หน่วยที่ 3 สมการบัญชี

หน่วยที่ 3 สมการบญั ชี

สาระสำคัญ
การจัดทำบัญชีสำหรับกิจการเจ้าของคนเดยี วประเภทธุรกจิ บริการมีความจำเป็นต้องมีทักษะ

ปฏิบัติงานบัญชีเบื้องต้นตามหลักการบัญชีที่รับรองทั่วไป มีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับสินทรัพย์
หนี้สินและส่วนของเจ้าของ เพื่อนำไปคำนวณหาตัวเลขของข้อมูลทางบัญชีต่างๆ ของรายการค้าได้
อย่างถูกต้องสามารถเขียนและคำนวณในรูปสมการบัญชีได้ถูกต้อง ซึ่งเป็นพื้นฐานในการจัดทำงบ
แสดงฐานะการเงนิ เพอื่ แสดงฐานะการเงินของกิจการ ณ วนั ใดวันหนึง่ ได้

ความหมายของสมการบัญชี
สมการบญั ชี (Accounting Equation) หมายถงึ การแสดงถงึ ทรพั ยากรของกจิ การเชงิ เศรษฐกจิ ที่อยู่ใน

การดูแลและควบคุมของกิจการและมีสิทธิในการครอบครองทั้งหมดที่มีในทรัพยากรนั้นไม่ ว่าจะเป็นสินทรัพย์
หน้สี ิน และส่วนของเจ้าของ โดยสมการจะแสดงความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งสนิ ทรัพย์และส่วนของเจ้าของตามแม่บทการ
บัญชี

สมการบัญชีนี้ถือได้ว่าเป็นความรู้พื้นฐานที่มีความสำคัญก่อนที่จะศึกษาเรื่องการวิ เคราะห์รายการค้าให้
ถูกต้อง และจะได้นำความรู้ไปวิเคราะห์และลงรายการต่อไป การที่จะบันทึกข้อมูลทางด้านบัญชีนั้นจำเป็นต้อง
เรียนรู้สมการทางบัญชีก่อนจึงจะสามารถบันทึกข้อมูลตามหลักการบัญชี ที่รับรองทั่วไปได้เพื่อให้ได้ข้อมูลท่ี
น่าเชอ่ื ถอื ไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง

จะแสดงความสมดลุ กนั อย่เู สมอสามารถเขียนในรปู สมการได้ดงั นี้

สนิ ทรัพย์ = หน้สี นิ + ส่วนของเจา้ ของ (ทนุ )
Assets = Liabilities + Owner's Equity

แสดงเปน็ สัญลักษณ์ย่อไดด้ ังนี้
A = L + OE

ดังนั้นจะเห็นได้ว่าสินทรัพย์จะอยู่ด้านช้าย ซึ่งเท่ากับหนี้สินและส่วนของเจ้าของอยู่ด้านขวามือจะต้องมี
ความเทา่ กัน หากมผี ลกระทบก็จะเปน็ การกระทบไปทั้งสองด้านดว้ ยกัน เชน่ กเู้ งินจากธนาคารมาลงทุน 500,000
บาท ก็จะทำใหห้ นีส้ ินเพิม่ ขนึ้ และมสี ินทรพั ยท์ ี่เป็นเงนิ สดเพมิ่ ขึน้ ด้วย ส่วนของเจา้ ของนั้นไมก่ ระทบ

สินทรพั ย์ = หนี้สนิ + สว่ นของเจา้ ของ (ทนุ )
500,000 = 500,000 + ส่วนของเจา้ ของ (ทนุ )

การเขยี นสมการบัญชีและการคำนวณสมการบัญชี
การจำแนกสนิ ทรัพย์ หนส้ี ิน และสว่ นของเจ้าของ จะนำไปสกู่ ารคำนวณหาความสมั พันธร์ ะหว่างสินทรัพย์

