ช่างขยายแบบ

ชา่ งขยายแบบ

เรยี บเรยี งโดย แผนกหอ้ งสมดุ กรมพฒั นาการช่าง กรมอู่ทหารเรอื ปี 2565

เอกสารวิชาการ

ชางขยายแบบ

กรมอทู หารเรือ

(จัดพมิ พเมือ่ กันยายน ๒๕๔๘)

สารบัญ หนา

บทที่ 1 ทว่ั ไป 1
- ความหมายของงานขยายแบบ 4
- ประวัติของานขยายแบบ 5
- ความแมน ยําของการขยายแบบ 8
- เครื่องมอื สาํ หรับการขยายแบบ 15
- เสน พืน้ ฐานหลกั ท่ใี ชใ นการเขียนรปู เรอื (SHIP’S LINE)
17
บทท่ี 2 ลายเสน (LINES) 18
- ลายเสน ตวั เรอื (OUTLINE OF HULL LINES) 18
- วธิ กี ารขยายลายเสน รูปเรอื 19
- งานเขยี นเบ้อื งตน ในการปฏบิ ตั ิงานขยายแบบ 20
- การเขียนลายเสนตัวเรอื 21
- ลายเสน แสดงรปู ราง 22
- ความนูนดาดฟา (CAMBER) และความงอนดาดฟา (SHEER) 23
- ไมท่ใี ชในการปรบั แตงเสน (BATTENS) 24
- การแฟรเ สน (FAIRING) 30
รปู ตดั (BODY PLAN) 31
รปู แนวน้ํา (HALF - BREADTH PLAN) 32
รปู ดา นขาง (PROFILE OR SHEER PLAN) 32
- เสน โครงสรางในรปู ตัด (BODY PLAN) 32
เสน กง 32
แนวโครงสรา งภายใน
แนวเปลือกเรอื 34
34
บทที่ 3 แผน ขยาย 36
- การเขียนแบบแผนคล่ี
การเขียนแบบอยางงา ย
การเขียนแผนคล่ีดวยวธิ เี สน ขนาน

การเขียนภาพแผน คลี่ดว ยวธิ ีเสน รัศมี 45
การเขียนภาพแผน คล่ดี ว ยวิธีเสนสามเหล่ยี มมมุ ฉาก 50
- การขยายแบบแผนเหล็ก (SHELL EXPANSION) 56
วธิ ที ี่ ๑ เสน ตรงเปน เสน ฐาน ( BASE LINE METHOD) 56
วิธีท่ี ๒ วธิ เี สนฉาก (ORTHOGONAL METHOD) 59
วิธีที่ ๓ การขยายโดยใชเ สน ทะแยงมมุ (DIAGENAL METHOD) 61
วธิ ีที่ ๔ ความสมั พนั ธข องเสนฉาก 63

(MODIFIED ORTHOGONAL METHOD) 65
วิธที ี่ ๕ GEODISIC LINE METHOD เสนจโี อเดสคิ 66
- การขยายแผน มาจนิ (MARGINE PLATE EXPANSION)
70
บทที่ 4 การจัดการสําหรบการผลิตโดยวธิ ีขยายแบบ 70
- การหมาย (MARKING) 71
- การตัด (CUTTING) 72
- การดัด (BENDING) 74
- การเช่อื ม (WELDING) 76
- การวางตาํ แหนง รูหมดุ ย้าํ ( RIVET HOLES)
- การประกอบชน้ิ งาน (ASSEMBLING) 77

บรรณานุกรม



1

บทที่ 1

งานขยายแบบ

ความหมายของงานขยายแบบ

โดยทว่ั ไป เรอื ทม่ี ีความยาว และความกวางอยา งใดอยา งหน่งึ ในชว ง ๑๐๐ - ๔๐๐ เมตร
เชน เรือขนาดใหญที่มีการสรา งในปจ จบุ นั ยง่ิ ไปกวานน้ั รูปรางของเรือจะประกอบขึ้นดว ยเสน โคง
อันสลับซบั ซอนท่ีบรเิ วณหวั เรือและทา ยเรือ ซ่งึ เปนการยากทจี่ ะประกอบตัวเรอื โดยตรงดว ยแบบที่
เขียนขึน้ ไวแ ลว แบบที่ไดออกแบบไวโดยทวั่ ไป เปนการเขียนท่มี ขี นาดเลก็ กวาของจริงโดยอตั ราสว น
๑/๑๐ - ๑/๑๐๐ ดงั นัน้ ความผิดพลาดจึงเกดิ ข้ึนไดงาย เมอ่ื ตองหาขนาดมติ ิจริงจากแบบน้นั ถึงแมว า
ชิ้นสวนโครงสรา งชน้ิ นน้ั จะมรี ูปรางทว่ั ไปแบบงาย ๆ กต็ าม

ดว ยเหตผุ ลทีก่ ลาวแลว ขา งตน งานขยายแบบจึงมีความจาํ เปนในฐานตัวเชอ่ื มตอ ระหวาง
งานออกแบบกบั งานประกอบชน้ิ สวนจรงิ ตามทีอ่ อกแบบไว ทําใหง านสรางตวั เรอื สามารถดาํ เนินไป
ไดโ ดยราบรื่น

งานหลักของการขยายแบบทัว่ ไป มดี ังนี้
๑. การเขยี นลายเสน ตวั เรือ และการปรบั แตงลายเสนใหถูกตองสวยงาม (Fairing)

พรอมทัง้ การเขียนเสน กงเรอื ตลอดไปถงึ การเขยี นแนวตอแผน เหล็ก (Seams) และแนวโครงสรา ง
ตามยาว (Longitudinal)

๒. การหาขนาดจรงิ ของชนิ้ สวน, การขยายแผน เปลือกเรอื , การคลแ่ี ผนเหลก็ ตาม
รปู รา ง เชน ทวนหวั และทวนทา ย และการหาขนาดจริงของชิ้นสว นรปู รา งตาง ๆ

๓. ตรวจสอบขนาด และตําแหนงตาง ๆ ใหคาํ แนะนาํ พรอ มแกป ญ หาในการ
ประกอบชิ้นสว นโครงสราง ทาํ ไมแ บบและอธิบายเกย่ี วกบั อตั ราสวนการขยายใหช ดั เจนใหสามารถ
ประกอบไดโดยงา ย

๔. ทําไมแ บบลองดัด (Curved Templates) เพือ่ ใชในงาน ดดั ขึ้นรปู ชน้ิ สวนตวั เรือ
๕. เตรียมแปลนการหมายตดั แผน เหลก็ ตามรปู รางของชิ้นสว น เพอื่ ใหประหยดั
แผนเหลก็ ใหม ากทีส่ ดุ และเสนอแนะขอ ปฏิบัตใิ นการตัดแผน เหลก็ นัน้ ๆ
ทีก่ ลาวมาแลว ขางตน จะเหน็ วางานขยายแบบไมเพียงแตก ารขยาย และทําไมแ บบตามที่
ไดออกแบบขน้ึ เทา น้ัน แตย งั ตองเกี่ยวขอ งกับการตรวจสอบใหค าํ แนะนําตลอดจนแกไขขอขัดขอ งใน
งานประกอบชิ้นสว น ดว ยเหตนุ งี้ านขยายแบบจงึ ตองการองคความรใู นงานที่เกีย่ วขอ ง การพฒั นา
เทคนคิ วธิ ีการปฏิบัติ และตอ งปฏิบัติงานดวยความระมดั ระวัง ละเอยี ดถีถ่ วนอยางสงู อีกดว ย

2

การทจี่ ะตองปฏิบัตงิ านดว ยความระมัดระวัง ละเอยี ดถ่ีถวนอยา งสูง ในงานขยายแบบ
จําเปนจะตอ งคาํ นงึ ถึงระยะเวลาในการปฏบิ ัติใหส อดคลอง ไมสง ผลกระทบตองานประกอบชน้ิ สวน
และแผนการดาํ เนนิ งานตาง ๆ ที่วางไว

งานขยายแบบปจจบุ นั แบงออกเปน ๓ วธิ ี ดงั น้ี
๑. การขยายแบบเตม็ ขนาด
๒. การขยายแบบลดสดั สวน
๓. การขยายแบบเชิงตัวเลข

แมทง้ั ๓ วิธี จะแตกตางกนั ในวธิ กี ารทํางาน แตขัน้ ตอนการดําเนนิ การโดยพ้ืนฐานแลว
ไมแ ตกตา งกนั ตามผังแสดงขัน้ ตอนการดําเนินการ (รปู ท่ี 1.1)

Basic Plans - Off – sets reading
Functional Plans --- FFLraaainrmdinienggDrawing

Working Plans Structural Body Plans

Lofting Dimentional Plans
(OCruigttiinnagl PPllaann)
Lofting Work

Bending Template

Marking

Cutting

Assembly Sending

Fig. 1.1

3

จากรูปท่ี 1.1 แบบทตี่ อ งใชอ างอิงในงานขยายแบบ
แบบทว่ั ไป (Basic plans)
๑. แบบลายเสน (Lines plan)
๒. แบบรูปตัดกึ่งกลางลํา (Midship section plan)
๓. แบบโครงสรางดา นขา งและแบบพน้ื ดาดฟา (Construction profile and

deck plan)
แบบรายละเอยี ด (Functional plan)
๑. แบบแผน เหลก็ เปลอื กเรอื (Shell expansion plan)
๒. แบบแสดงรายละเอยี ดตา ง ๆ

วิธกี ารสือ่ สารขอมูลของรปู ทรงชน้ิ งาน การประกอบชนิ้ งาน และการประกอบโครงสรา ง
ตาง ๆ ตองใชวธิ ีการทีเ่ หมาะสมซ่งึ ข้ึนอยกู บั การปรับแตง วธิ ีตามการดําเนนิ งานของโรงงานนน้ั ๆ

วธิ ีการสอ่ื สารขอมลู ของรูปทรงชน้ิ งาน
การประกอบชนิ้ งาน และการประกอบ
โครงสรางตาง ๆ

ไมแบบสําหรบั ช้ินงานท่ัวไป

อตั ราสวนหรอื เทปถา ยระยะอตั ราสวน

แบบแสดงขนาดมติ ิ

แบบการตดั

แบบอตั ราสว น ๑/๑๐ สําหรับการหมายแบบ (electro print marking)

เทปควบคมุ สําหรบั เคร่ืองตดั อตั โนมตั ิ (NC)

ไมแบบลองดดั

4

ประวตั ขิ องงานขยายแบบ

ดงั ไดก ลาวไวก อ นหนา แลววา งานขยายแบบ แบง ออกเปน การขยายแบบเต็มขนาด
การขยายแบบลดสัดสว น และการขยายแบบเชิงตวั เลข แตละแบบที่กลาวนีจ้ ะแบง เปนชวง ๆ ใน
ประวัติของการปฏิบัติงานดา นขยายแบบ โดยเรมิ่ จากการเปล่ียนจากการขยายแบบเต็มขนาดมาเปน
การขยายแบบลดสดั สว น

