Hypersensitivity

อบรมเชงิ ปฏบิ ตั กิ าร การพยาบาล
ผู้ป่ วยให้ยาเคมีบาบดั ท่มี ีภาวะ

Hypersensitivity

สพุ ัตตรา จานคาภา
พยาบาลวิชาชีพชานาญการ
หวั หน้างานการพยาบาลผ้ปู ่วยนอกเคมีบาบดั
โรงพยาบาลมะเรง็ อุดรธานี

หวั ขอ้ การบรรยาย

• กลุ่มยาเคมบี าบัดทท่ี าให้เกดิ ภาวะ Hypersensitivity
• วจิ ยั ปัจจยั ทม่ี คี วามสมั พนั ธก์ บั การเกดิ ภาวะภมู ไิ วเกินในผปู้ ่วย

มะเรง็ ที่ไดร้ บั ยาเคมีบาบัดสูตร Paclitaxel
• การพยาบาลผปู้ ่วยใหย้ าเคมบี าบดั ทมี่ ภี าวะ Hypersensitivity
• ฝกึ ปฏิบัตกิ ารบรหิ ารยาเคมบี าบัด และการพยาบาลผู้ปว่ ยทม่ี ี

ภาวะ Hypersensitivity

ความหมาย

• การเกิดภาวะ Hypersensitivity

• หมายถงึ ภาวะท่ีรา่ งกายตอบสนองทางภมู คิ ุ้มกนั มากเกินพอดีตอ่ สารทที่ าให้เกิด
อาการแพ้ซ่ึงเรยี กว่าสารก่อภมู แิ พ้ (allergen) ทาให้มกี ารอกั เสบทาลายเนื้อเย่ือ
ปกติแล้วเมอื่ มเี ช้อื โรคหรอื สงิ่ แปลกปลอมเข้ามาในร่างกาย รา่ งกายก็จะสรา้ ง
ภมู ิคมุ้ กนั ขน้ึ มาเพ่ือทาลายเช้อื โรคหรอื ส่ิงแปลกปลอมนั้นให้หมดไป แต่ในบาง
โอกาสจะดว้ ยธรรมชาติ (Nature) ของสงิ่ แปลกปลอมหรือพนั ธุกรรมของคนๆน้นั
ก็ตามภมู ิคุม้ กันท่ีร่างกายสร้างขึน้ มากลบั ไปทาลายเนือ้ เยื้อของตัวเองทาใหเ้ กิด
ภาวะภมู ิไวเกิน

กล่มุ ยาเคมีบาบดั ที่ทาให้เกิดภาวะ Hypersensitivity

• 1.กลุ่ม Taxane
• 2.กลมุ่ Platinum
• 3.monoclonal antibodies
• 4.Etoposide

ระดับความรนุ แรงของ Hypersensitivity

grade Sign and symptom
1 Transient flusing,Rash,drug fever>38 c
2 Transient flusing,Rash,drug fever>38 c
Dyspnea
3 Bronchospasm ,hypotension
4 Anaphylaxis
5 Death

อ้างองิ
NCI (National Cancer Institute, CTCAE V4.03

สถติ จิ านวนการเกิด Hypersensitivity

สถติ ิ ระดบั ความรุนแรง

ตลุ าคม 2563-ธนั วาคม 2563

วจิ ยั ปัจจยั ทมี่ ีความสัมพันธก์ บั การเกิดภาวะภมู ิไวเกนิ ในผู้ป่วยมะเร็งท่ี
ไดร้ บั ยาเคมบี าบดั สตู ร Paclitaxel

• เป็นวิจยั เชิงบรรยาย ในผู้ป่วยมะเร็งท่ไี ดร้ บั ยาเคมีบาบัดสตู ร Paclitaxel

ทง่ี าน Day Care Unit โรงพยาบาลมะเรง็ อุดรธานี ในชว่ งเดือน พฤษภาคม 2561-พฤษภาคม 2562

