หน่วยที่ 5 การบันทึกรายการค้าตามหลักการบัญชีที่รับรองทั่วไปของธุรกิจบริการเจ้าของคนเดียวในสมุดรายวันทั่วไป

หนว่ ยที่ 5 การบันทึกรายการค้าตามหลักการบัญชที ่รี ับรองทัว่ ปของธุรกจิ บรกิ ารเจา้ ของคนเดียว
ในสมุดรายวนั ทัว่ ไป

สาระสำคญั
สมุดรายวันทั่วไปเป็นสมุดขั้นต้นที่ใช้บันทึกรายการค้าที่เกิดขึ้นทันที ซึ่งจะบันทึกเรียงตามลำดับวันที่

ก่อนหลังของการเกิดรายการค้าขึ้น การบันทึกรายการค้าที่เกิดขึ้นนั้นจะบันทึกโดยเดบิตบัญชีหนึ่งและเครดิตอีก
บัญชีหนึ่งไว้ด้วยกัน พร้อมทั้งอธิบายร้ายการค้าท่ีเกิดขึน้ โดยย่อ นอกจากนี้สมุดรายวันทัว่ ไปยงั สามารถตรวจสอบ
รายการค้าย้อนหลังได้ช่วยเป็นแหล่งอ้างอิงข้อมูลที่ผ่านรายการไปบันทึกบัญชีในสมุดบัญชีแยกประเภท ซึ่ง
ตรวจสอบความถูกตอ้ งของการบันทึกบัญชีแยกประเภทได้สะดวกและรวดเรว็ ข้ึน

ความหมาย และประโยชน์ของสมดุ รายวันทวั่ ไป

สมุดรายวันทั่วไป (General journal) หมายถึง สมุดขั้นต้นที่ใช้บันทึกรายการค้าที่เกิดขึ้นทันทีโดยจะ
บนั ทึกเรยี งตามลำดบั วนั ท่ีก่อนหลังของการเกิดรายการค้าข้ึน การบนั ทึกรายการค้าที่เกิดขึน้ นน้ั จะบันทึกโดยเดบิต
บญั ชหี นงึ่ และเครดติ อีกบัญชีหน่ึงไวด้ ้วยกนั พร้อมท้งั อธิบายรายการคา้ ทเี่ กิดขน้ึ โดยสรุป

เมื่อบันทึกรายการค้าในสมุดรายวันทั่วไปแล้ว ก็จะผ่านรายการไปยังบัญชีแยกประเภททั่วไปที่เกี่ยวข้อง
ซึ่งต้องอ้างอิงหน้าบัญชีของสมดุ รายวันทัว่ ไปในสมุดบัญชีแยกประเภท โดยใช้อักษรย่อว่า "ร.ว." แทนสมุดรายวัน
ท่วั ไป และอา้ งอิงเลขทบ่ี ญั ชีแยกประเภทในสมดุ รายวนั ทว่ั ไปดว้ ย

ประโยชน์ของสมุดรายวนั ทัว่ ไป

สมดุ รายวันทวั่ ไปมปี ระโยชนด์ ังต่อไปนี้
1. ช่วยบันทึกรายการค้าต่างๆ ที่เกิดขึ้นทุกรายการโดยเรียงลำดับวันที่ก่อนหลังที่เกิดรายการนั้นๆ ซ่ึง

สามารถตรวจสอบรายการค้าย้อนหลงั ได้
2. ช่วยเป็นแหลง่ อ้างอิงข้อมลู ท่ผี ่านรายการไปบันทึกบัญชีในสมุดบัญชแี ยกประเภทซง่ึ สามารถตรวจสอบ

ความถูกต้องของการบันทึกบญั ชีแยกประเภทได้สะดวกและรวดเร็วขน้ึ
3. ช่วยให้การค้นหาข้อผิดพลาดที่เกิดจากการบันทึกรายการผิดบัญชีได้รวดเรว็ ขึน้ เนื่องจากมีการอธิบาย

