พระอภัยมณี ตอนพระอภัยหนีนางผีเสื้อสมุทร

เรื่อง พระอภัยมณี วรรณคดีไทย

คำ นำ หนังสือเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งในการเรียนรู้รายวิชาภาษาไทย (ท30212)เพื่อค้นคว้าความรู้ในเรื่องราวขงวรรณคดี เรื่องพระอภัยมณี โดยได้ ศึกษาผ่านแหล่งความรู้ต่างๆ โดยหนังสือเล่มนี้มีเนื้อหาเกี่ยวกับวรรณดคีไทย เรื่องพระอภัยมณี จัดทำ เพื่อให้ได้ทราบเรื่องราวเนื้อหาเกี่ยวกับเรื่องพระอภัย มณีว่ามีเนื้อหาเป็นอย่างไรมีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้นในเรื่องบ้าง เพื่อที่จะทำ ให้ เข้าใจเนื้อเรื่องได้อย่างถูกต้อง ใน หนังสือเล่มนี้จะมีข้อคิดของเนื้อเรื่องและ ใจความสำ คัญและคุณค่าด้านต่างๆของวรรณคดี เรื่อง พระอภัยมณี ผู้จัดทำ หวังเป็นอย่างยิ่งว่าการจัดทำ หนังสือเล่มนี้จะมีข้อมูลที่เป็น ประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจศึกษาวรรณคดีไทยเรื่องพระอภัยมณี และยัง สามารถนำ ข้อคิดที่ได้มาใช้ในชีวิตประจำ วันต่อไปได้ กรวรรณ เทศเสงี่ยม ผู้จัดทำ

สารบัญ หน้า คำ นำ แนะนำ ตัวละคร เนื้อเรื่องย่อ วิเคราะห์ตัวละคร ประวัติเรื่องพระอภัยมณี เนื้อเรื่อง คุณค่าในเรื่องพระอภัยมณี ข้อคิด บรรณานุกรม ผู้พิสูจน์อักษร a 1 2 3-7 8 9-12 13 14 15-16 17

แนะนำ ตัวละคร พระอภัยมณี นางเงือก นางผีเสื้อสมุทร สินสมุทร พระฤาษี

เรื่องย่อ พระอภัยมณีอาศัยอยู่ในถ้ำ ฉันผัวเมียกับนางผีเสื้อสมุทร จนมีลูกชายนามว่า "สินสมุทร" อยู่มาวันหนึ่งนางผีเสื้อสมุทรออกไปหาอาหารตามปกติ ส่วนสินสมุทรนั้นวิ่ง เล่นอยู่ในถ้ำ สินสมุทรได้ไปเจอแผ่นหินที่ปิดปากถ้ำ อยู่ จึงผลักแผ่นหินที่ปิดปากถ้ำ ออก พระอภัยมณีซึ่งมาเห็นสินสมุทรกำ ลังเล่นเงือกอยู่จึงได้ห้ามปราบ แล้วก็ได้รู้ว่านางผีเสื้อ สมุทรไม่ใช่คนจึงคิดหลบหนี การไปที่เกาะแก้วพิสดารนั้นตนต้องใช้เวลาว่ายร้ำ ไปถึง ๗ วัน แต่กลัวนางผีเสื้อสมุทรจะตามทัน เพราะนางผีเสื้อสมุทรนั้นมีพละกำ ลังมากเมื่ออยู่ ในทะเล นางใช้เวลาเพียง ๓-๔ วัน ก็ไปถึงเกาะแล้ว เงือกเฒ่าแนะให้พระอภัยมณีคิด อุบายลวงนางเพื่อจะได้มีเวลาในการหลบหนี แต่เมื่อเงือกเฒ่าได้ลวงนางผีเสื้อสมุทรนั้น ก็ได้ถูกนางผีเสื้อสมุทรจับกิน ในขณะนั้นพระอภัยมณีและสินสมุทรก็หนีนางผีเสื้อสมุทร มาถึงเกาะแก้วพิสดารนางผีเสื้อตามมาทัน แต่พระโยคีได้ช่วยไว้ได้ นางผีเสื้อวิงวอนพระ อภัยขอติดตามไปด้วยตลอดชีวิต ขอให้อภัยอย่าได้ตัดรอนความรักของตนเลย พระอภัย ได้ฟังก็สงสาร และได้ชี้แจงนางถึงความจำ เป็น และเหตุผลที่ต้องหนีมา นางผีเสื้อ พยายามอ้อนวอนให้พระอภัยและสินสมุทรไปหา บอกว่าจะให้มนต์เวทวิเศษ ฝ่ายพระ โยคีก็พูดจาปลอบโยนและให้โอวาทนางผีเสื้อ แต่นางผีเสื้อไม่ฟัง และโกรธต่อว่าพระโยคี ด้วยประการต่างๆจนพระโยคีโกรธเสกทรายขว้างไป นางผีเสื้อสมุทรกลัวจึงหลบออกไป