หนี้สิน และส่วนของเจ้าของเพื่อจัดทำสมการบัญชี ซึ่งผู้จัดทำบัญชีจะเขียนสมการบัญชีในรูปแบบใดก็ตาม ความ
สมดุลระหว่างสินทรัพย์ หนี้สิน และส่วนของเจ้าของจะยังคงอยู่ตลอดไปตามหลักการของแม่บทการบัญชี ซึ่ง
สามารถเขียนได้หลายลกั ษณะดงั น้ี

1 การเขียนสมการบญั ชีกรณีไม่มหี นสี้ นิ
เขยี นสมการบัญชีได้ดังน้ี

สนิ ทรัพย์ = สว่ นของเจ้าของ
A = OE

การคำนวณสมการบญั ชกี รณีไม่มีหนสี้ ิน

การคำนวณสมการบญั ชสี ามารถจะสบั เปลี่ยนท่ีกันได้หรือเขียนใหม่จากสมการเดมิ ได้ ซึง่ มีลักษณะ

เหมอื นกับการคำนวณสมการโดยทัว่ ไป

ตวั อย่างท่ี 1 ตอ่ ไปนเี้ ปน็ สินทรัพย์ของร้านชา่ งทองบริการ ซง่ึ มีนายช่างทองเป็นเจ้าของดังนี้

หน่วย : บาท

เงินสด 120,000 รถบรรทกุ 300,000

เงนิ ฝากธนาคาร 240,000 ท่ดี ิน อาคาร และอุปกรณ์ 550,000

ลกู หน้ีการค้า 45,000

แทนค่าสมการบัญชไี ด้ดงั นี้

สนิ ทรัพย์ = สว่ นของเจ้าของ (ทุน)
A = OE

1255000 = สว่ นของเจา้ ของ
ดงั นัน้ สนิ ทรัพย์ของนายช่างทอง 1,255,000 มคี ่าเทา่ กับสว่ นของเจ้าของ
สนิ ทรัพย์ 1,255,000 บาท = สว่ นของเจา้ ของ 1,255,000 บาท

2 การเขียนสมการบญั ชีกรณีมีหนีส้ นิ
เขียนสมการบญั ชีได้ดังน้ี

สินทรัพย์ = หนสี้ นิ + สว่ นของเจ้าของ
A = L + OE

ตวั อย่างที่ 2 ต่อไปน้เี ปน็ สินทรัพย์ของรา้ นอุ้มบญุ บริการ ซ่งึ มนี ายอุ้มบญุ เปน็ เจา้ ของดังน้ี

หน่วย : บาท

เงินสด 120,000 ทีด่ ิน อาคาร และอุปกรณ์ 550,000

เงนิ ฝากธนาคาร 240,000 เจ้าหน้ีการคา้ 300,000

ลกู หน้ีการค้า 45,000 เงินกูจ้ ำนอง 50,000

รถบรรทุก 300,000

แทนคำสมการบญั ชีใด้ดังน้ี

สนิ ทรพั ย์ = หนส้ี ิน + สว่ นของเจา้ ของ
A = L+ OE

1,255,000 = 350,000 + ส่วนของเจ้าของ
สว่ นของเจา้ ของ = 1,255,000 - 350,000
ดงั น้นั ส่วนของเจา้ ของ = 905,000 บาท

3 การเขยี นสมการบญั ชีกรณสี มการบัญชีเปลย่ี นท่กี นั ได้
เขียนสมการบัญชีไดด้ งั นี้

หน้ีสนิ = สินทรพั ย์ - สว่ นของเจา้ ของ
L = A - OE

ตวั อยา่ งท่ี 3 ให้ใชข้ ้อมลู จากตัวอย่างท่ี 2
แทนค่าสมการบญั ชีได้ดังน้ี

หนี้สนิ = สนิ ทรพั ย์ - สว่ นของเจา้ ของ (ทุน)
L = A - OE (P)

