วารสารโพธิยาลัย 29

๒๙ 49
กษตั รยิ ผ์ ทู้ รงทศพธิ ราชธรรม สถานทน่ี น้ั กเ็ ปน็
พระราชวังอันพึงเคารพ ในทางตรงกันข้ามถ้า
เป็นท่ีอยู่ของโจรผู้ร้าย สถานท่ีน้ันก็เป็นที่น่า
รังเกียจไม่น่าเข้าใกล้ สังขารหรือสรีระก็เช่น
เดียวกัน นอกจากธรรมะ ไม่มีอะไรที่จะแบ่ง
สรรี ะให้ดีชัว่ สงู ต�ำ่ ได้ แม้ยังยึดมนั่ ในตัวเราของ
เราอยู่ก็พึงท�ำตัวเราหรือผู้ครองน้ันให้เป็นผู้มี ธรรมและนามธรรมอันเป็นสภาพทุกข์ที่ก�ำลัง
ธรรมะ อบรมคุณธรรมใหส้ มบรู ณ์ รูจ้ ักเกื้อกูล ปรากฏ ซง่ึ ลว้ นเกิดเพราะเหตปุ ัจจัยและดับไป
ผู้อื่น ท�ำชีวิตให้มีสาระ ไม่เสียเปล่า เพ่ือให้ ไมเ่ ทย่ี งไมย่ ง่ั ยนื พลนั ประจกั ษค์ วามวา่ งจากตวั
สมควรแก่การครองอัตภาพที่มีแต่ความเสื่อม ตน สัตว์ บุคคล เรา เขา ไดอ้ ย่างเปน็ ธรรมชาติ
สลายแตกดับไปทั้งสิ้นตามธรรมดาของสังขาร ในทุกขณะ ปัญญาจะเกิดข้ึนได้ก็จ�ำเป็นต้อง
ทจี่ ะพงึ สามารถเอาสาระประโยชนจ์ ากธรรมดา มีสติเกิดด้วยทุกคร้ัง ดังนั้น การรู้แจ้งอริยสัจ
มาเป็นของหลีกพ้นจากทุกข์ได้ แล้วธรรมะใด ธรรมดับกิเลสตามลำ� ดับขัน้ ต้องเป็นเรอื่ งของ
เลา่ จะเปน็ ของทจ่ี ะนำ� ไปชว่ ยใหพ้ น้ จากทกุ ขไ์ ด้ สติและปัญญาเท่านั้นที่จะเป็นไปเพ่ือการรู้
ธรรมะท่ีจะท�ำให้เกิดพ้นจากทุกข์ได้คือ ระลกึ สภาวธรรมตามความเปน็ จริง
สติปญั ญา โดย "สต"ิ คอื ความระลึกไดท้ จ่ี ะ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล
เป็นเครือ่ งชว่ ยอปุ การะใหม้ ปี ัญญา หากบคุ คล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงพระสตริ ะลึกรู้
ขาดสตปิ ัญญาเสยี แลว้ สังขารย่อมปรุงแต่งจติ จึงทรงด�ำรงพระชนม์ชีพอย่างสง่าท้ังทางโลก
ให้เป็นจิตแห่งความโลภ จิตแห่งความโกรธ และทางธรรมด้วยปัญญา สรุปประมวลได้ว่า
และจิตแห่งความหลง อันเป็นมูลเหตุในการ พระองค์ทรงถึงพร้อมด้วยความไม่ประมาทใน
พูดและกระท�ำความช่ัวทุกชนิดในทันที สติ ชีวิต พระบุญญาธิการจึงไพบูลย์ ควรท่ีเราทั้ง
ย่อมเกิดร่วมกับจิตที่ดีงามทุกประเภท สติจึง หลายผู้ยังอยู่เบื้องหลังจะเร่งท�ำประโยชน์ตน
มหี ลายระดบั ขัน้ ทัง้ ทเี่ ป็นไปในการให้ทาน ใน และประโยชน์ส่วนรวมตามรอยพระยุคลบาท
การรักษาศีล และในการอบรมความสงบของ ให้บริบูรณ์ด้วยความไม่ประมาท เพ่ือพระผู้
จิต กระท่ังก้าวไปสู่มหาสติในการอบรมเจริญ เสด็จจากไปจักได้ทรงอ่ิมพระราชหฤทัยว่า
ปัญญาให้เข้าใจถูก เห็นถูกในลักษณะของรูป "กะตัง กะระณียัง" กิจอันต้องกระท�ำ ได้

กระท�ำเสร็จแล้ว และย่อมทรงบันเทิงทิพยา-
รมณ์อย่างไม่ต้องสงสัย สมดังนัยพระพุทธ
ภาษิตท่ีว่า บุคคลผู้มีบุญอันได้ท�ำไว้แล้วย่อม
ยนิ ดใี นโลกน้ี ละโลกนี้ไปแลว้ กย็ อ่ มยินดี คอื
ยอ่ มยนิ ดใี นโลกท้งั สอง ยอ่ มยินดีวา่ บญุ เราได้
ทำ� ไวแ้ ลว้ ครนั้ ไปสสู่ คุ ตแิ ลว้ กย็ อ่ มยนิ ดกี วา่ นอี้ กี
ด้วยประการฉะนี้

50 ๒๙
ธรรมรำ� ลกึ
กองบรรณาธิการ

พระบรมราโชวาทเก่ียวกบั พระพทุ ธศาสนา

ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัวภมู พิ ลมหาราช

ในโอกาสน้ีขออัญเชิญพระบรมราโชวาท ปฏบิ ตั โิ ดยถกู ตอ้ งครบถว้ นแลว้ ยอ่ มจะนำ� ความ
เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา เพื่อให้คนไทยที่ สุขน�ำความเจริญสวัสดีมาให้ได้ทั่วถึงกันหมด
เป็นพุทธศาสนิกชนและมีความจงรักภักดีใน หรอื กลา่ วอกี อยา่ งหนงึ่ กค็ อื นำ� ความสขุ ความ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้น้อมเกล้าฯ ร่มเย็น และความวัฒนาถาวรให้เกิดแก่สังคม
ไปประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ เพอื่ ใหเ้ กดิ ความเจรญิ อยา่ ง มนษุ ย์
ย่งั ยืนมนั่ คงแก่ตวั เองและประเทศชาติ
หน้าท่ีของท่านท้ังหลายอยู่ที่จะต้อง
คุณคา่ ของพระพทุ ธศาสนา พยายามศึกษาพิจารณาธรรมะแต่ละข้อแต่ละ
หมวดหมู่ ด้วยความละเอียดรอบคอบ ด้วย
“พระพุทธศาสนามีธรรมะอยู่มากมาย ความเท่ียงตรงเป็นกลาง ให้เกิดความกระจ่าง
หลายชั้นอันพอเหมาะพอดีกับอัธยาศัยจิตใจ แจง้ ลกึ ซึ้งถึงเหตุถงึ ผลถึงวัตถุประสงค์ แลว้ นำ�
ของบุคคลประเภทต่างๆ ส�ำหรับเลือกเฟ้นมา ไปปฏิบัติเผยแพร่ให้พอเหมาะพอดีโดยอุบาย
แนะน�ำสั่งสอนขัดเกลาความประพฤติปฏิบัติ ที่ฉลาดแยบคาย ธรรมะในพระพุทธศาสนา
ของบคุ คลให้ดีข้ึนไดอ้ ยา่ งมปี ระสิทธิภาพ จะสามารถคุ้มครองรักษา และอุ้มชู ประคับ
กล่าวโดยหลักใหญ่แล้ว คือ สอนให้เป็น ประคองสังคมให้ผาสุกร่มเย็นได้สมดังท่ี
คนดี ให้ประพฤติประโยชน์ ไม่เบียดเบียน ต้องการ”
ตนเองและผอู้ นื่ ให้ลำ� บากเสยี หาย สอนให้รูจ้ กั
ตนเอง รู้จักฐานะของตน พร้อมทัง้ รู้จกั หนา้ ท่ี (พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ท่ีประชุมยุวพุทธิก
ท่ีจะต้องประพฤติปฏิบัติในฐานะนั้นๆ ซึ่งเม่ือ สมาคมท่ัวประเทศ คร้ังที่ ๑๖ วันที่ ๓๐ พฤษภาคม
๒๕๒๔)

