“แซนโฎนตา” เป็นภาษาเขมร คำาว่า “แซน” ภาษาไทยตรงกับคำาว่า “เซ่น” หมายถึงการเซ่นไหว้ ส่วนคำาว่า “โฎนตา” แปลว่า ยายตา ใกล้เคียงกับคำาว่า บรรพบุรุษ ญาติโกโหติกา ความหมายของแซนโฎนตา คือการทำาบุญเพืออุทิศส่วน ่ กุศล ให้กับผู้ล่วงลับไปแล้ว โดยเฉพาะบรรพบุรุษหรือญาติที่ ใกล้ชิดและหมายรวทัง้ ผู้ทีล่วงลับไปแล้วโดยไม่เจาะจงว่าเป็นใครด้วย ่ พิธีแซนโฎนตาหรือวันสาร์ทเขมร พิธีแซนโฎนตาหรือวันสาร์ทเขมร เป็นประเพณีเซ่นไหว้ผีบรรพบุรุษ ของ ชาวไทยเชือสายเขมร บางคนก็เรียกว่า ้ “สารทเขมร”
ประเพณีแซนโฎนตาเริ่ มต้นดังนี ้ 1. วันเบ็ณฑ์ตู๊จ วันขึน 14 ค่ำ้าเดือน 10 จะมีทำาพิธีเซ่นไหว้บรรพบุรุษทีบ้าน และนำ ่า ภัตตาหารไปถวายพระสงฆ์ทีวัด่ 2. วันกันซ็อง เป็นวันหลังจากวันเบ็ญฑ์ตู๊จ คือเป็นวันขึน 15 ค่ำ้าเดือน 10 ตอน เช้าและเพล ชาวบ้านจะไปถวายภัตตาหารแด่พระสงฆ์ทีวัด่ 3. วันแซนโฎนตา หรือวันเบ็ณฑ์ธม (วันสารทใหญ่) คือวันแรม 14 ค่ำา เดือน 10 เป็นวันทีญาติพี่ น้องทุกคนต้องร่วมกันทำ ่าบุญทีวัด เป็นหน้าที ่ที่ ขาดไม่ได้ มีการ ่ เซ่นไหว้บรรพบุรุษอีกครังที้ บ้าน่
เชือกันว่าเป็นช่วงเวลาที ่ ยมบาลจะปลดปล่อยวิญญาณ ให้ขึ ่นมาปะปนกับ้ มนุษย์บนโลก เพือเยี่ยมเยียนญาติพี่ น้องและรอรับส่วนบุญ ทั ่งจากญาติพี้ น้องและ่ บุคคลอืน โดยผ่านพิธีกรรมการทำ ่าบุญอุทิศไปให้ ชาวบ้านในชุมชนจึงมีการทำาบุญ ตังแต่วันเบ็ณฑ์ตู๊จ จนถึง วันแซนโฎนตาเพื ้ อเป็นการอุทิศบุญให้กับญาติโกโหติกาที ่ ่ ล่วงลับไปแล้ว เป็นพิธีกรรมที่ เกียวกับการ่ ทำาบุญบูชาบรรพบุรุษมีขึ้ นในวัน แรม 15 ค่ำาเดือน 10 ของทุกปีชาว สุรินทร์หรือกลุ่มชาติพันธุ์เขมร มีความเชือว่า เมื ่ อวันดังกล่าวนี ่ ้ เวียนมาถึงวิญญาณบรรพบุรุษผู้ ถึงกาละไปก่อนแล้วจะพากันเดิน ทางมาเยือนเยียนลูกหลานหรือ ญาติพี่ น้องที่ ยังมีชีวิตอยู่เพื่ อ รวมโฮปปะชา (รับประทาน) ข้าว ปลา อาหาร ของหวาน ของคาว เครืองดื่ มต่าง ๆ การเซ่นล้วนแล้ว ่ แต่มีอาหารที่ บรรพบุรุษเคยชอบ เมือยังมีชีวิตอยู่เมื ่อเครื่ องเช่นทุก ่ อย่างพร้อมแล้วผู้อาวุโสในพิธีก็ จะถามถึงลูกหลานคนนันคนนี้ ้