การขยายแบบเต็มขนาด คอื การสรางไมแบบเทาขนาดจรงิ ซ่ึงเปนวิธีที่ทํากันมาตั้งแต
ด้งั เดิม ซง่ึ จะประกอบดว ยงานเขยี นลายเสนรูปเรือ, งานขยายแบบชนิ้ สว นตาง ๆ , งานสรางไมแ บบ
และงานสรา งแบบจําลองโครงสรา งตา ง ๆ

การขยายแบบในแตล ะคร้งั เม่อื ใชการขยายแบบเตม็ ขนาดเปนหลักแลว จะตอ งใชพ ื้นที่
มาก ขนาดของพ้ืนที่โดยทว่ั ไปจะขน้ึ อยูก บั ขนาดของเรือทีจ่ ะสามารถสรางไดในอนู น้ั ๆ

ไมแ บบหรอื ไมว ดั ระยะ ทีใ่ ชในการขยายแบบวธิ นี ้ี จงึ ตอ งมขี นาดเทาขนาดจรงิ ของ
ชน้ิ สวนทีจ่ ะสรางเชน กัน จึงยากตอการเกบ็ รกั ษา เพราะตอ งใชพ ้นื ทกี่ วา ง ใชแ รงงาน และวัสดใุ นการ
ปฏิบัติงานมาก ทงั้ ยังมกี ารเปลี่ยนแปลงรปู ทรงไปเมื่อเก็บไวเ ปน เวลานาน ตองไดร บั การซอมแซม
ถึงแมว า จะเปน การใชงานกบั เรอื ลําท่ีสองก็ตาม ปญ หาเหลานีจ้ ะยิ่งทวคี วามรนุ แรงขนึ้ ตามขนาดของ
เรือ และจาํ นวนเรอื ทสี่ รางมากขึ้นของอูเรือ ขนาดของพืน้ ท่ขี องงานขยายแบบกเ็ ปนปญ หาหนง่ึ ของ
อูตอ เรือนน้ั ๆ

เพอ่ื การแกปญหาดังกลา ว จงึ มีการนําเทคนคิ วธิ ตี อ ไปน้ีมาใชในงานขยายแบบลดสดั สวน
๑. Proto Marking (PM)
๒. Electro Print Marking (EPM)
๓. Gas cutting machine

ดวยสาเหตนุ ้งี านตา ง ๆ จึงถกู นาํ มาปฏบิ ัตแิ ทนการขยายแบบเตม็ ขนาด ที่เคยใชมาแตด ังเดมิ เชน
- การเขียนลายเสน ดวยอตั ราสว น ๑/๑๐
- การสรา งแบบลงบนแผนฟล ม (negative films) สาํ หรบั การถา ยแบบ
- การปรับแตงลายเสน (Fairing) รูปเรอื และการขยายแบบชน้ิ สว นตาง ๆ บนโตะ ทาํ งาน

จากเหตผุ ลท่ีกลาวแลวขา งตน ทาํ ใหก ารใชพ้ืนทใ่ี นการขยายแบบนอ ยลง เม่อื เปรียบเทยี บกบั การ
ขยายแบบเต็มขนาด

ในปจ จบุ นั คอมพวิ เตอร (computer) ไดม บี ทบาทในงานอุตสาหกรรมมากขน้ึ การขยาย
แบบเต็มขนาดและการขยายแบบลดสดั สว น จึงถูกแทนทดี่ วยโปรแกรมเชงิ ตวั เลขทส่ี รา งข้ึนเพอ่ื งาน
เขียนแบบงานตาง ๆ จงึ สามารถปฏบิ ัติไดดว ยโปรแกรมคอมพิวเตอร เชน

๑. การปรบั แตง ลายเสนรปู เรอื โดยโปรแกรมคอมพิวเตอรแทนการปรบั แตงลายเสน
ดวยไมแ ฟร

5

๒. การขยายแบบชนิ้ สวนตา ง ๆ ดวยโปรแกรมคอมพวิ เตอรแทนการขยายแบบเชิง
เรขาคณติ

๓. การหมายลายเสนของชิน้ สว นตา ง ๆ โดยการถา ยโอนขอมูลจากคอมพวิ เตอรไป
ยงั เคร่อื งหมายและถายแบบอตั โนมัติ

๔. การถา ยโอนขอมลู จากคอมพวิ เตอรไปยังเคร่อื งตัดอัตโนมัติ (NC) โดยไมตอง
หมายตาํ แหนงใด ๆ ลงบนแผนงานทจี่ ะทาํ การตดั
ในอนาคตอนั ใกล การขยายแบบโดยโปรแกรมเชิงตัวเลขจากเครอื่ งคอมพวิ เตอรจ ะมีบทบาทมากขึ้น
และจะกลายเปน สงิ่ สําคัญตอระบบงานตา ง ๆ ทัว่ ไปหมด รวมทัง้ งานการออกแบบดว ย

ความแมนยาํ ของการขยายแบบ

ในงานขยายแบบ ซง่ึ เปน แหลงขอ มลู ในงานสรางตวั เรอื ตอไป เมื่อพบความผดิ พลาด

จะเกดิ ความสญู เสีย ซงึ่ หมายความวา ความผิดพลาดและการประกอบชนิ้ สว นผดิ พลาดจะไดพ บใน

หลายกรณีระหวางการประกอบช้นิ สว นและการประกอบอปุ กรณ ทาํ ใหสญู เสยี แรงงาน วัสดุ

ตารางเวลา ความสญู เสียทางดา นจิตใจสาํ คญั กวา เม่อื พบวามีความผดิ พลาดหลังจากไดประกอบ

ช้นิ สวนไปแลว มากกวา พบความผิดพลาดขณะเริ่มประกอบช้นิ สวน

เพอ่ื เปนตวั อยาง ในหนา ตอไปจะแสดงมาตรฐานความแมน ยาํ ของ J.S.Q.S. (Japan

Shipbuilding Quality Standards) เร่ืองงานขยายแบบ

มาตรฐานท่กี ลา วถงึ ในหนา ตอไปสามารถใชไ ดท ั้งการขยายแบบเตม็ ขนาด และการ

ขยายแบบลดสัดสว น ในการขยายแบบเตม็ ขนาด การขยายและการยอบนพน้ื ขยายแบบ, ไมแบบ,

ไมถายระยะ และอ่ืน ๆ สิ่งเหลานม้ี ผี ลกระทบมากตอ ความแมน ยาํ และในการขยายแบบลดสดั สว น

การขยายและการยอบนแผน ฟลม และความชดั เจนของเสน เปน ปญ หาทต่ี อ งไดรบั การพจิ ารณา ความ

แมน ยําโดยทว่ั ไปจะลดนอยลงไปตามการยอ ขนาด อยางไรกต็ ามเม่ือเปรยี บเทยี บกับการขยายแบบ

เต็มขนาด จะมีปญ หาตอความแมน ยาํ เชน สภาพพื้นทที่ ่ใี ชใ นงานขยายแบบ การเขียนลายเสน

อยา งไร การเตรยี มไมแบบ การขนสง ในขณะทก่ี ารขยายแบบแบบลดสดั สวนสามารถคาดหวังความ

แมน ยําไดสูงกวา การขยายแบบเตม็ ขนาด เพราะวาเงอ่ื นไขในการทํางานปรับไดดว ยการควบคมุ

ความเขมของแสงบนโตะ ทาํ งาน แตล กั ษณะความแมนยําโดยภาพกวา งท่กี ลาวแลวเปน เพยี งสว นหนงึ่

ท่สี าํ คญั ความแมนยาํ สว นใหญข ้ึนอยูกบั ความชาํ นาญ และเทคนคิ วิธขี องผปู ฏิบตั ิตราบทีก่ ารเขียนแบบ

ยงั ใชม อื มนษุ ย ไมวาจะเปน การขยายแบบเตม็ ขนาด หรือการขยายแบบแบบลดสดั สวนก็ตาม การ

ขยายแบบเชงิ ตัวเลขโดยโปรแกรมคอมพวิ เตอรจึงเกดิ ขน้ึ เพือ่ แกปญหาทีก่ ลาวแลว โดยไมย ึดตดิ อยูกับ

การปฏิบตั เิ ดมิ ๆ การปฏบิ ัติงานขยายแบบโดยโปรแกรมสาํ เรจ็ รูปจากคอมพิวเตอรเ ปน การปรับปรุง

ขอ ผดิ พลาดของความแมนยาํ ไดอยา งนา ทง่ึ เมื่อนํามาทํางานรว มกบั เครือ่ งถา ยแบบอตั โนมัติ

(Darfting machine) และเคร่ืองอตั โนมัติ (Cutting machine)

6

7

8

เครือ่ งมอื สาํ หรับการขยายแบบ

เครอ่ื งมือทีใ่ ชในงานขยายแบบสว นใหญ ประกอบดว ยเครือ่ งมอื ชางไม จะมเี ครอ่ื งมอื

บางชนิดท่เี ปน เครอื่ งมือทใ่ี ชเ ฉพาะสําหรบั งานขยายแบบ ดงั นี้

เคร่ืองมอื ชางไม

๑. ปากกาเขยี นสี ๒. กระปุกสี

๓. ไมฉ าก ๔. คอนชางไม

๕. เลื่อยมอื ๖. กบใสไม

๗. ส่ิว ๘. สวา น

๙. กรรไกรตดั โลหะ ๑๐. กรรไกรตดั กระดาษ

เคร่อื งมือสาํ หรบั งานขยายแบบ

๑. ตะปูงานขยายแบบ ๒. คอ นงานขยายแบบ

๓. ไมแฟรเสน (Batten) ๔. ไมบ รรทดั วัดมมุ

๕. ไมสามเหลี่ยมฉาก ๖. วงเวยี น

๗. เทบวัดระยะ ๘. กระดานมมุ

9

10

11

12

13

14

15

เสนพน้ื ฐานหลักท่ีใชในการเขยี นรปู เรอื
SHIP’S LINE

CENTER LINE
เสนเซนเตอรไลน เปน เสนทต่ี ดั ตามแนวดงิ่ กับตวั เรอื ทจี่ ดุ กงึ่ กลางความกวา งของตวั เรอื

เสน นีจ้ ะตดั ฝากั้นของตัวเรือในแนวด่ิงและเขยี นลงบนพน้ื ดาดฟา ในแนวระนาบ เพือ่ เปนหลกั ฐานใน
การวดั ระยะตา ง ๆ ในทางระนาบ

BASE LINE ( B L)

BASE LINE

เสน ฐาน (BASE LINE) เปนเสนอา งอิงหลักสําหรบั ใชว ัดระยะความสงู ในทางดิง่ เขยี นเปน

เสน แนวระดบั อยใู ตสุดของทองเรือหรอื ระยะใกลเ คยี ง ระยะทางความสูงทง้ั หมดของเรอื จะถูก
กาํ หนดขนึ้ จากเสน ระดบั นี้

16

WATER LINE (W.L.)
เสนแนวนา้ํ เปน เสนอา งองิ ชวยเพอ่ื ท่ีจะวดั ระยะทางความสูงจากเสน ฐาน (BASE LINE)

จะอยใู นแนวระดับขนาดกับเสน ฐาน ระยะหางระหวา งเสนแนวนา้ํ แตล ะเสน จะไมแ นนอนขน้ึ อยกู บั
การออกแบบ ใชส ําหรบั วดั ระยะทางความสูงในตาํ แหนง ทหี่ า งจากเสน ฐานเพือ่ ความแนน อนในการ
วัดและตรวจสอบ จงึ ไดก ําหนดเสนแนวนา้ํ เปน เสนอางองิ ชว ย
BUTTOCK LINE (B.L.)

