ไม้สนสองใบ2551

สนสองใบ


(Pinus merkusii Jungh & de Vriese)






























์
ื
ั
ศูนยวนวัฒนวิจัยภาคเหนอ กลุมงานวนวัฒนวิจย
่
่
้
ํ
สานกวิจัยและพัฒนาการปาไม กรมปาไม ้
่
ั
2551

ึ
ที ปรกษา

สมเกียรติ กลั นกลิ น




คณะทํางาน


อําไพ พรลีแสงสุวรรณ ์

์
สาโรจน วัฒนสุขสกุล
ื
สมชาย นองเนอง
์
ั
คณิต รตนวัฒนกุล
ั

์
ั
พงษศกดิ ฉตรเตชะ

คํานํา



็
ุ
สนสองใบเปนพันธไม้ตระกูล Pinaceae ในประเทศไทย
์
ื
ื
ี
ื
ื
ี
ื
มชอพ นเมองเรยกตามภาคต่างๆ คอ ภาคเหนอเรยก เกี ยะเปลอกหนา
ื
ี
ี
ื
ี
ี
เกี ยะเปลอกดํา ภาคกลางเรยก สนเขา สนหางม้า ภาคอสานเรยก ไม้ใต้
กกใต้ กกแปก ชอวทยาศาสตร Pinus merkusii Jungh & de Vriese สน
ื
ิ
์

ื
ึ
สองใบเปนไม้เน ออ่อนชนดหนงซงมคุณค่าทางเศรษฐกิจ สามารถใช้
ิ
ึ
็

ี
ิ
็
เปนวัตถุดบในอุตสาหกรรมทําเยื อกระดาษ ไม้อัด ไม้บาง ได้คุณภาพด ี
ิ
นอกจากนั นยังสามารถเจาะเอายางดบมากลั นเอานํ ามันสน และชันสน
ี

ึ
์
็
นําไปใช้ประโยชนในอุตสาหกรรมอกหลายประเภทซงกําลังเปนท ี
์
ิ
ต้องการของตลาดอกมาก เน อไม้ยังใช้ในการก่อสราง ทําเฟอรนเจอร ์
้
ื
ี
ต่างๆ
ิ
ี
ู
็
สนสองใบเปนไม้ท้องถ นทสามารถขึ นได้ตั งแต่ความสง
ึ
ิ

30-2,600 เมตร จากระดับนํ าทะเล เปนไม้อกชนดหนงทควรมการ
ี
ี
ี
็
ส่งเสรมให้ปลูกสรางเปนสวนปาเพอการอนรกษ์ และเพื อประโยชนใน
ุ
์
ื
่
ั
ิ
้
็
ิ
ด้านผลผลตทางเศรษฐกิจด้วย

คณะผู้จัดทํา

สารบัญ



หน้า



บทนํา 1

ลักษณะทั วไป 3

ุ
การกระจายพันธ์ตามธรรมชาต ิ 9
ั
ิ
ี
ปจจัยส งแวดล้อมทเหมาะสม 11
ุ
การขยายพันธ์และการผลตกล้า 12
ิ
ี
ื
การเตรยมพ นทและการปลูก 18
ี
ุ
การบํารงรักษา 20
การเจรญเตบโต 23
ิ
ิ
ประโยชน์ของสนสองใบ 26
ปญหาเกี ยวกับสนสองใบ 28
ั
ความสําคัญของสนสองใบในอนาคต 29

ิ
เอกสารอ้างอง 31

สนสองใบ


(Pinus merkusii Jungh &de Vriese)




ํ
บทนา

์
็
ุ
สนสองใบเปนพันธไม้ตระกูล Pinaceae ในประเทศไทย
ื
ื
ี
ื
ี
ี
มชอพ นเมองเรยกตามภาคต่างๆ คอ ภาคเหนอเรยก เกี ยะเปลอกหนา
ื
ื
ื
ื
ี
ี
ี
เกี ยะเปลอกดํา ภาคกลางเรยก สนเขา สนหางม้า ภาคอสานเรยกไม้ใต้
ิ
ื
กกใต้ กกแปก ชอวทยาศาสตร Pinus merkusii Jungh & de Vriese สน
์
สองใบมลักษณะเด่นบางอย่างแตกต่างกันตามสายพันธอย่างเหนได้ชัด
์
็
ุ
ี
็
ุ
์
์
ุ
สามารถแยกออกเปน 2 สายพันธกว้างๆ คอ สายพันธ์ Insular สายพันธน ี
ื
ุ
ู
ิ
ุ
์
ุ
ี
็
ี
เปนสายพันธทข นตามหม่เกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย สายพันธ์ ุ
ึ
ี
์
ุ
ี
็
์
ุ
ี
ึ
Continental สายพันธน โดยส่ วนใหญ่ เปนสายพันธทข นบน
แผ่นดนใหญ่ในทวีปเอเซย ลักษณะแตกต่างทเด่นชัดของสนสองใบสาย
ี
ี
ิ
ื
ุ
ุ
ุ
พันธ์ Insular กับสายพันธ์ Continental สรปได้ คอ
ิ
ิ
์
ุ
สายพันธ Insular ในระยะกล้าไม้การเจรญเตบโตเปนไป
็
ตามปกต โดยไม่มการชะงักงันขณะเปนต้น การเจรญเตบโตค่อนข้าง
ิ
ิ
ี
็
ิ

ี
สมําเสมอ ส่วนใหญ่ลักษณะรปทรงลําต้นค่อนข้างคดงอ กิ งมขนาดเล็ก
ู
ุ
ลักษณะผลของสายพันธ Insular น จะออกเปนกลุ่มมขนาดเล็ก ความยาว
็
ี
ี
์
5 - 6 เซนตเมตร และความกว้าง 2 - 3 เซนตเมตร
ิ
ิ
1

ิ
ิ
ุ
์
สายพันธ Continental ในระยะกล้าไม้การเจรญเตบโตช้า
ี
และมการชะงักงัน โดยกล้าไม้จะมการพักการเจรญเตบโตในทางความ
ิ
ิ
ี
ิ
ิ

ู
สงระยะหนง แต่การเจรญเตบโตทางด้านลําต้นจะอวบมาก ใบจะเจรญ
ึ
ิ
ี
ี
ยืดยาวแผ่กระจายปกคลุมลําต้นจนมลักษณะเปนพุ่ม เรยกว่าสภาพหญ้า
็
ิ
ิ
็
“grass stage” ส่วนรากจะเจรญเตบโตอวบอ้วนมลักษณะเปนเหง้า สภาพ
ี
ี
ี
ี
เช่นน จะคงอยู่มระยะยาวนาน 1 - 7 ป ทั งน ข นอยู่กับความหลากหลาย
ึ
ี
์
ิ
ี
ุ
ิ
ของแหล่งกําเนดสายพันธน เช่น แหล่งกําเนดในภาคอีสาน จากจังหวัด
ี
ี
ี
ิ
ุ
สรนทร ศรสะเกษ อุบลราชธาน มระยะชะงักงันประมาณ 1 ป
์
ี
ี
ี
ี
แหล่งกําเนดอําเภอฝาง จังหวัดเชยงใหม่ มระยะชะงักงัน 5 - 7 ป เปนต้น
ิ
็
สนสองใบ เมอพ้นระยะสภาพหญ้า (grass stage) แล้ว ใน
ื
ี
ี
ระยะ 2 - 3 ปแรก กล้าไม้จะยังมการเจรญเตบโตในสภาพค่อนข้างช้าอก
ิ
ิ
ี
ิ
็
ิ
ึ

ื
ี
ึ
ี
ระยะหนง เมอตั งตัวดแล้วจงจะเจรญเตบโตอย่างรวดเรว มลําต้นเปลา
ี
ึ
ี
ตรงสงเฉลยปละ 1 - 2 เมตร และขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางเพิ มข นเฉลี ยปละ
ู
ี
ึ
0.7 - 1.0 เซนตเมตร บางต้นมเรอนยอดสงข นไปโดยไม่แตกกิ งก้านเปน
ี
ิ
ื
ู
็
ิ
ื
ี
ระยะหลายๆ เมตร เรยกว่า “foxtail” และอาจจะเจรญไล่ตามทันหรอ
์
ี
ุ
ดกว่าสายพันธ Insular ได้ ผล (cone) ของสายพันธ Continental จะ
ุ
์
็
ี
ิ
็
ออกเปนลักษณะผลเดยว หรอเปนกลุ่มจํานวน 2 - 3 ผล ตดอยู่ใน
ื
ี
ี
ิ
แนวตั งฉากกับกิ ง แต่ละผลจะมความยาวเฉลย 10 - 12 เซนตเมตร ขนาด
ิ
ความกว้าง 5 - 6 เซนตเมตร

2

ลักษณะทั วไป



้
ื
ิ
กลาไม เมล็ดเมอทําการเพาะหว่านแล้วจะเร มงอกภายใน
้
ี
ิ
ู
ี
ิ
ิ
1 อาทตย์ และเจรญเตบโตจนมรปร่างคล้ายถั วงอก โดยมส่วนปลายข้าง

ี
ึ
ี
ี
หนงมลักษณะคล้ายหัวไม้ขดไฟ มความยาวของลําต้นประมาณ 3 - 5
เซนตเมตร หลังจากย้ายชําลงปลูกในถุงพลาสตกแล้วจะเร มแตกใบและม ี
ิ
ิ
ิ
ิ
ึ

ิ
ิ
็
เปลอกเมล็ดตดอยู่ระยะหนง แล้วเจรญเตบโตเปนกล้าไม้ กล้าไม้สนสอง
ื
ุ
์
ใบสายพันธ Insular จะเจรญเตบโตทางด้านความสงเปนลําดับ รปทรง
ิ
ิ
ู
็
ู
ี
์
ุ
ค่อนข้างเรยว ส่วนกล้าไม้สนสองใบสายพันธ Continental มการ
ี
ึ

ิ
ู
ิ
ิ
เจรญเตบโตด้านความสงระยะหนงแล้วชะงักงัน ใบเจรญตรงปลายยอด
ี
มลักษณะเปนพุ่ม
็
ุ
ไมหนุม สนสองใบสายพันธ Insular เจรญเตบโตด้าน
ิ
์
ิ
้
่
ิ