๒๙ 51

ศกึ ษาใหถ้ ูกต้อง ชอบบังเกิดเพิ่มพูนข้ึน และค�้ำจุนส่วนรวมไว้
“ทุกคนท่ีถือตัวว่าเป็นพุทธศาสนิกชนจะ มิให้เส่ือมทรุดลง หากให้กลับฟื้นคืนดีขึ้นได้
ตอ้ งศกึ ษาพระพทุ ธศาสนาตามภมู ปิ ญั ญาความ เป็นลำ� ดบั ”
สามารถ และโอกาสของตนๆ ทมี่ อี ยเู่ พอื่ ใหเ้ กดิ
ความรู้ความเข้าใจอยา่ งถกู ตอ้ ง กระจ่างชดั ขึน้ (พระบรมราโชวาท พระราชทานแกท่ ปี่ ระชมุ สมาคมพทุ ธ
ในหลกั ธรรม ศาสนาทว่ั ราชอาณาจกั ร ครงั้ ที่ ๓๖ วนั ที่ ๑๘ พฤศจกิ ายน
เมอ่ื ศกึ ษาเข้าใจแลว้ เปน็ ประโยชนแ์ ล้ว ก็ ๒๕๓๒)
น้อมน�ำมาปฏิบัติทั้งในการด�ำเนินชีวิตประจ�ำ
วัน และการงานของตน เพื่อให้เกิดความสุข ศึกษาพทุ ธธรรมให้ถ้วนท่ัว
ความสงบร่มเย็น และความเจริญงอกงาม “พระพุทธศาสนานั้น ถ้าหมายถึง ค�ำสั่ง
ในชีวิตเพ่ิมพูนขึ้นเป็นล�ำดับ ตามขีดความ สอนทเ่ี ทย่ี งตรงตามพระพทุ ธโอวาทแลว้ ยอ่ มมี
ประพฤติปฏบิ ตั ิของแต่ละคน ความแน่นอนม่ันคงอยใู่ นตวั ขอเพียงชาวพทุ ธ
ถา้ ชาวพทุ ธรธู้ รรมะ ปฏบิ ตั ธิ รรมกันอยา่ ง ไม่บ่อนเบียนท�ำลาย ให้แปรผัน ผดิ เพย้ี น และ
ถูกต้องทว่ั ถงึ กันมากข้ึน ปฏิบตั ิการบ่อนเบียน ร่วมกันรักษาความบริสุทธิ์ไว้ให้ได้ พระพุทธ
พระศาสนาใหเ้ ศร้าหมองกจ็ ะลดนอ้ ยลง” ศาสนากจ็ ะย่ังยืนอยไู่ ดต้ ลอดกาล...
พระธรรมนั้นช่ือว่าเป็นอกาลิโก ถูกต้อง
(พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่การสัมมนาของ เท่ียงแท้และเหมาะที่จะน้อมน�ำมาประพฤติ
สภายุวพุทธิกสมาคมแห่งชาติฯ ในโอกาสสมโภชกรุง ปฏิบัติเสมอ ไม่ว่าในกาลไหนๆ จึงย่อมเป็น
รัตนโกสินทร์ ๒๐๐ ปี วนั ท่ี ๑๓ มีนาคม ๒๕๒๕) แม่บทของการพัฒนาแบบย่ังยืนได้แน่นอน
ปราศจากข้อกังขา
สังคมอยา่ เหน็ ผิด ขอ้ สำ� คญั นน้ั ชาวพทุ ธเองจะตอ้ งขวนขวาย
“ความเปล่ียนแปลงอย่างหน่ึงที่น่าวิตก ศึกษาพุทธธรรมให้ทราบชัดโดยทั่วถึง และ
คือ ทุกวันนี้ความคิดอ่านและความประพฤติ น้อมน�ำมาปฏิบัติกันอย่างจริงใจ ให้ประจักษ์
หลายๆ อย่าง ซ่ึงแต่ก่อนถือว่าเป็นความชั่ว ผล พระพทุ ธศาสนาจงึ จะอำ� นวยประโยชน์แก่
ความผิด ได้กลายเป็นส่ิงท่ีคนในสังคมยอมรับ การพัฒนา สมตามทป่ี รารถนานน้ั ได”้
แล้วพากันประพฤติปฏิบัติโดยไม่รู้สึกสะดุ้ง
สะเทอื นจนทำ� ใหเ้ กิดปญั หา และทำ� ให้วิถชี ีวติ (พระบรมราโชวาท พระราชทานแกท่ ป่ี ระชมุ สมาคมพทุ ธ
ของแตล่ ะคนมดื มนลงไป ศาสนาทั่วราชอาณาจกั รครั้งท่ี ๓๘ วันที่ ๒๔ ธนั วาคม
ข้าพเจ้าเห็นว่าเป็นหน้าที่ของชาวพุทธจะ ๒๕๓๖)
ต้องร่วมกันแก้ไขปัญหาน้ีอย่างจริงจัง แต่ละ
ท่านแต่ละฝ่ายต้องยึดหลักการให้มั่นคงท่ีจะ [พระภิกษพุ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว ประทับหนา้ ใบ
ไมท่ �ำสง่ิ ใดๆ ที่ช่ัวทเ่ี สื่อม ต้องกล้าและบากบ่ัน เสมาพระอุโบสถ วัดบวรนเิ วศวิหาร]
ที่จะท�ำแต่สิ่งท่ีเป็นความดี เป็นความถูกต้อง
และเปน็ ธรรม เพื่อให้ผลความประพฤตปิ ฏิบัติ

52 ๒๙

ชาวพุทธทีแ่ ท้ ดังนั้น การป้องกันภัยให้แก่พระพุทธ
“ชาวพุทธที่แท้เป็นผู้คิดชอบ ปฏิบัติชอบ ศาสนาก็ดี การทะนุบ�ำรุงพระพุทธศาสนาก็ดี
เป็นอยู่อยา่ งปกติ อยู่ ณ ทใี่ ดก็ทำ� ให้ท่นี น้ั สงบ พูดให้ตรงจึงน่าจะหมายถึงการป้องกันภัยให้
ร่มเย็น มีแต่ความปรองดองและสร้างสรรค์ แกพ่ ทุ ธบรษิ ทั และการทำ� นบุ ำ� รงุ พทุ ธบรษิ ทั ยงิ่
จึงเป็นท่ีโชคดีอย่างย่ิงท่ีประเทศไทยของเรามี กวา่ อื่น “ทุกคนทถ่ี อื ตวั วา่ เป็นพุทธศาสนกิ ชน
พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจ�ำชาติ ท�ำให้ จะต้องศึกษาพระพุทธศาสนา ตามภูมิปัญญา
คนไทยทกุ เชอื้ ชาตศิ าสนาอยรู่ ว่ มกนั ดว้ ยความ ความสามารถ และโอกาสของตนๆ ท่ีมีอยู่ ให้
สุข มีความรักความปรารถนาดีต่อกัน มีการ เกดิ ความรคู้ วามเขา้ ใจอยา่ งถกู ตอ้ ง กระจา่ งชดั
สงเคราะห์อนุเคราะห์ซึง่ กนั และมคี วามสมคั ร ขนึ้ ในหลักธรรม
สมานสามคั คีกันเปน็ อย่างดี เมื่อศึกษาเข้าใจแล้ว เห็นประโยชน์แล้ว
การทย่ี วุ พทุ ธกิ สมาคมไดต้ ง้ั ใจพยายาม ใน ก็น้อมน�ำมาปฏิบัติทั้งในชีวิตประจ�ำวัน และ
อนั ทจี่ ะปลกุ จติ สำ� นกึ ของชาวพทุ ธ ใหห้ นกั แนน่ การงานของตน เพ่ือใหเ้ กิดความสขุ ความสงบ
ม่ันคงในพระศาสนาย่ิงขึ้น จึงเป็นส่ิงท่ีดีมีคุณ ร่มเยน็ และความเจริญงอกงามเพมิ่ พนู ในชวี ิต
ประโยชน์ ทั้งแก่การจรรโลงพระพุทธศาสนา ขึ้นเป็นล�ำดับ ตามขีดความประพฤติของแต่
และแก่ส่วนรวมคือประเทศชาติอันเป็นท่ีเกิด ละคน
ท่อี าศัย” ถา้ ชาวพทุ ธรธู้ รรมะ ปฏบิ ตั ธิ รรมะกนั อยา่ ง
ถกู ตอ้ งท่ัวถึงกนั มากข้นึ ปฏบิ ตั กิ ารบอ่ นเบยี น
(พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ : ประชุมยวุ พทุ ธิก- พระศาสนาให้เศร้าหมองก็ลดน้อยลง เพราะ
สมาคมทว่ั ประเทศ ครงั้ ท่ี ๑๙ วนั ที่ ๒๖ ธนั วาคม ๒๕๓๗) ทกุ วนั นี้ ทเ่ี กดิ ความเสอื่ มกม็ ใิ ชผ่ ใู้ ดใครอนื่ ทำ� ให้
เปน็ เรอ่ื งทช่ี าวพทุ ธผไู้ มร่ ไู้ มเ่ ขา้ ใจ และไมป่ ฏบิ ตั ิ
ตามธรรมะทำ� ข้ึนทง้ั น้ัน”

(พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ : การสัมมนา
ของสภายุวพุทธิกสมาคมแห่งชาติฯ ในโอกาส สมโภช
กรุงรตั นโกสนิ ทร์ ๒๐๐ ปี วันท่ี ๑๓ มนี าคม ๒๕๒๕)

หนา้ ทขี่ องพทุ ธศาสนกิ ชน

“พระพุทธศาสนานั้น ถ้าหมายถึงค�ำส่ัง
สอนของสมเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ แทๆ้ แลว้
ก็หาภัยอันตรายมิได้ ไม่มีผู้ใดหรือเหตุใดจะ
เบียนบ่อนท�ำลายไดเ้ ลย เพราะคำ� สง่ั สอนของ
พระบรมศาสดาเป็นธรรมะ คือหลักความจริง
ที่คงเจริญอยตู่ ลอดกาล ทกุ เม่อื ไม่แปรผัน

๒๙ 53

ตามรอยพอ่

เรื่องเล่าจาก “ผู้ถวายงาน”
ก้องเกียรติ นพแก้ว

ชวี ิตของเราต้องก้าวด�ำเนนิ ไป ทุกคนอาจ ของโลก หรอื มหาจกั รพรรดอิ นั ยง่ิ ใหญส่ กั เพยี ง
เคยได้ยินค�ำน้ีและบางคนใช้ความหมายของ ใดก็ตาม ถ้าจะกล่าวถึงพระบาทสมเด็จพระ-
มัน เพ่ือเป็นแนวทางในการดำ� เนินชวี ติ แตว่ า่ ปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร
ตง้ั แตว่ ันท่ี ๑๓ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๕๙ ชว่ งเวลา ก็คงมีเรื่องกล่าวได้มากมาย เพราะไม่มีท่ีไหน
หนงึ่ ปที ผี่ า่ นมาจนถงึ ปจั จบุ นั เปน็ ชว่ งเวลาทบ่ี บี ทพี่ ระองคไ์ มไ่ ดป้ ระทบั ฝา่ พระบาท ไมม่ สี ถานท่ี
คนั้ หวั ใจคนไทยเสยี เหลอื เกนิ เพราะทกุ คนไมม่ ี กันดารที่ไหนท่ีไม่มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับการเสด็จ
ทางลมื วา่ ชว่ งเวลานี้เปน็ ช่วงเวลาแห่งการสญู ของพระองค์ จึงขอหยิบยกพระราชกรณียกิจ
เสีย เป็นช่วงเวลาแห่งการไว้ทุกข์ให้แก่บุคคล ของพระองคม์ าสกั ๑ อย่าง ท่ีถกู เรียกวา่ เป็น
อนั เป็นทร่ี กั ของเรา มองไปทางไหนก็มแี ตผ่ ้คู น โครงการชัยพัฒนาอยา่ งแท้จรงิ
แต่งกายในชุดสีด�ำ ซึ่งก็ไม่น่าร่ืนรมย์นัก แต่ก็ เม่ือวันท่ี ๔ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๕๔ นาย
ต้องยอมรบั ว่านคี่ อื “ความจริง” ความจริงใน สวัสดิ์ วัฒนายากร องคมนตรีและอดีตอธิบดี
ส่ิงที่ทุกคนต้องเจอ ความจริงในสิ่งที่ทุกคนไม่ กรมชลประทาน ได้ให้สัมภาษณ์เก่ียวกับพระ
อาจหลุดพ้นไปได้ แม้จะเป็นมหาศาสดาเอก ราชกรณียกิจเก่ียวกับ โครงการอุโมงค์ผันน�้ำ