เสนบตั ตอด เปนเสน ทตี่ ดั ตวั เรือในแนวตั้ง ขนานกับเสน เซนเตอรไ ลน (CENTER LINE)
ของเรอื เปนเสน อางอิงชวยสําหรบั การวดั ระยะจากเสน เซนเตอรไ ลน ระยะระหวา งเสนบตั ตอด
แตละเสนขน้ึ อยูก บั การออกแบบ ใชว ดั ระยะในทางกวา ง (ทางระนาบ) เมื่อระยะที่จะวัดหา งจาก
เซนเตอรม าก ๆ การวดั ความกวา งจะทาํ ใหแ นน อนขน้ึ เมือ่ วดั จากเสน BUTTOCK LINE

FRAME LINE ( F. , FR.)
เสน FRAME เปนเสน ทีส่ รางข้ึนในระหวางเสน ตง้ั ฉาก หวั – ทา ย เสน FRAME

ทง้ั หลายจะอยใู นแนวตง้ั และตั้งฉากกบั เสน เซนเตอรไ ลนใ นแนวระนาบ ตั้งฉากกบั เสน ฐานในแนวดงิ่
ระยะของ FRAME ขึน้ อยกู บั การออกแบบ

17

บทที่ 2

ลายเสน (LINES)

ลายเสน ตัวเรือ (OUTLINE OF HULL LINES)

งานพ้ืนฐานหลักที่สาํ คัญที่สดุ ของงานขยายแบบ คอื การเขียนลายเสนตวั เรือจรงิ เพื่อการ
สรา ง ภายหลังจากทีม่ กี ารกาํ หนดรูปแบบของเรือขน้ั สุดทา ย จาการคาํ นวณ, การทดสอบ, ทดลอง
หนุ จําลอง และการปรับปรุงเปล่ียนแปลงขนาดและระยะตาง ๆ ของเรือจนเปน ทพี่ อใจตามความ
ตองการแลว งานลําดับเร่ิมตน ของการสรา งเรอื คอื การจัดทําแบบลายเสน ตวั เรือท่จี ะใชใ นการสรา ง
ลายเสน เรอื ทจ่ี ดั ทาํ ขน้ึ น้นั จะประกอบดว ย ลายเสน รปู เรอื และตาราง OFF – SET ของรูปตัด
(Station) ดงั แสดงในรูปท่ี ……. ถึงรปู ท…่ี … จะเหน็ วารูปลายเสน ตัวเรือตา ง ๆ จะตัดกบั ตาราง
สี่เหลี่ยม (Grid) ของเสนตดั (Station Line) เสนแนวนํา้ (Water Line) และเสนบัตตอด (Buttock Line)
ซึ่งเสน ตา ง ๆ เหลาน้มี ีความสมั พันธซ ง่ึ กนั และกนั ในสวนของตาราง OFF – SET นนั้ จะแสดง
ตําแหนงของจดุ ตดั ตาง ๆ ตามความสัมพนั ธข องเสนดงั กลา ว ซึ่งจะอธบิ ายรายละเอยี ดในบทตอไป

โดยท่วั ไปแลวลายเสนเรอื ทเี่ ขยี นโดยชา งเขียนแบบ จะใชอ ตั ราสว นยอในการเขยี น
ประมาณ ๑/๕๐ ลงบนกระดาษ เมือ่ ลายเสนตาง ๆ ไดถ กู ขยายใหใ หญเ ตม็ ขนาดแลว ลายเสนที่
ปรากฏอาจจะไมส ละสลวยเสนไมร าบเรยี บ หรอื แข็งกระดา ง สว นตาํ แหนงตา ง ๆ ทีใ่ หไ วในตาราง
OFF – SET เมอื่ เขียนลายเสน ผา นตามตําแหนงนนั้ ๆ แลว เสน ตาง ๆ อาจจะไมสัมพนั ธก ันทั้งสามรปู
คอื รูปตัดมองดานหนา (Body Plan) รปู ดานขา ง (Profile Plan) และรูปแนวน้ํา (Half Breadth Plan)
เพราะการเขยี นโดยใชอ ัตราสว นยอมาก ๆ นั้น รายละเอยี ดของจดุ ตดั ตา ง ๆ ยอมมีคาคลาดเคลอ่ื น

เน่อื งจากเหตุผลดงั กลาว จงึ ตองมีการปรับแตงลายเสน (Fairing) ดวยขนาดจรงิ หรือ
ขนาดยอทใ่ี กลเ คียงกับขนาดจริง เชน ๑/๑๐ โดยพิจารณาถงึ ความเหมาะสม คา คลาดเคล่ือนจาก
แบบท่ีกําหนดใหนอยทสี่ ุด และการตอเนอื่ งของโครงสรางทว่ั ไป

ลายเสนตวั เรอื จรงิ (แสดงในรปู ๒.๕ – ๒.๗) หลังจากงานขยายลายเสนสมบรู ณ มดี ังนี้
รูปตดั มองจากดานหนา (Body Plan) ประกอบดว ยลายเสนกงทุก ๆ กง (Frame Line) เสน แนวตอ
แผน เหลก็ (Seam Line) เสนแนวของดาดฟา เรือ (Deck Line) เสนโครงสรางภายใน , เสน แนวตอ
บลอ คในกรณที ีเ่ ปนเรอื ขนาดใหญ, รูปตัดแนวนํ้า (Half Breadth Plan) และรปู ตดั ดา นขาง (Sheer
Plan) ของสวนหวั และสวนทา ยเรอื ในกรณีท่ตี องการความละเอยี ดถี่ถวน และพน้ื ทใี่ นการขยายแบบ
มีเพยี งพอก็จะขยายลายเสนรปู ตดั แนวน้าํ และรูปดานขางเต็มลาํ หรอื คร่งึ ลาํ ตามยาวทบั ซอ นกัน
ลายเสน ตวั เรือทเ่ี สร็จสมบูรณแลวน้ี จะเปน ตน แบบหรอื แบบหลักในการสรางตัวเรอื และอปุ กรณ
ตาง ๆ ของเรอื น้นั ๆ ตอ ไป

18

วธิ กี ารขยายลายเสน รปู เรอื

เรอื ลาํ หนงึ่ ๆ จะมขี นาดทสี่ มมาตรกับรอบเสน กึง่ กลางลํา (Center Line) คอื เมอื่ เสน
กึ่งกลางแบงครง่ึ เรอื ออกเปน ๒ สวน ท่ีเรยี กวา กราบเรอื ขวา (Starboard) และกราบซา ย (Port) ใน
สวนของรูปรางตัวเรือกราบขวาจะเทา กนั ทุกประการกบั รูปรา งของตวั เรอื กราบซา ย ฉะนน้ั ในการ
เขียนลายเสน เรอื จงึ เขยี นเพียงคร่งึ ความกวา งของเรอื ก็เพยี งพอกบั การใชในการปฏิบตั ิ

โดยปกตกิ ารกําหนดขนาดของเรือ จะแสดงระยะหลกั เปน ดังน้ี ความยาว (Length) ใช
ระยะความยาวเสน ตั้งฉาก (LPP,…..) ความกวา ง (Breadth) ใชร ะยะความกวางกง่ึ กลางลาํ (B,…..)
และความลึก (Depth) ใชระยะความลึกกง่ึ กลางลาํ แตใ นทางปฏบิ ัติของการเขยี นลายเสน ตองคํานงึ ถงึ
ความยาวทง้ั หมดของเรือ (L.O.A) และความลึกจะตอ งเปน ความลกึ จากใตทอ งเรอื ถึงปลายสดุ ของ
ทวนหวั เพอ่ื คาํ นวณระยะพนื้ ท่ีจริงในการเขยี นลายเสน เตม็ ขนาด

ขอ ปฏบิ ตั ิเบอ้ื งตนในการเขียนลายเสน

แบบที่ตอ งเตรยี มไวเ พอ่ื ใชใ นการขยายลายเสน

๑. แบบลายเสน ตัวเรือพรอมตารางบอกระยะจดุ - เพ่ือใชเ ปน แบบพืน้ ฐานลายเสนเรอื

ตดั (Preliminary hull lines station off – set)

๒. แบบทวนหวั เรอื และทวนทา ย (The Drawing - เพื่อใชส ําหรบั แสดงรายละเอยี ดของทวนหวั

of largeastings on bow and Stern) ทวนทา ยในการทีข่ ยายลายเสน ในสวนนี้ให

เหมาะสมและสวยงาม

๓. แบบแนวตอเปลอื กเรอื - เพือ่ ใชอ างองิ ในการกาํ หนดแนวตอแผนเหล็ก

(Shell Expansion Plan) เปลือกเรอื และกระดกู งู

๔. แบบแสดงโครงสรางรูปตดั กลางลํา - เพอ่ื ใชอ า งองิ ในการกําหนดตําแหนง โครงสรา ง

(Midship Section Plan) ภายในและแนวแผน เหล็กเปลือกเรือ

๕. แบบโครงสรา งทั่วไป - เพอื่ อา งอิงตาํ แหนงชน้ั ทองเรือ, กงตามยาว

(Various Structural Drawings) ความลกึ ของถัง, ดาดฟา อน่ื ๆ เพื่อใหสมั พันธ

กบั แนวแผน เหลก็ ตัวเรอื

งานเขยี นเบอ้ื งตน ในการปฏบิ ัติงานขยายแบบ
เสน อางอิงตาง ๆ (Basic Lines)

เสนก่งึ กลาง (Center Line, C.L), เสนฐาน (Base Line, B.L), เสนแนวนํ้า (Water
Line, W.L), เสน บตั ตอด (Buttock Line, B.L), เสน ตงั้ ฉากหัว (Fore Perpendiculer, F.P), เสน ตั้ง
ฉากทาย (Aft Perpendiculer, A.P) และเสนตดั ฉาก (Square Station, Line S.L) เสน ตาง ๆ เปนเสน

19

อางองิ หลกั ในงานขยายแบบ ลายเสน ตัวเรอื เสน ทุกเสน จึงตองเขียนดว ยความระมัดระวงั อยา งมาก
เพอื่ ความถูกตอ งสมบรู ณของลายเสน รูปเรือท่เี ขียนขึ้น
การเขยี นลายเสนตัวเรือ

ลําดับเริม่ แรก คือ การเขยี นเสน ฐาน (Base Line) ลงบนพ้ืน โดยการกําหนดจดุ ขน้ึ
สองจดุ ทหี่ ัวและทายของพนื้ ขยายแบบเตม็ ความยาวพน้ื ซงึ่ เชอื กหรอื ลวดใหผานจดุ สองจุด โดยขึง
เชอื กหรอื ลวดใหต งึ เพื่อความตรงของเสนท่ีเกดิ ขน้ึ จากนน้ั หมายตาํ แหนงของเชอื กหรือลวดลงบนพน้ื
ในการหมายตาํ แหนง ของเชอื ก หรือลวดลงบนพนื้ นน้ั อาจใหก ระจกเงาเพ่อื งายในการปฏบิ ัติ หลงั จาก
นั้นใชเ ชือกดีดเสนหมึกสี ตอ จุดตาง ๆ เปน เสนตรงยาวตลอด