ู
ู
ื
ความสง แตกกิ งก้านตามปกต รปทรงเรอนยอดค่อนข้างสมําเสมอ
ู
็
ค่อนข้างเปนรปทรงกรวย หรออาจเปนพุ่ม การเจรญเตบโตของสนสอง
ิ
็
ิ
ื
ุ
ิ
์
ใบสายพันธ Continental ในชั นน ี แม้ว่าบางแหล่งกําเนดจะพ้นระยะ
สภาพหญ้าแล้วแต่การเจรญเตบโตยังค่อนข้างช้า ลําต้นอวบสั นลักษณะ
ิ
ิ
ิ
รปทรงเรอนยอดมลักษณะค่อนข้างกลม บางต้นมการเจรญเตบโตเปนรป
็
ู
ื
ู
ิ
ี
ี
ื
ี
ู
ึ
foxtail โดยมเรอนยอดพุ่งสงข นไป ไม่แตกกิ งก้านเปนระยะหลายๆ
็
ึ
ื

เมตรแล้ว อาจแตกกิ งรอบๆ ลําต้น (basket whorl) คล้ายฐานเรอนยอดซง
็
อาจรบนํ าหนักมากจนลําต้นส่วนยอดหักงอพับลงมาได้ (flob) อันเปน
ั
3

ี
ี
ี
ึ
ข้อเสยอย่างหนงของไม้สนสองใบ ลักษณะ foxtail น มความสัมพันธ ์

ี
ิ
ิ
ิ
ี
โดยตรงกับคุณสมบัตของดนทั งทางกายภาพและทางเคม ดนที มความ
์
ึ
อุดมสมบูรณเพียงใดยิ งทําให้เกิด foxtail ได้มากข น
ู
ตนไม สนสองใบทเจรญเตบโตเข้าส่รปทรงทเปนต้นไม้
้
ิ
ู
ี
็
ี
ิ
้
ื
ี
ใหญ่แล้วมลักษณะเรอนยอดค่อนข้างกลมหรอโปร่งแผ่แบนกว้างๆ กิ งมี
ื
ี
ี
็
็
ขนาดค่อนข้างใหญ่ หนา บางทเหนเรอนยอดแผ่เรยงเปนชั น ๆ ลักษณะ
ื
ึ
็
ี
ี
ู
ลําต้นสง เปลอกสเทาดํา สดํา และแตกเปนร่องลก
ื
ใบ อยู่รวมกันเปนกระจก กระจกละ 2 ใบ แต่ละใบม ี
ุ
็
ุ
ลักษณะเปนเส้นยาวหนา ค่อนข้างเหนยว สเขียวเข้ม ใบแต่ละกระจุกอยู่
็
ี
ี
ิ
รวมชดตดกันตามปลายกิ งทําให้ดูเป็นช่อแน่นคล้ายหางม้า รูปทรงด้าน
ิ
ี
ู
ขวางของใบเปนแบบ sector มรปลักษณะคล้ายครงวงกลม
็

ึ
ดอก ส่วนใหญ่จะออกตามปลายกิ งตอนบนของลําต้น ดอก
ี
ี
ู
ตัวผู้มลักษณะรปทรงคล้ายหมอนกลมยาวนวลๆ ออกเรยงซ้อนกันรอบๆ
ี
ิ
ิ
้
ิ
กิ ง และมการเจรญเตบโตพรอมทั งมการเปลี ยนแปลงของสดอก เร มจาก
ี
ี
ื
ื
ี
สเขียวนวล เหลองอมเขยว เหลองม่วง และเมอแก่จัดเกสรตัวผู้จะปลว
ื
ิ
ี
ี
ี
็
กระจายออกมา แล้วกลายเปนสนํ าตาล มลักษณะแห้ง และร่วงหลุดจาก
์
กิ ง ดอกตัวผู้ของสายพันธ Continental จะเร มบานประมาณเดอน
ื
ิ
ุ
็
กุมภาพันธ์ - มนาคม ส่วนดอกตัวผู้ของสายพันธ Insular อาจจะพบเหน
์
ี
ุ
ได้ตลอดป ดอกตัวเมยมลักษณะคล้ายรปหลอดไฟ หรอคล้ายรป
ื
ู
ู
ี
ี
ี
ี
ู
็
ไมโครโฟนแท่งยาวตดอยู่ปลายกิ ง ส่วนทเปนตัวดอกมรปร่างโค้งนน
ู
ิ
ี
4

ี
ื
ี
ั
ื
ี
ึ
ี
และมเกล็ดโดยรอบมสเหลองอมเขยว เมอถงระยะทจะรบละอองเกสร
ี
ี
ิ
ี
ึ
ตัวผู้ เกล็ดจะเปดออก และมนํ าเล ยงซมอยู่รอบๆ เมอดอกตัวเมยได้รบ
ี
ั
ื
ิ
ี
็
การผสมจากละอองเกสรตัวผู้แล้วจะเจรญพัฒนาเปลยนเปนสม่วงและ
ี
็
ิ
ี
เจรญเตบโตต่อไปเปนผลขนาดเล็กสเขยว เมอเจรญเตบโตจนแก่จัดเต็มท ี
ิ
ิ
ี
ิ
ื

ี
ึ
ี
ี
ึ
ี
็
สจะค่อยเปลยนจากสเขียวเปนสเขยวปนนํ าตาลถงสนํ าตาล ซงจะใช้เวลา
ี
ี
ิ
ี
ื
ตั งแต่เร มผสมพันธจนผลแก่ 12 ½ - 13 เดอน ดอกตัวเมยสายพันธ์ ุ
์
ุ
์
ี
ิ
Continental จะเร มบานประมาณเดอนกุมภาพันธ - มนาคม และ
ื
ื
ี
ิ
ระยะเวลาทเก็บเกี ยวผลได้ประมาณปลายเดอนเมษายน - มถุนายน ดอก
็
ตัวเมยและผลของ สายพันธ์ Insular อาจพบเหนได้ตลอดป
ี
ี
ุ
ุ
้
ี
ผล (cone) มลักษณะคล้ายรปกรวยยาวมเกล็ด (scale) หม
ู
ี
ุ
ี
อยู่โดยรอบ ผลของสนสองใบสายพันธ Continental มขนาดของผลยาว
์
ประมาณ 3 - 5 น ว และมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1 ½ - 2 น ว ตด
ิ
ิ
ิ
ี
็
อยู่กับกิ ง อาจเปนผลเดยวหรอเปนกลุ่ม 2 - 3 ผล ส่วนผลของสายพันธ์ ุ
ี
็
ื
Insular มขนาดเล็กรปร่างค่อนข้างกลมตดกระจายตามกิ งทั วไป ผลของ
ู
ี
ิ
ื
สนสองใบเมอแก่จัดมสเขยวปนนํ าตาล และเมอสภาวะภูมอากาศ
ี
ี
ิ
ี
ื

ิ
ิ
ี
ี
ึ
พอเหมาะเกล็ดจะเปดออก เมล็ดซงมปกตดอยู่หลุดปลิวออกมา เกล็ดของ
ื
ึ

ผลเมอแก่จัดจะแข็ง ผลของสนสองใบผลหนงจะมจํานวนเกล็ด
ี
120 - 130 เกล็ด ผลของสนสองใบจะแก่ไม่พรอมกันแม้กระทั งในช่อ
้
้
ี
เดยวกันก็อาจแก่ไม่พรอมกันได้ โดยทั วไประยะแก่ของผลไม้สนสองใบ
ี
็
ิ
ี
อาจแบ่งเปนระยะๆ ได้ 3 ระยะ การตดผลให้เมล็ดมักจะสลับปเว้นป
5

และหลังจากเมล็ดหลุดร่วงไปแล้วส่วนใหญ่ผลจะหลุดร่วงลงมาจากลํา

ิ
ต้นไม่ตดอยู่กับกิ งบนต้นเหมือนสนบางชนิด

















เปลือก ดอกตัวผู้ ดอกตัวเมีย







ใบ








cone



ี
ภาพท 1 ลักษณะเปลือก ดอก ใบ และผลของไม้สนสองใบ

ี
ิ
็
ี
ู
ิ
เมล็ด มลักษณะเปนรปกลมร ยาวประมาณ 7.5 มลลเมตร
ิ
ิ
ถ้าผ่าครงมขนาดกว้างประมาณ 4.0 มลลเมตร ความหนา 2.0 มลลเมตร

ิ
ี
ึ
ิ
ี
็
ื
เมล็ดเมอหลุดออกจากผลแล้วจะมปก 2 ปกเปนแผ่นบางมความยาวไม่
ี
ี
ี
6

ื
ิ
ึ
ิ
ิ
ิ
ิ
เท่ากัน คอประมาณ 2.0 - 3.0 มลลเมตร กว้าง 8 มลลเมตร ตดอยู่ด้วยจง
็
สามารถปลิวไปตามลมได้เปนระยะไกลๆ ในการเก็บรักษาเมล็ดสนสอง
ื
ใบก่อนอนจะต้องทําความสะอาดเมล็ดโดยแยกปกออกให้หมดก่อน ตาก
ี
ั
ึ
ื
ี
ื
หรออบเมล็ดให้มความช นของเมล็ดไม่เกิน 8 % แล้วจงนําไปเก็บรกษา
ในห้องเย็นอุณหภูม 4ºC สําหรบขยายพันธ์ต่อไป
ุ
ิ
ั
ในประเทศไทย เมล็ดสนสองใบทข ึนในถ นกําเนด
ิ
ิ
ี
ี
์
ต่างกัน มความสมบูรณของเมล็ดแตกต่างกัน เมล็ดสนสองใบในภาค
ี
ิ
ื
ตะวันออกเฉยงเหนอ เช่น ท้องทจังหวัดสรนทร ศรสะเกษ และ
ุ
ี
์
ี
ิ
ี
ี
ี
ี
อุบลราชธาน มนํ าหนักเมล็ดเบาและมปรมาณเมล็ดลบสง มจํานวน
ี
ู
ื
ิ
ั
ประมาณ 40,000 เมล็ดต่อ 1 กิโลกรม ส่วนบางถ นกําเนดในภาคเหนอ
ิ
เช่น อําเภอฝาง จังหวัดเชยงใหม่ มจํานวนเมล็ดประมาณ 27,000 เมล็ด
ี
ี
์
ี
ต่อ 1 กิโลกรม และทบ้านวัดจันทร จังหวัดเชยงใหม่ มจํานวนเมล็ด
ี
ั
ี
ประมาณ 33,000 เมล็ด ต่อ 1 กิโลกรัม
ี
เปลอก มลักษณะแข็ง หนา อาจมความหนาถง 6 - 8
ี
ึ
ื
ี
ึ
ิ
เซนตเมตร สนํ าตาลดํา หรอเทาดํา แตกเปนร่องลกตามความยาวของลํา
ื
็
ต้น และมรอยตัดขวางบ้างเปนระยะๆ สนสองใบสายพันธ Continental
ุ
์
็
ี
ุ
จะมเปลอกหนา ร่องลกใหญ่กว่าสนสองใบสายพันธ Insular การม ี
ึ
์
ี
ื
ี
ี
ื
่
เปลอกหนาเช่นน ทําให้ค่อนข้างมความทนทานต่อไฟปา สนสองใบใน
ื
ประเทศไทยอาจจะแบ่งได้เปน 2 กลุ่ม คอ กลุ่มทมเปลอกหนา และแตก
็
ื
ี
ี
กิ งก้านตั งฉากกับลําต้น และกลุ่มทมเปลอกบางและแตกกิ งเปนมุมแหลม
ี
ื
็
ี
7