ลักษณะของรายการค้าที่บันทึกบัญชีไว้ ทำให้ตรวจสอบได้ว่าบันทกึ บัญชีถูกต้องตามประเภทบัญชีทีค่ วรจะบันทึก
หรอื ไม่

ประเภทของสมุดบญั ชี

สมดุ บญั ชีท่ีใชใ้ นการบนั ทึกบัญชี แบง่ ออกเปน็ 2 ประเภท ดงั น้ี

1. สมุดรายวนั (Journal) แบง่ ได้อกี 2 ประเภท ไดแ้ ก่

1.1 สมดุ รายวนั ทว่ั ไป (General Journal คือ สมดุ บัญชีข้นั ตน้ หรือสมดุ รายวนั ท่ีใชจ้ ดบันทึก

รายการค้าที่เกิดขึ้นทันทีทุกรายการ ถ้ากิจการนั้นไม่มีสมุดรายวันเฉพาะ แต่ถ้ากิจการนั้นมีการใช้สมุดรายวัน
เฉพาะ สมุดรายวันทั่วไปก็จะมีไว้เพื่อบันทึกรายการค้าอื่นๆ ที่เกิดขึ้นและไม่สามารถนำไปบันทึกในสมุดรายวัน
เฉพาะเลม่ ใดเลม่ หนึง่ ได้

1.2 สมดุ รายวนั เฉพาะ (Special Journal) คือ สมุดรายวนั หรือสมดุ บัญชขี ้ันต้นที่ใช้บนั ทกึ รายการ
คา้ ทีเ่ กิดข้ึนเร่ืองใดเรื่องหนง่ึ โดยเฉพาะ เชน่

1.2.1 สมุดรายวนั รับเงิน (Cash Received Journal)เป็นสมดุ รายวันที่ใชบ้ นั ทึกรายการค้าท่ี

เก่ยี วกบั การรับเงนิ เท่าน้นั เช่น การรับรายได้ การรบั ชำระหน้ี เปน็ ตน้
1.2.2 สมุดรายวนั จา่ ยเงนิ (Cash Payment Journal) เปน็ สมดุ รายวนั ที่ใชบ้ ันทกึ รายการคา้ ที่

เกี่ยวกับการจา่ ยเงินเท่าน้นั เช่น จ่ายคา่ ใชจ้ า่ ย ซอ้ื สนิ ทรัพย์ จ่ายเงนิ ชำระหน้ี เปน็ ต้น
1.2.3 สมดุ รายวนั ซอ้ื (Purchases Journal) เปน็ สมดุ รายวนั ทีใ่ ชบ้ นั ทึกรายการค้าทเี่ ก่ยี วกับการ

ซือ้ สนิ ค้าเปน็ เงนิ เช่อื เท่าน้ัน
1.24 สมดุ รายวันขาย (Sales Journal) เปน็ สมดุ รายวนั ทใี่ ชบ้ ันทกึ รายค้าทีเ่ ก่ียวกับการขาย

สินค้าเป็นเงินเชื่อเทา่ น้ัน
1.2.5 สมุดรายวันสง่ คืนสนิ คา้ (Purchases Returns and Allowance Journal) เป็นสมดุ ราย

วันท่ีใชบ้ นั ทึกรายการค้าที่เก่ียวกบั การสง่ คืนสินค้าท่ีซื้อมาเปน็ เงนิ เช่ือเทา่ น้ัน
1.2.6 สมดุ รายวันรับคนื สินคา้ (Sales Returns and Allowance Journal) เปน็ สมุดรายวันท่ใี ช้

บนั ทกึ รายการค้าท่ีเกย่ี วกบั การรบั คนื สินคา้ ท่ขี ายไปเปน็ เงนิ เช่ือเท่านน้ั

2. สมดุ บญั ชีแยกประเกท (Ledger) แบง่ ออกได้ 2 ประเภท ได้แก่

2.1 สมุดบัญชีแยกประเภททั่วไป (General ledger) เป็นสมุดที่รวมบัญชีแยกประเภททุกบัญชี เช่น
บัญชแี ยกประเภทเงินสด สินค้า เจ้าหนี้ เป็นตน้