หลงั จากการเขยี นเสน ฐานเรยี บรอยแลว ลาํ ดบั ตอ ไป คอื การเขียนเสนต้ังฉากบนเสน ฐาน โดยใชห ลัก
ทฤษฎีทางคณติ ของสามเหลี่ยมมมุ ฉาก (ดา นทะแยงของสามเหลีย่ มมมุ ฉากกําลังสองเทา กบั ดานฐาน
กําลังสองบวกดว ยอกี ดานหนึง่ กาํ ลังสอง) จากรูป……
ในดานทะแยงของสามเหล่ียมเทากบั ๕ เมตร, ดา นฐานของสามเหลย่ี มเทากบั ๓ เมตร และดา น
เสน ตง้ั ฉากเทา กบั ๔ เมตร โดยกาํ หนดจดุ ของเสนตงั้ ฉากทจี่ ุด A บนเสนฐานวดั ระยะจากจดุ B
และ C ใหเทา กันดานละ ๓ เมตร จากจุด B และ C ใชสายวัดเหล็กวดั ระยะเทากบั ๕ เมตร
ตัดกนั ทจ่ี ดุ D ตรวจสอบระยะ AD ตอ งเทากบั ๔ เมตร ลากเสน AD เสน AD จะตั้งฉากกับ
เสน ฐาน BC ตามตอ งการ เสน ต้ังฉากทไี่ ดน ้ใี ชใ นการเขียน เสนตัง้ ฉากหัว เสน ตงั้ ฉากทาย หรอื
เสนก่งึ กลางของรปู ตัด (Body Plan) เสนฐานและเสน ตงั้ ฉากนจี้ ะเปนเสน อา งองิ หลกั ในการเขยี น
เสน แนวนาํ้ , เสนบัตตอด และเสนตดั ตามขวางอื่น ๆ ตอ ไป

ในกรณขี องเรอื ใหญมาก ๆ นัน้ โครงสรางตามยาวรูป บริเวณกลางลาํ ดานใหญจ ะเปน
แนวตรง ในการเขียนลายเสน สวนนีอ้ าจใชก ารลดขนาดลง โดยใชอ ตั รายอ ๑ : ๒ หรือ ๑ : ๔ ก็
เพยี งพอสําหรบั การทาํ งานแมว าลายเสน สวนทวนหวั และทวนทาย (สวนทายเรือ) จะเขยี นดว ยมาตรา
สว นเต็มขนาดในรปู แปลน และรูปดา นขางกต็ าม

20

ลายเสนแสดงรูปราง (Contouring)

หลังจากการเขียนเสน อางองิ ตา ง ๆ เรียบรอยแลว จึงเริม่ การเขียนลายเสนแสดงรูป
ของเรือ ตามลาํ ดับดงั นี้

๑. เขยี นเสน ขอบกวางสดุ ของเรือเสนน้ีเปนเสน ตรงต้ังฉากกับเสน ฐานและขนาดกับเสน
ก่งึ กลางลํา แสดงความกวางสดุ ของเรอื ทห่ี นา ตัดตามขวางก่งึ กลางลํา โดยทว่ั ไปจะเปน หนา ตดั สว นที่
กวางทส่ี ุดของเรอื ซึง่ อาจจะไมอยูตรงกึ่งกลางลาํ ของเรอื ก็ไดข ้นึ อยกู บั ชนิดและประเภทของเรือท่ีได
ออกแบบขึน้

๒. เขียนเสนความสูงหรือความลกึ ของเรือ (ความลึกทบ่ี อกไวใ นแบบเปน ความลึกทไี่ ม
รวมความหนาของแผนเหลก็ ) ของหนาตัดก่ึงกลางลําวดั ในทางดง่ิ จากเสนฐานถึงปลายบมี ดาดฟา ใหญ

๓. เขียนเสน ยกพน้ื ทอ งเรือ
๔. เขยี นเสนโคงกระพงุ ทอ งเรือ ในกรณที ่เี รอื มกี ระพุง ทองเรือเปน เสน โคง โดยทว่ั ไป
จะเปน สว นโคง ของวงกลม
๕. เขยี นเสน กงหรอื เสน สเตชนั่ ตามแบบท่ีกําหนด
๖. เขียนเสน ความนนู ดาดฟา
หลงั จากการเขยี นลายเสน รปู เรอื ในภาพตัด (Body Plan) แลว ลําดับตอ ไปคอื การเขยี นเสนรปู เรอื รปู
ทวนหวั และทา ยในรูปดานขา ง (Profile Plan) สําหรบั เสนทวนหวั เขียนหลังจากกําหนดตําแหนงของ
เสน ต้งั ฉากหวั (F.P) แลว
๗. เขียนเสน กระดกู งูโดยใชร ะยะทกี่ าํ หนดใหในแบบ
๘. เขยี นเสนทวนหวั
๙. เขียนเสนรศั มีในสามเหล่ยี ม ซง่ึ เกดิ จากการสัมผัสกันระหวางเสนกระดกู งู และเสน
ทวนหวั
๑๐. เขยี นเสนแผนครอบทวนหวั (Fashion Plate)

21

ความนูนดาดฟา (Camber) และความงอนดาดฟา (Sheer)

ความโคง ของดาดฟา ในรปู ตัดเราเรียกวา ความนนู ดาดฟา (Camber) โดยปกตจิ ะเปนสวน
โคง ของวงกลม ความสูงมาตรฐานของความนูนดาดฟา (Camber) ที่กง่ึ กลาง เทา กับ ๑/๕๐ ของ
ความกวา งเรอื ซึง่ เปนความสงู มาตรฐานทว่ั ไปท่ีใชใ นเรอื สนิ คา ความสงู ดังกลา วสามารถปรบั แตง ได
ตามความเหมาะสมในการออกแบบ

วิธกี ารเขียนเสนความนูนดาดฟา

เขยี นเสน AB ใหค วามยาวของเสน ตรง AB เทา กับคร่งึ หน่ึงของความกวางเรือ หรือ
คร่งึ หนงึ่ ของความนนู ดาดฟา ท่ีจะเขียน ทจี่ ดุ A เขยี นวงกลมรศั มเี ทา กบั ๑/๕๐ ของความกวางเรอื
หรอื ความสงู ความนนู ดาดฟา ท่ีกําหนดในแบบ ตดั เสน AB ท่ีจุด D , ทีจ่ ุด A สรางเสน ฉาก AC ตัด
เสน รอบวงท่ีเขียนข้นึ ท่จี ดุ C แบง AD ออกเปน สสี่ ว นเทา ๆ กัน ทจ่ี ดุ A1, A2, A3 เชนเดยี วกัน ท่ี
เสนตรง AB และสวนโคง CD กใ็ หแบงเปนส่สี ว นเทา ๆ กันดว ย โดยแบงเสน AB ท่จี ุด E, G, F
และสว นโคง CD ทจ่ี ดุ C1, C2, C3

ถา ยระยะ A1C1, A2C2, A3C3 ไปยงั จดุ E, G, F ตามลําดบั จะไดค วามสูงของความ
นนู ดาดฟา ณ จุด E, G, F ที่ EE’, FF’, GG’ ตอจากนนั้ เขยี นเสน โคงตอ จดุ จากจุด B ไปยงั G’ F’ E’
และ C ตามลําดบั สวนโคง BC ที่เกดิ ขน้ึ คอื เสน โคงความนูนดาดฟาคร่งึ ความกวางเรือทีจ่ ะนําไป
ใชใ นการกาํ หนดความนนู ดาดฟา ของกงตา ง ๆ ของเรอื ตามความแตกตา งของความกวา งเรือ ณ
จุดนนั้ ๆ

ความโคงของดาดฟาตามยาวจากหวั เรอื ถงึ ทายเรือ เราเรียกวา ความงอนดาดฟา (Sheer)
โดยปกตจิ ะใชก ารเขียนแบบเสน โคงพาลาโบลา (Parabola)

22

วธิ กี ารเขียนความงอนดาดฟา (Sheer)

จากรปู กาํ หนดเสน AB สูงเทา กบั ความสงู ของดาดฟา ณ จุดเสนตงั้ ฉากหวั (F.P) หรือ
เสน ตั้งฉากทา ย (A.P) และเขยี นเสน BC ยาวเทากับครึ่งหน่งึ ของความยาวระหวา งเสนตง้ั ฉาก (L.B.P.)
ซึ่งสามารถเขยี นโดยการยอ สเกล แบง เสนตรง AB และ BC ออกเปน ๕ สวน เทา ๆ กนั โดยแบง
เสน AB ท่จี ุด A1, A2, A3, A4 และแบง เสน BC ทีจ่ ดุ B1, B2, B3, B4 ตามลาํ ดบั

ทีจ่ ุด B1, B2, B3, B4 เขียนเสนต้งั ฉากขนานกับเสน BC ยาวพอประมาณ ลากเสน ตรง
จากจุด C ไปยงั เสน ตรง AB ที่จดุ A, A1, A2, A3, A4 ตดั เสน ตงั้ ฉากท่จี ุด D1, D2, D3, D4 ระยะ
B1D1, B2D2, B3D3 และ B4D4 คือความสูงของเสนความงอนของเรอื ณ จุดระยะความยาวทแ่ี บง
ขา งตน ของเรอื ในการขยายแบบนน้ั การเขียนเสน ความงอนของดาดฟาเรือจะใชต ามท่ีกาํ หนดไวใ น
ตารางออฟเซท ซึ่งไดออกแบบไวแลว วิธที ี่แสดงนนั้ เปน เพยี งพน้ื ฐานในการเขยี นความงอนดาดฟา
โดยทัว่ ไป

ไมทีใ่ ชในการปรบั แตง เสน (Battens)

ไมใ ชใ นการปรับแตงเสนหรอื เรียกกันโดยทัว่ ไปวา ไมแ ฟรเสน ไมท ่จี ะนํามาใชงาน
แฟรเสน ในการขยายแบบเตม็ ขนาดตองเลือกใชไ มท ีม่ ลี ายไมคอ นขางตรงตลอดความยาวไม มักนยิ ม
ใชไ มสัก เพราะถาใชไมท ีม่ ลี ายไมไ มตรงตลอดความยาวไมมาใชใ นการดดั โคงไปตามจุดตา ง ๆ ของ
เสน ท่มี ีความโคง มาก ๆ ไมจะไมโคง ไปในทศิ ทางที่ตอ งการ หรือไมเ ชน นน้ั กอ็ าจจะเกดิ หักไดเพราะ
ไมจะมีความยดื หยนุ ตอ การดดั โคง นอย ไมแ ฟรเสน อาจจะตอ งใชตอ กันยาวสองถึงสามทอนเพื่อให
ความยาวท่เี หมาะสมกบั การแฟรเสน ทสี่ วยงาม เชน เสน ดาดฟา เรอื (deck side line)