วิเคราะห์ตัวละคร พระอภัยมณี พระอภัยมณี เป็นโอรสของท้าวสุทัศน์กษัตริย์แห่งกรุงรัตนา กับนาเป็นพระโอรสของ ท้าวสุทัศน์พระมหากษัตริย์แห่งกรุงรัตนา กับ นางปทุมเกสร ซึ่งพระอภัยมณีมีน้องชายมีนามว่า ศณีสุวรรณ ลักษณะเด่นของพระอภัยมณี เป็นผู้ที่มีความเชี่ยวชาญความสามารถในการเป่าปี่ที่ ทรงเป็นเอกลักษณ์ สามารถเป่าปี่ให้ผู้ฟังนั้นคล้อยตามและหลับได้ มีนิสัย เจ้าชู้ และ มีภรรยาหลายคน

วิเคราะห์์ตัวละคร ผีเสื้อสมุทร ลักษณะนิสัย เป็นนางยักษ์ ซึ่งอาศัยอยู่ในถ้ำ กลางทะเล สามารถแปลงร่างเป็นหญิงสาวที่สวยงาม ได้ มีนิสัย ขี้หึง และ อาฆาตแค้น

วิเคราะห์์ตัวละคร นางเงือก มีลักษณะนิสัย มีรูปร่างครึ่งคนครึ่งปลา ร่างกายท่อนบนมีรูปร่างเป็นหญิงสาวสวยงาม ส่วนร่างกาย ท่อนล่างนับตั้งแต่เอวมีรูปร่างเหมือนปลาและมีหางอาศัยอยู่ในทะเล มีนิสัย มีความเมตตา มีควมเสียสละ และมั่นคงในความรัก

วิเคราะห์์ตัวละคร สินสมุทร ลักษณะนิสัย เป็นบุตรของพระอภัยมณี กับ นางผีเสื้อสมุทร ที่มีรูปร่างหน้าทีี่งดงามคล้ายกับพระอภัยมณีเป็นอย่างมาก มีนิสัย รักพ่อมาก และ ชอบการผจญภัย

วิเคราะห์์ตัวละคร พระฤาษี หรือ โยคี ลักษณะนิสัย เป็นนักบวชชรา นับถือลัทธิบูชาไฟ ท่านโยคีมีอายุได้พันปีเศษ บำ เพ็ญศีลอยู่ที่เกาะแก้วพิศดารมาเป็นเวลานาน ท่านโยคีมีมนต์วิเศษหลายอย่าง อีกทั้งยังสามารถปราบพวกภูตผีปีศาจ มีนิสัย ชอบให้การอบรมสั่งสอนและตักเตือน อยู่เป็นกลางไม่เลือกฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง ใช้หลักธรรมพื้นฐานของการสันติภาพ พยายามให้คู่กรณีเป็นมิตรต่อกัน