ื
ี
ิ
กับลําต้น โดยทั วไปสนสองใบจะมปรมาณเปลอกประมาณ 15 - 20 %
ของลําต้น

ี
ราก รากแก้วของสนสองใบในขณะทเปนกล้าไม้ สาย
็
ี
์
ุ
พันธ Continental จะมลักษณะค่อนข้างอวบ รากแขนงแพร่กระจาย
รอบๆ ส่วนสายพันธ Insular โดยทั วไปรากแก้วและรากแขนงกระจาย
ุ
์

ค่อนข้างสมําเสมอในขณะทเจรญเตบโตเปนไม้ใหญ่ รากแก้วจะค่อนข้าง
ิ
ิ
ี
็
ี
ื
ี
สั น ฝงตัวต นๆ แต่จะแตกรากแขนงทมขนาดใหญ่กระจายไปทั ว ฉะนั น
ั
ี
ื
ในบางคร งเมอมลมพายุพัดแรง ต้นไม้ใหญ่มักจะต้านทานไม่อยู่โค่นล้ม
ั
ลงได้ง่าย
ี
ี
เนอไม มความแข็งปานกลางมความหนาแน่นประมาณ
ื
้

็
ื
ี
ี
ี
ี
0.53 - 0.54 และมสนํ าตาลอมเหลอง มลวดลายสนํ าตาลเปนเส้นๆ
็
ื
สวยงามเหนได้ชัด ในต้นไม้ขนาดใหญ่เน อไม้จะแสดงลวดลายของแก่น
ี
ี
ี
ไม้ทมสนํ าตาลเข้มสลับสวยงาม

์
การกระจายพันธุตามธรรมชาติ
์
ุ
ิ
ี
สนสองใบ มการกระจายพันธตามธรรมชาตอย่าง
้
ุ
ี
กว้างขวาง ตามเส้นรงท 23º00´N - 2º06´ S และเส้นแวงท ี
ึ
ู
95º30´E - 121º30´E ระดับความสงตั งแต่ 30 เมตร จนถง 2,000
8

ี

ึ
ี
ึ
ื
ี
ู
ื
เมตร มทั งข นอยู่ในพ นทระดับตํา (lowland) ไปจนถงพ นทระดับสง
(highland) ดังน ี
ี
ึ
ิ
1. ด้านทศตะวันตกของจังหวัดเชยงใหม่ ไปจนถงเขต
ู
ิ
ตดต่อพรมแดนพม่า สงจากระดับนํ าทะเล 700 - 1,000 เมตร
ิ
2. บรเวณระหว่าง อําเภอเมอง และ อําเภอแม่สอด
ื
ี
จังหวัดตาก ท้องทหม่บ้านห้วยยะอุ
ู
ิ
ี
3. แถบจังหวัดกาญจนบุร ตดต่อกับเทอกเขาตะนาวศร ี
ื
และทางทิศตะวันตกของจังหวัดเพชรบุร จังหวัดสพรรณบุร
ี
ุ
ี
ิ
ื
4. เขตตดต่อระหว่างภาคเหนอและภาคกลาง จะพบสน
สองใบระหว่างจังหวัดพษณโลก บรเวณทุ่งแสลงหลวง จังหวัด
ิ
ุ
ิ
ู
์
ิ
ี
เพชรบูรณ (สงจากระดับนํ าทะเล 760 เมตร) บรเวณนํ าหนาว และทภู
ึ
กระดง จังหวัดเลย (สงจากระดับนํ าทะเล 1,500 เมตร)
ู
5. ด้านภาคตะวันออกเฉยงเหนอ ซงเปนที ราบสงโคราช
ื
็
ู

ึ
ี
จะพบสนสองใบทจังหวัดสรนทร จังหวัดศรสะเกษ และจังหวัด
ิ
ุ
ี
ี
์
อุบลราชธาน ระดับความสงจากระดับนํ าทะเลระหว่าง 150 - 200 เมตร
ู
ี
การข นอยู่ของไม้สนสองใบ อาจข นเปนกลุ่มสนสองใบ
ึ
็
ึ
ื
ล้วนๆ หรอปะปนอยู่กับไม้สนสามใบ หรอไม้ใบกว้างอนๆ โดยแยก
ื
ื
ลักษณะเปนสภาพปา ดังน ี
็
่
่
่
ั
1. ปาผสมสนสองใบ - ปาเต็งรง บนที สูงระหวาง
่
ิ
700 - 1,000 เมตร จะพบปาชนดน ีทางตะวันตกของจังหวัดเชยงใหม่
่
ี
9

ิ
ตดต่อกับพม่า ทางจังหวัดตาก - อําเภอแม่สอด และบางส่วนทางจังหวัด
ึ
็
ี
ื
์

ี
ึ
เพชรบูรณ ซงมไม้สนสองใบข นอยู่เปนกลุ่มเล็กๆ หรออยู่โดดเดยว
ี
ท่ามกลางไม้ใบกว้างชนดต่างๆ โดยเฉพาะไม้เหยง และไม้พลวง ปาชนด
ิ
่
ิ
ี
้
ี
ุ
ื
น จะเกิดไฟไหม้บ่อยๆ แทบทุกปในฤดูรอนจนทําให้การสบพันธตาม
์
ธรรมชาตของไม้สนเปนไปได้น้อย ดนส่วนใหญ่เปนพวก podzolic soils
ิ
็
็
ิ
มความอุดมสมบูรณตํามกรวดลูกรังมาก
ี

์
ี
ื
้
้
่
ื
2. ปาผสมสนสองใบ - ไมใบกวางอนๆ ในพนที ระดับตํ า

ื
ี
็
ึ
ึ
พบไม้สนสองใบข นอยู่เปนกลุ่มเล็กๆ หรอข นอยู่โดดเดยวท่ามกลางไม้
ใบกว้างชนดอนๆ เช่น เต็ง รง กราด พลวง บนพ นทระดับตําระหว่าง
ี
ั
ื
ื
ิ

ี
ุ
100 - 200 เมตร เช่น แถบจังหวัดศรสะเกษ จังหวัดสรนทร และจังหวัด
ิ
์
็
อุบลราชธาน ดนเปนพวก sandy loam, podzolic soils มความอุดม
ี
ี
ิ
ี
็
ั
ื
ี
สมบูรณปานกลางพ นทบางแห่งมนํ าขังหรอมนํ าท่วมเปนคร งคราวได้
ื
ี
์
ึ
ิ
็
่
3. ปาสนสองใบที ราบสูงโคราช ซงเปนหนทราย เช่น
็
ภูกระดง จังหวัดเลย พบสนสองใบอยู่เปนกลุ่มใหญ่ล้วนๆ พ นล่างเปน
ื
ึ
็
หญ้าคา ทําให้เกิดไฟไหม้ปาได้บ่อย ในปาชนดน ีจะพบไม้ก่อพวก
่
ิ
่
็
ึ
ิ
Castanopsis ข นอยู่กระจัดกระจาย ดนเปนพวก podzolic soils
็
ี
ิ
ิ
เช่นเดยวกัน กําเนดมาจากหนทรายแต่เปนกรดจัด ความอุดมสมบูรณ ์
ื
ค่อนข้างตํา แต่ปรมาณความช นค่อนข้างสง
ิ

ู

10

้
ิ
ั
ปจจัยสงแวดลอมที เหมาะสม
ี
ู
ี
ี
สนสองใบ สามารถปลูกในททมระดับความสงจาก
ระดับนํ าทะเลระหว่าง 30 - 2,000 เมตร สนสองใบเกิดข นทั งในเขตลม
ึ
มรสมจนถงเขตอบอุ่นช น การเจรญเตบโตของสนสองใบม ี
ุ
ึ
ิ
ื
ิ
ื
์

ี
ความสัมพันธกับระดับความสงของพ นทด้วย ในพ นทระดับตํา
ู
ี
ื
ี
ภูมอากาศในช่วงปมความผันแปรเล็กน้อย เช่น ในเกาะมนโดโรของ
ี
ิ
ิ
ิ
์
ี
ิ
ประเทศฟลปปนส ทราบสงครรมในประเทศกัมพูชา และแถบภาค
ี
ี
ู
ิ
ตะวันออกเฉยงเหนอของประเทศไทย บรเวณทมฤดูแล้งนานประมาณ
ี
ื
ี
ิ
ี
ิ
4 - 6 เดอน ปรมาณนํ าฝน 1,200 มลลเมตร มการเจรญเตบโตช้ากว่าสน
ี
ื
ิ
ิ
ิ
ิ
ุ

ึ
ี
ู
สองใบในระดับสงบนเทือกเขาในเกาะสมาตรา ซงมฤดูแล้งสั นประมาณ
ู
2 - 4 เดอน ปรมาณนํ าฝนอาจสงถึง 4,000 มลลิเมตร
ื
ิ
ิ
สภาพดนทสนสองใบข นอยู่ในเขตรอนมความอุดม
ิ
ี
ึ
ี
้
ิ
ิ
ื
ี
์
สมบูรณไม่มากนัก และมความช นในดนน้อยกว่าไม้ใบกว้าง ดนส่วน
ี
็
ิ
ี
ี
ใหญ่เปนดนกรด pH 6 - 6.5 และมการระบายนํ าด สภาพดนทสนสองใบ
ิ
ิ
็
ิ
ึ
ิ
ข นอยู่เปนดนทเกิดจากการสลายตัวของหนแกรนต ในประเทศพม่า
ี
ิ
พบว่าดนทสนสองใบข นอยู่เปนดนกรวดทราย ดนเลวและแห้งแล้ง
ิ
็
ึ
ิ
ี
ี
์
ึ
ในประเทศฟลปปนสพบสนสองใบข นอยู่ตามดนร่วนที มธาตุทองแดง
ิ
ิ
ิ
ิ