การใชไม (Battens) เขาจดุ ตา ง ๆ เพอ่ื เขยี นเสนโคง ที่สวยงาม ตอ งใชต ะปูบังคบั โดยให
ระยะระหวางตะปู (lofting nail) เทา ๆ กนั โดยทว่ั ไประยะหา งประมาณ ๘๐๐ - ๑,๒๐๐ มม. โดย
ตอกเปนคเู สมอกนั การเขียนเสนตอ จุดตดั ตาง ๆ ที่กาํ หนดข้นึ ตามกงน้ัน ๆ ระยะการตอกตะปบู งั คบั
ไม จะประมาณเทากับระยะกงหรือสองกงของงานทปี่ ฏบิ ัตินัน้ ๆ

23

หลกั ท่ัวไปในการใชไมแฟรเ สน (Battens)
- พิจารณาเลอื กไมที่เหมาะสม, มีความยาวเพยี งพอ, มคี วามยดื หยนุ ดี (ลายไมตรง) ดัด

โคงไดเ ปน ธรรมชาติ และอน่ื ๆ ตามความเหมาะสมของงานทีป่ ฏิบตั ิ
- การตอกตะปบู ังคบั ไม ตองตัง้ ฉากกบั พนื้ ขยายแบบอยาใหเ กิดชอ งวา งระหวางไมก ับพ้นื
และอยาตอกตะปูอัดลงใตไม

การแฟรเ สน (Fairing)
การแฟรลายเสนรปู เรือ คอื การเขียนลายเสน รูปเรอื ใหม ีสวนโคงทส่ี วยงามเสน แตละเสน

ราบเรยี บไมห กั เห (smooth line) ความสัมพันธของจดุ ตัดตาง ๆ ในรูปลายเสนทั้ง ๓ รูป คือ รูปตดั
(Body Plan) , รปู แนวนาํ้ (Half Breadth Plan) และรปู ดานขาง (Profile or Sheer Plan) ถกู ตอง
ตรงกันโดยใชข อ มูลจากแบบยอ ท่ีไดอ อกแบบไวใ นอตั ราสว น ๑/๕๐ หรอื ๑/๑๐๐ มาเปนรปู ราง
ลายเสน ดว ยอตั ราสวน ๑/๑๐ หรือเต็มขนาด

การแฟรลายเสน รปู เรอื โดยทั่วไปมขี น้ั ตอน ดังน้ี
ก. การเขียนเสนอางองิ พ้นื ฐานตาง ๆ (การตีกริด)
ข. เขยี นเสน รปู รา งเรอื ในรปู ตดั (Body Plan)
ค. เขียนเสน รูปรา งเรอื สวนหวั และสว นทา ยในรูปแนวนํ้า (Half Breadth Plan)

และรปู ดานขาง (Profile or Sheer Plan)
ง. หมายตําแหนง จดุ ตดั ตา ง ๆ ทีอ่ า นคาไดจ ากตารางออฟเซท (off – set table) ลง

ทีเ่ สนแนวนาํ้ และเสน บัตตอดในตารางเสน อางอิงทไี่ ดเ ขียนขึน้ ใชไ มแ ฟร (Battens) ทาบตามแนวจดุ
ตาง ๆ ทีห่ มายไว ปรบั แตง เสน ทเ่ี กดิ จากการตอจดุ ตา งนนั้ ใหร าบเรยี บสวยงาม ไมห กั เห และจุดตดั
ตาง ๆ ถกู ตองสัมพนั ธก นั ท้งั สามรปู ตามลําดับดงั นี้

24

๑. เขยี นและปรบั แตงเสนตดั สเตชน่ั (Station Lines) ใหถูกตอ งราบเรียบโคง
สวยงาม ในรูปตดั (Body Plan) จากคาที่ไดจากตารางออฟเซท (off –set table)

๒. เขยี นและปรบั แตงเสน แนวนํา้ (Water Lines) ในรปู แนวนาํ้ (Half Breadth
Plan) โดยการถายตําแหนงจดุ ตดั ระหวางเสนสเตช่ันกบั เสนแนวนาํ้ ในรูปตัด (Body Plan) นาํ มาแฟร
ปรบั แตง

๓. เขยี นและปรบั แตงเสน บัตตอด (Buttock Lines) ในรูปดานขาง (Sheer Plan)
โดยการถา ยตาํ แหนงจุดตดั ของเสน บัตตอดทีเ่ กดิ ข้ึนจากการแฟรท ัง้ ๒ รูป ขางตนนํามาปรับแตง

การเขียนและการปรับแตง ลายเสนรูปเรือท่กี ลา วมาขางตนทงั้ สามรูปตองมคี วามสอดคลอง
สัมพันธก ันระหวา งจดุ ตัดตาง ๆ ทีเ่ กดิ ขน้ึ และเสน ตา งท่ีกลา วแลวจะตอ งเปน เสนทรี่ าบเรยี บสวยงาม
ไมห กั เห โดยมีรายละเอยี ดในการปฏบิ ตั ิ ดงั นี้

รปู ตดั (Body Plan)

ลาํ ดบั แรกหมายตําแหนง จุดตัดตาง ๆ ท่อี า นคาไดในตารางออฟเซท (OFFSET TABLE)
ลงในตารางเสน อางองิ ที่ไดเขยี นข้นึ ไว คา ตา ง ๆ ในตารางออฟเซทจะกาํ หนดจดุ ตัดของเสนสเตช่ัน
กับเสน อางอิง เชน เสน แนวนํ้า (Water Lines) , เสน บัตตอด (Buttock Lines) และเสน รูปเรอื เชน
เสน ดาดฟา (Deck @ Side), เสนกระดูกงู (Keel) โดยระยะทางความกวา งเปนระยะจากเสน
ศูนยกลาง (Center Line) ถงึ จดุ ตดั ระหวา งเสน สเตช่นั กับเสน แนวน้าํ ในแนวระนาบ (horizontal)
ตามเสนแนวนา้ํ นน้ั ๆ สวนระยะทางความสูงเปนระยะจากเสน ฐาน (Base Line) ถงึ จุดตดั ระหวา ง
เสน สเตชน่ั กบั เสน บัตตอด (Buttock Lines) ในแนวดิง่ (vertical) ตามเสน บัตตอดน้นั ๆ ตาม
ตวั อยา งรูปดานลา ง

25

26

27

28

29

30

จากนน้ั ใชไมแฟรเ สน (Battens) ทาบตามจุดตําแหนงที่หมายไว ของเสนสเตช่นั นั้น ๆ
ตรวจสอบความโคงของไมแ ฟรเสน วา จดุ ใดของไมไ มร าบเรยี บสวยงามเปน เสนหกั หรอื ไมสามารถ
ดดั ไมใหทาบพอดจี ุดได ตอ งดําเนินการปรบั แก ในการทไ่ี มแ ฟรไ มร าบเรียบสวยงาม ตอ งพิจารณา
ถึงจุดใดเปน จดุ เปลย่ี นทิศทางไมใ หห กั เหจากแนว แลว จงึ ปรบั แกจุดนน้ั การดาํ เนนิ การแกไขแตล ะ
เสน สเตช่นั ควรคาํ นึงถึงการปรับแตงตองใหไ ดเ สน ทส่ี วยงามไมหกั และผานจดุ ทห่ี มายไวจากการ
อา นตารางออฟเซทมากทสี่ ดุ เพื่อรักษารปู ทรงของเรือที่ไดอ อกแบบและคาํ นวณคา ตา ง ๆ ไวดีแลว
เม่อื ปรับแตงเสน แตล ะสเตชน่ั เรียบรอยแลว จึงทําการเขียนเสน การเขยี นเสนในขน้ั ตอนน้ีจะเขียน
ดวยเสน ลาง ๆ หรือเสนประกอนก็ไดเพราะลายเสนเหลานอี้ าจตองมีการแกไ ขในข้ันตอนตอ ไป

รปู แนวน้าํ (Half Breadth Plan)

หลังจากการเขียนเสน สเตช่นั ในรูปตดั เรยี บรอ ยแลว ข้ันตอนตอไปคือ การเขียน
เสน แนวนาํ้ (Water Lines) ในรปู แปลน (Half Breadth Plan) หรอื เรียกอีกอยา งหนงึ่ วา รูปแนวน้ํา
โดยถายตาํ แหนงจุดตัดระหวา งเสน สเตชน่ั กับเสน แนวนํา้ ในรปู ตัด (Body Plan) หมายลงที่รูปแปลน
ตามตําแหนง ของเสนสเตชั่นนั้น ๆ จากน้ันใชไ มแ ฟรท าบตามจดุ ตา ง ๆ ของเสน แนวนาํ้ ทหี่ มายไว
ตามลาํ ดับ เชน W.L.1, W.L.2, W.L.3 , ……. เปน ตน ในข้ันตอนนี้ตองใชก ารพจิ ารณา และ
ประสบการณใ นการตดั สินใจปรบั แตงลายเสน ท่ีเกดิ ขนึ้ คอื เมอ่ื ทาบไมแฟรไ ปตามจุดตัดทห่ี มายแลว
เสนทเ่ี กดิ ขน้ึ อาจจะไมร าบเรยี บสวยงาม มกี ารหักเห หรอื ไมสามารถตัดไมใ หเ ขา จุดได ตองมกี าร
ปรับแตงโดยพจิ ารณาตัดสนิ ใจวา ควรจะแกไขจดุ ใด เพือ่ ใหไ ดเสนทสี่ วยงามและแกไขจาํ นวน และ
ตาํ แหนงของจดุ ใหน อ ยทส่ี ดุ

จากนนั้ ถา ยระยะตําแหนง ที่ไมตรง หรือคลาดเคลือ่ นไปจากตําแหนงท่ถี ายระยะมาจาก
รปู ตดั นาํ ไปแกไขในรูปตดั (Body Plan) ปรบั แตงเสนสเตชั่นในรปู ตดั น้ันใหม โดยใชจ ดุ ตัดที่ถาย
ระยะไปจากรปู แนวน้ําน้ี ถาปรบั แตง แลวเสน สเตช่นั ราบเรียบสวยงามตามปกติ ก็แสดงวาเสนแนวนํ้า
ท่เี ขียนข้นึ ในรปู แนวนา้ํ ถกู ตอ งในขัน้ ตอนน้ี กรณที ปี่ รับแตงแลว เสน สเตชน่ั ท่ีเกดิ ข้ึนไมร าบเรยี บ
สวยงามตรงบริเวณตาํ แหนงทถี่ า ยระยะมานั้น กต็ อ งนําระยะตําแหนงนกี้ ลบั ไปแกไ ขที่รปู แนวน้ํา
อีกคร้งั โดยยดึ ตําแหนง จดุ ตัดเดิมของรูปตัด แลวปรับแตงตําแหนงจดุ ตัดของเสนสเตช่นั ถัดไป หรือ
ใกลเ คียง เมอื่ ปรับแตงเสนแนวนํา้ ราบเรยี บสวยงามดีแลว จงึ นําตาํ แหนง ที่ตอ งเปลี่ยนแปลงนาํ ไป
ปรบั แกไขในรูปตัด ตามทไี่ ดก ลาวมาแลว วิธีการเชน นีเ้ รียกไดว าเปน การ “ลองไปลองมา” การที่จะ
ตัดสนิ ใจหรือกําหนดจุดเปลย่ี นตาง ๆ เพือ่ ใหเสนสเตช่ันหรอื เสนแนวนํ้าทรี่ าบเรยี บสวยงาม จดุ ตดั
สมั พนั ธกันท้งั สองรปู ตอ งใชค วามสามารถ ความชาํ นาญประสบการณข องผปู ฏิบตั ิอยา งมาก ดังที่
กลาวมาแลว