ไม่มีที่ใดบันทึกไว้ชัดเจนว่า สุนทรภู่เริ่มแต่ง พระอภัยมณี ขึ้นตั้งแต่เมื่อใด แต่จากการ พิเคราะห์สำ นวนกลอนและการกล่าวอ้างถึงในผลงานชิ้นอื่น ๆ ของสุนทรภู่ นักวิชาการ คาดว่าสุนทรภู่น่าจะเริ่มแต่งเรื่อง พระอภัยมณี ตั้งแต่ครั้งสมัยรัชกาลที่ 2 เมื่อคราวต้อง โทษติดคุก เนื่องจากเมาสุรา12 (คาดว่าประมาณ ปี พ.ศ. 2364–2366) โดยค่อยแต่งที ละเล่มสองเล่มเรื่อยไป และยังแต่ง ๆ หยุด ๆ เป็นหลายครั้ง ในตอนแรกเขียนจบไว้ที่ 49 เล่มสมุดไทย แต่กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพทรงมีรับสั่งให้แต่งต่อ ในที่สุดจึงได้ความยาวถึง 94 เล่มสมุดไทย ทว่านักวรรณคดีบางท่านเสนอความเห็น ว่าในเล่มหลัง ๆ อาจไม่ใช่ สำ นวนของสุนทรภู่เพียงคนเดียว2 คาดว่าสุนทรภู่หยุดแต่งเรื่อง พระอภัยมณี ประมาณ ปี พ.ศ. 2388 หลังการสิ้นพระชนม์ของกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ ใช้เวลาในการประพันธ์ ทั้งสิ้นมากกว่า 20 ปี

กล่าวถึงพระอภัยมณีอยู่กับนางผีเสื้อจนมีบุตรชาย หน้าตาเหมือนพระบิดา แต่ดวงตา แดงดังสุรีย์ฉาย(พระอาทิตย์) มีกำ ลังดังพระยาคชาพลาย(ช้าง) มีเขี้ยวคล้ายชนนีมี ศักดา(อำ นาจ) พระบิดามีความรักใคร่เลี้ยงดูมาจนอายุได้แปดปี จึงให้ชื่อว่าสินสมุทร สอน วิชาเป่าปี่และเพลงอาวุธให้จนชำ นาญ วันหนึ่งนางผีเสื้อน้ำ ออกจากถ้ำ ไปหาอาหาร ฝ่าย สินสมุทรซึ่งรักพ่อมากกว่าแม่ เห็นพระอภัยหลับอยู่ก็หนีไปวิ่งเล่นในถ้ำ เห็นแผ่นหิน ปิดปากถ้ำ ไว้ จึงเข้าลองผลักเล่น แต่ด้วยมีกำ ลังมาก ก็พังออก มองออกไปเห็นหาดทราย งาม ทะเลกว้างและป่าที่ไม่เคยเห็นมาก่อน ก็ตื่นตาตื่นใจ ออกวิ่งเล่นและว่ายน้ำ ด้วยความ สนุกสนาน ไปพบเงือกเข้าก็แปลกใจ เห็นเป็นครึ่งคนครึ่งปลา จึงจับไปให้พระบิดาดู พระ อภัยทราบว่าสินสมุทรมีกำ ลังมากสามารถผลักหินที่ปิดปากถ้ำ ออกได้ ก็ตกใจบอกว่าถ้าแม่ ของสินสมุทรรู้ก็จะโกรธ ด้วยเกรงว่าจะพาพระบิดาหนี จะพากันตายหมด สินสมุทรได้ฟังก็สงสัยจึงถามความจริงจากพระบิดา พระอภัยก็เล่าให้ฟังจนหมดสิ้น สิน สมุทรรู้เรื่องแล้วก็เสียใจที่มีแม่เป็นยักษ์ ฝ่ายเงือกน้ำ ฟังภาษามนุษย์รู้เรื่อง ก็ขออาสาพระ อภัยที่ได้ไว้ชีวิตว่า จะใช้ตนทำ อะไรก็จะรับใช้ทุกอย่าง พระอภัยเห็นว่าเงือกพูดได้และได้ฟัง เรื่องแล้วก็เกิดความสงสาร แล้วบอกว่าตนต้องการหนีนางผีเสื้อ แต่ไม่รู้ว่าจะไปแห่งหนใด เพราะไม่รู้ทาง ขอให้เงือกผู้เจนทางกลางทะเลช่วยแนะนำ ด้วย เงือกน้ำ จึงบอกว่า ที่นี่เป็นถิ่นที่อยู่ของนางผีเสื้อ ข้างฝ่ายเหนือถึงมหิงษะสิงขร ข้างทิศใต้ไปเกาะแก้วมังกร ใช้เวลาเดินทางเจ็ดเดือนจึงจะถึง แถวนี้จะไม่มีบ้านเรือนคนเลย แต่บางทีมีเรือสำ เภาชาว เกาะเมืองลังกา เขาแล่นมาบ้าง