ี
ี
ี
ปะปนอยู่ และชอบดนที มการดูดซับนํ าและระบายนํ าด ในพ นทระดับตํา
ิ
ื
ของประเทศไทย ลาว และ กัมพูชานั น สนสองใบข นในทดนทราย
ึ
ี
ิ
11

ี
่
ิ
ี
ละเอยดทเกิดจากนํ าพาตะกอนมา ในประเทศไทยดนในปาสนจังหวัด
ี
ุ
ี
็
์
สรนทร จังหวัดศรสะเกษ และจังหวัดอุบลราชธาน เปนดนร่วนปนทราย
ิ
ิ
ี
ิ
ี
ิ
ิ
ิ
ผิวหน้าดนมสแดงหนาประมาณ 2 - 3 น ว ดนชั นล่างเปนดนทราย
็
ิ
ี
ื
ื
ู
ี
ละเอยดมสแดงอ่อนแกมเหลอง ส่วนพ นที ระดับสงของประเทศไทยดน
ี
็
จะเปนพวก podzolic

้
์
การขยายพันธุและการผลิตกลา
์
การขยายพันธุตามธรรมชาติในประเทศไทย
ิ
ุ
็
์
การขยายพันธตามธรรมชาตของสนสองใบ ไม่ว่าจะเปน
่
ิ
สภาพปาชนดใด อยู่ในอัตราทค่อนข้างตําแม้ว่าไม้สนจะมเรอนยอดเด่น
ี
ื

ี
ิ
ุ
ี
กว่าไม้ใบกว้างชนดอนๆ ก็ตาม แต่การขยายพันธ์ตามธรรมชาตจะมน้อย
ื
ิ
กว่า
กล้าไม้สนทพบในสภาพธรรมชาตมักจะพบข นอยู่ในท ี
ิ
ึ
ี
ู
โล่ง และพ นผิวดนถูกเปดเพอให้เมล็ดสนทหล่นจากต้นลงส่ดนได้
ี
ิ
ิ
ิ
ื
ื
ี
โดยตรง พ นทใดหากเกิดไฟไหม้ปาก่อนที เมล็ดไม้สนจะร่วงลงมา จะ
่
ื
ี
ิ
เปดโอกาสให้เมล็ดงอกได้ทันททได้รบความช นเพียงพอ และจะสามารถ
ี
ื
ั
ี
ี
ุ
ิ
ิ
เจรญเตบโตต่อไปได้หากไม่มไฟไหม้พ นทนั นอย่างน้อยทสดใน 3 ป ี
ื
ี
ิ
่
ี
ื
แรก จากการสังเกตโดยทั วไปในปาธรรมชาตหรอสวนปาไม้สนทมอายุ
ี
่
น้อยกว่า 3 ป หากถูกไฟไหม้โอกาสรอดตายแทบจะไม่มเลย แต่ถ้าอายุ
ี
ี
12

ี
ี
ู
ึ
เกิน 3 ปข นไป หรอสงเกินกว่าทไฟจะไหม้ส่วนปลายยอดได้แล้วยังม ี
ื
ื
ึ
่
่
ิ
โอกาสรอดตายอยู่ ดังนั นในปาธรรมชาตหรอสวนปาไม้สนโดยทั วไปจง
ี
มความจําเปนอย่างยิ งทจะต้องปองกันไฟอย่างเข้มงวด นอกจากน โอกาส
้
็
ี
ี
ุ
ึ
รอดตายของกล้าไม้สนหลังจากถูกไฟไหม้ข นอยู่กับความรนแรงของไฟ
ุ
ี
ื
ี
ด้วย หากมการกําจัดวัชพชรอบต้นอย่างด จะลดความรนแรงของไฟลง
ได้
ี
ึ
ิ
ปกตสนสองใบเปนชนดไม้ทต้องการแดดจัด จงพบเสมอ
ิ
็
ี
ี
ี
็
ว่าโอกาสทไม้สนจะข นได้ดจะเปนทโล่งไม่มวัชพชคลุมดนอยู่ เช่น ตาม
ึ
ิ
ื
ี
ี
สองข้างถนนที มการไถดนออก ตามทางชักลากไม้เก่าๆ ทเลิกใช้งานไป
ี
ิ

ี
็
์
ื
็
ิ
แล้ว หรอในทดนพวก podzolic ความอุดมสมบูรณตํา เปนกรดจัดจะเปน
์
ุ
ุ
ี
ี
ี
์
ุ
ี
พ นททมการขยายพันธด ดังนั นโดยสรปแล้วการขยายพันธตาม
ื
ี
ิ
ี
ธรรมชาตของไม้สนสองใบจะมโอกาสดในสภาวะดังน ี
็
ี
1. เปนทโล่ง หรอค่อนข้างโล่ง อย่างน้อย 10 ข นไป
ื
ึ
ี
2. มการแข่งขันกับลูกไม้ หรอวัชพชอนๆ น้อย
ื
ื
ื
ี
ี
ิ
่
3. ไม่มไฟไหม้ปาตดต่อกันอย่างน้อย 3 ป
ี
ิ
ี
ี
็
็
ื
็
4. เปนพ นททดนมความเปนกรดจัด เปนต้น
13

การขยายพันธุสนสองใบโดยการเพาะชา
์
ํ
ุ
ิ
ิ
ี
์
ื
การขยายพันธสนสองใบทปฏบัตในประเทศไทย คอ การ
็
ื
ื
ุ
์
ี
เพาะด้วยเมล็ด ส่วนการขยายพันธด้วยวิธอนส่วนมากเปนงานวิจัยหรอ
ทดลอง
การเตรยมแปลงเพาะเมล็ด
ี
การเพาะเมล็ดสนสองใบโดยทั วไป จะทําการเพาะใน
ี
ิ
แปลงดน ขนาด 1 x 2 - 3 เมตร หรอเพาะในกระบะสังกะสขนาด 40 x
ื
ื
ิ
ี
ู
ิ
40 เซนตเมตร สง 12 เซนตเมตร ใช้ทรายหยาบทผ่านการฆ่าเช อแล้ว โดย

็
นําทรายไปคั วในเตาไฟ และผึงให้เย็นเปนวัสดุเพาะชํา แปลงเพาะเมล็ด
ี
ื
ี
หรอกระบะเพาะเมล็ดต้องอยู่ในทได้รบแสงประมาณ 50 % และมฝา
ั
แบบตะแกรงลวดครอบไว้เพื อปองกัน นก หน กระรอก ตั กแตน หรอ
้
ื
ู
สัตว์อนๆ เข้ามาคุ้ยกินเมล็ด
ื
การเตรยมถุงและดินเพาะชา
ํ
ี
ั
ิ
ถุงสําหรบเพาะกล้าไม้สนสองใบใช้ถุงชนดเดยวกับการ
ี
ิ
ิ
ื
เพาะกล้าสนชนดอน ๆ แต่ขนาดอาจแตกต่างกัน โดยปกตจะใช้
ิ
ถุงพลาสตกใสหรอสดําเพาะกล้า ขนาดของถุง ตั งแต่ 4 x 6 น ว หนา 0.10
ิ
ี
ื
ิ
มลลเมตร หรอขนาด 5 x 8 น ว และเจาะรขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 0.5
ู
ิ
ิ
ื
ิ
ี
ู
็
ี
ิ
ิ
เซนตเมตร ทส่วนล่างและข้างถุงประมาณ 8 ร ดนทใช้ใส่ถุงควรเปนดน
์
่
ิ
ทนํามาจากปาสนธรรมชาต หรอจากสวนปาสนเพราะมเช อไมคอรไรซ่า
ี
ี
ื
ื
่
14

ิ
ิ
ึ
ตดอยู่ด้วย โดยใช้ผิวดนลกประมาณ 15 เซนตเมตร นําดนมาผสมกับ
ิ
ิ
ึ
ิ
ทรายในอัตราส่วน 2:1 แล้วจงบรรจดนลงในถุงให้แน่น เว้นขอบบนถุง
ุ
ื
ิ
ไว้ประมาณ 2 เซนตเมตร เพอโรยทรายหยาบผิวหน้าหลังการชํากล้าไม้
ี
อกครั งหนง
ึ

การเพาะเมล็ด
ิ
ปกตเมล็ดสนสองใบจะทําการเพาะในช่วงเดอน ตุลาคม -
ื
ี
ี
ธันวาคม โดยทั วไปจะหว่านเมล็ดลงบนทรายทเตรยมไว้ในแปลงเพาะ
ื
เมล็ดหรอกระบะเพาะเมล็ดโดยตรง ใช้แผ่นไม้กดเมล็ดลงไปในทรายท ี
ิ
เพาะแล้วโรยทรายกลบเมล็ดหนาประมาณ 0.5 เซนตเมตร เมล็ดสนสอง
ใบ 1 กรม มเมล็ดประมาณ 30 เมล็ด ฉะนั นควรจะหว่านเมล็ด 100 กรม
ั
ั
ี
ี
ี
์
์
็
ี
ต่อพื นท 1 ตารางเมตร โดยเฉลยเมล็ดสนสองใบทสมบูรณ มเปอรเซนต์
ี
การงอกประมาณ 40 - 50 % เมอเมล็ดงอกแล้วควรจะหยุดรดนํ าจนกว่า
ื
ิ
ึ
จะเหนว่าทรายในกระบะนั นแห้งจรงๆ จงจะรดนํ าอก มฉะนั นกล้าไม้จะ
ิ
ี
็
ิ
เกิดโรคเน่าคอดนได้ง่าย ในระหว่างทําการเพาะชําควรใช้นํ ายาเอลเดรช
ิ
ิ
50 (40) ขนาดความเข้มข้น 3 กรัม/ลตร รดภายนอกขอบแปลงปองกันมด
้
แมลงเข้าไปกัดกินหรอทําลายเมล็ด การให้นํ าโดยใช้บัวรดนํ าจะทําให้ม ี
ื
ี
็
ู
ผลการงอกสงกว่าวธการดูดซมนํ าจากก้นถุง และการใช้ทรายหยาบเปน
ึ
ิ
วัสดุเพาะชําจะให้เปอรเซนต์การงอกสงกว่าการใช้ดนธรรมดา
ู
ิ
์
็


