําอีกตอไป
การควบคุมการระบาด ตองกําจัดทั้งตัวยุงลาย และลูกน้ํายุงลาย แตเมื่อมีผูปวยโรคไขเลือดออก เกิดขึ้นในชุมชน
ไมอยากเปนโรคไขเลือดออก อยาใหถูกยุงลายกัด ทุกวัน ทุก 7 วันกําจัดลูกน้ํายุงลาย
การมีสวนรวมของประชาชนจัดวามี ความสําคัญมากที่สุด จากประสบการณในอดีตที่ผาน มาของอาจารยหลายๆ ทานปรากฏวา การควบคุมโรค ไขเลือดออกโดยหนวยงานสาธารณสุขทุกระดับเพียง อยางเดียวไมสามารถบรรลุผลสําเร็จได หรืออาจ เกิดผลเพียงชั่วระยะเวลาสั้น ๆ ดังนั้นเจาของบานแต ละบานควรมั่นดูแลกําจัดลูกน้ํายุงลายภายในบานของ ตนเอง
การมีสวนรวมของประชาชน •ขณะนี้หลายจังหวัดไดพยายามหารูปแบบการควบคุมโรค โดยการ มีสวนรวมของประชาชน โดยมีรูปแบบตาง ๆ ดังนี้ 1.การรณรงค โดยการระดมความรวมมือของผูนําชุมชน นักเรียน กลุมกิจกรรม และประชาชน เพื่อกําจัดแหลงเพาะพันธุของ ยุงลาย 2.การรวมมือกับโรงเรียน ในการสอนนักเรียนใหมีความรูเรื่องการ ควบคุมยุงลาย และมอบหมายกิจกรรมใหนักเรียนกําจัดแหลง เพาะพันธุยุงลายทั้งที่บานและที่โรงเรียน 3.บางแหงอาจจัดอาสาสมัครไปสํารวจแหลงเพาะพันธุยุงลายตาม บานเรือน และใสทรายกําจัดลูกน้ําใหเปนประจํา