เมือพร้อมหน้าเป็นที ่ พอใจแล้วก็จะเริ ่ มทำ ่าการเซ่นโดยจุดธูปเทียนยกขันห้า ไหว้และเรียกดวงวิญญาณบรรพชนให้มารับเครืองเซ่นไหว้แล้วรินน้ำ ่าให้ล้างมือใน เครืองดื่มทั่งหนัก และเบาชี้ บอกให้วิญญาณรู้ว่ามีเครื ้ องเซ่นอะไรบ้างเสียงเรียก ่ วิญญาณของบรรพชนเรียกวิญญาณเอ่ยชือให้ได้มากที ่ สุดขณะเดียวกันก็ริน ่ เครืองดื่ มไปด้วย ่ ทำาพิธีเสร็จแล้วลูกหลานญาติพีน้องก็จะ ่ นำาอาหารเครืองเซ่นไหว้ต่างๆ มารับประทานร่วม ่ กันเป็นการสร้างความสัมพันธ์ในหมู่ลูกหลาน ญาติมิตร เพราะหนึ่ งปี มีครังเดียว้
สิงของที ่ ต้องเตรียมในพิธีแซนโฎนตาแต่ละบ้าน ่ จะทำาพิธีแซนโฎนตาแล้วแต่เวลาตามสะดวก สิงของที ่ ต้องเตรียมในพิธีแซนโฎน ่ ตา ได้แก่ 1. กรวยดอกไม้ 5 กรวย หรือที่ เรียกว่าขันธ์ 5 ใส่พานพร้อมทังเงินทองของมีค่า ้ 2. เสือผ้า ผ้าโสร่ง และผ้าซิ ้ นไหม ที ่ ยังไม่ได้ใช้ 1 สำ ่ารับ พร้อมแป้งหอม น้ำาหอม น้ำาอบ หวี กระจก 3. สำารับกับข้าว 1 สำารับ เป็ดต้ม 1 ตัว ไก่ต้ม 1 ตัว หรืออาจมีหัวหมู แล้วแต่ลูก หลานแต่ละบ้านจะจัดจะหามา
4. ขนมต่าง ๆ ได้แก่ ขนมข้าวต้มห่อด้วยใบมะพร้าวอ่อน ขนมข้าวต้มหมู ข้าวต้ม มัด ขนมเทียน ขนมใส่ไส้ กันเตรือม ขนมกันตางราง ขนมนางเล็ด ขนมไข่หงส์ ขนม ข้าวเกรียบ ขนมข้าวพอง 5.ผลไม้ต่าง ๆ แต่ทีขาดไม่ได้คือ มะพร้าวอ่อนและกล้วยน้ำ ่าว้าสุก 6. น้ำาดืม เหล้า ตามแต่เห็นสมควร เทียน 2 เล่ม จุดไว้อย่าให้ดับกระถางธูปและ ่ ธูป ไว้สำาหรับจุดเวลาเซ่น และจะใช้ปักไว้ตามจานอาหารด้วย
ในช่วงเทศกาลแซนโฎนตาจะมีประเพณีที่ เรียกว่า “จูนโฎนตา” คือ บรรดา ลูกหลานญาติพีน้องจะกลับมาบ้านมาไหว้พ่อแม่ ปู่ย่าตายาย และญาติผู้ใหญ่ที ่ ่ เคารพนับถือ และจะนำาเอามะพร้าว ข้าวสารเหนียว ขนมต่าง ๆ มามอบให้หรือ อาจมอบเงินด้วย เพือให้ได้ใช้ทำ ่าบุญในประเพณีแซนโฎนตา หากพ่อแม่ ปู่ย่าตา ยายเสียชีวิตไปแล้ว ก็จะไปกราบไหว้ญาติผู้ใหญ่ที่ เคารพและมอบข้าวของเงินทอง ให้ หรือถ้าทำาไม่ได้ก็จะนำาสิงของเหล่านี ่ ้ไปถวายพระทีวัดแทน เหมือนกับเป็นการ ่ ทำาบุญอุทิศส่วนกุศลให้ญาติผู้ใหญ่หรือบรรพบุรุษทีล่วงลับ ่ แซนโฎนตาจัดเป็นประเพณี วัฒนธรรมประจำาปี ของคน ไทยเชื้ อสายเขมรประเพณี และงานประจำาปี ของกลุ่มชา ติพันธ์ุเขมรถือได้ว่าเป็นกลุ่ม ชาติพันธ์เดียวกัน ความเชือ่ ขนบธรรมเนียมประเพณีนั้ น คนในท้องถิ่ นจึงมีความเชื่ อ และปฏิ บัติในแนวทางเดียวกัน การทำาพิธีแซนโฎน ตาโดยผู้อาวุโสก็จะเรียก ถามหาลูกหลาน ญาติพี่ น้องว่ามาพร้อมหน้ากัน หรือยัง และให้มารวมกัน แล้วจะเริมเซ่นไหว้โดยจุด ่ ธูปเทียน ยกขันห้าไหว้ และต่างก็พูดเรียกดวง วิญญาณบรรพบุรุษให้ มารับเครืองเซ่นไหว้ ่
ขุขันธ์จัดงาน "แซนโฎนตา" ยิงใหญ่ เซ่นไหว้บรรพบุรุษ - ชูการท่องเที ่ยว่ มีพิธีเซ่นไหว้อนุสาวรีย์พระยาไกรภักดีศรีนครลำาดวน (ตากะจะ) พิธีเซ่นไหว้ บรรพบุรุษ การประกวดสำารับเครืองเซ่นไหว้ ขณะที ่ ชาวอำ ่าเภอขุขันธ์แต่งกายด้วย ชุดพืนเมืองของชาวเขมรโบราณจำ ้านวนมากมาร่วมพิธีในครังนี้ ้ นายสุรชัย ยุติธรรมนนท์ นายอำาเภอขุขันธ์ร่วมกับส่วน ราชการ หน่วยงานรัฐวิสาหกิจ องค์กรปกครองส่วนท้องถิน และ่ ประชาชนชาว อ.ขุขันธ์ ร่วมจัด งานครังนี้ ้ ภายในงานนำาช้างงา งาม จำานวน 3 เชือกมาประกอบ ในขบวนแห่ เครืองเซ่นไหว้ที ่ยิ่ง่ ใหญ่ตระการตาเป็นอย่างมาก
ประเพณีทีสืบทอดกันมาอย่างยาวนานคือ ประเพณีแซนโฎนตา จัดขึ ่ นใน้ ช่วงแรม 15 ค่ำาเดือน 10 เป็นประเพณีเซ่นไหว้บรรพบุรุษเชือสายเขมรโบราณ ้ โดยแต่ดังเดิมนั้ นจะประกอบพิธีเฉพาะในครอบครัวและชุมชน ซึ ้ ่ งอาจขาดการ เชือมโยงสู่คนรุ่นใหม่ เพื ่ ออนุรักษ์ส่งเสริมประเพณีอันดีงามให้แพร่หลาย ่ ทุกฝ่ายในอ.ขุขันธ์ จึงมีมติร่วมกันจัดงานประเพณีระดับอำาเภอขึน เริ้มตั ่ งแต่ ้ ปี พ.ศ.2554 เป็นต้นมา และจัดต่อเนืองมาจนถึงปัจจุบันนี ่ ้ เพืออนุรักษ์และสืบสาน่ วัฒนธรรมการประกอบพิธีกรรมเซ่นไหว้บรรพบุรุษ ตามความเชือที่แสดงออก่ ถึงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ และเพือส่งเสริมกิจกรรมการท่องเที ่ยว อีกทั่งเพื้อ่ ส่งเสริมความรัก ความสามัคคีของชาว อ.ขุขันธ์ ตลอดจนการใช้ประเพณีให้เป็น สายใยผูกพันในครอบครัว