2.2 สมุดบัญชีแยกประเภทย่อย (Subsidiary ledger) เป็นบัญชีแยกประเภทสำหรับบันทึกรายการ
เคล่อื นไหวของลกู หน้ี หรอื เจา้ หนี้แต่ละราย

รูปแบบของสมดุ รายวนั ท่ัวไป
สมดุ รายวันทวั่ ไปมหี ลายรูปแบบหรือแบบฟอร์ม แล้วแตก่ ิจการจะเลือกใช้ให้เหมาะสมกับกิจการของ

ตนเองขนึ้ อยกู่ ับขนาดและลกั ษณะการดำเนินกจิ การน้ันๆ รูปแบบทีน่ ิยมทั่วไป และนำมาใชก้ ันในปัจจุบนั คือ
รูปแบบมาตรฐาน (Standard Form) ซ่งึ มลี กั ษณะและส่วนประกอบดังน้ี

ส่วนประกอบของสมดุ รายวันท่วั ไป มีดังน้ี
1. เขียนคำว่า "สมุดรายวันทั่วไป (General Journal) อยู่ตรงกึ่งกลางหัวกระดาษ เพื่อที่จะบอกว่า

แบบฟอรม์ ที่จดั ทำนคี้ ือสมุดรายวันท่วั ไป
2. เขียนเลขทีห่ นา้ (Page) ของสมุดรายวันทั่วไปให้อยู่ตรงมมุ บนด้านขวามือของกระดาษเพื่อบอกว่า

สมุดรายวนั ท่ัวไปทีบ่ นั ทึกอยู่ขณะนีเ้ ปน็ หนา้ ท่เี ท่าไหร่
3. เปน็ ช่องวนั เดอื น ปี ซง่ึ เปน็ ช่องที่แสดงวันท่ี (Date) ของรายการคา้ ทีเ่ กิดขน้ึ โดยจะต้องลำดบั วันท่ี

โดยจะต้องเรียงลำดบั ก่อนหลังของรายการคา้ ท่ีเกิดขนึ้ ในการบนั ทึกรายการในชอ่ งวันทน่ี น้ั ใหบ้ ันทึก ปี พ.ศ. ก่อน
โดยบันทึกไว้ตรงกลาง ต่อมาบันทึกเดือนโดยบันทึกไว้ด้านหน้า แล้วจึงบันทึกวันที่ หากวันต่อไปของรายการค้าท่ี
จะต้องบันทึกบญั ชเี ป็นปเี ดียวกนั เดอื นเดียวกันก็ไม่จำเป็นต้องบันทกึ ใหมอ่ ีก

4. เป็นชอ่ งรายการ (Account Names and Explanation) ใชบ้ ันทกึ ชือ่ บัญชีที่เดบิตใหเ้ ขยี นชิดซา้ ย
พร้อมทั้งบันทึกจำนวนเงินในชอ่ งเดบิต ส่วนบัญชีที่เครดติ ใหเ้ ขียนเยือ้ งมาทางขวาเลก็ น้อยพร้อมทั้งบันทึกจำนวน
เงินในช่องเครดิต จากนั้นให้เขียนคำอธิบายรายการค้าที่เกิดขึ้นในบรรทัดถัดมาโดยสรุป โดยการเขียนคำอธิบาย
รายการใหเ้ ขียนชิดซา้ ยติดกบั เส้นทางด้านซ้ายของช่อง สดุ ท้ายใหข้ ีดเส้นใต้เพื่อแสดงการสนิ้ สุดการบันทึกรายการ
ค้านั้นๆ ในการขีดเสน้ ใต้นีใ้ ห้ขดี เส้นใต้เฉพาะช่องรายการเทา่ นั้น หากรายการค้าใดที่มีบญั ชที ีจ่ ะตอ้ งบันทึกดา้ นเด
บติ มากกวา่ 1 บัญชีให้บนั ทึกบญั ชีทางด้านเดบติ ให้หมดเสียก่อน ต่อจากนนั้ ให้บนั ทกึ บัญชีที่จะต้องบันทึกทางด้าน
เครดติ โดยเย้อื งมาทางดา้ นขวามือเลก็ นอ้ ยประมาณ 1-1.5 น้ิว