วัตถุประสงค์ เพื่อศกึ ษาปจั จยั ที่มคี วามสัมพนั ธก์ ับการเกดิ ภาวะภูมิไวเกิน ในผปู้ ว่ ยมะเรง็ ที่
ได้รับยาเคมีบาบดั Paclitaxel กลมุ่ ตวั อยา่ งประกอบด้วย 2 กล่มุ

ไดแ้ ก่ กลุ่มผู้ป่วยมะเรง็ ทไ่ี ด้รบั ยาเคมบี าบดั Paclitaxel และเกิดภาวะภมู ิไวเกนิ

จานวน 30 คน และ กลมุ่ ผปู้ ่วยมะเร็งทีไ่ ดร้ ับยาเคมบี าบดั สูตร Paclitaxel และไม่เกิดภาวะภมู ไิ วเกนิ

โดยใช้ วธิ ีการเลอื กสมุ่ 2 เท่าของผปู้ ่วยที่เกิดภาวะภูมไิ วเกนิ จานวน 60 คน

เก็บขอ้ มูลดว้ ยวิธกี ารสมั ภาษณ์ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิตเิ ชงิ พรรณนา
ความถ่ี รอ้ ยละ และเปรยี บเทยี บลักษณะ 2 กลุ่มด้วยการทดสอบไคสแคว์

ผลการวิจัย

1) ข้อมูลทว่ั ไปของผู้ป่วยส่วนใหญ่เปน็ เพศชาย ร้อยละ 80.23 มอี ายุ ≥ 55 ปี รอ้ ยละ 55.56 มี
อายุเฉล่ยี 55.11 ปี มีค่าดัชนีมวลกายอยูใ่ นชว่ ง 25.0 – 29.9 รอ้ ยละ 32.56 และส่วนใหญ่ไมเ่ ป็น
โรคประจาตัว ร้อยละ 51.16
2) กลมุ่ ตวั อย่างทีเ่ กดิ ภาวะภมู ิไวเกินสว่ นใหญไ่ ด้รับยาเคมีบาบัดรกั ษาแบบการให้ยาทเ่ี ปน็ ซ้า
(Second line)รอ้ ยละ 53.33 ปรมิ าณยาท่ีได้รับเฉลยี่ เท่ากับ 30 มิลลิลติ ร ระยะเวลาที่เกิดภาวะ
ภมู ไิ วเกินและเกิดหลงั จากเรม่ิ รบั ยาประมาณ 17 นาที และส่วนใหญ่อย่ใู น ระดับท่ี 2 ร้อยละ 76.67
3) ความสัมพนั ธ์ระหว่างปจั จยั ดา้ นผูป้ ว่ ย ลกั ษณะของโรคและการรกั ษากับการเกดิ ภาวะภาวะภมู ิ
ไวเกิน พบวา่ ปจั จยั ดา้ นผู้ปว่ ย ลกั ษณะของโรคและการรกั ษามีความสัมพันธ์กับการ

เกิดภาวะภูมิไวเกินอย่างไม่มนี ยั สาคญั ทางสถติ ิกลา่ วคือ ปัจจยั ดา้ นผ้ปู ว่ ย
ลักษณะของโรคและ การรักษาไมม่ คี วามสัมพันธ์กับการ เกิดภาวะภูมไิ วเกิน