54 ๒๙

“ล�ำพะยังภูมิพัฒน์” อันเน่ืองมาจากพระราช ช่วงเวลาเย็นก็ออกเดินทางพร้อมกับเจ้าหน้าท่ี
ด�ำริ มีใจความว่า เมื่อราวเดือนพฤศจิกายน ดว้ ยรถยนต์ ๒ คนั คนั แรกมเี จา้ หนา้ ทข่ี บั นำ� ทาง
พ.ศ.๒๕๓๕ คร้ังน้ันพระองค์ได้เสด็จไปเย่ียม และคันที่สอง พระองค์ทรงขับรถเองตามมา
ราษฎรที่อ�ำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ โดย ทางทขี่ บั ไปนน้ั มเี ปน็ ทางลกู รงั ตะปมุ่ ตะปำ่� สอง
มีสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถเสด็จ ข้างทางมืดสนิท ถ้าดับไฟหน้ารถก็มองไม่เห็น
ติดตามไปด้วย เม่ือถึงที่หมาย เฮลิคอปเตอร์ อะไรเลย
ทส่ี มเดจ็ พระนางเจา้ ฯ ประทบั ลงจอดกอ่ นและ เม่ือเดินทางมาได้สักพักก็มาถึงทางแยก
พระองค์ก็เสด็จต่อไปในเมืองเพ่ือเยี่ยมราษฎร เจ้าหน้าที่ต่างสับสนว่าต้องเลี้ยวไปทางใด จึง
แต่เฮลิคอปเตอร์ท่ีพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ ตัดสินใจถามชาวบ้าน ชาวบ้านตอบว่าให้
ทรงประทับยังคงบินอยู่บนท้องฟ้า อีกสักพัก เล้ียวซ้าย เจ้าหน้าท่ีก็เล้ียวซ้ายไปตามที่ชาว
ใหญ่ๆ จงึ ลงจอด เจ้าหนา้ ทกี่ ต็ า่ งสงสัยและคยุ บ้านบอก แต่พอขับมาได้สักระยะก็เป็นทาง
กันว่า พระองค์ต้องทรงส�ำรวจอะไรสักอย่าง ตัน พระองค์เสด็จลงมาจากรถและตรัสกับ
อยู่แน่นอน ซ่ึงก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ ระหว่างที่ เจา้ หนา้ ทว่ี า่ “ทา่ นพาฉนั มาเทย่ี ว Disco หรอื ”
อยู่บนท้องฟ้า พระองค์ได้ทอดพระเนตรเห็น ท่านเปรียบการขับรถบนถนนลูกรังเหมือน
หน้าผาแหง่ หนึ่ง ลกึ ประมาณ ๑๐ - ๑๕ เมตร การเต้น Disco ทผี่ ู้คนเตน้ กันสุดเหวย่ี งจนหวั
พระองค์ทรงชี้จุดท่ีพบหน้าผานั้นในแผนท่ีให้ โยกหัวคลอน เม่ือเป็นทางตันขับรถไปไม่ได้
เจ้าหน้าที่ดู และตรัสว่า “พ้ืนที่หน้าผาตรงน้ี พระองค์ก็ไม่ทรงล้มเลิกความต้ังใจ ก็ตัดสิน
นา่ จะใชป้ ระโยชนเ์ ปน็ อา่ งเกบ็ นำ้� ได้ โดยไมต่ อ้ ง พระทัยว่าจะไปต่อด้วยการเดิน แม้สองข้าง
ซื้อที่ดินเพิ่ม เม่ือเสร็จกิจในเมืองแล้วต้องการ ทางจะมืดสนิท ทางก็มีแต่หินและรกชันก็ไม่
ไปสำ� รวจพื้นทใี่ นส่วนน”้ี ได้เป็นอุปสรรคต่อพระองค์เลย เดินต่อไปอีก
เมื่อเจ้าหน้าท่ีได้ฟังรับส่ังเช่นนี้ก็เกิดความ สักระยะก็พบกับร้ัวลวดหนามท่ีชาวบ้านก้ัน
กังวลใจเป็นอย่างย่ิง เพราะพื้นท่ีตรงนั้นยังไม่ ไว้เพ่ือป้องกันสัตว์ป่ามาท�ำลายพืชผักที่ปลูก
เคยมีใครไปมาก่อน เกรงว่าจะนำ� ทางพระองค์ เอาไว้ เจ้าหน้าที่เห็นเช่นนั้นก็จะเข้าไปตัดร้ัว
ไปไม่ถูก เม่ือเสร็จพระราชกรณียกิจในเมือง ลวดหนามเพ่ือให้พระองค์เสด็จได้โดยง่าย แต่
พระองค์ทรงห้ามไว้ และตรัสว่า “อย่าไปตัด
ของเขา เรามุดไปได้” จากน้ัน พระองค์ทรง
มุดรั้วลวดหนามน้ันโดยมีเจ้าหน้าที่ช่วยถ่างให้
เมอื่ ผา่ นรว้ั ลวดหนามครบทกุ คน กอ่ นออกเดนิ
ทางตอ่ พระองคย์ งั ทรงมรี ับสง่ั อกี วา่ “ซอ่ มรว้ั
ให้เขาดว้ ยนะ” ทา่ นเป็นหว่ งชาวบา้ นเหลา่ นัน้
วา่ มรี ายไดน้ อ้ ยอยแู่ ลว้ ยงั ตอ้ งมาซอ่ มรวั้ นนั้ อกี
โดยทสี่ าเหตมุ าจากการเสดจ็ ของพระองค์ จงึ มี
รับสั่งเช่นน้ัน และเดนิ ทางต่อ

๒๙ 55

เจ้าหนา้ ที่คนอน่ื ๆ และตรัสวา่ “ฉนั มคี วามสุข”
จะมีพระราชากี่พระองค์ในโลกท่ียอมล�ำบาก
ตรากตรำ� เพอ่ื ความเปน็ อยขู่ องราษฎรทด่ี ขี นึ้ จะ
มพี ระราชากพ่ี ระองคบ์ นโลกใบนที้ เ่ี หน็ ความสขุ
ของราษฎร คือความสุขของพระองคเ์ อง
แล้วความสุขของคุณล่ะคืออะไร ? ความ
สุขของคุณคือการได้รถคันใหม่ หรือโทรศัพท์
เครอื่ งใหม่ หรอื เปลา่ ? หรือความสุขของคุณ
คือการได้อยู่กับคนที่รัก ? หรือความสุขของ
คุณคือการใช้ชีวิตอยู่ได้โดยไม่มีโรค ? หรือ
เวลาผ่านไปช่ัวครู่ก็ถึงจุดหมาย พระองค์ ความสุขของคุณคือการเห็นคนอื่นมีความสุข
ทรงกางแผนทแ่ี ละใชไ้ ฟฉายสอ่ งลงดู และรบั สงั่ เหมือนพระองค์ ? ก็ขอเชิญชวนทุกท่านกลับ
ความตง้ั ใจของพระองค์ ใหส้ รา้ งอา่ งเกบ็ นำ้� ตรง ไปคิดพิจารณากันให้ละเอียดอีกสักครั้ง ว่า
นนั้ และทำ� ทอ่ สง่ นำ้� ผา่ นภเู ขามาใหร้ าษฎรไดใ้ ช้ ความสุข “ทีแ่ ท้จรงิ ” ของคุณคอื อะไร ?
ท�ำการเกษตร เวลาผา่ นไป ๕ ปี อ่างเก็บน�ำ้ ท่ี และกไ็ มใ่ ชเ่ รอ่ื งแปลกอะไรทเี่ รามพี ระมหา-
น้ันสร้างเสร็จ พระองค์ได้กลับมาส�ำรวจพ้ืนที่ กษัตริย์ท่ีรักประชาชนมากมายเพียงน้ี แล้ว
ตรงน้ีอีกครั้ง ถนนลูกรังท่ีทรงเรียกว่า ถนน เราจงึ รกั ทา่ นตอบ เราสามารถจะเหน็ สตกิ เกอร์
ดิสโก้ ได้รับการพัฒนาดีขึ้นมาก หากแต่ผู้คน ติดตามที่ต่างๆ มากมายว่า “เรารักในหลวง”
ท่ีนั้นก็ยังเรียกกันว่า “ถนนดิสโก้” อยู่น่ันเอง หรือเมื่อมีเหตุการณ์ส�ำคัญเกิดขึ้น ทุกคนก็
พ้ืนท่ีการเกษตรของชาวบ้านเขียวขจีไปด้วย พรอ้ มใจกนั เปลีย่ นรูป Profile ในสอื่ Social
รวงขา้ วเตม็ เมลด็ ผลผลติ เพม่ิ ขนึ้ เปน็ หลายเทา่ media ต่างๆ ว่า “เรารักในหลวง” แต่จะมี
ตวั ชาวนาทเี่ คยพลดั ถนิ่ ไปทำ� งานยงั เมอื งหลวง สักก่ีคนที่ปฏิบตั ใิ ห้เห็นอยา่ งชดั เจนวา่ “เรารัก
วันนี้กลับมาท�ำนาท่ีบ้านเกิดเพราะมีน้�ำเพียง ในหลวงจริงๆ”
พอ มีความเป็นอยู่ที่ดีข้ึน และน่ีเองเป็นหน่ึง เจ้าประคุณ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์
ในโครงการชัยพัฒนาท่ีแท้จริง เหมือนดังที่มี ไดเ้ ขยี นไวใ้ นหนงั สอื “ท�ำอยา่ งไร จะพดู ไดเ้ ตม็
พระราชด�ำรสั ไว้ว่า ปากว่าเรารักในหลวง” มีวิธีปฏบิ ตั ิเชน่ ไร ถ้า
“ล�ำพะยัง เป็นโครงการที่เป็นชัยพัฒนา ใครมีศรทั ธาในพระองค์ท่านอย่างแท้จรงิ กข็ อ
จรงิ ๆ เพราะเริ่มท�ำตั้งแต่ไม่มนี �ำ้ ตอ้ งใชน้ �้ำคา้ ง ใหน้ �ำองคธ์ รรมเหล่าน้ันไปศกึ ษาใหเ้ ข้าใจ และ
ทำ� การเกษตร ไมไ่ ดผ้ ลผลติ เลย ขา้ วเปลอื กทช่ี าว น�ำสิ่งนั้นไปปฏิบัติอย่างย่ิงยวด เม่ือปฏิบัติได้
บา้ นเก็บมาตากไมม่ เี มล็ดขา้ วเลย ก็เร่มิ พฒั นา เชน่ นนั้ แลว้ กส็ ามารถพดู ไดเ้ ตม็ ปากจรงิ ๆ เสยี
ล�ำพะยังให้มีนำ�้ กักเก็บได้ จนปัจจบุ นั ราษฎรมี ทวี ่า เรารักพระองคท์ า่ น เรารกั พระราชาของ
อาชพี มีฐานะ จึงถือวา่ เป็น ชยั พัฒนา” พวกเรา ไม่นอ้ ยไปกวา่ ทพี่ ระองค์รกั เรา.
เม่ือพระองค์ทอดพระเนตรเห็นส่ิงเหล่า
นี้แล้ว หันกลับมายิ้มกับท่านองคมนตรีและ