350,000 = 1,255,000 - 905,000
350,000 = 350,000 บาท

4 การเขยี นสมการบัญช=กี รณขี องคา่ สุทธขิ องกิจการ (สินทรัพย์สุทธิ)
โดยหลักการบัญชีที่รับรองโดยทั่วไปที่สำคัญนั้นเรียกว่า สินทรัพย์สุทธิ จะคำนวณหาโดยนำสินทรัพย์
ท้งั หมดหักหนสี้ ินทั้งหมด

เขียนสมการบญั ชีได้ดังน้ี
ส่วนของเจา้ ของ = สินทรัพย์ - หนส้ี นิ

OE (P) = A - L

ตัวอยา่ งที่ 4 ให้ใชข้ อ้ มลู จากตวั อย่างท่ี 2
แทนค่าสมการบัญชไี ดด้ งั นี้

สว่ นของเจ้าของ = สนิ ทรัพย์ – หนี้สิน
OE = A - L

905,000 = 1,255,000 - 350,000
905,000 = 905,000 บาท

งบแสดงฐานะการเงิน
การบญั ชเี ป็นพื้นฐานเบ้อื งตันของการจัดทำงบแสดงฐานะการเงินตามมาตรฐานการบัญชฉี บับปรับปรุง ซ่ึง

ได้ให้ความหมาย งบแสดงฐานะการเงิน (Statements of Financial Position) ว่าคือรายงานที่จัดทำขึ้นเพื่อ
แสดงฐานะทางการเงินของกิจการ ณ วันใดวันหน่ึง ซึ่งรูปแบบของงบแสดฐานะการเงินตามประกาศกรมทะเบียน
การค้า เรื่องกำหนดรายการย่อที่ต้องมีในงบการเงินมีรูปแบบเดียวคือรูปแบบรายงาน (Report From) แต่ก็ยังมี
การจัดทำแบบบัญชีอยู่ในประเทศไทย เนื่องจากหลักการบัญชีที่รับรองทั่วไปรับแบบอย่างมาจากสมาคมผู้สอบ
บญั ชีรบั อนุญาตของสหรฐั อเมริกา (AICPA) และจากประเทศองั กฤษ อกี ท้ังเพอื่ เป็นการสื่อความหมายให้เข้าใจง่าย
ยง่ิ ขึ้นจงึ นำเอาแบบบญั ชีมาใชใ้ นการวิเคราะหค์ วามสมั พนั ธ์ระหวา่ งสินทรัพย์ หนส้ี นิ และส่วนของเจา้ ของ
การจัดทำงบแสดงฐานะการเงิน

การจัดทำงบแสดงฐานะการเงินแบ่งออกเป็น 2 รูปแบบ คือ แบบบัญชี (Accounting Form) และแบบ
รายงาน (Report Form) ดงั น้ี

1 แบบบัญชี (Accounting Form) จะใชแ้ บบฟอร์มคล้ายกับบัญชีแยกประเภทมีลักษณะคล้ายตัว "T"
แบ่งออกเป็น 2 ด้าน ทางด้านซ้ายมือจะแสดงรายการของสินทรัพย์ ส่วนทางด้านขวามือจะแสดงรายการของ
หนส้ี ินและส่วนของเจา้ ของ ซ่งึ รูปแบบนจ้ี ะเป็นรปู แบบทไ่ี มเ่ ป็นทางการในการใชด้ ูข้อมลู ภายในกิจการแต่เพ่ือความ
สะดวกในการแสดงความสัมพันธ์ของสมการบัญชี หรือการวิเคราะห์รายการค้าให้ง่ายต่อความเข้าใจจึงต้องนำมา
ศึกษาในหนว่ ยการเรยี นน้ี