5. เปน็ ชอ่ งเลขที่บญั ชี (Account No.) ใช้บนั ทกึ เลขท่ีบญั ชแี ยกประเภทเมอื่ ทำการผา่ นรายการจาก
สมุดรายวันทั่วไปไปยังบัญชีแยกประเภทที่เกี่ยวข้องแล้ว โดยบันทึกไว้ในช่องรายการทั้งทางด้านเดบิตและเครดิต
ซ่งึ เรอ่ื งเลขท่บี ัญชีน้จี ะได้อธบิ ายให้ละเอยี ดในหวั ข้อถัดไป

6. เป็นช่องเดบิต (Debit) ใชบ้ นั ทกึ จำนวนเงนิ ท่บี ันทึกบัญชีแตล่ ะบญั ชที างดา้ นเดบิต โดยแบง่ เป็น 2
ช่องย่อย คือ ช่องบาท และช่องสตางค์

7.เปน็ ช่องเครดิต (Credit) ใชบ้ นั ทึกจำนวนเงินที่บันทึกบัญชแี ตล่ ะบัญชที างดา้ นเครดิต โดยแบ่งเปน็
2 ชอ่ งยอ่ ย คือ ช่องบาท และช่องสตางค์

หลักการบนั ทึกรายการคา้ ในสมดุ รายวนั ทวั่ ไป
การบันทึกรายการในสมุดรายวันทั่วไปตามหลักการบันทึกบัญชีคู่ (Double-entrybook-keeping) เป็น

หลักการบัญชีที่สมบูรณ์แบบ และใช้กันโดยทั่วไปในปัจจุบัน รวมถึงเป็นหลักการบัญชีที่ใช้ในการศึกษาวิชาบัญชี
ต่างๆ ซ่งึ เปน็ การบันทกึ บัญชขี องรายการค้าทกุ รายการทีเ่ กิดข้นึ เม่อื ทำการวเิ คราะห์แล้วจะต้องนำไปบันทึกบัญชี 2
ด้านเสมอ คอื ดา้ นเดบิต กบั ดา้ นเครดติ

1. ด้านเดบิต (Debit) จะใช้ตัวย่อว่า Dr. คือ ด้านซ้ายของสมการบัญชี ดังนั้นด้านเดบิตจึงเป็นด้านที่ใช้
บันทึกรายการบัญชีที่ทำให้ด้านซ้ายของสมการบัญชีเพิ่มขึ้นหรือรายการบัญชีที่ทำให้ด้านขวาของสมการบัญชี
ลดลง คอื การเพม่ิ ขึ้นของสนิ ทรัพย์ การลดลงของหนีส้ ิน และการลดลงของส่วนของเจา้ ของ

2. ด้านเครดิต (Credit) จะใช้ตวั ยอ่ ว่า C. คือ ดา้ นขวาของสมการบัญชี ดงั นั้นด้านเครดติ จึงเป็นด้านท่ีใช้
บันทึกรายการบัญชีที่ทำให้ด้านขวาของสมการบัญชีเพิ่มขึ้นหรือรายการบัญชีท่ี ทำให้ด้านซ้ายของสมการบัญชี
ลดลง คอื การลดลงของสินทรัพย์ การเพ่มิ ขนึ้ ของหนส้ี นิ และการเพ่มิ ข้นึ ของสว่ นของเจ้าของ

หลักการบนั ทกึ บัญชตี ามหลักการบญั ชีคู่

ดา้ นเดบิต (Debit) ดา้ นเครดิต (Credit)
1. สินทรพั ยเ์ พิม่ ขนึ้ 1. สนิ ทรพั ยล์ ดลง
2. หนี้สนิ ลดลง 2. หนีส้ ินเพิม่ ขนึ้
3. ส่วนของเจา้ ของลดลง 3. ส่วนของเจ้าของเมข้ึน