56 ๒๙

กวนี พิ นธ์ ลอยกระทงปีนี้ ไม่มีพ่อหลวง

วันลอยกระทงของชาวพุทธเรา นอกจากจะเป็นการบูชารอยพระบาทที่พระพุทธองค์ทรงประทับไว้ที่ก้อนหินริมฝั่ง
แม่นำ้� ’นมั มทานที’ ในคราวทเี่ สดจ็ เยือนเมอื งสนุ าปรนั ตะ เพือ่ ให้เหลา่ พญานาคไดบ้ ชู ากนั แลว้ ยังเปน็ วันทพ่ี ระธรรมเสนาบดี
สารีบุตร ได้กลับไปเทศน์โปรดโยมมารดาในห้องท่ีท่านเกิดจนโยมมารดาได้บรรลุเป็นโสดาบัน ทดแทนบุญคุณอันใหญ่หลวง
ของบุพการีแล้ว ท่านพระสารีบุตรก็ได้นิพพานไปในวันลอยกระทงหรือวันเพ็ญเดือนสิบสองนี้ วันลอยกระทงจึงจัดเป็นวัน
กตญั ญคู ไู่ ปดว้ ย สำ� หรบั ในปนี ้ี ชาวไทยเราทเ่ี พงิ่ สง่ เสดจ็ ในหลวงกลบั สสู่ รวงสวรรคาลยั กค็ งมคี วามโศกเศรา้ ไมน่ อ้ ยไปกวา่ กนั เลย
ในจ�ำนวนคนท่ีเสียใจนั้น พระอานนท์จัดว่าใกล้ชิดและคุ้นเคยกับพระสารีบุตรมากท่ีสุด จึงขอน�ำเอาเถรคาถาที่พระอานนท์
ได้ภาสิตไว ้ ในคราวปรนิ พิ พานของพระธรรมเสนาบดีสารีบุตร มานำ� เสนอ ซึ่งมคี วามว่า :

“น ปกขฺ นฺติ ทิสา สพพฺ า ธมฺมา น ปฏภิ นฺติ ม.ํ
คเต กลฺยาณมติ ตฺ มฺหิ อนธฺ การวํ ขายติ.

“อพฺภตตี สหายสสฺ อตตี คตสตฺถุโน.
นตถฺ ิ เอตาทิสํ มิตตฺ ํ ยถา กายคตา สต.ิ
“เย ปรุ าณา อตตี า เต นเวหิ น สเมติ เม.
สวฺ ชฺช เอโกว ฌายามิ วสสฺ เุ ปโตว ปกฺขมิ า ฯ
อานนทเถรคาถา ขุททกนกิ าย

ทศิ ทกุ ทิศไมป่ รากฏ ธรรมทง้ั หลายกไ็ ม่แจม่ แจง้ แกเ่ รา
เม่อื พระธรรมเสนาบดซี ึ่งเป็นกัลยาณมิตร นิพพานเสียแล้ว
โลกน้ที ้งั หมด ก็ปรากฏเหมือนกับว่า มืดมดิ

ส�ำหรบั คนผ้สู ูญเสยี สหายรัก บุพการีที่พำ� นกั ครผู ู้สอน
หามติ รใด มาใกล้เรา นริ นั ดร เทา่ โคจร สตริ ู้ อยู่ในกาย
มติ รเก่า ก็ทยอยล่วงลบั ความเศร้ากลับ ไมย่ อมรบั มติ รใหม่
ขออยูเ่ ดยี ว เขา้ ฌาน ผา่ นไป รอหลังฝนใหม่ ดุจนกไพรเฝา้ รัง ฯ
ปปัญจา

๒๙ 57

ธรรมราชูทิศ

สบื สานพระราชปณิธาน
พระครปู ระคณุ สรกิจ (การณุ ย์ กสุ ลนนโฺ ท)

วนั น้ี พวกเราไดร้ ว่ มใจกนั บำ� เพญ็ กศุ ลเพอ่ื ไม่รู้ว่าเราเศร้ากันนานมากน้อยแค่ไหน แต่ว่า
อทุ ศิ ถวายเปน็ พระราชกศุ ล แดพ่ ระบาทสมเดจ็ เราก็เตือนกัน ให้สติกันว่า เราจะมัวจมอยู่กับ
พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ในหลวง ความเศรา้ ไมไ่ ด ้ เราจะตอ้ งเขม้ แขง็ จะตอ้ งสาน
รชั กาลท่ี ๙ ของปวงชนชาวไทย เป็นเวลากว่า ตอ่ พระราชปณิธานของพระองคท์ า่ นต่อไป
๗๐ ปีแล้ว ท่ีพระองค์ทรงครองราชย์ครองใจ หลงั จากท่พี ระองค์สวรรคตแลว้ พระราช
ไทยทั่วหลา้ เป็นพระมหากษตั รยิ ท์ ี่บันทกึ ไวใ้ น พิธีบ�ำเพ็ญกุศล และเตรียมการพระราชพิธี
ประวัติศาสตร์ว่า ได้ทรงครองราชย์ยาวนาน ถวายพระเพลิงพระบรมศพก็ต้องท�ำกันอย่าง
ทส่ี ดุ กวา่ พระมหากษตั รยิ ท์ กุ ๆ พระองค์ ทเี่ คย สมพระเกียรติ ประชาชนก็ได้เข้ากราบพระ-
มมี า พระองคไ์ มไ่ ดเ้ พยี งแตค่ รองราชย์ พระองค์ บรมศพกัน ท่ีวัดก็คงมีญาติโยมหลายท่านมี
ยังทรงท�ำกรณียกิจต่างๆ แก่ปวงชนชาวไทย โอกาสได้เข้าไปกราบพระบรมศพในพระบรม-
เป็นเวลานาน คนที่อายุน้อยกว่า ๗๐ ปี เมื่อ มหาราชวัง ไมท่ ราบวา่ โยมยงั จำ� ความรู้สึกเม่ือ
เกิดมาก็ต้องเห็นพระพักตร์ของพระองค์ ตาม ได้เข้าไปในพระบรมมหาราชวังไดไ้ หม อาตมา
ปฏิทนิ บา้ ง ที่ตดิ ตามฝาผนังบ้านบา้ ง ตามข่าว ระลึกถึงในความทรงจ�ำไม่ลืมเลือน ความรู้สึก
ต่างๆ ในหนังสือพิมพ์และทีวี ท่ีผ่านมาเราก็ อาลัย ความรู้สึกสงบอย่างประหลาด เป็น
คงได้รับทราบพระราชกรณียกิจมากมายของ บรรยากาศที่บอกไม่ถูกทีเดียว มีความขลัง มี
พระองค์ แต่ก็เป็นเพียงโดยย่อ เป็นเพียงโดย ความศกั ดส์ิ ทิ ธใิ์ หเ้ รานอ้ มรำ� ลกึ ถงึ พระองคท์ า่ น
ผิวเผิน ต่อมาเม่ือพระองค์ได้ทรงครองราชย์ การท่ีพระองค์ต้องเสด็จจากไปน้ัน ก็เป็น
ถงึ ๖๐ ปี มีการจัดงานยิง่ ใหญ่เฉลิมพระเกียรติ ธรรมดาของสังขาร แต่ว่าสิ่งท่ีพระองค์ทรง
ตอนนนั้ มกี ารนำ� โครงการในพระราชดำ� รติ า่ งๆ ฝากเอาไว้ ท�ำเอาไว้ให้ดูเป็นตัวอย่าง เรียกว่า
มาเผยแผใ่ ห้ประชาชนไดร้ ับทราบโดยละเอยี ด ได้ท้ิงรอยแห่งความดีไว้มากมายทั่วแผ่นดิน
กเ็ ปน็ เรอ่ื งธรรมดาทเ่ี มอื่ พระองคเ์ สดจ็ สวรรคต ไทย พวกเราอาจจะไม่ค่อยมีโอกาสได้เฝ้ารับ
พวกเราก็ตกอยู่ในความเศร้าอยู่ในความอาลัย เสดจ็ ใกล้ชิดทา่ นมากนกั เพราะเราอยู่ในเมอื ง

58 ๒๙
หลวง ผดิ กบั ประชาชนทอี่ ยใู่ นทห่ี า่ งไกล ในถนิ่ อยใู่ นใจของเราเสมอ เปน็ ภาพทที่ วั่ โลกเหน็ แลว้
ทุรกันดาร หรือเรียกว่าเป็นคนชายขอบ เป็น ประทบั ใจ บคุ คลสำ� คญั ตา่ งๆ เปน็ ผนู้ ำ� ประเทศ
คนท่ีคนทั่วไปไม่ค่อยได้นึกถึง ไปถึง พระองค์ ก็ยังกล่าวถึงพระองค์ด้วยความเคารพยกย่อง
กท็ รงเสดจ็ ไปเยี่ยมเยยี น ไปท�ำความรู้จกั และ ส่ิงเหล่าน้ีพวกเราก็ได้เห็น ได้ผ่านตากันอยู่
โดยเฉพาะอย่างยงิ่ ก็คือ อยากจะไปช่วยใหค้ น แต่ส่ิงส�ำคัญก็คือ ท�ำอย่างไรเราจึงจะสานต่อ
ยากไร้เหล่าน้ันมีความเข้มแข็ง สามารถอยู่ได้ พระราชปณธิ านของพระองคไ์ ด้
พ่ึงตนเองได้ แล้วก็เปล้ืองทุกข์ต่างๆ ให้พวก การที่เราจะมากล่าวถึงพระองค์ท่านได้
เขา จึงเป็นที่มาแห่งโครงการในพระราชด�ำริ เราต้องรูจ้ ักท่านอยา่ งแทจ้ ริง ซ่ึงจะไดจ้ ากการ
มากมายส่ีพันกว่าโครงการ ฉะนั้น ก็ไม่น่า ศกึ ษาพระราชกรณยี กจิ ของทา่ น แลว้ ก็เปน็ ส่ิง
แปลกใจเลยว่า คนไทยจะรักพระองค์ขนาด ที่ดี ที่เราจะได้เดินตามรอยพระราชด�ำริของ
ไหน ความรัก ความจงรักภักดีที่มีในพระองค์ พระองคท์ ่าน ศกึ ษาผลงานของท่าน เพราะเรา
ไดแ้ สดงออกอยสู่ มำ่� เสมอ ทงั้ ทพ่ี ระองคท์ า่ นยงั จะเหน็ พระปรชี าญาณของทา่ นในงานทกุ อยา่ ง
ทรงพระชนม์อยู่ และเม่ือทา่ นไดส้ วรรคตแลว้ พระองค์ท่านชอบแก้ปัญหา แก้ทุกข์จาก
ภาพของมหาชนจำ� นวนมากมาย ทอ่ี อกมา เรื่องใกล้ตัวด้วยวิธีการที่เรียบง่าย มีเหตุมีผล
แสดงความส�ำนกึ ในพระคณุ ไดจ้ ัดกจิ กรรมใน ทา่ นไมเ่ คยทจ่ี ะตอ้ งใชเ้ งนิ จำ� นวนมากในการแก้
เชิงสัญลักษณ์ และกิจกรรมบ�ำเพ็ญประโยชน์ ปญั หา และทา่ นกใ็ ชห้ ลกั ทเ่ี ราคงไดย้ นิ กนั เสมอ
ตอ่ สว่ นรวมในรปู แบบตา่ งๆ ตามความสามารถ คอื เขา้ ใจ เขา้ ถงึ พัฒนา
ของแตล่ ะท่าน แตล่ ะชมุ ชน เปน็ การบอกชาว เข้าใจ ก็คือ เข้าใจความเป็นจริงตาม
โลกว่า เรายังรกั พระองคท์ ่าน พระองค์ท่านยัง ธรรมชาติ เข้าใจความต้องการของคน เข้าใจ