ขน้ั ตอนนี้ ถา จะกลา วใหถกู ตอง กค็ อื เปนการตรวจสอบเสนสเตชัน่ ในรปู ตัดวามคี วาม
สมั พนั ธก บั เสนอา งองิ ในแนวระนาบหรอื ไม

31

รูปดา นขา ง (Profile or Sheer Plan)

เมอ่ื ปรับแตงเสน สเตช่นั และเสน แนวนํ้าทัง้ สองรูปดังกลาวขางตน เรยี บรอยแลว ขั้นตอน
ตอไป คือการเขียนเสนตดั ตามยาวหรือเสนบัตตอด (Buttock Lines) ในรูปดานขา ง ในข้ันตอนน้ี
กลาวไดว าเปน การตรวจสอบลายเสน สเตชัน่ ที่เขยี นขนึ้ ในรูปตัด มีความถูกตอ งสมบรู ณหรือไม เมอื่
ตรวจสอบจดุ ตัดตาง ๆ กับเสน อา งองิ ในทางด่ิง โดยถายตําแหนงจุดตัดของเสน สเตชน่ั กบั
เสนบตั ตอดในรูปตดั (Body Plan) และจดุ ตดั ของเสนแนวนํ้ากบั เสน บตั ตอดในรปู แปลน (Half
Breadth Plan) นาํ ไปหมายลงในรูปดา นขา ง (Profile or Sheer Plan) แลวใชไ มแ ฟร (Battens) ทาบ
ตามตดั ท่ีหมายไวตามแนวของเสนบตั ตอดนั้น ๆ เชน B.L.1, B.L.2 ….. เปนตน ขน้ั ตอนน้ี
เชนเดยี วกบั การเขยี นเสน แนวนาํ้ กลาวคอื หากเสน บัตตอดทเ่ี กิดขน้ึ จากการทาบไมแ ฟรตามจดุ ทถี่ า ย
มาจากรปู สองรปู ขา งตน เสน ทไี่ ดไ มว าราบเรยี บสวยงามกต็ อ งปรับแกตําแหนงจุดตัดนน้ั ๆ ท้งั ใน
รูปตัด (Body Plan) และรูปแปลน (Half Breadth Plan) หรือรูปใดรูปหนงึ่

การปรบั แตง เสนตา ง ๆ ท้งั สามรูปท่ีกลาวมาแลว จะตอ งปฏบิ ตั ใิ หไ ดเสน ตา ง ๆ ที่
สวยงาม ราบเรยี บไมหกั เห (เสน ทมี่ ีลกั ษณะเปนเสนโคง ตองเปนเสนโคงทสี่ วยงามไมห กั เหราบเรียบ
ตลอดเสน) และจดุ ตดั ตาง ๆ ตองมีความสมั พนั ธสอดคลอ งกันทัง้ สามรูป กระบวนการทก่ี ลา วมาแลว
เราเรยี กวา การแฟรเ สน (Fairing)

เมื่อไดล ายเสน ทส่ี มบูรณแ ลวทง้ั สามรปู เพอ่ื ความถกู ตองและสมบูรณข องลายเสน ใน
รูปตัด (Body Plan) ซงึ่ จะตอ งนําไปเปน ตนแบบในการกําหนดตาํ แหนง ระยะหรอื ทําไมแบบในการ
ประกอบชิน้ สว นตอไป บริเวณทอ งเรือดา นขา งโดยมากจะเปนเสน โคง ซง่ึ เสน โคง นอี้ าจจะไมไ ดถ กู
ตรวจสอบดว ยกระบวนการขา งตน เน่ืองจากบรเิ วณดงั กลา วไมมีเสน อางอิงใด ๆ ตดั ผา น จงึ ตอ งมี
การตรวจสอบโดยการใชเ สนตรวจ (diagonal line) เขยี นทะแยงมุมจากตาํ แหนงเสน กง่ึ กลางลาํ มายัง
เสนฐานตัดผานเสน สเตช่ันตา ง ๆ ถายตําแหนง จุดตดั ทีเ่ กดิ ขน้ึ หมายลงในระยะสเตช่ันจรงิ ในรูป
แปลนหรอื รปู ดานขางตามตาํ แหนง สเตชน่ั น้ัน ๆ จากนนั้ ใชไ มแฟร ทาบตอ จุดตา ง ๆ ที่หมายไว

เสน โคงทไ่ี ดจ ะตอ งเปน เสนโคง ทร่ี าบเรียบ
สวยงามเชน กนั ถามจี ดุ ใดหกั เกผิดปกติ ก็
นําจดุ นนั้ ไปแกไ ขในรูปตดั จนเสร็จสนิ้
สมบรู ณ

32

เสน โครงสรา งในรูปตัด (Body Plan)

หลงั จากการเขยี นลายเสน รปู รา งเรือแลว ข้นั ตอนตอไป คอื การเขียนรายละเอยี ด
โครงสรา งเรือ เพอื่ เตรยี มการในการปฏิบัติงานตา ง ๆ ของกระบวนการงานขยายแบบ เชน งานคล่ี
แผน เหลก็ ตวั เรือ เปน ตน งานเขียนรายละเอียดโครงสรา งตัวเรอื ลงในรปู ตัด (Body Plan) ทจ่ี ะตอ ง
ปฏบิ ตั ิ เชน การเขียนลายเสน กง (Frame Lines) ทุก ๆ กง , แนวโครงสรา งภายใน, แนวเปลือกเรอื
เปน ตน

เสน กง ( Frame Lines)
การเขยี นลายเสนกงเรอื จากการหมายตาํ แหนง ระยะกงจรงิ ลงทเี่ สนฐานของรปู ดา นขา ง
และ เสนศนู ยก ลางลําในรูปแปลน จากนนั้ สรางเสน ฉากจากจดุ นน้ั ๆ ตดั เสนอา งองิ (เสน แนวน้ํา,
เสนบัตตอด) ตามลาํ ดับ เสน ต้ังฉากท่เี ขียนข้นึ คอื เสนกงจรงิ จะตัดกบั ลายเสน รูปรางทีเ่ ขียนข้ึนกอ น
แลว โดยตดั กบั เสน แนวน้ํา (W.L) ในรปู แปลน (Half Breadth Plan) และตัดกับเสน บัตตอด (B.L.)
ในรูปดานขาง (Sheer Plan) ถา ยระยะจดุ ตดั ที่เกิดขนึ้ ไปหมายลงในรปู ตัด (Body Plan) จากนัน้ ทํา
การเขียนเสน กงตามตําแหนง จดุ ตดั ทหี่ มายไวก ารปฏบิ ตั ิใชไมแ ฟรเ สน ทาบจดุ ตดั ตา ง ๆ เชนเดยี วกบั
การปรับแตงลายเสน รปู รางเรือ (Fairing) ที่กลา วแลวขา งตน
แนวโครงสรา งภายใน ( internal Structural Members)
การกาํ หนดตาํ แหนง โครงสรางภายใน ตามยาวทั้งหมดทต่ี ัดผานกงในรูปตัด (Body Plan)
ในการปรบั แตง ตองสอดคลองกับแนวเปลอื กเรือตามยาว โครงสรา งตางที่จะตอ งเขยี นลงในรูปตดั
เชน แนวกงตามยาว (Longitudinal Frame) , ฝากนั้ ตามยาว (Longitudinal Bulkheads) , เกริดเดอร
(Girders) , ฝาถงั (Tank top), แนวดาดฟา ตา ง ๆ เปนตน
ลายเสนตา ง ๆ ทเี่ ขียนขนึ้ จะไมรวมความหนาของวัสดโุ ครงสรางนั้น ๆ โดยทว่ั ไป
ลายเสน จะอยกู ง่ึ กลางความหนาในกรณที โ่ี ครงสรางนน้ั อยูใ นตําแหนง เสนกึ่งกลางลาํ (C.L) ในกรณี
ดาดฟา และพน้ื ฝาถังเสน จะอยดู า นลาง และลายเสน จะอยูดานใน กรณที ีเ่ ปนแผน เปลอื กเรอื
แนวเปลือกเรอื (Shell Landing)
คือ การจดั แบง แนวเปลอื กเรือตามยาว (seam lines) ในรูปตดั (Body Plan) โดยเริ่มจาก
การกําหนดจัดแบงแนวเปลือกเรอื แตล ะแนวทเี่ สนตัดขวางกลางลาํ กอน (Amidship section) แลว จงึ
จดั แบง แนวแผนไปทางสว นหัวและสวยทายของเรือ วิธีการเขยี นแนวเสน เปลือกเรอื เปนไปตาม
ลกั ษณะงานเดยี วกนั กบั การปรบั แตง ลายเสน รูปรางเรือ
โดยท่วั ไปแนวเปลือกเรอื ตาง ๆ จะถูกกาํ หนดมาจากการออกแบบโดยวิศวกรออกแบบ
ของอเู รอื นน้ั ๆ แลว แตรายละเอียดตาง ๆ อาจจะไมส มบรู ณจากการยอ สัดสว นในการเขียนแบบ
หรือแบบที่กําหนดมานนั้ ๆ ไมเหมาะสมกบั วสั ดหุ รอื ความสามารถของอู จงึ จาํ เปนตองมีการพจิ ารณา
จดั ปรบั แตง แนวแผนเปลอื กเรือ ในข้นั ตอนน้ีเพื่อเตรยี มการในการคล่แี ผนเหล็ก และใหสอดคลอง
กบั ตาํ แหนง โครงสรา งภายในตางท่ีกลา วขา งตน การพจิ ารณาจดั ปรับแตง แนวเปลือกเรอื ตองคาํ นงึ ถึง

33

รปู รางของเรอื แนวแผนทอ่ี อกแบบไวแลว , ความกวางของแผนวัสดทุ ใ่ี ช, แผนเปลอื กเรือทต่ี อง
แตกตา งจากแผนเปลอื กเรอื ทว่ั ไป เชน แผนกระดกู งู , แผนเชยี ร , แผนบิลล แนวแผน ตอ งไมต รง
กับแนวฝากั้นตามยาวท้ังบนและลาง และความสามารถของเครื่องจักรชว ยตาง ๆ ของอตู อเรือน้ัน ๆ

34

บทท่ี 3

แผนขยาย

การเขยี นแบบแผนคลี่

แบบแผน คล่ีในงานโลหะแผน สามารถจะเขียนไดด ว ยวธิ กี ารตาง ๆ 4 วธิ ีการ คือ การ
เขียนแบบอยางงา ย, การเขยี นดว ยเสนขนาน การเขียนดว ยเสนรศั มแี ละการเขยี นดว ยเสนสามเหลยี่ ม
ซึ่งจะไดก ลาวรายละเอยี ดตอ ไป