- รายได้ลดลง - รายได้เพ่มิ ขึ้น
- ค่าใช้จา่ ยเพิ่มข้นึ - ค่ายใชจ้ า่ ยลดลง

การบนั ทกึ บัญชีตามหลักการบญั ชีคใู่ นสมดุ รายวนั ท่ัวไป
รายการคา้ ทจ่ี ะบันทึกบญั ชีในสมุดรายวันทัว่ ไป แบง่ ออกเป็น 2 ประเภท คอื
1. รายการเปดิ บัญชี (Opening Entry)
2. รายการปกตขิ องกจิ การ (Journal Entry)
1.การบนั ทึกรายการเปดิ บญั ชใี นสมดุ รายวันทว่ั ไป
รายการเปดิ บญั ชี (Opening Entry) หมายถงึ รายการแรกของการบันทกึ บญั ชีในสมุดรายวันท่วั ไป ซง่ึ
อาจจะเกดิ จากมกี ารลงทนุ ครั้งแรก หรือเมือ่ มีการเรม่ิ รอบระยะเวลาบัญชีใหม่
1.1 การลงทนุ ครง้ั แรก มี 3 กรณี ดังนี้
กรณที ่ี 1 การนำเงินสดมาลงทุนเพียงอยา่ งเดยี ว

ตวั อย่างที่ 1 นายบรุ ีเปิดกจิ การ "อชู่ ่อมรถยนต์บุรบี ริการ" เร่มิ กิจการเมอ่ื 1 มกราคม 25X8และนำเงนิ สดมาลงทนุ
ในกจิ การจำนวน 200,000 บาท การบนั ทึกบญั ชเี ปน็ ดังน้ี

กรณที ่ี 2 การนำเงินสด และสินทรพั ยอ์ ื่นมาลงทุน
ตัวอยา่ งที่ 2 นางแพรวเปิดกิจการรา้ นเสริมสวย “แพรวซาลอน” เมื่อ 1 มกราคม 25X8 โดยนำเงนิ สด 500,000
บาท อาคาร ท่ีดนิ และอปุ กรณ์ 300,000 บาท มาลงทนุ บันทึกบัญชดี ังนี้

กรณีท่ี 3 การนำเงนิ สด สนิ ทรัพยอ์ ืน่ และหน้สี ินมาลงทุน
ตัวอย่างท่ี 3 นางสาวลกู ศรเปดิ รา้ นสปาเพ่ือสุขภาพชอ่ื "ลูกศรสปา" ในวันที่ 1 มกราคม 25X8 ไดน้ ำเงินสดจำนวน
150,000 บาท วัสดสุ ำนกั งานจำนวน 20,000 บาท อาคาร ทดี่ ิน และอุปกรณ์ 800,000 บาท และเจ้าหน้ีการคา้
120,000 บาท มาลงทุนการบันทกึ บญั ชีเปน็ ดังนี้

1.2 เริ่มรอบระยะเวลาบัญชีใหม่ (งวดบัญชีใหม่) การบันทึกรายการในสมุดรายวันทั่วไปจะบันทึก
เหมอื นกรณีการลงทุนครง้ั แรก คือต้องบนั ทึกในสมุดรายวนั ท่ัวไปแบบรวมโดยเขียนเงินส สนิ ทรัพย์อื่นให้หมดก่อน
แล้วจึงเขียนหนี้สินให้หมด (ถ้ามี) ตามด้วยทุนเป็นลำดับสุดท้ายและเขียนคำอธิบายรายการว่าบันทึกสินทรัพย์

หนี้สินและทุนที่มีอยู่ ณ วันเปิดบัญชีการบันทึกรายการเปิดบัญชีเมื่อเร่ิมรอบระยะเวลาบัญชีใหม่นี้ อาจจะใช้สมุด
รายวันทว่ั ไปและบัญชแี ยกประเภทเลม่ เดิม เพื่อบันทึกรายการตอ่ ไป หรอื จะใชส้ มุดเลม่ ใหม่กไ็ ด้ แล้วแต่กิจการ