ความทุกข์ เข้าใจปัญหา ทา่ นจะเขา้ ใจสิ่งเหล่า
น้ีได้ ท่านก็ต้องเข้าถึง พระองค์ท่านก็ต้อง
เสด็จไปเย่ียมเยียน ไปสอบถาม ไปท�ำความ
เข้าใจ ท�ำความรจู้ กั พสกนิกรของพระองค์ เม่ือ
พระองค์ไดท้ รงทราบแลว้ จงึ มาคดิ วิธีการทจี่ ะ
เปล้ืองทุกข์ แก้ปัญหา พัฒนาคนต่างๆ เร่ือง
ของการพัฒนา ก็เรียกว่า ได้ท�ำสิ่งท่ีเป็นนาม
ธรรม สงิ่ ทเี่ ปน็ ธรรมะใหป้ รากฏมาเปน็ รปู ธรรม
ได้ ชว่ ยคนต่างๆ ได้จริงๆ อนั นีก้ ็เป็นเรอื่ งทนี่ ่า
ศึกษาอยา่ งย่ิง
ระหวา่ งทอ่ี าตมากำ� ลังคน้ หาขอ้ มลู น้ี ก็ได้
มาพบความรู้อีกอย่าง ท่ีคิดไปแล้ว สมัยท่ี
พระองค์ยังทรงด�ำรงพระชนม์ชีพอยู่ เราอาจ
จะไม่รู้ ไม่ได้รับทราบ ต่อเม่ือพระองค์เสด็จ

๒๙ 59

สวรรคตแลว้ เราจงึ ไดร้ ับทราบข้อมลู นี้ ข้อมลู พระเจ้าอยู่หัวก็จะต้องถือแผนที่ของท่านอยู่
นก้ี ค็ อื พระจรยิ วตั รในการทรงงานของพระองค์ แผน่ หนึง่ แผนท่ีของทา่ นค่อนข้างจะกว้างกวา่
ที่ผูท้ ่มี โี อกาสดไี ดใ้ กล้ชิด ได้เคยเข้าเฝ้า ไดเ้ คย แผนท่ีที่ใครๆ เห็นกันทั่วไป เพราะท่านเอา
สนองพระราชดำ� รขิ องพระองค์ นำ� มาบอกกลา่ ว หลายๆ ระวางมาปะติดกัน การปะแผนที่เข้า
จรยิ วัตรของพระองคใ์ นการทำ� งาน ดว้ ยกันนนั้ ทา่ นทำ� อย่างพิถีพิถนั และถือเป็น
เม่ืออาตมาได้อ่านแล้วก็รู้สึกประทับใจว่า งานท่ีใครจะมาแตะต้องช่วยเหลือไม่ได้เลยที
พระองค์ได้ทรงท�ำเป็นตัวอยา่ ง เป็นแบบอยา่ ง เดียว ก่อนที่จะเสด็จไปไหน ท่านจัดเตรียม
ท่ดี ใี นทุกๆ เรื่อง วันน้ีจงึ ขอนำ� เร่ืองที่ประทบั ใจ แผนทแ่ี ละศกึ ษาแผนทน่ี นั้ โดยละเอยี ด ทา่ นได้
บางเรอ่ื งมาเลา่ ใหญ้ าตโิ ยมฟังบ้าง ตดั หวั แผนทอ่ี อก แลว้ สว่ นทต่ี ดั ออกนนั้ จะทง้ิ ไม่
เร่ืองแรก เปน็ เร่อื งพระราชทานสัมภาษณ์ ได้ ทา่ นจะค่อยๆ เอากาวมาปะตดิ กนั
ของสมเด็จพระเทพฯ ที่กล่าวถึงแผนที่ท่ีพระ-
องคท์ รงใชอ้ ยเู่ สมอ ในการเสดจ็ พระราชดำ� เนนิ
ไปเย่ียมเยยี นพสกนิกรในทต่ี า่ งๆ แผนที่ท่พี ระ-
องคใ์ ช้ มีลักษณะดอี ย่างไร ลองมาฟงั กันดู
“แผนที่ส่วนพระองค์ท่ีทรงใช้เป็นประจ�ำ
เป็นแผนท่ีขนาดสัดส่วน ๑ ต่อ ๕๐,๐๐๐ ที่
ทรงท�ำข้ึนโดยพระองค์เอง ท้ังยังทรงปรับแก้
และเพิ่มเติมข้อมูลใหม่ๆ เข้าไปอยู่เสมอ ทุก
คร้ังที่เสดจ็ ทรงเย่ียมราษฎร ซึ่งหากปตี ่อๆ ไป ส�ำนักงานของท่านคือห้องกว้างๆ ไม่มี
ได้เสด็จกลับไปที่เดิมอีก ก็จะทรงใช้แผนท่ี เกา้ อี้ มพี น้ื แลว้ ทา่ นกก็ ม้ พระองคอ์ ยกู่ บั พน้ื แลว้
อันเดิมนั้นในการตรวจสอบ จึงท�ำให้ทรงหวง เอากาวตดิ แผนท่เี ขา้ ดว้ ยกัน หวั กระดาษต่างๆ
แผนทข่ี องพระองคช์ ดุ นมี้ าก หากแผนทนี่ น้ั เนา่ ท่านก็ค่อยๆ ติดแล้วปะเรียงกันเป็นหัวแผนที่
เต็มทน คือโดนฝนโดนอะไรหลายปีหลายฤดู ใหม่ เพอื่ จะไดท้ ราบวา่ แผนทน่ี นั้ เปน็ แผนทใ่ี หม่
กาล ก็จะทรงย้ายข้อมูลจากแผ่นเก่าไปสู่แผ่น อันใหญ่ของทา่ น ท่านทำ� จากแผนที่ระวางไหน
ใหม ่ ซงึ่ กต็ อ้ งทรงทำ� เองอกี เหมอื นกนั นอกจาก บ้าง แล้วเวลาเสด็จไปก็จะไปถามชาวบ้านว่า
น้ีในห้องทรงงานส่วนพระองค์ทุกๆ แห่ง จะ สถานท่นี ัน้ อยู่ทไ่ี หน ทางเหนือมอี ะไร ทางทิศ
มีแผนที่ขนาดใหญ่ติดอยู่ในห้องน้ันด้วยเสมอ ใตม้ ีอะไร ท่านถามหลายๆ คน แล้วตรวจสอบ
เพ่ือให้พระองค์ท่านทรงงานได้สะดวกนั่นเอง กันไปมาระหว่างคนที่ถามน้ัน ดูจากแผนที่อัน
ประชาชนจะมีโอกาสเห็นอยู่เสมอว่า วิธีการ นน้ั วา่ แผนทอ่ี นั นนั้ ถกู ตอ้ งดหี รอื ไม่ นำ�้ ไหลจาก
ท่ีทรงปฏิบัติในการหาแหล่งน�้ำ และการช่วย ไหนไปทีไ่ หน บางครั้งถ้าแผนทไี่ มถ่ กู ต้อง ทา่ น
เหลือราษฎรในงานชลประทานน้ันท�ำอย่างไร จะตรวจสอบได้ และมีเจ้าหน้าท่ีกรมแผนท่ีที่
จากขา่ วในโทรทศั น์ แตบ่ างทา่ นอาจจะเขา้ ใจได้ ตามเสด็จด้วย ก็เรียกมาชใ้ี ห้ดวู ่า ตรงนี้จะต้อง
ยาก เพราะว่าภาพท่ีเหน็ นนั้ ไปท่ไี หนๆ กต็ าม แก้ไข แม้แต่ในการเสด็จพระราชด�ำเนินน้ัน

60 ๒๙

ถ้าไปทางรถธรรมดา ท่านจะมีแผนท่ซี งึ่ ทา่ นใช้ ว่าตอนแรกไปถึงไหน และพอไปถึงอีกท่ีหนึ่ง
อยูป่ ระจ�ำ เป็นแผนท่ี ๑ ต่อ ๕๐,๐๐๐ แตใ่ น จะตอ้ งคลี่ให้ได้ทนั ทว่ งที ต้องคลีห่ น้าไหนแล้ว
บางท้องท่ี ก็โปรดเกล้าให้ท�ำเป็นแผนท่ีขนาด ต่อไปถงึ หน้าไหน...”
๑ ตอ่ ๒๕,๐๐๐ ซ่งึ บางครั้งปรากฏว่า แผนที่
๑ ต่อ ๕๐,๐๐๐ กลับถูกต้องกวา่ (คัดบางตอนจาก พระด�ำรัสของสมเด็จพระเทพฯ ที่ได้
พระราชทานแก่ คณะอาจารยจ์ ฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั และ
ตีพมิ พล์ งใน วิศวกรรมสาร ประจำ� เดือนธนั วาคม ๒๕๒๗)

นี่ก็เรียกว่าเราได้เห็นวิธีการทรงงาน
ของท่าน และอุปกรณ์ที่ส�ำคัญท่ีสุดในการ
เยี่ยมเยียนประชาชนราษฎรของท่าน อันน้ีก็
เปน็ บทสมั ภาษณอ์ นั หนงึ่ ทอ่ี า่ นแลว้ กท็ ำ� ใหเ้ หน็
ภาพพระองคท์ า่ นในการทรงงานไดช้ ัดเจน