จากการเขียนแบบแผนคล่ี 4 วิธีการดงั กลาว ชางเขียนแบบแผนคลีใ่ นงานโลหะแผน
จะตองตดั สนิ ใจเลือกใชว ิธกี ารเขียนใหเ หมาะสมกับรปู รา งของช้ินงานเพยี งวิธเี ดยี ว แตทวา รูปแบบ
งานหนงึ่ ๆ สามารถจะใชวิธีการเขยี นไดหลายวิธกี าร และงานเพยี งช้นิ เดยี วกนั นอี้ าจจะนําเอาหลาย
วธิ ีการมาประยกุ ตเ ขยี นรวมกนั ก็ได เชนการเขยี นแบบรปู กรวยเยื้องศนู ย เปน ตน

ผูท ี่จะทาํ การเขียนแบบแผน คล่ไี ดส มบรู ณด ีนั้น จะตองรจู กั ตะเข็บตา ง ๆ ตลอดจนการ
เผ่ือขอบโลหะสําหรับตะเข็บนน้ั ๆ รวมทง้ั การพบั การเขา มุมดว ย นอกจากนจี้ ะตองรจู กั นอ็ ช (Notch)
คือ สวนเกินภายในแผน คลี่ เชน ครบี ฯลฯ เพ่ือใหก ารพบั หรือการขึ้นรูปจะทาํ ไดอยา งถกู ตอ ง และ
ช้นิ งานไมเ สียรปู ทรง

1. การเขยี นแบบอยา งงา ย (SIMPLE LAYOUT)
วธิ กี ารเขยี นนใ้ี ชส ําหรบั งานงาย ๆ หรอื เปน งานทส่ี ามารถจะนําขนาดทบี่ อกจากแบบ

งานถายออกมาเปน ขนาดของแผน คลี่ไดโ ดยตรงบนแผน โลหะ ไมตอ งหาเสน จริง (True length) เชน
การเขยี นแบบแผนคลขี่ องกระปองกลม หรือกลองส่เี หลยี่ ม เปนตน

35

รปู ท่ี 5.2 แสดงการเขยี นแบบอยา งงายใชก ับกระปอ งหรือกลองสเ่ี หลยี่ ม

การเร่ิมตนเขียนแบบลงบนแผน ของโลหะทําได รปู ที่ 5.3 แสดงการรางแบบลงบน
2 วิธี คือ
โลหะแผน งาน
1.1 ใชม ุมฉากของแผนโลหะเปน จุดเร่ิมตน
สําหรบั งานทม่ี ดี่ า นคขู นาน 2 คู การวดั ขนาดตา ง ๆ มกั
จะเร่มิ ตนจากมมุ ลางดา นซา ยของแผนโลหะขนึ้ ไปทาง
ดา นบนและตอไปทางดานขวา

1.2 ใชเ สนศนู ยก ลางเปนหลักในการรางแบบ
สาํ หรับงานทีม่ ดี า นคขู นานเพียงคเู ดียว และอีก 2 ดาน
จะเรียวเขา หากัน (Taper) ความกวา งของแผนโลหะที่
ใชตองใหญกวาแผน คลีเ่ ลก็ นอ ย

ดังน้นั กอนทจ่ี ะตัดแผนโลหะออกจากแผนเตม็
จะตอ งคํานวณความกวา ง และความยาวของช้นิ งานท่จี ะ
คลแ่ี บบเสียกอน และจะตองมีมุมขา งหนึง่ เปนมุมฉาก
เพือ่ ใชเปนหลกั สําหรับหาเสน ศูนยก ลางและเสน อื่น ๆ ตอ ไป

36

2. การเขยี นแผน คลดี่ ว ยวธิ ีเสน ขนาน (PARALLEL LINE DEVELOPMENT)
การเขียนแผนคลวี่ ธิ ีนเี้ หมาะสาํ หรับรปู รา งงานท่มี ดี านเปน เสนตรง และขนานกนั เชน
แทงปรซิ มึ (Prism) และแทง รูปทรงกระบอก (Cylinder) นยิ มใชก นั มากสาํ หรบั การเขยี นแผน คลี่
ของทอ กลม ทอแยกสามทาง และขอ งอตา ง ๆ
กอ นทจี่ ะรูจักวธิ กี ารเขียนแผนคลด่ี วยวิธนี ี้ ควรจะรจู กั ความหมายของคําตาง ๆ ท่ี
เก่ียวของกอน เพ่อื สะดวกแกการเรยี กช่ือในขณะทที่ าํ การเขยี นแบบ ไดแ ก
ภาพดา นหนา (Front view) หมายถงึ ภาพทม่ี องเห็นทางดา นหนาของวัตถุเปน ภาพท่ี
แสดงใหเ ห็น ความสูง และความกวา งของวัตถนุ น้ั
ภาพดานบน (Top or Plan view) หมายถงึ ภาพทีม่ องเห็นทางดา นบนของวัตถุ ภาพ
ดานบนนจ้ี ะแสดงใหเ หน็ ความกวา ง และความยาวของวตั ถุน้ัน
เสนฐาน (Base line) หมายถึงเสน ทใี่ ชเ ปน ฐานของรูปดานหนา เสนแบงสว นอ่นื ๆ จะ
ลากจากภาพดา นบนลงสูเ สน ฐานทั้งส้นิ ถาฉายเสน ฐานนี้ออกไปทําการเขียนแผนคลี่ เสนฐานท่ีเกดิ
ใหมนจ้ี ะเรยี กวาเสนฐานรปู แผน คล่ี (Stretchout line)

รูปท่ี 5.4 แสดงคาํ จาํ กดั ความเสน ตา ง ๆ ของการเขียนดวยวธิ เี สน ขนาน
เสน แบงสวน (Element line) เปน เสนแบงรปู รา งของวัตถุออกเปนสวน ๆ โดยการสมมติ
ขึน้ เพ่อื ใหสะดวกในการเขียนแบบแผนคล่ี ซึง่ จะเปรยี บไดกบั การกอ สรางอาคารจะตองนําเอาวสั ดุแต

37

ละสว น ๆ มาประกอบกนั จนเปน รปู รางของอาคาร รปู ปรซิ มึ จะมขี อบหรอื มมุ เพอื่ ใชเปน เสนแบง
สว นได สําหรบั รปู ทรงกระบอกไมมีมมุ หรอื ขอบในการท่ีจะใชแ บง สว น ดังนัน้ จะตอ งสมมตเิ สนขน้ึ
ทผ่ี ิวของรปู ทรงกระบอกเปน เสน ตรงตามแนวขนานกบั ความยาว โดยการแบงตามจํานวนองศาและ
ใหจ าํ นวนตวั เลขหรืออักษรเรยี งตามลําดบั ระยะหา งของเสนแบงสวนทกุ ๆ เสน รวมกนั จะตองยาว
เทากับเสน รอบรูปจริงของทรงกระบอกดว ย

แบบแผน คลี่ (Stretchout) เปน ภาพแผน คลี่ท่ีสรา งขนึ้ จากวตั ถรุ ูปทรงตาง ๆ ที่ยงั มไิ ดเผ่ือ
ขอบตะเข็บและรอยพับตาง ๆ บางครั้งจะเรยี กวา NET PATTERN

เสนฐานรูปแผนคลี่ (Stretchout line) เปน เสนทไ่ี ดจ ากการฉายลากเสน ฐาน หรอื เสน
ดานบนของภาพดา นหนา เสนฐานรูปแผน คล่ีนจ้ี ะยาวเทา กับจํานวนสว นแบง ตา ง ๆ ในภาพดา นบน
หรอื ยาวเทา กบั เสน รอบรูปของวตั ถุ

เสนฉายภาพ (Projection line) เปนเสนท่ลี ากจากเสน แบงสวนจากภาพดา นหนาไปยงั
แบบแผน คลี่ สาํ หรับหาระยะตา ง ๆ บนแผน คลี่

ตวั เลขกาํ กบั เสน (Numbering system) คือตัวเลขท่ีเขยี นกํากบั เสน แบง สวนตา ง ๆ เพอื่
สะดวกในการจําตําแหนง เสน ตาง ๆ

หลักการเขียนแบบแผน คลดี่ วยวธิ เี สนขนาน
ใชก ับงานสวนใหญ ท่ีมดี า นคขู นานดานหนง่ึ ไดแ กป ริซึมทรงตาง ๆ งานรปู ทรงกระบอก
และรางนาํ้ เปน ตน ซึ่งการเขียนแบบโดยวธิ นี ย้ี งั แบงออกไดอีก 3 ประเภท คอื .-
2.1 การเขียนภาพแผน คล่ีประเภทที่ 1

ใชก บั ชน้ิ งานรปู ทรงคขู นาน เชน รปู ทรงกระบอก และทรงปริซมึ ชนิ้ เดียว ช้ินงานใน
ประเภทนีไ้ ดแ ก รูปทรงสามเหล่ยี ม สเ่ี หลย่ี มจตุรัส ส่เี หลยี่ มผนื ผา รูปหลายเหลย่ี ม และทอ กลม
เปน ตน ซงึ่ ดา นฐานหรือตา นยอดจะถกู ตดั เปนมุมตาง ๆ โดยจะมวี ิธกี ารเขียนดงั น้ี

2.1.1 การเขียนภาพแผน คลข่ี องวตั ถุรปู ทรงกระบอกและปริซึม
ก. การตัดมมุ เพยี งขางเดยี ว
1. เขยี นแบบรปู ชิ้นงานดานหนา และดา นบน ใหตะเข็บอยูทางขา งใดขา งหน่ึง
2. แบง ภาพดานบนออกเปน สวนตาง ๆ พรอมทั้งใหต วั เลขกาํ กบั เสนแบงสว น

ดวย โดยทว่ั ไปรปู ทรงกระบอกนิยมแบง 12 สว น และรูปทรงปรซิ มึ แบงตามจํานวนเหลยี่ มของ
ชิ้นงาน

3. เขยี นเสน ฉายภาพ ของเสน แบงจากภาพดานบนไปยงั ภาพดานหนา หรอื
ดานขา งจนถึงเสน ตดั มุม ดูรปู ท่ี 5.5 ประกอบ (เฉพาะรปู ทรงกระบอก)

4. ลากเสน ฐานของแผน คลี่ ใหอ ยูในระดับเดยี วกับเสนฐานของภาพดานหนา
เทากบั ความยาวเสน รอบรปู และจํานวนสวนของภาพดานบน (ทรงกระบอก)

38

5. ลากเสนแบง สว นต้ังฉากกับเสน ฐานของแผน คล่ี ประมาณความสงู เทา กับ
ความสูงในภาพดา นหนา

6. ภาพดานหนาจากจุดตดั ของเสน แบง สว นกับเสน ตดั มุม ลากเสนฉายภาพขนานกนั
ไปตดั ยงั เสน แบงสว นของภาพแผนคลท่ี ่ีสรา งขึ้น

7. จากจดุ ตดั ท่ีเกิดใหมใ นขอ 6. ทุกคเู สน เชน เสน 1 ตั ดเสน 1, เสน 2 ตดั เสน 2
เปน ตน ลากเสน สัมผัสทุก ๆ จุด จะไดภ าพแผนคลข่ี องงานออกมาเปน ภาพแผน คลี่ท่ยี ังไมไ ดเ ผอื่ ขอบ
ตะเขบ็ (stretchout)