บางครั้งถ้าเรือแตกพวกเงือกจะมาเลือกเอาคนไปเป็นคู่ เหมือนปู่ย่าของข้าที่เป็นมนุษย์ข้าจึง รู้ภาษามนุษย์ อายุข้าห้าร้อยแปดสิบเศษ จึงรู้จักถิ่นแถวนี้ดีถ้าจะหนีนางผีเสื้อผู้มีกำ ลังมาก คงจะยาก แต่มีโยคีตนหนึ่งมีเวทมนต์มาก อายุถึงพันเศษ อยู่เกาะแก้วพิสดาร กินลูกไม้ เผือกมันเป็นอาหาร เวลาพวกแขกฝรั่งและอังกฤษเรือแตกก็จะมาพึ่งพิงฤาษีตนนี้เพราะมี มนต์ดลวิชา ปราบบรรดาภูติพรายไม่กรายไป ถ้าท่านจะคิดหนีต้องหนีไปที่เกาะแก้วพิสดาร นี้จึงจะรอดเพราะนางยักษ์จะทำ อะไรไม่ได้ เผื่อวันใดมีเรือสำ เภาหลงเข้ามาจะได้อาศัยติด เรือกลับไปบ้านเมือง แต่ระยะทางจากนี่ไปไกลเหลือเกิน มีแต่ทะเลกับป่าและไม่มีความ สะดวกสบายใดๆ จึงขอให้พระอภัยคิดให้ดีเสียก่อน แล้วเงือกก็บอกว่า ด้วยกำ ลังของตนจะ พาหนีก็ต้องใช้เวลาถึงเจ็ดราตรี แต่นางผีเสื้อน้ำ มีกำ ลัง ถ้าติดตามไปเพียงสามวันก็จะตาม ทัน ถ้าจะแก้ไขให้นางผีเสื้อน้ำ ไปอยู่ป่าล่วงหน้าก่อนก็จะค่อยยังชั่วบ้างพระอภัยได้ฟังความ แล้วก็ค่อยคลายทุกข์ แล้วให้เงือกกับสินสมุทรช่วยกันไปปิดปากถ้ำ ไว้อย่างเดิม อย่าให้เป็นที่ สงสัยของนางผีเสื้อน้ำ ได้ จากนั้นเงือกก็ลาไป เมื่อนางผีเสื้อกลับมายังถ้ำ ก็แปลงร่างเป็น สาวสวย เอาผลไม้มาให้พระอภัย เมื่อค่ำ ลงก็พากันหลับไป ฝ่ายนางผีเสื้อเมื่อจะพรากจาก ลูกผัว ได้เกิดฝันว่า เทวดาที่อยู่เกาะนั้นมาทำ ลายถ้ำ แล้วเอาพะเนิน(ค้อนใหญ่) ทุบนางจน แทบถึงชีวิต จากนั้นได้ควักเอาดวงตาไปด้วย เมื่อนางตื่นขึ้นจึงเล่าความฝันให้พระอภัยฟัง แล้วขอให้ทำ นายฝันให้ด้วยพระอภัยได้ฟังแล้วก็เห็นว่าที่ตนคิดจะหนีนางผีเสื้อนั้นคงจะไปได้ แต่นางผีเสื้อจะเป็นอันตราย จึงแกล้งทำ นายฝันว่าเป็นฝันร้ายนัก ตามตำ ราว่าเทวดานั้นคือ มัจจุราชหมายเอาชีวิต แล้วแกล้งทำ โศกเศร้าแนะนำ ให้นางผีเสื้อสะเดาะเคราะห์ นางผีเสื้อก็ ขอคำ แนะนำ ว่าจะให้นางสะเดาะเคราะห์ด้วยวิธีการอย่างใด พระอภัยจึงบอกให้นางไปอยู่ผู้ เดียวที่ตีนเขา แล้วอดข้าวอดปลาให้ครบสามวัน นางผีเสื้อก็เชื่อแล้วออกไปอยู่ที่เขาใหญ่ สิน สมุทรสงสารแม่ยิ่งนัก ร้องไห้อาลัยด้วยความเป็นห่วงแม่ พระบิดาจึงจึงห้ามไม่ให้สินสมุทร ตามแม่ไป