และอีกท่านหน่ึงที่ต้องกล่าวถึงคือ เลขา-
ธิการมูลนิธิชัยพัฒนา ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล
ผนู้ ก้ี น็ บั ไดว้ า่ เปน็ ผทู้ ไี่ ดใ้ กลช้ ดิ กบั พระองคท์ า่ น
การพิจารณาในการวางโครงการของท่าน มาก ตามเสด็จในการทรงงานต่างๆ อยู่เสมอ
น้ัน ท่านจะพิจารณาเป็นกลุ่มๆ ไป ไม่ปะปน ดร.สเุ มธไดอ้ อกมาพดู ถงึ พระองคท์ า่ น เปน็ เรอ่ื ง
กัน เพราะบางครงั้ ชาวบ้านท่กี ราบบงั คมทลู ก็ ทเ่ี ราน่าจะลองฟงั ดู
จะกราบบังคมทูลไม่ถูกต้องก็มี ถูกต้องก็มี ก็ ครั้งหน่ึง ทรงรับสั่งให้ท่านได้มีก�ำลังใจ
ต้องใช้ความรู้หลายๆ ด้าน เพื่อท่ีจะพิจารณา ในการท�ำงาน และเข้าใจถึงชีวิตได้เป็นอย่างดี
ดูว่า คนไหนให้ข้อมูลถูก คนไหนให้ข้อมูลผิด ตอนน้ันดร.สุเมธ มีสุขภาพจิตท่ีแย่มาก ไม่มี
และสถานท่ีนั้นเป็นที่ไหน มีคนไหนกราบทูล ก�ำลังใจจะท�ำอะไร ก็เกิดอาการท้อแท้กับงาน
วา่ อยา่ งไร กจ็ ะทรงจดลงในแผนทนี่ นั้ และเวลา เนื่องจากท�ำงานชิ้นหนึง่ ไม่สำ� เรจ็ ในหลวงทรง
เสดจ็ ไปทเี่ ดมิ อกี สว่ นมากจะเปน็ ปตี อ่ ไป ทา่ นก็ เสดจ็ มาพบพอดี พระองคท์ า่ นไดเ้ หน็ สหี นา้ ของ
ใชแ้ ผนทอี่ นั เดมิ นนั้ ในการทจ่ี ะตรวจสอบ ทำ� ให้ ดร.สเุ มธไมส่ จู้ ะดี มคี วามทกุ ขอ์ ยู่ จงึ ทรงดำ� เนนิ
ท่านหวงแผนที่ของท่านมาก อันเดิมนั้นต้อง มาหา แลว้ รบั สง่ั วา่ “ทา่ นสเุ มธ ไปหาเศษเหลก็
เกบ็ ไว ้ โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ แผนทท่ี างภาคใตน้ น้ั ใหฉ้ นั กอ้ นหนง่ึ ไดไ้ หม เศษเหลก็ ธรรมดา เหลก็
โดนฝนมาก เพราะเวลาเสด็จไป ฝนมักจะตก อะไรก็ได้ ราคา ๒๐ – ๓๐ บาทก็ได้ รหู้ รือไม่
ทำ� ใหแ้ ผนทค่ี อ่ นขา้ งจะเปอ่ื ยยยุ่ แตก่ ต็ อ้ งถอื ไป วา่ ฉนั อยากจะทำ� อะไร ถา้ ไดม้ าฉนั อยากจะเอา
ดว้ ยความระมัดระวงั มาตดี าบ ซงึ่ ฉนั ตอ้ งนำ� เหลก็ ไปเผา ถา้ ตวั เราถกู
เวลาทา่ นทรงใชแ้ ผนท่ี ทา่ นสอนแมก้ ระทงั่ ทบุ ตอี ยา่ งนนั้ จะทรมานหรอื ไม่ เมอ่ื เผาแลว้ นำ�
การพับแผนที่ เพราะว่าเวลาเรานั่งในรถ พื้นที่ มาทบุ ต ี เราถกู ทบุ ตอี ยา่ งนน้ั จะเจบ็ ปวดหรอื ไม่
ก็แคบ กางแขนกางขาออกไปมากไม่ได้ เวลา กว่าจะเปน็ ดาบ ถกู เผากี่ครัง้ ถกู ทบุ กค่ี ร้ัง กวา่
เตรยี มกอ่ นเดนิ ทาง เราตอ้ งพบั แผนทใี่ หถ้ กู ทาง จะจบสิ้น ยาวนานมาก ทรมานอยอู่ ยา่ งนนั้ แต่

๒๙ 61

ผลสุดท้าย กไ็ ด้เป็นดาบใช่หรือไม่ พอเป็นดาบ มีพลงั เหนอื ปญั หาได้ ซ่งึ หากไดเ้ พิม่ พูนทักษะ
แลว้ สวยงามหรอื ไม่ ใชป้ ระโยชนไ์ ดห้ รอื ไม่ แต่ ความสามารถของตนเองอย่างต่อเนื่องไม่หยุด
ถ้าใชไ้ มด่ ี ก็อาจตดั มอื เราได้นะ ถา้ เราท�ำฝกั ให้ ย่�ำอยู่กับท่ีแล้ว นอกจากจะสามารถรับมือกับ
สวยๆ ท�ำด้ามสวยๆ ราคา ๒๐ – ๓๐ บาท จะ ปัญหาได้ดีขน้ึ แล้ว กย็ ังอาจจะสามารถป้องกัน
เหมอื นเหลก็ กอ้ นราคาเดมิ อยหู่ รอื ไม่ มนั กลาย ปญั หาไมใ่ หก้ ลบั มาเกดิ ขน้ึ อกี การทค่ี นจะเปน็
เปน็ ดาบทีม่ ีราคาสงู ขน้ึ มามากมาย ขอให้จำ� ไว้ ยอดคนนนั้ ไมไ่ ดม้ าจากโชคชะตา ฟา้ ลขิ ติ ไม่
อย่างหนึ่งวา่ ใครผูใ้ ดก็ตาม ในชวี ติ ไมเ่ คยถูก ไดม้ าจากคนแตง่ ตง้ั แตม่ าจากความเคยี่ วกร�ำ
เผา ไม่เคยถกู ทุบเหมอื นเหลก็ ชิน้ น้นั ท�ำงาน แห่งชีวติ ท่ตี อ้ งพบทั้งทุกขแ์ ละสุข
ใหญใ่ หแ้ ผ่นดนิ ไม่ได”้ ค�ำว่าธรรมชาติน้ัน ยังมีความหมายส่งไป
ถงึ เรอ่ื งการดำ� เนนิ งาน และการแกป้ ญั หาตา่ งๆ
ด้วย เม่ือมีปัญหาเกิดขึ้นโดยธรรมชาติ ก็ต้อง
ใช้ธรรมชาติเป็นตัวแก้ จึงจะแก้ได้ถูกต้อง ดัง
ตัวอย่างในโครงการพระราชด�ำริที่พระบาท
สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ร.๙ ได้ทรงท�ำการแก้ไข
ปญั หาตา่ งๆ ด้วยวิธีทางธรรมชาติ ซง่ึ ดร.สเุ มธ
ไดเ้ คยเลา่ ผ่านสอ่ื มวลชนว่า พระองคท์ า่ นทรง
นำ� ธรรมชาติเข้ามาแกไ้ ขปัญหาธรรมชาติ ทรง
แก้ไขโดยใช้สิ่งที่มีอยู่แล้ว เห็นดินพังทลาย ก็
เอาหญา้ แฝกมาปลกู ไมต่ อ้ งใชพ้ ลงั งาน ไมต่ อ้ ง
ใช้เครื่องจักรกลใดๆ ทั้งสิ้น หญ้าแฝกที่หัวไร่
ปลายนาท่ีไหนก็มี และสามารถน�ำมาใช้แก้ไข
การพังทลายของดินส�ำเร็จแล้วด้วย ทรงเห็น
นำ้� เน่า ก็ไมไ่ ด้ใชก้ ารแก้ไขโดยการสรา้ งโรงงาน
บ�ำบัดน�้ำเสีย ท่ีต้องใช้เงินจ�ำนวนมาก ทรงมี
พระราชด�ำริใช้ผักตบชวามากรอง หรือใช้ธูป
น่ีคือพรวิเศษของพอ่ คนทเี่ ข้าใจถึงธรรม- ฤๅษี มีพืชอะไรบ้างที่ใช้ได้ มีบ่อตกตะกอนใน
ชาตแิ หง่ วงจรสขุ และทกุ ข์ จะรสู้ กึ บวกไว เพราะ ธรรมชาติ
ต่อให้ต้องเจอสถานการณ์ร้ายในปริมาณที่เท่า โครงการในพระราชด�ำริ ท่ีแหลมผักเบ้ีย
กัน ก็จะสามารถยืนหยัด ย้ิมรับอย่างมีสติ จงั หวดั เพชรบรุ ี ซงึ่ เวลานน้ั ไดท้ ดลองสำ� เรจ็ แลว้
ใจเยน็ และจดั การกบั ปญั หาตา่ งๆ ได้ เปลยี่ น หลายท่านอาจจะงงได้เพราะไม่ได้มีคนท�ำงาน
ทุกขใ์ หเ้ ปน็ สุขได้ หรอื ที่เรยี กว่า เปลี่ยนวกิ ฤต ในทน่ี นั้ เลย แตใ่ ชธ้ รรมชาตบิ ำ� บดั กนั เองทงั้ หมด
ให้เป็นโอกาส นอกจากน้ี คนท่ีสามารถครอง นำ้� ไหลกป็ ลอ่ ยใหต้ กตะกอน ผา่ นการกรองเปน็
ตน เข้าใจธรรมชาติ ก็จะสามารถฝึกตนใหม้ ีสติ ช้ันๆ ใช้สายลม ใช้แสงแดด เพ่ิมออกซิเจน