การเกดิ Hypersensitivity

1 ผูป้ ่วยทเี่ กดิ Hypersensitivity ส่วนใหญ่ได้รบั การได้รับยาเคมี

บาบัดรักษาแบบการใหย้ าท่เี ปน็ ซา้ (Second line) คิดเป็นร้อยละ 53.33

2 ปริมาณยาท่ีไดร้ บั เฉล่ยี เท่ากบั 30 CC

3 ระยะเวลาท่ีเกิด คอื เกิดหลงั จากเร่ิมรบั ยาประมาณ 17 นาที

4 เกิดในรอบของการรบั ยาเคมีบาบัด 2 เปน็ สว่ นใหญ่ คดิ เปน็ ร้อยละ 53.33

5 โดยมีความรุนแรงอย่ใู นระดบั 2 มากที่สดุ คดิ เปน็ รอ้ ยละ 76.67

การดแู ลผูป้ ว่ ยทีไ่ ดร้ บั ยาเคมที ีเ่ สี่ยงตอ่ การเกิดภาวะ
Hypersensitivity

วัตถปุ ระสงค์

1 1. เพ่ือลดความรนุ แรงหรืออันตรายทเ่ี กดิ จากภาวะ
Hypersensitivity ของผู้ป่วยที่ไดร้ ับยาเคมีบาบดั
2. เพ่ือให้ผปู้ ่วยปลอดภัยจากการได้
รบั ยาเคมบี าบดั

ประวตั ิผปู้ ่วย จาก Thai His V3

เตยี งผปู้ ว่ ย อปุ กรณ์
O2 และ Suction pipe line

O2 Canular หรือ O2 Mask C bag

รถฉดี ยา , รถ Emergency

รถเข็นให้ยาเคมบี าบดั (รถคันเดียวกันกับหอ้ งเตรยี มยาเคมบี าบัด)

Infusion pump, Monitor EKG พรอ้ ม o2 sat

ปุ่มกดเรียกพยาบาล ,Hypersensitivity kit

เอกสารรายงานอุบตั กิ ารณ์

ประกอบด้วย

Paracetamal(500 MG) 2 tabBenadyl(25 mg) 2 Tab

Atropine 3 Amp Dimen 3 amp

Dexa 3 amp CPM 3 amp

Sterile water 10 ml 2 ml

Hypersensitivity Syring 3 ml 2 อัน

kit Syring 5 ml 2 อัน

Syring 10 ml 2 อัน

เข็มNo18,24 = 3,3

วิธปี ฏบิ ัติกอ่ นใหย้ าเคมี

1. ซกั ประวัติการเกิดภาวะ Hypersensitivity ในการใหย้ ารอบท่ผี า่ นมา
2. ใหค้ วามรแู้ ก่ผู้ปว่ ยเกี่ยวกบั อาการเมื่อเกดิ ภาวะ Hypersensitivity เช่น หนา้ แดง แน่น
หนา้ อก
หายใจไม่ออกหรอื หายใจไม่อิ่ม ถ้ามอี าการดงั กล่าวแจ้งพยาบาลทนั ที
3.แนะนาผ้ปู ว่ ยปฏบิ ตั ภิ ารกจิ เข้าหอ้ งน้าใหเ้ รยี บรอ้ ย เพราะขณะใหย้ า 30 นาทแี รก ไม่อนญุ าตให้
เขา้ หอ้ งนา้
4. เตรียมยาและอุปกรณ์ตา่ งๆเช่น ออกซิเจน,ชดุ suction, Hypersensitivity Kit,รถ
Emergency เป็นต้น

5. Check V/S เพอ่ื ประเมินก่อนและหลงั ให้ยาเคมีบาบดั โดย 30 นาทแี รก
ของการบริหารยาดแู ลผ้ปู ว่ ยให้ ON Monitor EKG พรอ้ ม o2 sat เพ่อื การ
ช่วยเหลือที่ทันท่วงที

ขณะให้ยาเคมบี าบดั

6.บรหิ ารยาเคมี Paclitaxel,Docetaxel และ Oxaliplatin โดยใช้ Infusion pump

โดยคอ่ ยๆ ปรับ rate จาก KVO จนถงึ rate ตามแผนการรกั ษาของแพทยเ์ พอื่ เป็นการ

เฝ้าระวังและประเมนิ ว่าผู้ป่วยสามารถรบั ยาเคมีไดโ้ ดยไมเ่ กดิ ภาวะ Hypersensitivity