15

การยายชา
้
ํ
ี
ี
กล้าไม้สนสองใบทเหมาะในการย้ายชํา มรปร่างคล้าย
ู

ึ
็
ี
ถั วงอกปลายข้างหนงคล้ายหัวไม้ขดไฟและยังไม่แตกออกมาเปนใบม ี
ี
ความยาวประมาณ 3 - 5 เซนตเมตร และมอายุประมาณ 6 - 10 วัน
ิ
นับตั งแต่วันเร มเพาะก่อนย้ายชําจะต้องรดนํ าในแปลงที เพาะกล้าให้ชุ่ม
ิ
เสยก่อน แล้วจงถอนกล้าออกจากแปลงนําไปแช่นํ าไว้และนําไปปลูกชํา
ึ
ี
ิ
ในถุงพลาสตกทเตรยมไว้ต่อไป เมอย้ายชําแล้วให้โรยทรายหยาบบน
ี
ี
ื
หน้าถุง รดนํ าและให้ร่มทันท ี
การบํารุงรกษากลาไม ้
้
ั
การใหรม
่
้
กล้าไม้หลังจากย้ายชําลงในถุงแล้วใน 3 วันแรก จะต้อง
ื
ให้ร่มประมาณ 80 - 90 % ทันที เมอกล้าไม้ตั งตัวดจงลดการให้ร่มเหลอ
ื
ี
ึ
ื
50 % และ 1 เดอนก่อนนําออกไปปลูกต้องเปดให้กล้าได้รบแสงเต็มท
ิ
ี
ั
ในทางปฏบัตการให้ร่ม 50 % จะให้ร่มเฉพาะช่วงตอนบ่ายเวลา 13.00 -
ิ
ิ
ั
ิ
16.00 น. เท่านั น ส่วนตอนเช้าเปดให้กล้าได้รบแสงเต็มท ี
ํ
การรดนา
ิ
การรดนํ ากล้าไม้สนสองใบปกตจะรดวันละ 2 คร ัง เวลา
ื
ึ
ื
ี
เช้าและบ่าย เมอกล้าไม้มอายุ 6 เดอนข นไป รดนํ าวันละคร ัง และก่อน
นําออกไปปลูก 2 อาทตย์ให้หยุดรดนํ า ข้อปฏบัตในระหว่างการรดนํ าให้
ิ
ิ
ิ
16

ี
ี
ตรวจดูทรายหยาบทโรยบนปากถุง ถ้ามจํานวนน้อยให้เตมลงไปอีกจนม ี
ิ
ื
ึ
ี
ิ
ความหนา 1 เซนตเมตร และถ้ามวัชพชข นอยู่ให้กําจัดให้หมด
การจัดกลาไม ้
้
ี
ี
ิ
กล้าไม้สนสองใบในแปลงเดยวกันจะมการเจรญเตบโต
ิ
ี
ไม่เท่ากัน ฉะนั นเมอกล้ามอายุประมาณ 3 เดอน ให้จัดเรยงกล้าไม้ภายใน
ี
ื
ื
ู
แปลงตามขนาดความสง เปดโอกาสให้กล้าไม้ได้รบแสงสว่างอย่าง
ิ
ั
ิ
ี
ิ
ทั วถง และปฏบัตประจําทุกๆ เดอน ถ้าพบว่ามความแตกต่างกันภายใน
ื
ึ
แปลง
การใหปุ ๋ ย
้
การให้ปุยกล้าไม้สนสองใบทปฏบัตมาก่อนได้แก่ ปุย
๋
๋
ิ
ิ
ี
๋
ู
ิ
ิ
์
วทยาศาสตร N:P:K:Mg สตร 12:12:17:2 เร มให้ปุยหลังจากย้ายชํา 1
ื
ื
ั
เดอน โดยให้คร ัง ละ 0.1 - 0.2 กรม/เดอน จนกว่าจะนําออกไปปลูก
วธการให้ปุยโดยโรยปุยลงบนหน้าถุงเพาะชําให้ทั วประมาณ 5 เม็ดต่อถุง
๋
ี
ิ
๋
การปองกันโรค
้
ปญหาทพบเกิดข นกับกล้าไม้สนสองใบ ได้แก่ โรคทเกิด
ั
ี
ึ
ี
ี
ี
ื
ี
จากเช อราทางใบ โดยใบจะมลักษณะสเหลืองหรอสนํ าตาล
ื
วธปองกันและกําจัดโดยการพ่นยาฆ่าเช อรา Benlate ใน
ื
้
ิ
ี
ั
ิ
อัตราส่วนผสม 1 - 2 ช้อนชาต่อนํ า 20 ลตร พ่นอาทตย์ละคร ง
ิ


17

ขนาดกลา
้
ั
ขนาดกล้าสนสองใบสําหรบนําออกไปปลูกค่อนข้างจะ

ิ
ื
ี
แตกต่างจากกล้าสนชนดอนๆ เพราะกล้าสนสองใบมการชะงักงันใน
ี
ึ
ระยะต้นๆ จากการศกษาทั วไปพบว่าขนาดกล้าสนสองใบควรมอายุ
็
2 - 2 ½ ป แล้วจงนําออกไปปลูกจะทําให้เปอรเซนต์การรอดตายดข น ข้อ
ึ
์
ึ
ี
ี
ื
สําคัญในการนํากล้าออกไปปลูกให้เลอกเฉพาะกล้าทมการเจรญเตบโต
ิ
ี
ี
ิ
ุ
ุ
์
แข็งแรงดเท่านั น ถ้าใช้เมล็ดพันธทั วไปทยังไม่มการปรบปรงพันธควร
ี
ี
์
ุ
ั
ี
จะเลือกใช้กล้าทดจํานวน ¾ ของแปลงออกไปปลูก ส่วนกล้าทเหลออก
ี
ี
ี
ี
ื
¼ ให้ตัดท งออกไป
ิ

ี
การเตรยมพื นที และการปลูก
ิ
ื
็
การปลูกสนสองใบในประเทศไม่ค่อยเปนที นยมเหมอน
ไม้สนเขาชนดอนๆ สาเหตุใหญ่เกี ยวกับการชะงักงันแบบสภาพหญ้า
ิ
ื
ของสนชนดน ทําให้การรอดตายค่อนข้างตําและดูแลรกษายาก

ิ
ั
ี
ุ
็
ิ
ั
์
ุ
จําเปนต้องหาวธการปรบปรงแก้ไขทั งในด้านพันธศาสตรและวนวัฒน
ี
วทยาหลายๆ ด้านมาเปนแนวทางปฏบัต สนสองใบสามารถปลูกได้ทั ง
ิ
ิ
ิ
็
ิ
ิ
็
ิ
ี
ื
็
ิ
ี
ในพ นทราบและเปนเนนเขา สภาพดนจะเปนดนร่วนระบายนํ าด ดนไม่
จําเปนต้องมความอุดมสมบูรณมากนักแต่ต้องเปนดนกรด สนสองใบไม่
็
ี
็
ิ
์
ิ
ื
ิ
สามารถเจรญเตบโตในดนเค็ม หรอดนทมความเปนด่างสงๆ ได้ ใน
ิ
็
ู
ี
ิ
ี
18

ี

ื
ื
พ นที ระดับตําหากเปนพื นที มนํ าขังต้องทําการยกระดับ หรอจัดการให้ม ี
็
ี
็
ี
ื
ื
การระบายนํ าออกจากพ นทโดยเรว ก่อนปลูกไถพรวนพ นทให้ทั ว
็
ทั งหมด จะทําให้กล้าไม้ตั งตัวได้เรวขึ น
การปลูก
การปลูกสนสองใบในประเทศไทยดังทกล่าวมาแล้ว
ี
็
ี
ี
ข้างต้นว่า ขณะน ยังไม่ค่อยเปนที นยมกันมากนักแต่เท่าทได้ปลูกกันมา
ิ
ี
ื
ในอดตคล้ายๆ กับการปลูกไม้สนชนดอนทั วๆ ไป หลังจากวางแนวหลัก
ิ
ุ
ั
ึ
กําหนดจดสําหรบปลูกแล้ว ปลูกกล้าสนสองใบลงไปในหลุมซงขุด

เตรยมไว้มขนาดใหญ่กว่าถุงกล้าเล็กน้อย อาจรองก้นหลุมด้วยปุยคอก
ี
ี
๋
ี
ิ
หรอปุยหมักก็ได้ ข้อสําคัญในการปลูกจะต้องเอาถุงพลาสตกทใช้เพาะ
ื
๋
กล้าออกก่อนทุกคร ง
ั
ระยะปลูก
สนสองใบเท่าททดลองปลูกกันมามทั งปลูกระยะ 2 x 2
ี
ี
และ 3 x 3 เมตร นอกจากน ยังมการทดลองปลูกทั งในทโล่ง และปลูก
ี
ี
ี
ิ
ู
ิ
ระหว่างแถวไม้ชนดอนๆ รวมทั งยูคาลปตัสด้วย เนองจากข้อมล
ื
ื
ี
ึ
การศกษาค้นคว้าทดลองการปลูกสนสองใบในประเทศไทยมค่อนข้าง
์
จํากัด จากประสบการณทผ่านมาหากปลูกสนสองใบในเชงพาณชย์ควร
ิ
ี
ิ
ึ
จะปลูกในระยะกว้างๆ (4 เมตร ข นไป) และปลูกพชเกษตรควบไปด้วย
ื
ี
ี
ตามระบบวนเกษตรจะมผลคุ้มค่ากว่า เพราะสนสองใบมการชะงักงัน
ิ
ิ
ิ
และเจรญเตบโตช้าในระยะต้นๆ จงทําให้มพ นทเปดกว้างสามารถ
ื
ี
ี
ึ
19

ี
ี
ุ
์
นําไปใช้ประโยชนด้านเกษตรอื นๆ ได้ด นอกจากน ยังเปนการบํารงและ
็
ื
กําจัดวัชพชไปในตัวด้วย