62 ๒๙

ผา่ นการกรองโดยพชื แล้วปลอ่ ยออกทีป่ า่ ชาย “ไปนะ เสร็จงานแล้ว” แต่ก็ไม่มีใครสามารถ
เลน ผลปรากฏว่าวัดน้�ำได้มาตรฐาน โดยใช้ เดินไปส่งเสด็จท่ีรถได้สักคน ทุกคนนั่งหมอบ
กระบวนการทางธรรมชาติท้ังหมด ลงทุนหน อยู่ตรงน้ัน ตายไปคร่ึงตัวแล้ว สักพักจึงค่อยๆ
เดียวจบ นี่ก็เป็นประสบการณ์ที่น�ำมาเล่าให้ ยืดขาลุกข้ึน นี่คือความเรียบง่ายของพระองค์
ฟังนะ และสมาธิท่ีทรงพลังของพระองค์ ซึ่งสมเด็จ
มีอีกเรื่องหนึ่งที่สอดคล้องกับท่ีสมเด็จ พระเทพฯ ทรงรับสั่งไว้ว่า “ส�ำนักงานของ
พระเทพฯ ได้ประทานสัมภาษณ์ไว้ รู้หรือไม่ พระองค์คือ ห้องกว้างๆ ไม่มีเก้าอ้ี ไม่มีชั้น
ว่าพระองค์ท่านประหยัดมาก คงจะเหน็ หลอด และทา่ นก็น่ังกับพ้ืน” นคี่ ือพระเจ้าอยู่หวั ตาม
สพี ระทนต์ (ยาสีฟัน) คณะทันตแพทยศาสตร์ ปกติพระองค์จะประทับพับเพียบตรงกลาง
จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั เขา้ กราบบงั คมทลู ขอ แล้วพวกเราก็นั่งพับเพียบรอบๆ ส่วนสมเด็จ
มาใช่หรือไม่ เห็นไหมว่าพระเจ้าอยู่หัวท่านใช้ พระเทพฯ ประทบั พบั เพยี บข้างๆ พวกเราจะมี
ยาสฟี นั (พระทนต)์ อย่างไร ใชเ้ กลี้ยงเลย แลว้ สองแถว ซา้ ย - ขวา วนั นนั้ ผมจบั เวลาได้ ทำ� สถติ ิ
พวกเราประหยัดอย่างนั้นไหม พระองคไ์ ม่เคย ไวน้ ่งั พับเพยี บต้ังแตส่ โี่ มงเยน็ ออกมาตอนสาม
ยดึ ตดิ ถงึ เรอื่ งวตั ถุ คอื กอ่ นหนา้ นน้ั มหาดเลก็ ได้ ทมุ่ นง่ั พบั เพยี บอยู่ ๕ ชว่ั โมงรวด ทา่ นมรี บั สง่ั วา่
นำ� หลอดยาสฟี นั อนั ใหมไ่ ปวางไว้ ทรงมรี บั สง่ั ให้ เวลาทำ� งานอยกู่ บั พน้ื สะดวกดี ถา้ เปน็ โตะ๊ เวลา
นำ� หลอดเก่ากลับมา แล้วรบั สั่งกบั ทนั ตแพทย์ กางแผนที่จะไม่สะดวก
วา่ “ทีเ่ หลอื นี้ ฉันใช้ได้อีก ๕ วัน” เวลาถวายงานครงึ่ ชว่ั โมงแรก เรานงั่ พบั เพยี บ
ตามกฎของราชสำ� นกั นง่ั พบั เพยี บเรยี บรอ้ ยมาก
ทเี ดยี ว ตัวตรงพับเพียบขาขวาทบั ซา้ ย ซา้ ยทบั
ขวา เก็บปลายเท้า มือประสานกันอยทู่ ี่ตกั พอ
ผา่ นไปครงึ่ ชว่ั โมง ไมไ่ หวเพราะตวั จะลม้ ทา่ เดยี ว
พดู งา่ ยๆ กค็ ือเมื่อย พอสัก ๒ - ๓ ชว่ั โมงถดั ไป
นอนเฝา้ กนั หมดทกุ คนเลย เหยยี ดขาไปขา้ งหลงั
ทำ� ทีว่าดูแผนที่ แล้วกค็ ้างอยู่อยา่ งนน้ั เปน็ ท่า
นอนเฝา้
เวลานั่งพับเพียบเฝ้าต้องมีศิลปะ เวลา
ทรงมีรับสั่งกับทางซีกขวา ทางซ้ายก็จะรีบ
เปลี่ยนขาทันที คิดว่าไม่ทรงทอดพระเนตร
ขอเลา่ เรอ่ื งการทรงงานของพระองค์ เวลา เวลาพระองค์หันมาทางซีกซ้าย ทางขวาก็จะ
ท่ีพระองค์ทรงงาน พระองค์จะไม่ได้ประทับท่ี รีบพลิกขาทันที แต่พลิกไปแล้วพลิกอีกก็ไม่
โตะ๊ แตพ่ ระองค์ประทับกับพ้นื เพราะสะดวกดี อยู่ ท�ำอย่างไรก็ทนไม่ไหวเหมือนกัน พอผ่าน
มีอย่คู รง้ั หนึ่ง ทีผ่ มเขา้ ไปเฝา้ ตงั้ แต่ ๑๕.๐๐ น. ไปถงึ ชว่ั โมงท่สี ่ี ทุกคนพับเพยี บเรยี บรอ้ ยหมด
จนกระท่ัง ๒๑.๐๐ น. พอจะลกุ ขึ้นกร็ บั สั่งว่า ไม่เปล่ียนท่าเลย เพราะตายกันไปครึ่งตัวแล้ว

๒๙ 63

ขยับไม่ได้แม้แต่นิดเดียว แต่ท่ีน่าแปลกก็คือ
พระองค์ทา่ นทรงนงั่ อยูท่ ่าเดียว ไมท่ รงเปล่ียน
ท่าเลย ทรงมีระเบียบวินัย ทรงควบคุมพระ
วรกายได้อย่างส้ินเชิง ทรงงานในลักษณะนี้
ตลอดเลยทีเดยี ว นค่ี ือพระเจ้าอยูห่ ัว นเี่ รยี กว่า
เราเห็นท่านนั่งพระราชทานปริญญาบัตรก็อยู่
ในท่าท่ีนั่งสบาย เราจะนึกไหมว่า เวลาท่าน
ทรงงานตอ้ งใชเ้ วลานานไมแ่ พง้ านพระราชทาน
ปรญิ ญาบตั รเลย พระองคต์ อ้ งทรงนง่ั พบั เพยี บ
อยู่กับพื้น น่ีเป็นสิ่งที่ผู้ใกล้ชิดได้ถ่ายทอดออก
มา อาตมาคดิ วา่ สงิ่ ทด่ี ร.สเุ มธเลา่ มามอี ะไรแฝง ประโยชน์ท่ีเราท�ำให้กับผู้อ่ืนอีกด้วย การที่
อยู่ ถา้ เราจะไปคดิ ตอ่ วา่ พระองคท์ ำ� ไมจงึ ทำ� สง่ิ พระองค์เสด็จไปเย่ียมพสกนิกรในที่ห่างไกล
ทีย่ ากอย่างนน้ั ได้ ในที่ยากลำ� บากนัน่ แหละ พระองค์ไปเติมพลัง
อาตมาอยากจะสรุปว่า สิ่งที่พระองค์ พระองคไ์ ปเหน็ ทกุ ข์ เหน็ ปญั หาของคนเหลา่ นนั้
ทรงท�ำได้เช่นน้ัน อยู่ที่เราจะต้องหาความ และพระองคก์ เ็ หน็ ใบหนา้ ทเ่ี ปย่ี มดว้ ยความสขุ
หมายของค�ำวา่ ประโยชนส์ ุข และเป็นความ ดใี จที่พระองคเ์ สดจ็ มาเย่ียม สิง่ เหลา่ น้ีเองเปน็
สุขร่วมกัน ไม่ใช่เป็นความสุขแก่ใครคนใดคน พลงั ทยี่ งิ่ ใหญ่ ทท่ี ำ� ใหพ้ ระองคส์ ามารถทรงงาน
หน่ึง แต่เป็นความสุขของคนท้ังแผ่นดิน ถ้า ต่างๆ ได้ คนเราถ้าแสวงหาความสุขทีฉ่ าบฉวย
เราหาความหมายของค�ำว่า ประโยชน์ และ เปน็ ความสขุ จากการเสพ มนั จะไมม่ คี วามยงั่ ยนื
ความสุข ท่แี ทจ้ ริงได้ เราจะเขา้ ใจวา่ พระองค์ แตเ่ มอ่ื ไรความสขุ ทเ่ี ราสรา้ งขนึ้ เอง ดว้ ยการทำ�
ทรงงานได้อย่างไร ประโยชน์ที่แท้จริงน้ี ต้อง ประโยชน์ให้กับผู้อ่ืน เราเห็นใบหน้าของผู้ที่
เป็นประโยชน์ท่ียั่งยืนด้วย อยู่เหนือกาลเวลา ได้รับความสุขจากประโยชน์ที่เราได้ให้ไป มัน
ไม่ใช่เป็นประโยชน์เฉพาะหน้า พวกเราท่ีเป็น จะย้อนกลับมาเป็นพลังในการสร้างสรรค์สิ่ง
พสกนิกร ถ้าเราเข้าใจ เราจะรู้ว่าความสุขท่ี ใหมๆ่ นเ้ี ปน็ หวั ใจสำ� คัญ ถา้ เราสามารถเขา้ ถึง
เกดิ จากการสรา้ งสรรคท์ ำ� ขนึ้ มาเอง มนั มคี วาม ความสุขที่เกิดจากการสร้างสรรค์ประโยชน์ได้
หมายและก็อยู่ยั่งยืนยาวนานกว่า และก็เป็น เราก็จะสามารถท�ำงานที่ยากล�ำบากได้ และ
เราก็สามารถที่จะสานต่อพระราชปณิธานของ
พระองค์ท่านได้ อันนี้เองที่ท�ำให้เราได้เข้าถึง
ไดร้ ซู้ งึ้ ถงึ พระคณุ ของทา่ นอยา่ งแทจ้ รงิ แลว้ เมอื่
ไหร่ถ้าเราได้ท�ำความกตัญญูกตเวทีตอบแทน
พระคณุ อนั ยง่ิ ใหญข่ องทา่ น ตวั เราเอง ประเทศ
ชาติ สงั คม กจ็ ะอยกู่ ันอยา่ งมคี วามสขุ ดัง่ พระ
ราชปณิธานความต้ังใจของท่านท่ีอยากเห็น