Number rate volume time

1 1000 cc/hr 10 cc <1min

เพอ่ื ไล่ IV ทค่ี า้ ง

สาย

2 40 cc/hr 8 cc 7.5 min

3 80 cc/hr 10 cc 7.5 min

4 100 cc/hr 20 cc 12

รวม volume 35 รวม 27 นาที
cc

ถา้ ผูป้ ่วยไม่มีภาวะ Hypersensitivity ปรบั rate สารน้าทีเ่ หลอื ตาม
แผนการรกั ษา

ขณะให้ยาเคมบี าบดั

7.ยาที่เส่ยี งต่อHypersensitivity อืน่ ๆ
(carboplatin,cetuximab,trastuzumab,bevacizumab
rituximab,etoposide) ให้บริหาร rate ตามคาสัง่ แพทย์
8. อย่กู บั ผปู้ ว่ ยในการบรหิ ารยาเคมี เพ่ือการช่วยเหลอื อยา่ งทนั ทว่ งที
ดงั ต่อไปนี้

9. Check V/S ทกุ 15 นาที 4 ครั้ง, ทกุ 30 นาที 2 ครั้ง
และ 1 ช่ัวโมง 1 ครัง้

ขณะใหย้ าเคมบี าบดั

ยาเคมี Paclitaxel,Docetaxel

- กรณี ใหย้ าคร้งั ท่ี 1, 2 และในกรณผี ปู้ ว่ ยที่เคยเกิดภาวะ
Hypersensitivity ในรอบทผี่ า่ นมา พยาบาลเฝา้ ระวงั อาการผูป้ ว่ ย
20 นาทแี รกในการบริหารยาเคมบี าบัด
- กรณี ให้ยาคร้งั ท่ี 3 ข้ึนไป พยาบาลเฝ้าระวังอาการผปู้ ว่ ย 10 นาที
แรกในการบรหิ ารยาเคมีบาบดั

ขณะใหย้ าเคมีบาบดั

ยาเคมี Oxaliplatin

- กรณี ให้ยาครงั้ ที่ 1-5 พยาบาลเฝ้าระวังอาการผปู้ ่วย 10 นาทีแรก
ในการบริหารยาเคมีบาบัด

- กรณใี ห้ยาครง้ั ท่ี 6 ขน้ึ ไป พยาบาลเฝา้ ระวังอาการผปู้ ว่ ย 20 นาที
แรกในการบริหารยาเคมบี าบดั

เม่อื เกิดภาวะ Hypersensitivity

1. หยุดการใหย้ าเคมีทันที
2. ใหส้ ารนา้ 0.9% NSS เพือ่ คงเสน้ ไว้ ยกเวน้ ยา Oxaliplatin ใหส้ าร
น้า 5%DW เพ่อื คงเส้นไว้
3. จัดท่าใหผ้ ้ปู ่วยให้อยู่ในท่าท่สี บาย หากมีปญั หาเรอ่ื งการหายใจให้ผปู้ ่วย
อยูใ่ นทา่ หวั สูง
4. ให้ O2 canular หรอื O2 mask C bag keep O2 > 95%
• 5. ประเมนิ สภาพอย่างรวดเร็วและรายงานแพทย์

เมือ่ เกิดภาวะ Hypersensitivity

6. เตรยี มรถ Emergency และ Hypersensitivity Kit
7. สังเกตอาการ 30 นาที จนอาการ Hypersensitivity reaction
หายไป จึงเรม่ิ ให้ยาท่ีเหลืออีกครงั้ โดยเริม่ titrate ใหม่อีกครง้ั และหาก
เกิด Hypersensitivity ซา้ รายงานแพทยเ์ พอ่ื พจิ ารณาแผนการรกั ษา
ต่อไป
8. ให้การพยาบาลตามแผนการรักษาของแพทย์

9. รายงานอบุ ัตกิ ารณ์

Flow
การดแู ล

เมอ่ื ผู้ป่วยเกดิ ภาวะ
Hypersensitivity

ปฏิบตั อิ ย่างไร