ํ
การบารุงรกษา
ั


ื
การกําจัดวัชพช
ี
ิ
สนสองใบในระยะ 3 - 5 ปแรกยังมการเตบโตช้า
ี
ี
ึ
โดยเฉพาะอย่างยิ งในระยะต้นๆ จะถูกปกคลุมด้วยวัชพช ซงจะมผลถง
ึ
ื

ิ
การเจรญเตบโตและภัยอันตรายจากไฟในเวลาต่อมา ฉะนั นในการปลูก
ิ
็
ี
ี
ื
ื
สนสองใบจําเปนต้องมการกําจัดวัชพชอย่างเต็มท โดยการไถพรวนหรอ
ิ
ื
ิ
ี
ี
ถางหญ้า หรอวัชพชภายในแปลงออกให้หมด วธน จะทําให้เพ มค่าใช้จ่าย
ื
ื
ู
์
ื
ิ
ึ
ในการดูแลสงกว่าการปลูกสนชนดอน แต่เมอคํานงถึงผลประโยชนบั น
ปลายจะมผลคุ้มค่า
ี
้
การใหปุ ๋ ย
ิ
๋
การให้ปุยสนสองใบโดยปกตจะให้ปุยหลังจากทปลูก
ี
๋
ุ
์
แล้วประมาณ 1 เดอน งานทดลองของศูนย์บํารงพันธไม้สนและไม้โต
ุ
ื
ู
เรว อ.ฮอด จ.เชยงใหม่ ทดลองให้ปุย N:P:K:Mg สตร 12:12:17:2
ี
๋
็
ี
ี
ั
็
ั
จํานวน 10 กรมต่อต้น และให้อกปละคร งๆ ละ 50 กรมต่อต้น เปนเวลา
ั
ิ
5 ป ต้นไม้ทปลูกเจรญเตบโตด ี
ี
ี
ิ

20

การลิดกิ ง

ิ
ิ
ื
ิ
สนสองใบเมอเร มเจรญเตบโตด้านความสงประมาณปท ี
ี
ู
ิ
5 จะต้องทําการลดกิ งล่างออกจนมีเรือนยอดเหลือประมาณ ½ ของความ
ู
ิ
สง ทั งน ีการลดกิ งนอกจากจะทําให้ต้นไม้มีรูปทรงดีแล้ว ยังเป็นการ
ึ
้
ี
ปองกันไฟทอาจเกิดข นในแต่ละปไม่ให้ลุกลามตามข นไปยังเรอนยอด
ื
ี
ึ
ได้
การตัดสางขยายระยะ
ื
ี
การตัดสางขยายระยะควรกระทําคร ังแรกเมอต้นสนมอายุ
ี
ประมาณ 10 ป แม้ว่าการปลูกจะปลูกในระยะถี 2 x 2 เมตรก็ตาม การตัด
สางคร ังแรกควรตัดออกประมาณ 50 % ของจํานวนทั งหมด คร ังต่อไป
ี
ี
ื
ควรตัดสางเมออายุประมาณ 20 ป และ 30 ป ตามลําดับ

ั
้
การปองกันศตรูโรคและแมลง
ู
ี
ี
่
สนสองใบทปลูกในสวนปาพบว่ามศัตรเข้าทําลายใน
ี
็
ส่วนยอดของลําต้นบ้าง โดยเฉพาะในส่วนทเปน foxtail ของสายพันธ์ ุ

Continental นอกจากน ียังพบมการทําลายระบบรากซงมักเกิดข นกับ
ึ
ึ
ี
ต้นไม้ทมอายุมากๆ แล้ว โดยเช อราพวก Armillariella mellea และ
ี
ื
ี
Phellinus noxius อย่างไรก็ตามแหล่งสนสองใบในแถบภาคอีสานพบว่า
ี
มความแข็งแรงทนทานต่อโรคแมลงได้ด ี

21

การปองกันไฟ
้
ู
็
ไฟเปนศัตรทสําคัญต่อการอยู่รอด และการเจรญเตบโต
ิ
ิ
ี
ของสนสองใบเปนอย่างมาก โดยเฉพาะในระยะ 4 ปแรก เพราะต้นไม้
็
ี
ื
เจรญเตบโตช้ามขนาดเล็ก ไฟลุกท่วมเรอนยอดได้ง่าย เมอต้นไม้มอายุ
ี
ี
ิ
ิ
ื
ื
ี
ุ
เกิน 4 ปแล้วเปลอกจะค่อนข้างแข็งแรงและหนา ถ้าไฟไม่ลุกไหม้รนแรง
่
้
เกินไปต้นไม้อาจอยู่รอดได้ อย่างไรก็ตามในการปองกันไฟในสวนปา
ิ
็
ิ
สนสองใบอย่างมประสทธภาพแล้ว จําเปนต้องกําจัดวัชพชออกให้หมด
ี
ื
ื
ิ
ทั งโดยการถางหรอไถพรวนดนให้ทั วแปลง จะเปนการปลอดภัยต่อกล้า
็
ื
ิ
็
็
ิ
ไม้เปนอย่างยิ งเมอต้นไม้เจรญเตบโตแล้ว ถ้าจําเปนการชงเผาวัชพชก่อน
ิ
ื
ี
ี
็
ถงฤดูแล้งเปนอกวิธหนงที นํามาปฏบัต ิ
ึ
ึ
ิ



้
่
ี
ภาพท 2 การปลูกสรางสวนปาสนสองใบ

22

ิ
การเจรญเติบโต

ิ
ี
การเจรญเตบโตของสนสองใบ ดังทกล่าวข้างต้นแล้ว
ิ
ื
ิ
ื
ค่อนข้างจะแตกต่างกันกับสนชนดอนๆ คอ สนสองใบสายพันธ์ ุ
ี
ู
Continental มระยะการพักตัวแบบ grass stage นอกจากน ีรปแบบการ
ิ
ิ
ื
ี

ึ
็
เจรญเตบโตในระยะต้นๆ เปนไปอย่างเชองช้า ต้องมการพักตัวระยะหนง
็
ิ
ึ
ก่อนแล้วจงจะเร มเจรญเตบโตอย่างรวดเรว อย่างไรก็ตามสนสองใบม ี
ิ
ิ
ความหลากหลายภายในชนดพันธ์อย่างมาก จากการปลูกทดลองในพ นที
ื
ิ
ุ
ื
ี

ึ
์
ี
ต่างระดับ 2 แห่ง ในประเทศไทย คอ ในท้องท จ.สราษฏรธาน ซงม ี
ุ
ิ
ิ
ี
ี
ู
ระดับความสง 40 เมตร ปรมาณนํ าฝนเฉลยปละ 1,600 - 2,000 มลลิเมตร
ี
ี
ี
อุณหภูมเฉลย 26 - 27ºC และในท้องท จ.เชยงใหม่ ณ สถานทดลอง
ี
ิ
ี
ปลูกพรรณไม้ห้วยบง อ.ฮอด จ.เชยงใหม่ ระดับความสง 800 เมตร
ู
ปรมาณนํ าฝนเฉลย 1,200 - 1,400 มลลเมตร อุณหภูมเฉลย 22 - 24ºC
ิ
ิ
ิ
ี
ี
ิ
ุ
ผล ก ารท ดล อ งส รป ได้ว่าส น ส อ งใบ จาก แห ล่งท างภาค
ี
ี
ิ
์
ุ
ตะวันออกเฉยงเหนอของประเทศไทย คอ จ.สรนทร และ จ.ศรสะเกษ ม ี
ื
ื
ึ
ิ
ิ
การเจรญเตบโตด ทั งที ปลูกในระดับตําและระดับสง จงนับว่าสนสองใบ
ี

ู
ี
้
่
ทั งสองแหล่งน เปนแหล่งสําคัญทจะนํามาใช้ในการปลูกสรางสวนปา
็
ี
ของประเทศไทยในอนาคต
อัตราการเจรญเตบโตของไม้สนสองใบในปาปลูกและปา
่
ิ
่
ิ
ิ
ี
ื
ธรรมชาตน่าจะใกล้เคยงกันคอ เมอผ่านพ้นระยะหญ้าแล้ว ไม้สนสองใบ
ื
23

ี
ิ
ิ
ี
อาจมการเจรญเตบโตด้านความสงปละ 1 – 2 เมตร และด้านความโต
ู
ี
ิ
ิ
ิ
ประมาณปละ 0.7 – 1.0 เซนตเมตร อัตราการเจรญเตบโตของสนสองใบ
แม้ว่าจะอยู่ในเกณฑ์ทตําโดยเฉพาะแหล่งทมการเจรญเตบโตดทสด คอ
ิ

ิ
ี
ี
ี
ี
ื
ุ
ี
ี
์
ี
ี
ิ
แหล่ง จ.สรนทร และ ศรสะเกษ เมออายุ 9 ป มอัตราการเพ มพูนทาง
ื
ุ
ิ
็
ี
เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 0.8 - 1.0 เซนตเมตร/ป อัตราน นับเปนเกณฑ์ท ี
ิ
ี
ิ
ื
สงแล้ว ถ้าจะคดเปนผลผลตต่อเน อที อัตราเพิ มพูนการเจรญเตบโตรายป ี
ู
ิ
ิ
็
ิ
ื
ี
ี
โดยเฉลยเมอต้นไม้มอายุ 9 ½ ป เท่ากับ 0.32 - 0.80 ลูกบาศก์เมตร/ไร่/ป ี
ี
่
สวนการเจริญเติบโตของไม้สนสองใบที สถานีอนุรักษ์พันธุ์ไม้ป่า
ี
ิ
ี
์
ี
หนองคู จังหวัดสรนทร เมออายุ 17 ป มความสงเฉลย 12.05 เมตร และม ี
ู
ื
ุ
ิ
ความโตทางเส้นผ่าศูนย์กลางเฉลี ย 19.46 เซนตเมตร
ิ
ิ
ี
ี
็
ไม้สนสองใบเปนไม้ทมการเจรญเตบโตช้าในช่วงแรก
โดยเฉพาะในระยะทเปนระยะหญ้า (grass stage) แต่เมอผ่านระยะน ไป
ี
็
ี
ื
ิ
ี
ิ
ิ
ิ
แล้ว อัตราการเจรญเตบโตจะดข น อัตราการเจรญเตบโตเฉลยของไม้สน
ี
ึ