39

รปู ท่ี 5.6 การเขียนแบบภาพแผนคลบี่ ากมมุ เดียว ขา งเดียวกัน

ข. การตดั มุม 2 ขา งดา นเดยี ว
การเขียนภาพแผน คลี่ของรปู ทรงกระบอก และรปู ทรงปรามดิ ตัดมมุ 2 ขา ง และรูปรา ง
อ่นื ๆ จะมีวธิ กี ารเขยี นแผนคล่ใี นลกั ษณะเดยี วกันกบั การตัดมมุ เพียงขา งเดยี ว

40

รูปที่ 5.8 แสดงการเขยี นแผน คล่ีของทอ ส่ีเหลี่ยมตัด 2 มุม ขางเดยี วกัน

รปู ที่ 5.9 ภาพแผนคลี่ของทอ ส่ีเหลีย่ มตดั เปนมุมตา ง ขางเดียวกนั

2.1.2 การเขียนภาพแผนคลี่ของของอ (ELBOW)
การเขยี นภาพแผนคลีข่ อ งอธรรมดาจะเขียนแบบไดโดยอาศยั การเขยี นแผน คล่ดี ว ย

วธิ เี สน ขนาน สาํ หรบั ของอทล่ี ดหรอื เพม่ิ ขนาดจะไมสามารถเขียนไดด วยวธิ นี ้ี
การเขียนแบบของอ ขั้นแรกจะตอ งเขยี นภาพดา นหนา และดา นบนของของอ

เชน เดยี วกับการเขยี นแบบแผนคล่รี ปู ทรงกระบอกทต่ี ัดมมุ ขา งเดียว
ก. การวางตําแหนงตะเข็บของขอ งอทีใ่ ชท ว่ั ๆ ไป มี 2 วิธี คือ
1. การวางตะเข็บไวที่ขอบรศั มดี านใน (Throat) กับขอบหลัง (Heel) ของขอ งอ
สลบั กนั ไป
2. วางตะเข็บไวท่ีเสนแกนกลางความโตของของอ
ข. การเขยี นแบบขอ งอน้ีตามธรรมดารศั มีของขอบดานใน (Throat radius) จะยาว

เทากับครึ่งหนง่ึ , เทากับ, หรือยาวเปน 2 เทา ของขนาดเสน ผา ศูนยก ลางของขอ งอ จํานวนชน้ิ ของ
ของออาจจะแบงเปน 2, 3 หรอื กี่ชนิ้ ก็ตามใหค ูณจาํ นวนช้นิ งานดว ย 3 และใหล บดว ย 2

สาํ หรบั ของอ 3 ช้ิน จะแบง ภาพดานหนาไดเ ทา กับ ( 2 × 3 ) – 2 หรอื เทา กบั 4
สว นเทา ๆ กนั ชิน้ ขอ งอแรกและช้นิ สุดทา ยจะตองยาวเทากนั พรอ มทง้ั การใหตะเข็บจะตองตรงกนั
ดว ย สําหรบั ชิ้นขอ งอกลางจะยาวเปน 2 เทาของชนิ้ ของอแรกและสดุ ทาย สว นตะเขบ็ ก็จะอยตู รง

41

ขามกับช้นิ งานแรกและสุดทา ยดว ย (การวางตะเข็บตามวิธีที่ 1) หรืออาจจะใหต ะเข็บอยตู รงกันก็
ได (การวางตะเขบ็ วิธีที่ 2)

สวนกรรมวธิ ีการเขยี นแบบแผน คลี่ จะมีลกั ษณะเชน เดยี วกบั การเขียนแผน คลี่ของรปู
ทรงกระบอกและปรซิ ึมทีต่ ัดมุมเพียงขางเดยี ว ดงั ท่ไี ดอธบิ ายแลวในตอนตน

รูปท่ี 5.10 แสดงการเขยี นขอ งอ 3 ช้ิน

2.2 การเขยี นภาพแผน คลีป่ ระเภทที่ 2 รปู ทรงกระบอกหรือปรซิ มึ ตัดกนั
เปน การเขียนภาพแผนคลชี่ นิ้ งานตอชน 2 ชิ้น หรือ 3 ชน้ิ เปนรูปตวั ที (T) หรอื
รูปรา งงานท่มี ีลักษณะใกลเ คยี งกัน
ลาํ ดบั ขนั้ การเขยี นภาพแผนคล่ปี ระเภทงานรูปตวั ที (T)
1. เขยี นภาพ ดา นหนา ดา นบน และดานขา ง
2. แบง สวนภาพดา นบนและภาพดานขาง จากจดุ แบง สว นลากเสนฉายภาพไปยงั ภาพ
ดา นหนา
3. จากขนาดความยาวของทอ ใหญ (Main pipe) ลากเสนขนานตั้งฉากกบั เสนแกนกลาง
ของทอใหย าวพอสมควร (เทา กบั เสนรอบวงของทอใหญ)
4. แบงเสน ขนานออกเปนสวน ๆ เทา กบั สว นท่แี บงในภาพดานหนา แลวลากเสนแบง
สวนนนั้ ทกุ จดุ ขนานกบั ทอ ใหญ
5. ลากเสนฉายภาพจากภาพดา นหนาลงมายงั ภาพแผนคลที่ ่ีสรา งขึ้นใหม
6. จากจุดตดั กนั ในภาพแผนคลล่ี ากเสนสมั ผัสจดุ ควบคตู า งก็จะไดแผน คลที่ ีถ่ กู ตอ ง

42

7. การเขยี นภาพแผน คลีข่ องทอแยก (Branch pipe) จะเหมอื นกับการเขียนภาพแผน คล่ี
ของรปู ทรงกระบอกตัดมุม 2 ขา งดา นเดยี ว ดังที่อธบิ ายแลว ในตอนตน

รูปท่ี 5.11 ขอ ตอทอกลมรปู ตัวที (T) มมุ 90 ° ขนาดทอ เทากัน
การเขยี นภาพแผน คลี่ของการตอ ทอ ลกั ษณะตัวที (T) ที่มขี นาดเสนผา ศูนยก ลาง
ไมเ ทากันจะมลี ักษณะการเขยี นเชนเดยี วกบั การเขียนภาพแผน คลีข่ องการตอทอตวั ที (T) ท่มี ีขนาด
เสนผาศนู ยกลางเทา กัน ดงั แสดงในรูป

43

รูปที่ 5.12 ขอตอรูปตวั ที (T) ทอมุมฉากทีม่ ีขนาดทอ ตางกนั
สําหรับการเขยี นภาพแผนคลขี่ องการตอ ทอแยกในลักษณะท่เี ปน มมุ ตา ง ๆ จะใชวธิ กี าร
เขียนดว ยวิธีเสน ขนานไดเชน เดียวกนั ภาพแผน คลี่ของทอ ใหญ (Main pipe) จะใชว ธิ ีการเขียน
เหมอื นการเขยี นภาพแผนคล่ที อ แยกต้งั ฉากทุกประการ

44

รูปท่ี 5.13 ขอ ตอทอกลมมุม 45° ทอ ตา งขนาดกัน

สวนการเขยี นภาพแผน คลีท่ อ แยก (Branch pipe) สามารถจะเขียนดว ยวิธีเสน ขนานได
เชนเดยี วกัน หรอื จะใชว ิธีการวัดระยะในภาพดา นขาง หรือดานหนา ไปเขียนเปน แผนคลก่ี ไ็ ด ซึง่ มี
วิธีการเขยี นดงั น้ี

1. ลากเสน ใหย าวเทากับเสนรอบวงของทอ แยก
2. แบง เสน ออกเปน สวนตา ง ๆ เทา กับจํานวนสว นในภาพบนดา นหนาหรือดานขาง
3. ลากเสน แบง สว นตง้ั ฉากกบั เสน ตรงดงั กลา ว (ขอ 1) ทกุ ๆ จดุ
4. วัดระยะความยาวจากภาพดา นขา ง ถายลงบนเสน แบงสว นในขอ 4 ทกุ เสนเปนคู ๆ ไป
เชน ระยะเสน 7 ในภาพดา นขางก็ถายลงบนเสน 7 หรอื ระยะเสน 1 ในภาพดานขา งกไ็ ปถายลงบน
เสน 1 ในภาพแผน คลี่ท่สี รางใหม เปนตน
การแบงสว นบนภาพดา นบนและดา นหนา จะเปน เทา ไรกไ็ ดไ มจํากัด แตการแบง น้ีจะตอ ง
แบงใหมจี าํ นวนเทา กันท้งั สองทอ คือ ทัง้ ทอใหญ (Main pipe) และทอแยก (Branch pipe)

2.3 การเขยี นภาพแผนคลป่ี ระเภทท่ี 3 การเขยี นแผนคลีร่ างนาํ้
การเขียนแบบแผน คลี่ของรางนาํ้ ชายคาบาน สามารถเขยี นดวยวธิ เี สน ขนานไดโ ดย

ไมย ากนกั การตอรางนา้ํ เปน มุมตาง ๆ ไมว าจะเปน มุม 90 องศา หรอื มมุ อื่น ๆ กต็ ามเพื่อใหก ารเขา
มมุ จดตอ กนั พอดี จะตองใชว ธิ กี ารแบงเปน สวน ๆ เชน เดียวกบั การแบง สว นของวงกลม

มมุ การตอ ของรางนํา้ มี 2 ชนดิ คอื ตอ เปน มมุ หันเขา หาตัวอาคาร (Inside mitres)
และตอ เปน มมุ หันออกนอกตวั อาคาร (Outside mitres) การเขียนภาพแผน คลข่ี องการตอมุมรางนํา้
ท้งั 2 ชนิดน้ี จะมีวิธกี ารเขยี นท่ีคลา ยกนั ทกุ ประการ

45

รปู ที่ 5.14 รอยตอมมุ ของรางน้ํา (ซาย) ตอมุมใน (ขวา) ตอมุมนอก
สําหรบั การเขียนภาพแผนคล่ี การตอมุมของรางนํ้าทั้ง 2 ชนดิ ดังกลาวจะใชว ิธกี ารเขยี น
คลา ยกันแตลาํ ดับข้ันในการเขยี นจะกลับกนั ดงั มีลาํ ดับข้ันในการเขยี นดงั นี้
1. เขียนแบบภาพดานบน และดา นหนา ตัดของรปู แบบชายคา
2. แบงภาพดา นหนาตดั ออกเปน สวน ๆ พรอ มทงั้ ใหเลขกาํ กบั เสน
3. ลากเสนขนานจากจดุ แบงสว นทุกจดุ ตรงไปยังภาพดา นหนาจนถงึ เสนตอมุม
4. ลากเสน ฉายภาพจากเสน ฐานของภาพดานบนไปทางดา นขวาใหย าวพอสมควร
5. วดั ระยะสว นตา ง ๆ ในภาพตัดดานขา งทกุ ระยะลงบนเสน ฉายในขอ 4 พรอ มท้ังใช

เลขกํากบั เสน
6. จากจดุ แบง สว นลากเสน ตัง้ ฉากกบั เสน ในขอ 4 ทุกจดุ
7. จากภาพดานบน ลากเสน ฉายภาพทกุ จดุ ท่ตี ัดกับเสนตอ มมุ ของรางน้าํ ไปยังเสนตง้ั ฉาก
ในขอ 6
8. จากจุดตัดของคเู สนทกุ คลู ากจดุ สัมผัสทุกจดุ จะไดภ าพแผน คลข่ี องรางนํ้า