เมื่อนางผีเสื้อไปแล้ว พระอภัยก็ให้สินสมุทรผลักแผ่นศิลาปิดปากถ้ำ ออกไปแล้วพากัน ไปที่หาดทราย ฝ่ายเงือกน้ำ ก็พาลูกเมียไปรอแล้วก็พาพระอภัยขึ้นบ่าพาไป ส่วนสิน สมุทรก็ขี่หลังเมียเงือก บรรดาสัตว์น้ำ ทั้งหลายไม่กล้าเข้าใกล้ ด้วยกลิ่นตัวของสินสมุทร คล้ายผีเสื้อผู้เป็นมารดา ส่วนลูกสาวเงือกก็ว่ายน้ำ ตามไปโดยไม่ยอมหยุดพัก ด้วยเกรง นางผีเสื้อจะตามมาทัน ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทร อดปลาอดนอนได้สามวันก็อ่อนกำ ลังจวน เจียนถึงชีวิต เมื่อครบกำ หนดแล้วก็หาผลไม้มากิน แล้วกลับมายังถ้ำ เห็นประตูถ้ำ เปิด อยู่ เข้าไปดูในถ้ำ ไม่พบใครก็ตกใจ แลดูปี่ที่เป่าก็หายไปด้วยก็รู้ว่าพากันหนีนางไปแล้ว มีความเสียใจมากที่ทั้งลูกและผัวหนีจากไป แล้วก็เกิดความโกรธ ออกติดตามดูร่องรอย ในมหาสมุทรก็ไม่พบ จึงเรียกสมุนของตนที่เป็นปีศาจ ภูติพรายมาซักถาม พวกผีที่อยู่ ทิศใต้ แจ้งว่า เห็นเงือกพามนุษย์ไปทางทิศใต้เมื่อคืนวานซืน ตนจะตามไปก็เกรงขาม เด็กตัวเล็กแต่ไม่กลัวผีนางผีเสื้อรู้ความแล้วก็รีบติดตามไปอย่างรีบร้อนและโกรธมาก ทำ ลายทุกสิ่งที่กีดขวางทางอย่างโมโหไปตลอดทางฝ่ายพระอภัยมณี หนียักษ์มาได้ห้า คืน เห็นทะมื่นมาข้างหลังดังสะเทือนไปหมด จึงถามเงือกว่า เกิดอะไรขึ้น ฝ่ายเงือกรู้ ว่าสิ่งนั้นคือ ฤทธิ์ของยักษ์จึงตอบพระอภัยไปว่า นางยักษ์กำ ลังตามมา คงจะทันกันใน วันนี้ หนีไม่พ้น เห็นจะตายลงด้วยกันแน่ๆ พระอภัยจึงบอกเงือกว่า ให้เงือกหนีไปเสีย ส่วนสินสมุทรก็ให้กลับไปกับแม่ตัวเขาจะขอสู้จนตายแต่ผู้เดียว สินสมุทรตอบว่า จะไม่ ทิ้งพระบิดา ถ้าแม้แม่ตามมาจะห้ามไว้ แล้วให้พระบิดารีบหนีไปก่อน ฝ่ายนางผีเสื้อ สมุทรตามมาได้สามวันก็ตามทันผัวกับลูกน้อย ฝ่ายเงือกน้ำ สิ้นกำ ลังที่จะพาพระอภัย หนีต่อไป จึงเรียกลูกสาวให้ช่วยพาพระอภัยหนีต่อฝ่ายเงือกสาวพาพระอภัยและสิน สมุทร มาถึงเกาะแก้วพิสดาร พระอภัยก็ดีใจว่าคงจะรอดตายแล้ว ฝ่ายโยคีที่อยู่บน ภูเขา กับพวกเรือแตกทั้งหลาย มีทั้งจีนแขกไทยชวาฝรั่งจำ นวนมาก