ี
สองใบในระยะ 10 ปแรก อยู่ในเกณฑ์ค่อนข้างตําประมาณ 0.32 – 0.8
ลูกบาศก์เมตร/ไร่/ป แต่มแนวโน้มการเจรญเตบโตดข นเรอยๆ และ อัตรา
ิ
ื
ึ
ี
ี
ี
ิ
ึ
การเจรญเตบโตของไม้สนสองใบจะกลับลดตําลงมาอกเมอมอายุมากข น
ี
ื

ิ
ิ
ี
ี
เช่น ไม้สนสองใบในระยะ 25 ปแรกจะมอัตราการเจรญเตบโตทาง
ี
ิ
ิ
ิ
ี
ื
เส้นผ่าศูนย์กลางเฉลี ยปละ 0.63 – 0.68 เซนตเมตร และเมอไม้สนสองใบ
ิ
ิ
ี
ี
ี
ิ
อายุ 80 – 100 ป การเจรญเตบโตจะลดลงเหลือเพยงปละ 0.20 เซนตเมตร
24

ิ
ิ
ี
ไม้สนสองใบในประเทศไทยมอัตราการเจรญเตบโตเฉลย 5 – 6 ลูกบาศก์
ี
ื
ี
เมตร/แฮกแตร/ป หรอประมาณ 0.8 - 0.96 ลูกบาศก์เมตร/ไร่/ป
์
ี










































ิ
ี
ภาพท 3 การเจรญเตบโตของสนสองใบ
ิ



25

์
ประโยชนของสนสองใบ

่
์
สนสองใบสามารถใช้ประโยชนได้ตั งแต่ยืนต้นอยู่ในปา
็
็
่
ู
ี
่
จนกระทั งโค่นลงมาเปนไม้แปรรป โดยทั วไปสภาพปาสนเปนปาทไม่
ี
ึ
ผลัดใบให้ความร่มรน ในต้นสนมสาร terpentine จงทําให้สดชนหายใจ
ื
ื
ั
ี
สะดวกเหมาะสําหรบพักผ่อนหย่อนใจ ในฤดูฝนราษฏรทอาศัยอยู่ใกล้
ึ
ึ
ี
ี
็
็

็
ิ
่
บรเวณปาสนจะมอาชพเก็บเหดต่างๆ เช่น เหดเผาะ เหดลมฝน ซงเกิดข น
็
็
็
ึ
ในตอนต้นฤดูฝน เหดไข่ห่าน เหดปลวก เหดขม น เกิดข นตอนกลางๆ
ิ
็
ึ
็
็
ื
ฤดูฝน เหดขอนหรอเหดลมหนาว เกิดข นตอนปลายฤดูฝน นําเหดเหล่าน ี
ไปบรโภคและขายเปนรายได้เลี ยงครอบครัวได้ด้วย
ิ
็
็
ี
ี
ึ
ิ
ื
เน อไม้ของไม้สนมวงปเหนเด่นชัดจงมผู้นยมนําไปใช้ทํา
ี
ื
์
ื
์
ื
ิ
เฟอรนเจอรทําไม้อัด หรอส่วนประกอบของอาคารบ้านเรอนอนๆ ให้
็
เกิดความสวยงาม สนสองใบมเส้นใย (Fiber) ยาวเหมาะทจะใช้เปน
ี
ี
ิ
วัตถุดบในอุตสาหกรรมทําเยื อกระดาษ
ไม้สนสองใบนอกเหนอจากการใช้ประโยชนในการ
ื
์
ื
สรางบ้านเรอน ทําเครองเฟอรนเจอรต่างๆ ทําไม้อัด ไม้บาง เพราะม ี
ื
์
ิ
้
์
ี
ลวดลายสวยงามและเปนวัตถุดบทสําคัญในการทําเยื อกระดาษแล้ว ยาง
ิ
็
ทได้จากการเจาะต้นสนสองใบสามารถนําไปสกัดทํานํ ามันสนและชัน
ี
ื
สนได้ ยางสน (resin) หรอนํ ามันสนดบ (crude turpentine) เมอถูกต้ม
ิ
ื
์
ิ
ื
ื
ิ
็
กลั นแล้วจะแยกเปนวัตถุ 2 ชนด คอ นํ ามันสนดบ หรอนํ ามันเทอรเพน
26

็
ิ

ึ
ไทน์ (turpentine oil) ซงเปนของเหลวและเบากว่านํ าราว 15 % ส่วนส งท ี
ุ

ื
เหลือจากการกลั นนํ ามันสนออกแล้วคือชันสนหรอยางสนสก (rosin) ซง
ึ
ี
ในอากาศปกตเปนของแข็งและมนํ าหนักมากกว่านํ าเล็กน้อย อาจกล่าว
็
ิ
ิ
ั
ื
ี
ได้ว่ามนํ าหนักเท่า ๆ กับนํ าคอ 1 ลตรเท่ากับ 1 กิโลกรม การกลั นยางดบ
ิ
ส่วนใหญ่จะได้นํ ามันสนในปรมาณ 20 % และชันสน 70 % ส่วนอก
ี
ิ
ิ
ื
ี
ื
10 % จะเปนส งเจอปน ประโยชน์ทได้รบจากนํ ามันสนและชันสนคอ
ั
็
์
1. ประโยชนของนํ ามันสน นํ ามันสนส่วนมากใช้ในการ
ื
ั
ี
ผสมสนํ ามัน และทํานํ ามันชักเงา (varnish) ใช้เปนวัตถุสําหรบกัดหรอ
็
์
ิ
ั
์
ละลายไขมัน ยางรบเบอร ยางกัดตะเปอรชา ฯลฯ ใช้ในการพมพ์ผ้าดอก
การปรงยา ยาทาแก้หวัด ทํานํ ามันสะโต๊ก ฯลฯ และใช้ประโยชน์ในด้าน
ุ
อุตสาหกรรมต่างๆ หลายประเภท
2. ประโยชนของชันสน ชันสนใช้ในการทําสบู่มากที สด
์
ุ
นอกจากน ก็ใช้ในการทําเน อกระดาษให้แข็งและเหนยว (paper fixing)
ี
ี
ื
ั
เพอใช้เขยนหมกและสได้ ใช้ในการพรมนํ ามัน ผ้านํ ามัน คร งผนก
ึ
ื
ึ
ี
ี
นํ ามันชักเงาและประโยชน์อนๆ อก ตลอดจนบัดกรโลหะ และมักใช้เปน
็
ี
ี
ื

ึ
วัตถุเจอปนกับครั ง (shellac) และชันตะเคียนซงมราคาสง
ู
ี
ื

27

ั
ปญหาเกี ยวกับสนสองใบ

ั
ี
ดังได้กล่าวในตอนต้นแล้วว่าสนสองใบมปญหาเกี ยวกับ

ึ
็
ึ

ระยะหญ้า (grass stage) ซงกล้าไม้จะชะงักงันอยู่ระยะหนงเปนเวลา
่
็
1 – 7 ป ทําให้ลดอัตราการเจรญเตบโตและเสยงอันตรายต่อไฟปาเปน
ิ
ิ
ี
ี
ึ
อย่างยิ ง จงไม่มผู้สนใจทําการปลูกเปนสวนปาใหญ่ มนักวชาการ
่
็
ี
ี
ิ
็
ึ
็
ี
ทําการศกษาผลของการเกิดระยะหญ้าน หลายท่าน และเหนว่าน่าจะเปน
ผลเนองมาจากลักษณะทางพันธกรรมของไม้ชนดน โครงการปรับปรง
ุ
ุ
ี
ิ
ื
ื
ุ
์
พันธไม้สนได้เคยทําการทดลองหาวธลดระยะเวลาสภาพหญ้าให้เหลอ
ี
ิ
น้อยทสด พบว่าการใช้แสงเหนอม่วง (Ultra Violet) ช่วยให้ระยะหญ้า
ี
ุ
ื
ื
ื
ู
หมดไปได้ แต่เมอนําแสงเหนอม่วงออกกล้าไม้จะกลับคนส่ระยะหญ้า
ื
ตามเดม ปจจุบันยังไม่สามารถแก้ปญหาระยะหญ้าน ได้ แม้ว่าจะได้มการ
ั
ี
ั
ี
ิ
็
ิ
ิ
วจัยทดลองมานานแล้ว จําเปนจะต้องวจัยในชั นสงต่อไปอีก
ู
ึ

ื
ั
ี
ปญหาสําคัญอกด้านหนงของไม้สนสองใบคอ ปญหา
ั
เกี ยวกับการขยายพันธ เนองจากสนสองใบสามารถให้จํานวนเมล็ดต่อ
ุ
์
ื
ี
ี
ผลน้อย และเมล็ดทได้มเมล็ดลบปะปนอยู่มาก นอกจากน เมล็ดยังเก็บ
ี
ี
รกษาไว้ได้ไม่นาน ซงเปนข้อจํากัดอันหนงของการขยายพันธ์ไม้สนสอง

ึ

ั
็
ุ
ึ
ื
ี
ใบอยู่ในขณะน เนองจากสนสองใบทขยายพันธโดยใช้เมล็ดกล้าไม้จะ
ี
ุ
์
อยู่ในสภาพหญ้า อันเปนข้อเสยดังทอธบายแล้วข้างต้น หากจะนําเอา
ี
ี
็
ิ
วนวัฒนวิธอนๆ มาปฏบัตโดยการขยายพันธ์โดยไม่ใช้เมล็ด เช่น การชํา
ิ
ุ
ิ
ี
ื
28

ี
ุ
ิ
ื
์
กิ ง การขยายพันธโดยวธเน อเยื อ (tissue culture) อาจจะทําให้แก้ไข
ี

ี
ั
ึ
ั
ปญหาน ได้ ซงขณะน หน่วยงานของรฐและองค์กรต่างประเทศกําลัง
ี
ึ
ศกษาอยู่คาดว่าจะมผลในไม่ช้าน ี
ี
ั
ี
ี

ึ
ื
ปญหาทเกิดกับไม้สนสองใบทสําคัญอกอันหนง คอ
ื
ุ
อันตรายทเกิดจากการกระทําของมนษย์โดยการถากเอาเน อไม้สนที โคน
ี
ื
ต้นเพียงเล็กน้อยไปทําเช อไฟหรอนําไปจําหน่าย และการเจาะต้นสนเอา
ื