64 ๒๙

ประการท่ีสาม คือการท่ีทุกคนประพฤติ
ปฏบิ ตั ติ นอยใู่ นความสจุ รติ อยใู่ นกฎกตกิ า และ
ในระเบยี บแบบแผนโดยเทา่ เทยี มสมำ่� เสมอกนั
ประการที่ส่ี คอื การทีต่ ่างคนต่างพยายาม
ทำ� ความคดิ ความเห็นของตนให้ถกู ตอ้ ง เทีย่ ง
ตรง และม่ันคงอยู่ในเหตใุ นผล ความคิด จติ ใจ
และการประพฤติปฏิบัติที่ลงรอยเดียวกันใน
ประชาชนชาวไทยอยู่กันอย่างมีความสุข มี ทางทดี่ ที เี่ จรญิ น ี้ ยงั มพี รอ้ มมลู ในกายในใจของ
ความเข้มแข็ง มีความรักความสามัคคีอย่าง คนไทย ก็มัน่ ใจไดว้ า่ ประเทศชาติไทยจะดำ� รง
เปน็ ปกึ แผน่ ม่นั คงอยู่ตลอดไปได้
ส่ิงที่พระองค์ท่านท�ำมาตลอดระยะเวลา
อันยาวนานน้ี ก็มีบางเร่ืองที่พระองค์อยากจะ
ขอจากพวกเรา การเสด็จออกมหาสมาคมครั้ง
ส�ำคัญของประวัติศาสตร์คร้ังหนึ่งเม่ือพระองค์
ได้ครองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ปี พระองค์ได้
เสด็จออกสีหบัญชร พระที่นั่งอนันตสมาคม
พวกเราไดร้ วมใจกนั ใสเ่ สอื้ เหลอื งเตม็ พนื้ ทถี่ นน จึงขอให้ท่านท้ังหลายในมหาสมาคมน้ี ทงั้
ราชดำ� เนนิ เป็นภาพประวัตศิ าสตรท์ ี่ทุกคนยัง ประชาชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า ได้รักษาจิตใจ
ระลกึ ถึงอยู่ ในวันนั้น พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ และคณุ ธรรมนี้ไวใ้ ห้เหนยี วแนน่ และถา่ ยทอด
อย่หู วั ฯ ทรงมีพระราชดำ� รัสตอนหนึ่งความว่า ความคดิ จติ ใจนก้ี นั ตอ่ ไปอยา่ ใหข้ าดหาย เพอื่ ให้
“จิตใจที่เปี่ยมไปด้วยความปรารถนาดี ประเทศชาตขิ องเราดำ� รงยง่ั ยนื อยดู่ ว้ ยความรม่
ความเป็นอันหน่ึงอันเดียวกันของทุกคน ทุก เยน็ เปน็ สขุ ทง้ั ในปจั จบุ นั และในภายภาคหนา้ ”
ฝ่าย ท�ำให้ข้าพเจ้าเห็นแล้วมีก�ำลังใจมากขึ้น อาตมาคิดว่า น้ีคือพระราชด�ำรัสที่ขอกับ
นึกถึงคุณธรรมซ่ึงเป็นที่ตั้งของความรัก ความ คนไทยทุกคน ให้รักษาคุณธรรมน้ีเอาไว้ และ
สามัคคี ที่ท�ำให้คนไทยเราสามารถร่วมมือ ประเทศชาติบ้านเมืองของเราก็จะร่มเย็นเป็น
ร่วมใจกัน รักษาและพัฒนาชาติบ้านเมืองให้ สุข อยู่กันอยา่ งมคี วามรักความสามัคคี
เจริญรงุ่ เรอื งสบื ต่อกันไปได้ตลอดรอดฝัง่ อาตมาไดแ้ สดงธรรมมาพอสมควรแกเ่ วลา
ประการแรก คือการที่ทกุ คน คิด พดู และ ขอจบลงไว้แต่เพียงนี้ ขอความสุขความเจริญ
ทำ� ความดดี ว้ ยความเมตตา มงุ่ ดี มงุ่ เจรญิ ตอ่ กนั จงมแี ด่ญาตโิ ยมทุกท่าน.
ประการท่ีสอง คือการที่แต่ละคนต่าง ทม่ี า : พธิ ีบ�ำเพญ็ กุศลสวดพระอภธิ รรม เพือ่ อุทิศถวาย
ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ประสานงาน ประสาน แดพ่ ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมห-ิ
ประโยชน์กนั ใหง้ านทที่ �ำสัมฤทธผิ์ ล ทัง้ แกต่ น ตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช
แก่ผอู้ น่ื และแกป่ ระเทศชาติ บรมนาถบพติ ร ในวาระครบรอบ ๑ ปี แห่งการสวรรคต
วนั ท่ี ๑๒ ตลุ าคม ๒๕๖๐ ณ อโุ บสถ วัดญาณเวศกวัน

พระโพธิสัตว์ ๒๙ 65
กบั พระเมตตา
ต่อปวงสัตว์

เลา่ ดว้ ยภาพ :

66 ๒๙

๒๙ 67

กวีนิพนธ์

ความรักของพระโพธสิ ัตว์เจา้ ณ ก่งึ พทุ ธกาล

พระทรงรัก อาณา ประชาราษฎร์
ทรงรกั ชาติ ราชประชา สมาสยั
ทรงรักศาสน์ อุปถัมภ์ คำ�้ ชูไกล
ทรงหว่ งใย ความเปน็ ไป ไทยสีมา
ทรงเผือ่ แผ ่ รกั แม้ ต่างชาติศาสน์
ทรงเปรอ่ื งปราด ธรรมพทุ - ธศาสนา
ทรงรกั สตั ว์ ปดั เป่าภัย ชุบชวี า
ทรงเมตตา สกลโลก แผผ่ ลงาน
ความรัก ธ ยงิ่ ใหญ ่ ไม่จ�ำกดั
ชว่ ยขจดั ทุกขภ์ ยั ไปทุกสถาน
ทศพิธ- ราชธรรม สมั บูรณ์ญาณ
โพธสิ ตั ว ์ กงึ่ กาลพุทธ สดุ แท้เลย ๛

ปุญฺญวํโส

ชวนรู้ :

รายช่อื หนงั สือแจกแขกผมู้ เี กยี รติ
ในงานพระราชพิธฯี พระบรมศพ ร.๙
เปิดรายช่ือหนังสือท่ีระลึกที่จะมีการแจก ๖.พระเสดจ็ สฟู่ า้ ราษฎรล์ ว้ นอาลยั จดหมาย
ให้กับแขกผู้เกียรติในงานพระราชพิธีถวาย เหตุงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ
พระเพลิงพระบรมศพ รัชกาลที่ ๙ พระบาท พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ย-
สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชน้ัน เดช บรมนาถบพติ ร
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้มีการจัดพิมพ์หนังสือ ๗. พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์ หนังสือที่
ที่ระลึกเพื่อแจกจ่ายให้กับแขกผู้มีเกียรติทั้งชาว ระลกึ งานพระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพ
ไทยและตา่ งประเทศ ทไ่ี ดร้ บั บตั รเชญิ เขา้ รว่ มงาน พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลย-
ซ่ึงรัฐบาลได้ขอพระราชทานพระราชานุญาต เดช บรมนาถบพติ ร
จัดทำ� บัตรเชิญขนึ้ ท้ังหมด ๕,๐๐๐ ใบ ๘. บทเพลงจากดวงใจแด่ในหลวงรัชกาลท่ี
หนงั สอื ท่ีระลกึ ทจี่ ะมีการแจกจา่ ยมดี ังน้ี ๙ พระผ้สู ถิตในหทัยราษฎร์ หนังสอื ทร่ี ะลกึ งาน
หนังสอื ทจี่ ัดพิมพ์โดยคณะสงฆ์ ๓ เลม่ พระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพพระบาท
๑. มหานิบาตชาดก ทศชาติฉบับชินวร สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรม
เลม่ ๑ - ๒ นาถบพิตร
๒. ราชสรีรานุสรณ์ วัดราชบพิธสถิตมหา หนังสือท่ีระลึกจัดพิมพ์โดยส�ำนักงานคณะ
สีมาราม จดั พมิ พถ์ วายโดยเสดจ็ พระราชกศุ ล กรรมการพิเศษ เพื่อประสานงานโครงการ
๓. พระราชด�ำรัสพระบาทสมเด็จพระ- อันเนื่องมาจากพระราชด�ำริ
ปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ๑. ชุดภาพพระราชกรณียกจิ ๘๙ พระบรม
คณะสงฆ์ธรรมยุตจัดพิมพ์ถวายโดยเสด็จพระ- ราโชวาทและพระราชด�ำรสั อนั เป็นมงคลสูงสดุ
ราชกศุ ล ๒. หนังสอื “ถนนทกุ สายมุง่ ส่ปู ระชาชน”
หนงั สอื จัดพมิ พ์โดยหน่วยงานรฐั บาล ๗ เล่ม ๓. หนงั สอื “จากนภา ผ่านภูผา สมู่ หานท”ี
๑. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาท ท้ังน้ีกระทรวงวัฒนธรรมและหน่วยงาน
สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ท่ีเก่ียวข้องได้น�ำหนังสือบางส่วนมาจัดท�ำเป็น
มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร หนังสืออิเล็กทรอนิกส์และเปิดให้ประชาชน
สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร โดยกรม ดาวนโ์ หลดไดผ้ ่านเวบ็ ไซต์ กระทรวงวัฒนธรรม
ศิลปากร
๒. พระเมรุมาศสมัยรตั นโกสินทร์ ทมี่ า : คอลัมน์สงั คม นสพ.โพสต์ทเู ดย์
๓. พระเมรุมาศสมัยพระบาทสมเด็จพระ- ฉบบั วันที่ ๑๘ ตุลาคม ๒๕๖๐

ปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร
๔. “นวมินทราศริ วาทราชสดุด”ี รอ้ ยกรอง
เฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทร
มหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร
๕. เครื่องประกอบพระราชอิสริยยศงาน
พระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหา
ภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

“...ดูก่อนเทวดา ท่านก็เห็นผลแห่งกรรมประจักษ์แล้วมิใช่หรือ
คนอ่ืนๆ จมลงในมหาสมุทรหมด เราคนเดียวยังว่ายข้ามอยู่
และได้เห็นท่านมาสถิตอยู่ใกล้ๆ เรา เราน้ันจักพยายามตามสติก�ำลัง
จักท�ำความเพียรท่ีบุรุษควรท�ำ ไปให้ถึงฝั่งแห่งมหาสมุทร...”

พระมหาชนก
พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

v วิสชั นาธรรม : v ธรรมปริทัศน์ : v เล่าดว้ ยภาพ : พระโพธสิ ัตว์
ตามรอยศาสตรพ์ ระราชา ความรักของ ร.๙ กบั พระเมตตาตอ่ ปวงสัตว์
v ปรารภธรรม : v ตามรอยธรรม : v กวนี ิพนธ์ :
ธรรมของพระราชา พระธรรมเทศนา สมเด็จพระสงั ฆราชฯ ความรักของพระโพธสิ ตั ว์เจ้า ณ ก่ึงพุทธกาล
v พระธรรมเทศนา : v ธรรมรำ� ลึก : v ชวนรู้ : รายชอ่ื หนังสือแจกผู้มเี กยี รติ
ตุสติ าลยธรรม พระบรมราโชวาทเกย่ี วกบั พระพทุ ธศาสนา ในงานพระราชพธิ ีฯ พระบรมศพ ร.๙
v ปัญญาภิวัฒน์ : v ตามรอยพอ่ :
สวรรคแ์ นวพทุ ธ เรื่องเลา่ จากผถู้ วายงาน
v กวีนพิ นธ์ : v ธรรมราชทู ิศ :
พระสมภารบารมีเปน็ ท่สี ดุ สบื สานพระราชปณธิ าน