พระโยคีได้ยินเสียงดังโครมครามก็จับยามสามตาดู แล้วบอกศิษย์ซึ่งนั่งอยู่ทั้งหลายว่า วันนี้ชายมีศักดิ์จักมาหา แต่มีผีเสื้อน้ำ ทำ ฤทธิ์ติดตามมาด้วย เราจะต้องไปช่วยเสีย หน่อย พระอภัยหนีผีเสื้อสมุทรมาถึงฝั่ง นางผีเสื้อตามมาทันเกือบจะจับพระอภัยได้ แต่พระโยคีช่วยไว้ได้ทัน ตวาดเสียงดังนางผีเสื้อกลัวยืนตัวสั่นอยู่ไม่กล้าขึ้นฝั่ง พระอภัย กับสินสมุทรช่วยกันลากนางเงือกสาวขึ้นฝั่งได้แล้วก้มกราบโยคีขอให้ช่วย โยคีก็มีเมตตา บอกว่าจะช่วยแต่ขอให้เล่าความจริงให้ฟังก่อน พระอภัยจึงเล่าความจริงให้ฟัง โยคีจึง บอกว่าไม่ต้องกลัวให้พักอยู่ที่นี่เถอะ เพราะยักษ์หรือภูตผีขึ้นมาบนเกาะไม่ได้เนื่องจาก พระฤาษีเสกคาถาอาคมไว้ ถ้ามาถูกทรายก็จะขาดใจตายทันที มันแค่อยู่ห่างๆไม่เป็นไร ฝ่ายนางผีเสื้อวิงวอนพระอภัยขอติดตามไปด้วยจนตลอดชีวิต ขอให้พระอภัยอย่าได้ ตัดรอนความรักของเธอเลย พระอภัยได้ฟังก็สงสาร และได้ชี้แจงนางไปถึงความจำ เป็น และเหตุผลที่ต้องหนีมา โดยบอกว่า เราเป็นคนละเผ่าพันธุ์อยู่ด้วยกันไม่ได้ ขอให้หักใจ เสีย ถ้าชาติหน้ามีจริงขอให้ได้พบกันใหม่อย่าได้แคล้วคลาดจากกันเหมือนชาตินี้เลย นาง ผีเสื้อก็พยายามอ้อนวอนทำ ทีว่าขอให้เห็นใจในความรักของเธอด้วย หากพระอภัยไม่เห็น ใจนางๆก็จะขอลาตายแต่ขอให้พระอภัยลงมากลางน้ำ นี้ก่อนเถิด นางจะให้มนต์เวทวิเศษ แก่พระอภัย แล้วร้องเรียกสินสมุทรว่า ให้มาด้วยกันกับพ่อ ก่อนที่แม่จะขอลาตาย สิน สมุทรสุดแสนสงสารแม่แล้วบอกว่า ลูกรู้ว่าแม่รักลูกไม่ลืมบุญคุณหรอก ถึงตัวไกลใจลูก ยังผูกพัน อย่าโกรธลูกเลย แม่กลับไปอยู่ถ้ำ เสียเถิด ฝ่ายพระโยคีก็ช่วยพูดจาปลอบโยน และให้โอวาทนางผีเสื้อ แต่นางผีเสื้อไม่ฟัง และโกรธต่อว่าด่าทอพระโยคีด้วยคำ หยาบ ต่าง ๆนานา ด่ารวมไปถึงเงือกสาว ว่ามายุ่งเรื่องผัวเมียคนอื่น จนพระโยคีโกรธ เสก ทรายขว้างไป ทรายนั้นเป็นดังลูกปืนยิงยักษ์เจ็บปวดไปหมด นางผีเสื้อกลัวตัวสั่นงันงก จึงหลบออกไป