ึ
ยางทผิดวธโดยเจาะเปนหลุมใหญ่ๆ และเจาะต้นหนงหลายตําแหน่ง ซง
ี
ึ

ี
็
ิ
ี
็
ทําให้ต้นสนถูกลมพายุโค่นเสยหายไปเปนจํานวนมากทุกป
ี
่
ู
้
่
็
อันตรายจากไฟปาเปนศัตรรายแรงมากของปาสน
ส่วนมากเกิดจากราษฎรเข้าไปเก็บหาของปาเผาปาเพื อล่าสัตว์ หรอเผา
ื
่
่
็
่
ี
ื
ื
เพอให้หญ้าออกใหม่เพอเปนอาหารสัตว์เล ยง การเผาปานอกจากจะ
ทําลายไม้ยืนต้นให้ล้มตายลงแล้ว ยังเผาทําลายกล้าไม้ทงอกข นใหม่ตาม
ี
ึ
ธรรมชาตทุกๆ ป อกด้วย จงมผลทําให้ไม้สนในปาธรรมชาตไม่สามารถ
ี
ี
ิ
ี
ิ
ึ
่
ขยายพันธ์เพิ มเตมและสญพันธ์ไปปละเปนจํานวนมาก
ุ
็
ี
ู
ุ
ิ

ํ
ความสาคัญของสนสองใบในอนาคต
ั
ิ
ี
ุ
่
ี
ี
ิ
ปจจบันผลตภัณฑ์ทได้จากปาไม้มความสําคัญต่อชวต
้
มนษย์เปนอย่างมาก เพราะนอกจากจะนําเน อไม้มาใช้ในการก่อสราง ทํา
ุ
ื
็
็
ี
ิ
ู
์
์
เฟอรนเจอรต่างๆ แล้วยังมผลผลตในรปอื นๆ อกมากมาย สนสองใบเปน
ี
ิ
29

ึ
ื
ิ

็
ิ
ึ
ี
ไม้เน ออ่อนชนดหนงซงมคุณค่าทางเศรษฐกิจ สามารถใช้เปนวัตถุดบใน
ี
อุตสาหกรรมทําเยื อกระดาษ ไม้อัด ไม้บาง ได้คุณภาพด นอกจากน ยัง
ี
ิ
สามารถเจาะเอายางดบมากลั นเอานํ ามันสน และชันสน นําไปใช้
ประโยชนในอุตสาหกรรมอีกหลายประเภทซงกําลังเปนที ต้องการของ
์

็
ึ
ตลาดอกมาก
ี
ี
ขณะน มการรณรงค์ปรับปรงสภาพแวดล้อมของโลก โดย
ี
ุ
ึ
ั
ื
ิ
ื
ิ
การปลูกต้นไม้เพ มข น ทั งน ีเพอรกษาหรอลดอุณหภูมของโลกลง
ดังนั นในอนาคตการใช้ประโยชนจากปาไม้จะต้องคํานงถึงส งแวดล้อม
์
ึ
่
ิ
ี
ประกอบด้วยทั งในพ นทระดับตําจนถึงระดับสง ในอนาคตการปลูกสน
ื
ู

สองใบเพื อการอนรกษ์ และเพอประโยชนในด้านผลผลตจากยางสน
์
ื
ิ
ั
ุ
ั
น่าจะเปนการเหมาะสม ต้นไม้จะยังคงรกษาสภาพแวดล้อมไว้อยู่ ต้นสน
็
ิ
ิ
ิ
สองใบเมอเจรญเตบโตจนสามารถให้ผลผลตยางได้แล้วจะให้ผลผลต
ิ
ื
ี
ตดต่อกันไปนับถงรอยป จงนับว่าสนสองใบเปนไม้ทมคุณค่าต่อ
ี
้
ึ
ิ
ี
ึ
็
ิ
ิ
ส งแวดล้อมให้ความร่มเย็นไม่ผลัดใบในหน้าแล้ง และยังให้ผลผลตใน
ด้านเศรษฐกิจด้วย

30

้
เอกสารอางอิง

ิ
ี
่
้
ประดษฐ์ หอมจน. 2540. การปลูกสรางสวนปาไม้สนในประเทศไทย.
ส่วนวนวัฒนวจัย, สํานักวิชาการปาไม้, กรมปาไม้, กระทรวง
ิ
่
่
เกษตรและสหกรณ. 161 น.
์
ิ
ิ
ิ
ิ
ั
ประเสรฐ โพธปกษ์ และ พณ เกื อกูล. 2514. ความเจรญเตบโตของไม้
ิ
สนสองใบผ่านสภาพหญ้า, น. 185 - 187. ใน ความรและการ
ู
้
ค้นคว้าทดลองเกี ยวกับไม้สนในประเทศไทย ปงบประมาณ
ี
พ.ศ. 2514. หน่วยชันสน, กองค้นคว้า, กรมปาไม้.
่
ิ
ิ
ิ
เรงชัย เผ่าสัจจ. 2527. การทดสอบชนดพันธ์และถิ นกําเนดไม้สนเพื อทํา
ุ
่
เยื อกระดาษ, น. 434 - 459. ใน รายงานการประชุมการปาไม้
์
ี
ประจําป 2527. กรมปาไม้, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.
่
ี
เลิศ จันทนภาพ. 2518. ทฤษฏและหลักการในการปรบปรงพันธ์ไม้. วน
ุ
ั
ุ
สาร 33(1) : 75 - 79.
้
สเทพ พรอมมูล. 2513. สนสองใบ. วนสาร 28 (1) : 59 - 66.
ุ
ิ
สวทย์ แสงทองพราว. 2516. การศกษาสัณฐานวทยาของไม้สนใน
ิ
ุ
ึ
์
ี
์
ประเทศไทย. รายงานวนศาสตรวจัย เล่มท 26. คณะวนศาสตร,
ิ
ิ
มหาวทยาลัยเกษตรศาสตร. 44 น.
์
31

ิ
ื
สบ นาคะเสถียร. 2518. คุณสมบัตบางประการของไม้สนสองใบ.
ิ
ิ
ปญหาพเศษ สาขาวชาวนวัฒนวทยา, บัณฑตวทยาลัย,
ิ
ิ
ิ
ั
ิ
มหาวทยาลัยเกษตรศาสตร.
์
ิ
สนั น กิ งเมืองเก่า. 2526. เทคนคการเพาะชําของกล้าไม้สําคัญบางชนด.
ิ
่
ิ
เอกสารเผยแพร่ทางวิชาการ. ฝายวนวัฒนวจัย, กองบํารง, กรม
ุ
่
ปาไม้.
ิ
์
สมเกียรต จันทรไพแสง. 2526. สนสองใบ. เอกสารเผยแพร่ทาง
่
วชาการ. ฝายวนวัฒนวจัย, กองบํารง, กรมปาไม้.
ิ
ิ
ุ
่
ิ
่
สมยศ กิจค้า. 2530. ไม้สนในประเทศไทย. ฝายวนวัฒนวจัย,
่
ุ
กองบํารง, กรมปาไม้. 225 น.
ิ
สรรเสรญ เจรญศร และสมศร อรณยภูต. 2513. การทําเยื อกระดาษจาก
ั
ิ
ิ
ี
ี
ี
ิ
่
สน 3 ใบ และสนสองใบ โดยวิธซัลเฟต. กองวิจัยผลตผลปาไม้,
กรมปาไม้. 13 น.
่
Bryde O., J. Brax, T. Kluwer and R. Hedeen. 1965. Report on The
Feasibility of Establishing a Largescale Pulp and Paper
Industry in The Lower Mekong Basin. Nordec Group. U.N.
Com Co-ord. Inv. Lower Mekong Basin. Copenhagen.
Bryndum,K. 1970. Yearly Report No.II. Thai - Danish Pine Project
report to the Danish International Development Agency


(DANIDA).

32

Burley, J. and D.G .Nikles. 1972. Selection and Breeding to Improve

Some Tropical Conifers. Volume I. Commonwealth Forestry


Institute Oxford University, England and Development of
forestry Queensland, Australia. 417 p.


Cooling, E.N.G. 1968. FI Fast Growing Timber Tree of the Lowland

Tropics. No.4. Pinus merkusii.

Dallimore, W. and A.B. Jackson. 1966. A Handbook of Coniferae

and Ginkgodeae. Revised by Harrison, S.G. Edward. Arnold

Ltd. London. 729 p.

Eldridge, K. G. 1978. Selection of Plus Trees, pp. 101 - 103. In

International Training Course in Forest Tree Breeding :

Selected Reference Papers. Brisbane; Walson - Ferfuson and

Company.

Gibson, I.A.S. 1979. Diseases of Forest tree Widely Planted as

Exotics in the Tropics and Southern Hemisphere. Part II. The

Genus Pinus. Commonwealth Mycological Institute Kew,

Surrey.

Keiding, H. 1968. Tropical Pines for Plantation Establishment with

Reference in Thailand. Arboretum, Horsholm, Denmark.





33

Keiding, H. 1974. Selection of Individual Trees, pp 165 - 176. In

Anonymous. Report on the FAO/DANIDA Training Course


on Forest Tree Improvement, Kenya. Rome : FAO.
Kha, N. 1965. The Forest of Pinus khasya and Pinus merkusii of


Central Vietnam. Translated by Donys B. Fanshawe.

Commonwealth Forestry Institute. Oxford. 62 p.

Mirov, N.T. 1967. The Genus Pinus. The Ronald Press Company.

New York. 602 p.

Shelbourne, C.J.A. 1973. Planning Breeding Programes for Tropical

Conifers Grown as Exotics. In Selection and Breeding to

Improve some Tropical Conifers. Vol II. (Burley, J. and D.G.

Nikles. ed.) Commonwealth Forestry Institute, Oxford

University. London.

Sirikul, W. 1980. The Grass - Tree Stage of P. merkusii Jungh. and

de Vriese. Thesis Submitted for the Degree of Master of

Science in Forestry at the Australian National University.

Troup, R.S. 1921. The Silviculture of Indian Trees III. The

Claendon Press. Oxford: 1093 - 1095.

Turnbull, J.W. 1972. The Natural Stand of Pinus merkusii Jungh. and


de Vriese. in the Philippines, pp 126 - 132. In Selection and

34

Breeding to Improve Some Tropical Conifers. Vol. I. (C.J.

Burley, and D.G. Nikles ed.) Commonweath Forestry


Institute, Oxford and Department of Forestry, Queensland.
Wormald, T.J. 1970. Storage of Pinus merkusii. Comm. For.Review.


Vol. 49 No.2 : 131 - 133.



































35