ข้นั ตอนการจดั ทำงบแสดงฐานะการเงนิ แบบบัญชี มีดังนี้
ขั้นท่1ี เขียนหวั งบแสดงฐานะการเงิน 3 บรรทัด
บรรทัดที่ 1 เขยี นชอ่ื กิจการ
บรรทัดท่ี 2 เขยี นคำวา่ "งบแสดงฐานะการเงนิ "
บรรทัดที่ 3 เขียนวนั เดือน ปี ที่จดั ทำงบแสดงฐานะการเงิน
ข้นั ท่ี 2 ทางด้านซ้ายมือให้เขียนรายละเอยี ดของสนิ ทรพั ย์ แสดงรายการตา่ งๆ ของสนิ ทรพั ย์ท่ี

กจิ การมีอยู่

ขน้ั ที่ 3 ทางด้านขวามือใหเ้ ขียนรายละเอียดของหนี้สินและสว่ นของเจ้าของทีก่ ิจการมีอยู่
ข้ันที่ 4 รวมยอดทัง้ 2 ดา้ นใหเ้ ทา่ กนั และอยู่ในระดับเดียวกัน

2 แบบรายงาน (Report Form) จะใช้แบบฟอร์มของประกาศกรมพัฒนาธุรกิจการค้า เรื่องกำหนด
รายการยอ่ ที่ตอ้ งมีในงบการเงิน ซึ่งเป็นรูปแบบที่ต้องนำเสนออย่างเปน็ ทางการ

ข้นั ตอนการจัดทำงบแสดงฐานะการเงินแบบรายงานมดี ังนี้
ข้นั ท่ี 1 เขยี นหัวงบแสดงฐานะการเงิน 3 บรรทดั
บรรทัดท่ี 1 เขียนช่ือกิจการ
บรรทัดท่ี 2 เขยี นคำวา่ "งบแสดงฐานะการเงนิ "
บรรทัดที่ 3 เขียนวนั เดอื น ปี ทีจ่ ัดทำงบแสดงฐานะการเงิน
ขั้นที่ 2 เขยี นคำวา่ "สนิ ทรัพย์" ไว้ตรงกลางกระดาษตอนบน เขียนหัวขอ้ สนิ ทรัพย์หมนุ เวียนและ

สนิ ทรพั ย์ไมห่ มุนเวียนพร้อมรายละเอยี ดต่างๆ ของสินทรัพยท์ ่ีกิจการมอี ยู่ แลว้ รวมยอดท้ังหมดของสินทรัพย์
ขั้นที่ 3 เขียนคำว่า "หนี้สินและส่วนของเจ้าของ" ไว้ตรงกลางกระดาษต่อจากสินทรัพย์ให้แสดง

รายการท่ีเป็นหนีส้ ินหมนุ เวียนและหนส้ี นิ ไม่หมนุ เวยี นก่อนและตามดว้ ยรายการทเี่ ปน็ เจ้าของ แล้วรวมยอดทั้งหมด
ของหน้ีสนิ และส่วนของเจ้าของซงึ่ จะมยี อดเทา่ กับสนิ ทรพั ย์

ตัวอย่างท่ี 5 ต่อไปนี้เป็นรายการสินทรัพย์ หนี้สินของร้านปรุงแต่งบริการซึ่งนายปรุงเป็นเจ้าของ ณ วันที่ 31
ธันวาคม 2558 มีเงินสด 20,000 บาท เงินฝากธนาคาร 50,000 บาท ที่ดิน อาคาร และอุปกรณ์ 260,000 บาท
รถยนต์ 300,000 บาท และเจา้ หน้ีการค้า 80,000 บาท
ใหท้ ำ 1. แทนค่าในสมการบัญชี

2. งบแสดงฐานะการเงิน
1. แทนคา่ ในสมการบญั ชี (A) 630,000 = (L + OE)80,000 + 550,000 บาท
630,000 = 630,000
2. งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ท่ี 31 ธันวาคม 2558
สนิ ทรพั ย์ = หนส้ี นิ + ส่วนของเจ้าของ

สว่ นของเจา้ ของ = 20,000 + 50,00 +260,000 + 30,000 - 80,000
= 630,000 - 80,000 = 550,000 บา

คำศพั ท์บญั ชี