คุณค่าทางด้านวรรณศิลป์ พระอภัยมณีเป็นเรื่องมีรสทางวรรณคดีคือเสาวรจนีย์และสัลปังคพิสัย ดังนี 1.เสาวรจนีย์ เป็นบทชมโฉมหรือความงาม พบในตอนที่พระอภัยชมความงามของ นางเงือก 2. สัลปังคพิสัย เป็นบทโศกเศร้า คร่ำ ครวญ พบในตอนที่นางผีเสื้อสมุทร คร่ำ ครวญถึงพระอภัยมณีผู้เป็นสามีที่ได้หนีนางไป คุณค่าทางด้านสังคมและวัฒนธรรม ความรักระหว่างแม่กับลูกของนางผีเสื้อสมุทรทำ ให้สะท้อนสังคมและวัฒนธรรม ของไทยเรื่องความรักความสัมพันธ์ระหว่างแม่ลูก ดังในบทหนึ่งที่สินสมุทรบอกกับ แม่ว่าถึงตัวลูกจะจากไปแต่ความเป็นแม่ลูกก็ไม่ได้หายไปด้วย ซึ่งทำ ให้เห็นความรัก และความกตัญญูของลูกที่ถึงแม้จะรู้ว่าแม่ตนเองไม่เหมือนคนทั่วไป สินสมุทรก็ยัง รักแม่ผู้ให้กำ เนิด ดังต่ออย่างต่อไปนี้นอกจากความรักระหว่างแม่ลูกแล้ว ก็ยังมี เรื่องราวความรักระหว่างพ่อลูกอีกด้วย ที่ในเรื่องได้ทำ ให้เห็นความรักของพระอภัย มณีที่มีให้กับลูกอย่างสินสมุทรซึ่งเป็นคนเลี้ยงมาตั้งแต่เด็ก สุดท้ายคือเรื่องการช่วย เหลือเพื่อนมนุษย์ที่ปรากฏในเรื่องอย่างเด่นชัดที่สุดเพราะการช่วยเหลือเพื่อน มนุษย์ของพระฤๅษี ทำ ให้พระอภัยมณีรอดชีวิต และในตอนที่ครอบครัวนางเงือก ได้เสียสละช่วยพาพระอภัยมณีหนีจากนางผีเสื้อสมุทรโดยการแบกขึ้นหลังแล้วว่าย น้ำ หนี

1.ความรักควรมีสติ ไม่ควรใช้ความหลงเพราะจะทำ ให้รักนั้นย้อนกลับมาทำ ร้าย เช่นเดียวกับนางผีเสื้อสมุทร 2.เด็กต้องมีความเคารพผู้ใหญ่ ดังจะเห็นได้จากการที่พระอภัยมณีสอนให้สินสมุทร ขอขมาเงือกชราก่อนจะพาขึ้นบ่าหนีไป 3.คนเราควรรู้จักปล่อยวาง ไม่ยึดติดกับสิ่งต่าง ๆ มากเกินไป 4.เราควรเลือกคบคนจากนิสัยที่แท้จริง ไม่ใช่ภาพลักษณ์ เพราะภาพลักษณ์นั้นไม่ จีรังถาวร 5.การอยู่ร่วมกันในสังคมเป็นการพึ่งพาอาศัยกัน ไม่ควรต่างคนต่างอยู่โดย ปราศจากน้ำ ใจ

คณะมนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์(2561).พระอภัยมณี ตอน พระอภัยหนีนางผีเสื้อสมุทร.สืบค้นเมื่อวันที่ 10 มกราคม 2567 จากhttps://human.yru.ac.th/thai_ba/page/25 6/%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0% B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A2%E0%B9%88%E0%B8%AD %E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0% B8%A0%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%A1%E0%B8%93 %E0%B8%B5_%E0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0% B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%A 0%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0% B8%B5%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%9C% E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B9 %89%E0%B8%AD%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8% E0%B8%97%E0%B8%A3.html

วรรณคดีเรื่อง พระอภัยมณี.แนะนำ ตัวละครและลักษณะนิสัย. สืบค้นเมื่อวันที่ 10 มกราคม 2567 จากhttp://fatindl.blogspot.com/2017/10/blogpost_9.html Chaisanucha.คุณค่าในเรื่องพระอภัยมณี . สืบค้นเมื่อ 10 มกราคม 2567 จากhttps://nockacademy.com/thailanguage/%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%93%E0%B8% 84%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B9% 80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B 8%87%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0 %B8%A0%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%A1%E0%B8%93% E0%B8%B5- %E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B8%AD%E0%B8%B0%E0%B9 %84%E0%B8%A3%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B 8%87/

นางสาวณฐิณีคำสภาพ นางสาวชณิตา หวัง นางสาวภารดีแซ่ตั้ง