รอบระยะเวลาบัญชี หมายถึง ชว่ งระยะเวลาหนง่ึ ท่ีต้องแสดงผลการดำเนนิ งานและฐานะการเงินของ
กจิ การ เช่น 3 เดอื น 6 เดือน หรือ 12 เดือน กไ็ ด้ ข้นึ อยู่กับกิจการแต่ละแหง่
ตัวอยา่ งที่ 4 ตอ่ ไปนเ้ี ปน็ รายการคา้ ของร้านเก่งการชา่ ง ระหว่างเดือนมกราคม 25X8
มกราคม 1 นายเก่งเปดิ ร้านบรกิ ารซอ่ มอปุ กรณ์ไฟฟา้ นำเงินสด 100,000 บาท อาคาร ทดี่ นิ และอปุ กรณ์

450,000 บาท และเจา้ หนกี้ ารค้า 60,000 บาท มาลงทนุ
5 รับเงินค่าซอ่ มอุปกรณ์ไฟฟ้า 3,000 บาท
8 ซื้ออปุ กรณใ์ นการซ่อมเปน็ เงินเชอื่ จากรา้ นไฟลส์ ตาร์ 12,000 บาท
11 จา่ ยค่าเช่าอาคารเพ่มิ เตมิ 12,000 บาท
15 ช่อมเครื่องปรบั อากาศให้โรงเรียนเสรวี ทิ ยา 35,000 บาทยังไมไ่ ด้รับเงนิ
20 รบั ชำระหน้ีจากโรงเรียนเสรวี ทิ ยาตามรายการวนั ที่ 15
25 จา่ ยชำระหน้ีใหร้ ้านไฟล์สตาร์ 12,000 บาท
28 กู้เงนิ จากธนาคารพาณชิ ย์ 80,000 บาท
29 นายเกง่ ถอนเงนิ ไปใชส้ ว่ นตวั 14,000 บาท
31 จ่ายเงินเดอื นให้คนงาน 2 คน เปน็ เงนิ 28,000 บาท
ให้ทำ บันทึกรายการในสมดุ รายวันท่ัวไป



2. การบนั ทกึ รายการปกติของกิจการในสมุดรายวันท่ัวไป
รายการปกติของกิจการ (Journal Entry) เป็นการบันทีกรายการค้าต่างๆ ที่เกิดขึ้นหลังจากมีการลงทุน
หรอื เรม่ิ ระยะเวลาบัญชีใหม่แลว้ ในแต่ละวนั โดยการบันทึกรายการคา้ ปกติของกจิ การจะบนั ทึกโดยเรียงตามลำดับ
ก่อนหลังของการเกิดรายการค้า ซึ่งจะมีลักษณะเหมือนกับการบันทึกรายการในสมุดรายวันตามตัวอย่างที่ 4
ดังกลา่ วขา้ งตน้

คำศัพทบ์ ญั ชี

ศัพท์บัญชี ศัพท์ภาษาอังกฤษ
สมุดรายวนั ทวั่ ไป General Journal Form
สมุดรายวนั Journal
สมุดรายวนั เฉพาะ Special Journal
สมดุ รายวนั รบั เงนิ Cash Received Journal
สมดุ รายวันจ่ายเงนิ Cash Payment Journal
สมดุ รายวนั ซอื้ Purchases journal
สมุดรายวันขาย Sales Journal
สมดุ รายวนั ส่งคืนสนิ ค้า Purchases Returns and Allowance Journal
สมุดรายวนั รบั คืนสินคา้ Sales Returns and Allowance Journal
สมุดบญั ชีแยกประเภท Ledger
สมุดบญั ชแี ยกประเภททัว่ ไป General ledger
สมุดบญั ชแี ยกประเภทย่อย Subsidiary ledger
รูปแบบมาตรฐาน Standard Form
รายการ Account Names and Explanation
เลขท่ีบญั ชี Account No.
ช่องเดบิต Debit
ชอ่ งเครดิต Credit
หลกั การบนั ทึกบัญชีคู่ Double-entry book-keeping
รายการเปดิ บัญชี Opening Entry
การบันทกึ รายการแบบรวม Compound Journal
รายการปกติของกจิ การ Journal Entry